1. Co rozumiesz pod pojęciem rozwoju fizycznego? Cechy rozwoju jest stły postęp uniemożliwiający cofanie się i powrót do stanu pierwotnego. Zmiany te mają charakter progresywny, czyli przechodzenia od prostych poziomów organizacji do coraz bardziej złożonych wyniku, czego powstaje wyższa jakość. Rozwój możemy rozpatrywać jako:. filogeneza- ewolucyjne zmiany w długo trwających procesach międzypokoleniowych; ontogenezę- rozwój osobniczy organizmu od momentu zapłodnienia do śmierci
. 2. Wymień i opisz jakościowe cechy rozwoju osobniczego. Rozwój fizyczny organizmu można rozpatrywać pod względem jakościowym i wyodrębniamy tutaj: *wzrastanie - powiększanie się ciała:- rozrost (powiększa się wielkość i masa komórek i tkanek oraz zwiększa się ilość substancji międzykomórkowej),- rozplem (zwiększa się liczba komórek przez podział komórkowy);*różnicowanie- doskonalenie budowy organizmu ludzkiego: - przebudowa struktury komórek i tkanek (cytogeneza i histogeneza),- grupowanie tkanek w określone układy i narządy (organogeneza), - dostrajanie się poszczególnych układów i narządów do pozostałych i formowanie się ogólnych kształtów i proporcji organizmu, (typogeneza); *dojrzewanie - doskonalenie funkcji organizmu ludzkiego: - narządy i układy ulegają doskonaleniu w zakresie pełnionych funkcji (specjalizacja), - narządy i układy dostrajają sie do funkcji innych układów w ramach całego ustroju (integracja); *postęp- doskonalenie całego organizmu
3. Wymień i opisz ilościowe cechy rozwoju osobniczego. Rozwój fizyczny organizmu można rozpatrywać pod względem ilościowym i wyodrębniamy: *kinetykę rozwoju - poziom, na jakim rozwój człowieka przebiega np. dzieci w tym samym wieku różnią się wielkościom, jedno jest duże a drugie małe, *dynamikę rozwoju - dynamika wzrastania w funkcji czasu np. badamy masę ciała dzieci w systemie kwartalnym, rocznym, *rozmach - porównujemy tutaj wielkość rozwoju osobniczego do stanu wyjściowego lub maksymalnej wartości cechy, *rytmiczność rozwoju - różne tempo rozwoju w poszczególnych etapach ontogenezy np. różne tempo zmiany wysokości ciała człowieka
4. Wymień cechy rozwoju osobniczego *cechy jakościowe są zdeterminowane genetycznie i są one stałe i niezmienne. (Nie mają na nie wpływu czynniki paragenetyczne i środowiskowe) np: grupa krwi liczba palców, kolor tęczówki itp.; *cechy ilościowe są częściowo zdeterminowane przez słabo działające geny (poligeniczne),w trakcie rozwoju ulegają przemianom i mają na nie wpływ czynniki środowiskowe np. wysokość ciała, ciężar ciała, inteligencja itp.
5. Na czym polega samoregulacja procesu ontogenezy? Samoregulacja procesu ontogenezy (organizmy żywe posiadają zdolność samoregulacji rozwoju osobniczego, determinowanego przez geny: homeostaza ontogenetyczna(homeoreza) polega na utrzymaniu równowagi dynamicznej między czynnikami wewnętrznymi organizmu a czynnikami środowiska zewnętrznego, czynniki sterujące procesami samoregulacji ontogenezy *Rozwój organizmu zgodnie z informacją genetyczną *Rozwój zależny od środowiska zewnętrznego*Regulacja rozwoju (korygowanie odchyleń)
6. Jakie znasz czynniki rozwoju osobniczego? Czynniki rozwoju osobniczego człowieka czynniki endogenne genetycznie: *Wiąże się z właściwościami poszczególnych genów, które posiada osobnik *Są to determinanty, które w sposób jednoznaczny i nieodwracalny określają przebieg rozwoju człowieka już w chwili zapłodnienia *Czynniki endogenne paragenetyczne (wiążą się z czynnikami rozwojowymi, jakim podlega zarodek i płód) *Rozwój zarodka i płodu zależy od genów matki *Od wieku matki i ojca *Kolejności ciąży matki *od właściwości organizmu matki w czasie rozwoju zarodka i płodu (metaboliczne właściwości środowiska śródmacicznego) *Czynniki egzogenne, są to czynniki istniejące na zewnątrz organizmu, które wpływają i kształtują jego rozwój, a)Tryb i styl życia-Czynnik ten wiąże się np.: rozkład zajęć, odpoczynkiem, snem, posiłkami itp. B)Wpływ różnych czynników na rozwój osobniczy człowieka c)Rozwój osobniczy człowieka jest determinowany przez geny. Tak, więc genotyp każdego człowieka oraz warunki środowiska zewnętrznego, w którym żyje człowiek decydują o rozwoju cech osobniczych człowieka (Fenotyp).
7. Co to jest genotyp i fenotyp? Genotyp: zespól wszystkich genów danego organizmu lub układu alleli jednego locus, Fenotyp: zespół cech osobnika (morfologicznych, anatomicznych, fizjologicznych itp.) stanowiący wynik współdziałania genotypu i warunków środowiskowych/ Genotyp modyfikuje cechy jakościowe (grupa krwi liczba palców, kolor tęczówki itp.,)/Czynniki środowiskowe modyfikują cechy ilościowe osobnika, które stanowią wypadkową oddziaływań cech endogennych i egzogennych.
8. Wyjaśnij, na czym polega „Teoria limitowanego ukierunkowanego rozwoju". 1)Rozwój osobnika przebiega według własnego szlaku rozwojowego w określonym genetycznie kanale rozwojowym 2)Tory rozwojowe przebiegają więc w różny sposób i dla tego wartości końcowe cech u różnych osobników są inne, gdyż uzależnione są od kodu genetycznego, tempa rozwoju oraz czasu wyhamowania tempa rozwoju
9. Co to jest genetyka i jakie są podstawowe koncepcje dotyczące badań nad dziedzicznością? Genetyka jest nauka zajmująca się badaniem zjawisk dziedziczności i zmienności żywych organizmów. Koncepcje: - koncepcja niezależnego szlaku płciowego i somy ( August Weismann) - Mendel i jego prawa - chromosomowa teoria dziedziczności Thomasa Morgana - genetyka molekularna zapoczątkowana przez Watsona i Cricka
10. Co to jest gen i opisz jego role w organizmie człowieka? Podstawowe informacje genetyczne dotyczące organizmu człowieka zawarte są w genach,*Jądro komórkowe jest magazynem informacji genetycznej. W cząsteczkach jądrowego DNA znajdują się geny, które kontrolują większość procesów życiowych komórki, *Euchromatyna - rozluźniona chromatyna, zawiera geny aktywne transkrypcyjne, *Cheterochromatyna - skondensowana chromatyna zawiera DNA nie kodujący oraz geny nie wykorzystywane przez komórkę. *Kariolimfa-płyn wypełniający jądro komórkowe, *Szorstka siateczka śródplazmatyczna: wewnątrz komórkowy układ rurek i kanalików zbudowanych z pojedynczej błony plazmatycznej, bierze udział w produkcji białek. *Gen jest to odcinek DNA zawierający zakodowaną informację genetyczną wystarczającą do syntezy jednego rodzaju białka, *Geny znajdujące się w cząsteczkach DNA (kwasu deoksyrybonukleinowego) kontrolują wszystkie procesy życiowe komórki, *Gen składa się z części regulujących (promotor, terminator) i części kodujących *Promotor stanowi tą część genu, do której przyłączają się czynniki transkrypcyjne i polimeraza RN A, *Terminator ta część genu, na którym kończy się transkrypcja *część kodująca zawiera informację genetyczna przekazywana na RN A (określone sekwencje aminokwasów stanowiących informację o strukturze białka)
11. Rola chromosomów w organizmie człowieka. *Informacja genetyczna jest wykorzystywana do tworzenia białek, które kierują wszystkimi procesami życiowymi komórki, podczas podziału komórkowego nici chromatyny spłatają się tworząc chromosomy. Chromosomy powstają na skutek skracania włókien chromatynowych w komórkach przygotowujących się do podziału. Każdy chromosom składa się z dwóch chromatyd połączonych centromerem. Każda chromatyda zawiera jedną cząsteczkę DNA. Obie cząsteczki DNA każdego Chromosomu są takie same, ponieważ są wytworzone podczas replikacji macierzystej cząsteczki DNA. Dzięki temu obie komórki powstające podczas mitozy maja taki sam materiał genetyczny ( każda komórka otrzymuje podczas podziału jedną chromatydę każdego chromosomu). Ilość chromosomów w komórkach somatycznych jest charakterystyczną cechą każdego gatunku.
12. Opisz budowę i funkcje kwasu dezoksyrybonukleinowego (DNA).DNA jest dwuniciową, spiralnie skręconą cząsteczka, w której nici są względem siebie komplementarne ( tzn. wzajemnie siebie dopełniają). Funkcje DNA:- przekazuje informacje genetyczna komórka i organizmom potomnym - kieruje synteza białek w organizmie - kieruje wszystkimi procesami zachodzącymi w organizmie
13. Na czym informację RNA zachodzi w jądrze komórkowym 2) składanie genu zawiera informacje o białku ale jest niekodowane, uaktywnianie RNA, 3)translacja tworzenie samego białka polegające na przyłączeniu aminokwasów zgodnie z informacją zapisaną na matrycowym RNA, zachodzi w cytoplazmie przy pomocy rybosomów
14. Jak zachodzi proces zapłodnienia? *Z chwilą wniknięcia plemników do pochwy w okolice macicy dochodzi do zapłodnienia, *Tylko jeden plemnik wnika do jaja, *Akrosom główki plemnika dokonuje rozpuszczenia wieńca promienistego i błony przeźroczystej otaczającej oocyt, *Z chwilą wniknięcia do środka błona żółtkowa zamienia się w błonę zapłodnieniową i nie pozwala wniknąć innym plemnikom do środka,*W tym czasie w jaju dochodzi do podziału i wydzielenia II ciałka kierunkowego, a jądro oocytu zmienia się w przedjadrze żeńskie, *Jednocześnie główka plemnika pęcznieje i powstaje przedjadrze męskie *Następuje kariogamia, czyli połączenie się jąder w efekcie końcowym powstaje diploidalna zygota, *Pierwszy podział zygoty i powstanie dwóch jąder daje początek nowej istocie
15. Genetyczne sterowanie rozwojem Dzieci dziedziczą po rodzicach geny a nie cechy. Człowiek ma pewne predyspozycje wrodzone właśnie w genach, ale czy one się rozwiną to zależy od czynników towarzyszących rozwojowi organizmu w ontogenezie.
16. Co to jest zmienność organizmów i czym ona jest spowodowana? Zmienność organizmów jest to szereg procesów, które prowadzą do powstania różnic pomiędzy osobnikami. Zmienność ma różne podłoże i ogólnie możemy podzielić ją na taką, która się dziedziczy i niezależną od praw dziedziczenia. Zmienność organizmów jest spowodowana modyfikującym wpływem środowiska na informacje zawartą genotypie. Wyróżniamy następujące rodzaje zmienności:
17. Jakie znasz etapy rozwoju osobniczego człowieka? Etap rozwoju wewnątrzłonowego (prenatalny): *etap zygoty (7-10dni) *etap zarodkowy(8tygodni) *etap płodowy (od 9 tygodnia do urodzenia) Etap rozwoju zewnątrzłonowego (postnatalny): *etap noworodka (pierwsze 28dni)*etap niemowlęcy(1rok życia)*etap wczesnodziecięcy, poniemowlęcy (do 3roku), przedszkolny (do 6r)*etap późno dziecięcy, wczesnoszkolny (7-10), pokwitanie(do15r)*etap młodzieńczy (16-20)*etap dorosły(do 40roku) *etap dojrzały(do50roku)*etap starości(od 50-60r)*śmierć osobnika.
18.Wyjaśnij w jaki sposób organizm matki wpływa na rozwój organizmu dziecka. Właściwości organizmu matki wpływają w sposób zasadniczy na rozwój dziecka ponieważ zauważono, że w zakresie cech ilościowych (kinetyki rozwoju, dynamiki rozwoju, rytmiczność rozwoju, rozmach) w większym stopniu występuje podobieństwo do matki niż do ojca. Organizm potomny rozwijający się w łonie poddany jest wpływowi genotypu matki. Matka przekazuje dziecku polega biosynteza białek? Przebieg procesu biosyntezy: 1)transkrypcja- przepisywanie informacji genetycznych z DNA na substancje która będzie przekazywała poza genami także pewną ilość cytoplazmy w jaju, która może wpływać na rozwój noworodka (dziedziczenie cytoplazmatyczne). Tryb życia matki w czasie ciąży: sposób życia matki, rodzaj pracy, sposób żywienia, czas snu, stany psychiczne.
19.Opisz mechanizm oddziaływania środowiska zewnętrznego na organizm. Środowisko zewnętrzne (egzogenne) w sposób istotny wpływa na rozwój człowieka i wraz z czynnikami endogennymi wzajemnie przeplatają się i uzupełniają w kształtowaniu rozwoju ontogenetycznego organizmu. Ze środowiska zewnętrznego docierają do organizmy różnego rodzaju bodźce, które wywołują określone reakcje. Charakter reakcji organizmu na różnorodne oddziaływanie czynników środowiskowych zależy od: rodzaju czynnika, jego intensywność, czas trwania.
20. Omów, w jaki sposób rozwijający się organizm przystosowuje się do zmiennych warunków środowiska zewnętrznego. oddziaływania czynników egzogennych jest reakcja przystosowawcza przebiegająca w postaci następujących procesów: *reakcja jednorazowy krótko trwający bodziec, krótkotrwałe zmiany obronne, mobilizacja organizmu do przetrwania, przykłady reakcji to odruchowe działania obronne, zmiany częstości tętnic i oddechu, reakcje immunologiczne, reakcje emocjonalne *adiustacja dłużej trwające i powtarzające się bodźce, morfologiczne i funkcjonalne zmiany odwracalne, przykłady to aklimatyzacja, zahartowanie, przyrost masy komórek mięśniowych *przystosowanie(plastyczne) długotrwałe silne bodźce, morfologiczne zmiany nieodwracalne przykłady to zmiany w budowie układu kostnego, przyrost liczby komórek zmiana ich charakteru *adaptacja (genetyczna) bardzo rzadko występujące bodźce stanowiące o przeżyciu, niemożność przeżycia, zgon przykłady to selekcja (zgon osobników nieprzystosowanych), przeżyją osobnicy tylko przystosowani, skutki w filogenezie (międzypokoleniowe)
21. Opisz działanie modyfikatorów naturalnych - cechy klimatu takie jak temperatura, wilgotność, ciśnienie atmosferyczne kształtują wiele cech fizjologicznych i morfologicznych człowieka - wysokość nad poziomem morze również wpływa na rozwój człowieka - ludzie żyjący na dużych wysokościach maja większa liczbe krwinek czerwonych we krwi, niższą wartość ciśnienia tętniczego, zwolnioną pracę serca - w klimacie gorącym w bujnej florze i faunie istnieje duże zagrożenie dla rozwoju osobniczego ze strony drobnoustrojów i pasożytów chorobotwórczych
22. Opisz działanie modyfikatorów kulturowych - rozwój fizyczny zależny jest od miejsca zamieszkania - wykształcenie rodziców: u rodziców z wyższym wykształceniem dzieci rozwijają się dużo lepiej, niż w rodzinach rodziców o średnim lub podstawowym wykształceniu - przeżycia psychiczne powodują zwolnienie tempa rozwoju
23. Scharakteryzuj rolę żywienia, jako czynnika odpowiedzialnego za prawidłowy przebieg rozwoju osobniczego. Czynniki związane z żywieniem są jednym z najważniejszych czynników egzogennych i wywierają znaczący wpływ w każdym etapie rozwoju ontogenetycznego. Braki i niedobory pokarmowe powodują nieprawidłowy rozwój organizmu, mogą przerwać cykl menstruacyjny i powodować bezpłodność u mężczyzn. Podstawowe bledy żywieniowe: nadmiar lub niedobór zjadanego pokarmu, zła jakość pokarmu. Wady żywienia: zbyt krótkie karmienie piersią, nieregularne spożywanie pożywienia, zjadanie posiłków w pośpiechu, niewłaściwa temp. potraw.
24. Z czym wiąże się tryb życia człowieka? Tryb życia wiąże się z aktywnością i wypoczynkiem, te dwa elementy naprzemiennie ze sobą występują i wpływają w sposób zdecydowany na zdrowie i rozwój człowieka. Aktywność to zużywanie energii, wykonywanie różnych czynności, wypoczynek to regeneracja sił. Czynnik ten wiąże się z tym w jaki sposób człowiek żyje np. rozkład zajęć, odpoczynek, stres, posiłki itd.. Aktywność fizyczna wywiera korzystny wpływ na naszą psychikę.
25. Co to jest Komórka? Komórka jest najmniejszym potencjalnie samoodtwarzającym się układem biologicznym, zdolnym do samodzielnego życia i obejmującym zespół powiązanych ze sobą reakcji biochemicznych
26. Jakie znasz organelle komórkowe? Organelle komórkowe (występujące w komórkach roślinnych i zwierzęcych), wyspecjalizowane wytwory protoplastu, zawieszone w cytoplazmie komórki, pełniące w komórce określone funkcje. Do najważniejszych organelli komórkowych należą: jądro komórkowe, mitochondria, aparaty Golgiego, rybosomy i plastydy.
27. Opisz budowę i znaczenie jądra komórkowego? Kariolimfa- substancja wypełniająca wnętrze jądra kom., siateczka, chromatyna, jąderko. Posiada zwykle kulisty kształt. Rola jądra kom. Steruje funkcjami komórki poprzez regulację biosyntezy białek, przechowuje informacje genetyczną, warunkuje i reguluje przemianę materii, umożliwia syntezę RNA oraz składanie podjednostek RNA w jąderku, bierze udział w replikacji i przekazywaniu materiału genetycznego komórkom potomnym
28. Co to jest aparat Golgiego i do czego służy? Składa się ze stosu cystern zbudowanych z błon białkowo-lipidowych oraz oddziałujących je pęcherzyków. Występuje we wszystkich komórkach eukariotycznych. W strukturach Golgiego odbywa się synteza cukrów prostych, złożonych. Zadaniem aparatu jest modyfikowanie struktury białek produkowanych przez komórkę i wysyłanie tych białek w przeznaczone dla nich miejsca.
29. Opisz budowę i znaczenie błony komórkowej Zbudowana jest z białek i fosfolipidów. Niektóre białka umieszczone w tej błonie transportują cząsteczki chemiczne do wnętrza albo na zewnątrz komórki. Funkcje: ograniczenie wymiany materii między różnymi przestrzeniami, w których zachodzą reakcje metaboliczne, oddziela cytoplazmę od płynu zewnątrzkomórkowego, bierze udział w transporcie substancji np. w drodze fotosyntezy, bierze udział w przekazywaniu sygnałów między komórkami, odpowiada za utrzymanie odpowiedniego kształtu komórki
30. Co to są komórki prokariotyczne i eukariotyczne? Komórka prokariotyczna - komórka z reguły niewielka i złożona z otaczającej ściany i błony komórkowej oraz cytoplazmy, w której występują nieliczne organella. Wszystkie organizmy prokariotyczne są jednokomórkowe. Nie posiadają jądra komórkowego. Jego funkcję zastępuje nukleoid (genofor). Materiał genetyczny nie jest oddzielony od reszty komórki żadną błoną. Jest zawieszony w tzw. obszarze jądrowym cytoplazmy. Mezosomy są odpowiednikami mitochondrium u organizmów oddychających tlenowo, powstają jako uwypuklenia błony komórkowej. Komórka prokariotyczna zawiera: genofor, rybosomy, mezosomy, błonę i ścianę komórkową, ew. także wici. Komórka eukariotyczna - komórka mająca jądro komórkowe ograniczone otoczką jądrową, zawierające DNA z histonami upakowane w chromosomy (eucyty mają zazwyczaj tylko jedno jądro, choć np. komórki mięśniowe czy megakariocyty mają wiele jąder, orzęski mają dwa różne jądra: mikro- i makronukleus, zaś czerwone krwinki ssaków i człony rurek sitowych roślin tracą w trakcie rozwoju jądra). Inną cechą odróżniającą komórki eukariotyczne od prokariotycznych (bakterie, archeony) jest wysoce skomplikowana struktura wewnętrzna. Eukarionty mają bowiem cytoszkielet, skomplikowany system organelli błonowych (retikulum endoplazmatyczne, aparat Golgiego itd.) i organelli półautonomicznych (mitochondria, chloroplasty). Komórki eukariotyczne mogą być samodzielnymi organizmami, tworzyć kolonie lub agregaty wielokomórkowe.
31. Opisz znaczenie mitochodrium w komórce Mitochondia to niewielkie owalne lub cylindryczne organelle komórkowe, w których zachodzi proces oddychania tlenowego czyli uwalnianie energii (utlenienie biologiczne). Mitochondria to komórkowe „generatory” energii. Otoczone są dwiema błonami białkowo-lipidowymi. Błona wewnętrzna pukla się do wnętrza tworząc grzebienie mitochondrialne w których rozmieszczone są enzymy oddechowe. Wnętrze stanowi macierz, tzw. Matrix. Mitochondria podobnie jak plastydy zawierają własne DNA i rybosomy. Są więc organellami autonomicznymi.
32. Co to jest biosynteza białka i jakie etapy występują w tym procesie? Biosynteza białek jest procesem zachodzącym w każdej żywej komórce organizmu, w wyniku którego powstają białka dzięki zapisanej w kwasie deoksyrybonukleinowym (DNA) informacji genetycznej. Proces ten przebiega w dwóch etapach: transkrypcji i translacji. Transkrypcja- proces syntezy mRNA na matrycyDNA przy udziale polimerazy RNA.mRNA przenosi transkrybowaną inf.gen z jądra do cytoplazmy zachodzi modyfikacja genów. Translacja- czyli proces formowania się łańcucha polipeptydowego. Zaczyna się ona od trójki startowej a kończy trójką oznaczającą ostatni aminokwas.
33. Jakie znasz rodzaje tkanek występujących w organizmie człowieka? Tkanki człowieka to: nabłonkowa, łączna, mięśniowa, nerwowa
34. Opisz budowę i znaczenie tkanki łącznejGrupa tkanek zwierzęcych zbudowanych z komórek oraz substancji międzykomórkowej, łączy inne tkanki, pełni funkcję podporową, odżywczą obronną, do tkanek łącznych należą: tkanka łączna właściwa, tkanka kostna i chrzęstna, swoistą tkanką łączną jest krew.
35. Opisz budowę i znaczenie tkanki nabłonkowej Nabłonek, tkanka charakteryzująca się zwartym układem komórek, tworzących jedną lub więcej warstw, pokrywa skórę (naskórek) i błony łącznotkankowe wyścielające jamy różnych narządów i przewodów, pełni funkcję wchłaniającą i wydzielniczą oraz odgrywa rolę w odbiorze bodźców, komórki tkanki nabłonkowej są związane ze sobą mechanicznie i czynnościowo połączeniami międzykomórkowymi. Funkcje nabłonka- ochronna wydzielnicza, zmysłowa, resorpcyjna.
36. Co to są listki zarodkowe i jakie znasz ich rodzaje Listki zarodkowe- zespoły zróżnicowanych komórek. Ektoderma zewnętrzny listek zarodkowy, z ektodermy w dalszym rozwoju tworzy się zawiązek układu nerwowego i naskórka oraz pochodnych naskórka. Endoderma wewnętrzny listek zarodkowy, z endodermy w dalszym rozwoju tworzy się zawiązek przewodu pokarmowego, płuc i niektórych gruczołów dokrewnych. Mezoderma środkowy listek zarodkowy czyli wewnętrzna warstwa komórek zarodka, jest to warstwa środkowa leżąca między ektodermą i endodermą zarodka w stadium gastruli.
37. Jakie znasz rodzaje podziałów komórkowych i krótko je scharakteryzuj? 1.Amitoza- podział jądra komórkowego bez wyodrębnienia się chromosomów, wykształcenia wrzeciona podziałowego i bez zaniku otoczki jądrowej, podział nie jest poprzedzony replikacja materiału genetycznego dlatego potomne jądra komórkowe są uboższe w DNA niż macierzyste jądra komórkowe, często też po nim nie następuje cytokineza. 2. Mitoza- podział jądra komórkowego w którym dochodzi do precyzyjnego podziału materiału genetycznego, w wyniku podziału i w wyniku cytokinezy powstają dwie komórki potomne zawierające taki sam materiał genetyczny jaki miała komórka macierzysta, wyróżnia się następujące fazy tego podziału: profaza, metafaza, anafaza, telofaza. 3. Mejoza- podział jądra komórki diploidalnej w którego wyniku i w wniku cytokinezy powstają cztery potomne komórki haploidalne, czyli zawierające jądra komórkowe ze zredukowaną o połowę liczbę chromosomów, nowe komórki są zróżnicowane genetycznie dzięki zjawiskom rekombinacji genetycznej
38. Co rozumiesz pod pojęciem cykl komórkowy? Cykl komórkowy lub cykl podziału komórki jest serią zdarzeń, które zachodzą w komórce eukariotycznej, prowadząc do jej podziału. Ogólnie zdarzenia te można podzielić na 2 krótkie okresy: interfazę - w trakcie której komórka wzrasta, gromadząc składniki odżywcze niezbędne do mitozy i podziału swojego materiału genetycznego (DNA); fazę mitotyczną (M) - podczas której komórka dzieli się na 2 oddzielne komórki, zwane komórkami potomnymi. Cykl komórkowy jest procesem życiowym, który umożliwia jednokomórkowej zygocie rozwinąć się w dojrzały organizm, jak również procesem, dzięki któremu skóra, włosy, komórki krwi i niektóre inne narządy wewnętrzne ulegają odnowie.
39. Co to jest replikacja DNA i kiedy ona zachodzi? Replikacja DNA jest procesem zapewniajacym przekazywanie informacji genetycznej z komorek rodzicielskich do komorek potomnych w sposob prawie doskonaly. Doskonalosc ta jest uzyskiwana nie tylko dzieki precyzyjnemu mechanizmowi samej replikacji, lecz rowniez za sprawa systemow ochronnych, zdolnych do wykrywania i naprawy bledow. Dzieki tym systemom bledy powstale w procesie replikacji pojawiaja sie najwyzej raz na miliard nukleotydow. Bez wzgledu na to, czy komorka ma tylko jeden chromosom, czy tez ma ich wiele, DNA ulega replikacji zawsze tylko jeden raz na kazdy cykl podzialowy .
40. Opisz podział komórkowy na zasadzie mitozy 1. Profaza- z chromatyny wyodrębniają się chromosomy, każdy z nich składa się z dwóch chromatyd siostrzanych, które są połączone w miejscu zwanym centromerem, pod koniec profazy zanika otoczka jądrowa i jąderko, w komórkach zwierzęcych centriole rozchodzą się do przeciwległych biegunów komórki, wytwarza się wrzeciono podziałowe. 2. Metafaza- mikrotubule wrzeciona podziałowego łączą się z centromerami chromatyd, chromosomy podzielone podłużnie i połączone tylko centromerem układają się w płaszczyźnie równikowej wrzeciona podziałowego, chromosomy są krótkie i dobrze widoczne. 3. Anafaza-mikrotubule wrzeciona podziałowego skracają się i przeciągają chromatydy do każdego z biegunów komórki, każda z chromatyd staje się odrębnym chromosomem potomnym. 4. Telofaza- chromosomy potomne docierają do biegunów wrzeciona podziałowego, zanika wrzeciono podziałowe, rozpoczyna się podział cytoplazmy polegający u zwierząt na powstawaniu pierścienia kurczliwego (zbudowanego z włókienek aktyny i miozyny), który tworzy pogłębiającą się bruzdą podziałową w płaszczyźnie podziałowej komórki, przegroda w postaci błony dzieli komórkę na dwie nowe, wokół chromosomów zgrupowanych przy biegunach komórki odtwarzają się otoczki jądrowe i uwidaczniają się jąderka, chromosomy despiralizują i stają się niewidoczne, nowo powstałe komórki zawierają taki sam materiał genetyczny jaki występował w komórce macierzystej.
41. Z jakich układów składa się aparat ruchu? Układ ruchu w organizmie człowieka składa się z:
1. układ szkieletowy: a) aparat ruchu - bierny b) budowa - tkanka kostna i chrzęstna c) funkcje - utrzymanie pionowej podstawy ciała, ochrona narządów wewnętrznych, magazynier ustrojowego wapnia i fosforu, decyzja o wielkości organizmu i nadanie mu kształtu, twór komórek krwi w czerwonym szpiku kostnym; 2. układ mięśniowy: a) aparat ruchu - czynny b) budowa - tkanka mięśniowa, poprzecznie prążkowana c) funcje - umożliwienie ruchu ciała, modelowanie jego kształtu
42. Jakie funkcje pełni tkanka kostna w organizmie człowieka? Tkanka kostna pełni funkcje: podporową organizmu- tworzy szkielet, osłania narządy wewnętrzne, bierze udział w gospodarce mineralnej organizmu, bierze udział w wytwarzaniu krwinek czerwonych, białych, oraz plytek krwi.
43. Przedstaw budowę kości. • tkanka kostna - nadaje kształt kości • szpiku kostnego • chrząstki • okostnej lub ochrzęstnej ( w tkance kostnej najważniejsza jest substancja międzykomórkowa) - u dorosłych ktanka kostna ma budowę blaszkowata i dzieli się na: Istotę zbitą- bardzo zwarty układ blaszek kostnych, występują w niej kanały w których przebiegaja naczynia krwionośne wnikające do kości z okostnej każdy kanał otoczony jest blaszkami w kształcie cienkościennych rur ułożonych współśrodkowo ściśle ze sobą zespolonych tworzących osteon. Istotę gąbczastą - utworzona jest z cienkich blaszek i beleczek kostnych krzyżujących się ze sobą
44. Przedstaw podział kości ze względu na kształt. Kości mają różny kształt, wielkość i długość - kości długie, to przede wszystkim kości kończyn, składają się z: trzonu , końca dalszego i bliższego - kości krótkie, występują tam gdzie silna masywna budowa łączy się z ograniczoną ruchomością, są one mniej więcej równomiernie rozwinięte we wszystkich trzech wymiarach ( kości nadgarstka, kość stepu) - kości płaskie, są wydłużone w dwoch kierunkach i bardzo znacznie spłaszczone w kierunku trzecim, np. kość biodrowa, łopatka- kości różnokształtne - takie jak żuchwa, rzepka, kręgi
45. Omów budowę stawu i rodzaje stawów Budowa stawu: Powierzchnie stawowe pokryte chrząstką stawową dwóch lub więcej sąsiadujących kości,Torebka stawowa, Jama stawowa, Maź stawowa wytworzona przez wewnętrzną część torebki stawowej, Więzadła wewnątrzstawowe i zewnątrzstawowe, łękotki, obrąbki, kosmki itp. Rodzaje stawów: Podział ze względu na ilość kości biorących udział w budowie stawu: Stawy proste (dwie kości biorą udział w tworzeniu stawu), Stawy złożone (więcej niż dwie kości) Podział ze względu na kształt powierzchni: Staw kulisty wolny i panewkowy (staw ramienny i biodrowy), Staw eliptyczny (promieniowo - nadgarstkowy), Staw zawiasowy (międzypaliczkowy) ,Obrotowy (promieniowo - łokciowy bliższy),śrubowy (szczytowo obrotowy),Siodełkowy(nadgarstkowo - śródręczny kciuka),Płaski (krzyżowo - biodrowy),
46. Jaka jest struktura mięśni poprzecznie prążkowanych ? mięśnie poprzecznie prążkowane (mięśnie szkieletowe), struktura mięśnia: Mięsień,*stanowi zbiór pęczków mięśniowych *mięsień otoczony tkanka łączna zwana namięsną Pęczek mięśniowy *stanowi zbiór komórek mięśniowych*oto jest omięsną która łączy się z namięsną otaczającą cały mięsień Miocyt *komórka mięśniowa *zawiera zbiór miofibryli (włókien kurczliwych, 500 - 600), Miofibryl *włókno mięśniowe
47. Omów budowę komórki mięśniowej. Charakterystyka komórki: kształt wydłużonego cylindra, szerokość (średnica) 10-100 nm długość od kilku do 30 cm Komórka mięśniowa zbudowana jest z: *błony komórkowej (sarkolemy),*protoplazmy (sarkoplazma) *włókien mięśniowych (miofibryl) * jądra komórkowego
48. Opisz budowę włókna kurczliwego (miofibryla) to kurczliwe włókienko mięśniowe, / o grubości 1 - 3 nm, w liczbie 500 - 600 nm wykazują porzeczne prążkowanie, zbudowane są z dwóch rodzajów białek kurczliwych: miozyny i aktyny => budowa aktyny : aktyna jest białkiem globularnym, / 400 cząsteczek tego białka tworzy łańcuch tzw. Aktynę dwa łańcuchy aktyny splatają się ze sobą tworząc filament aktynowy, filament aktynowy opleciony jest nitka kompleksu białkowego składającego się z : tropomiozyny i troponiny budowa miozyny : ^ miozyna składa się z główki, szyjki miozyny i trzonu miozyny, ruchomość odcinka szyjka - główka pozwala na tworzenie odwracalnych połączeń pomiędzy aktyna i miozyną oraz wzajemnego przesuwania się filamentów aktyny i miozyny względem siebie.
49. Jakie znasz rodzaje włókien mięśniowych? a) włókna wolno kurczące się (ST), (wykorzystywane w sportach wytrzymałóściowych) b) włókna szybko kurczące się (FT),- Typu FT a (wykorzystywane w sportach siłowych) - Typu FT b (wykorzystywane w sprintach)- Typu FT c ( postać przejściowa między ST a FT) Większość mięśni zawiera obydwa typy włókien lecz w różnej proporcji u różnych ludzi
50. Jakie są zasady przenoszenia pobudzenia z zakończeń nerwowych na mięśnie? - mięsień jest unerwiany przez zakończenia nerwowe które łączy się z włóknem mięśniowym w jego środkowej części za pomocą płytki motorycznej, - liczba włókien mięśniowych unerwianych przez jeden neuron ruchowy alfa zależy od rodzaju włókien: włókna szybko kurczliwe FT : neurony alfa unerwiające duże mięśnie generujące duże napięcie lub służące kontroli postawy ciała unerwiają setki i tysiące włókien nerwowych// włókna wykonujące wolno kurczliwe ST : neurony alfa unerwiające mięśnie wykonujące ruchy precyzyjne zaopatrują zaledwie kilka włókien nerwowych.- każde włókno mięśnia szczeliną synaptyczną, Przenoszenie pobudzenia na zakończeniach aksonu (na synapsach - płytkach motorycznych),
51. Podaj ogólny podział układu nerwowego. 1) Podział układu nerwowego: Układ nerwowy ośrodkowy,Układ nerwowy obwodowy, Układ nerwowy autonomiczny.
52. Do czego służą i jakie są rodzaje komórek gleju? Komórki gleju dzielą się na dwie grupy: Komórki makrogleju: Stanowią rusztowanie dla komórek nerwowych, Pośredniczy w przemianie materii, Chronią neuron,Wytwarzają płyn mózgowo - rdzeniowy,Komórki mikrogleju Pełnią funkcjęobronną.
53. Omów budowę komórki nerwowej. Ciało komórkowe (perikarion) zbudowane jest z jądro komórkowe, siateczką śródplazmatyczną zawierająca ziarnistość Nissla (substancja zasadochłona), organella cytoplazmatyczne :mitochondria, aparat Golgiego), rybosomy (miejsce syntezy białka i połipeptydów) neurofibryle (włókna nerwowe) Wypustki zwane dendrytem: może być ich kilka, przekazują impulsy z zewnątrz do ciała komórkowego, Wypustki zwanej aksonem (neuryt) : przenoszą impulsy od ciała komórkowego na zewnątrz, / występuje jeden neuryt, włókna nerwowe otoczone są osłonka mielinową osłonka mielinową powstaje na skutek owijania się wokół aksonu błony komórkowej komórek Schwannag osłonka mielinową nie pokrywa neuronu na całej długości, występują pomiędzy mmi przewężenia Ranviera , mają istotne znaczenie w przewodnictwie nerwowym gdyż pozwalają na sokowe przewodzenie stanu czynnego.
54. Scharakteryzuj układ nerwowy ośrodkowy. Rdzeń kręgowy: leży w kanale kręgowym, rozpoczyna się na wysokości skrzyżowania piramid rdzenia przedłużonego składa się : z grubienia szyjnego (zwiększony obszar unerwienia związany z kończyna górna), zgrubienia lędźwiowego (zwiększony obszar unerwienia związany z kończyna dolna), stożek rdzeniowy,nić końcowa. W przekroju poprzecznym możemy w rdzeniu wyodrębnić : istotę szarą, istotę białą, kanał środkowy, Mózgowie leży w jamie czaszki, składa się z : dwóch półkul mózgowych, móżdżku, z pnia mózgu (rdzeń przedłużony, most, konary mózgu) Przekrój poprzeczny mózgowia człowieka : Kresomózgowie, Spoidło wielki, Wzgórze i podwzgórze, Przysadka, Most, Móżdżek, Śródmózgowie, Rdzeń przedłużony- opony: łącznotkankowa błona, oddziela mózgowie i rdzeń przedłużony od ścian jamy czaszkowej i kanału kręgowego.
55. Scharakteryzuj układ nerwowy obwodowy. Obwodowy układ nerwowy składa się z układu somatycznego i autonomicznego. Nerwy przekazują informacje pomiędzy ośrodkowym układem nerwowym i poszczególnymi narządami. Część somatyczna obwodowego układu nerwowego przewodzi impulsy nerwowe pomiędzy receptorami, ośrodkowym układem nerwowym a mięśniami lub gruczołami. Część autonomiczna łączy ośrodkowy układ nerwowy i narządy wewnętrzne, jak np. serce szkieletowego jest unerwiane przez pojedyncze zakończenie nerwowe (płytka motoryczna) znajdujące się we wgłębieniu sarkolemy włókna mięśniowego (komórki) zwanego czy żołądek. Obwodowy układ nerwowy obejmuje 12 par nerwów czaszkowych oraz 31 par nerwów rdzeniowych. Uszkodzenia obwodowego układu nerwowego powodują niedowłady lub porażenia mięśni oraz zaburzenia czucia. Składa się on również z nerwów czuciowych - przewodzących impulsy do ośrodkowego układu nerwowego, oraz nerwów ruchowych- za których pośrednictwem impulsy wędrują do mięśni i gruczołów, oraz nerwów mieszanych, tj. ruchowo-czuciowych.
56. Scharakteryzuj układ nerwowy wegetatywny. Unerwia narządy których czynność nie jest zależna od naszej woli :mięsnie gładkie,mięsień sercowy, gruczoły reguluje środowisko wewnętrzne organizmu, układ ten dzieli się na :układ współczulny (sympatyczny'). *pobudza aktywność narządu unerwianego, *część współczulna ma neurony pochodzące z nerwów rdzeniowych i rozpoczyna się w segmencie Tl a kończy w segmencie L3 rdzenia kręgowego, układ przy współczulny (parasympatyczny), *hamuje aktywność narządu unerwianego, *część przy współczulna ma neurony z jąder nerwów czaszkowych III, VII, LX, X oraz w segmencie krzyżowym rdzenia kręgowego (S2-S4),
57. Opisz budowę mózgu -mózgowie obejmuje mózg, pień mózgu i móżdżek-położone jest w jamach czaszki -otoczone jest oponami mózgowo - rdzeniowymi, pomiędzy którymi znajduje się płyn mózgowo - rdzeniowy Mózg poddaje rejestracji i analizie pobudzania dopływające z układu obwodowego i zapewnia prawidłową reakcję organizmu na te bodźce. Największą część mózgu stanowią półkule mózgu, które dzieli się na cztery płaty: czołowy, ciemieniowy, skroniowy i potyliczny Każdy z płatów związany jest z określonymi funkcjami -płat czołowy z czynnościami ruchowymi i psychicznymi. jego uszkodzenie jest przyczyną niedowładów lub porażenia kończyn, a w niektórych przypadkach nawet zaburzeniami cech osobowości -płat ciemieniowy bierze udział w analizie doznań czuciowych, uszkodzenie tego płata jest przeciwstronna niedoczulica -w płacie potylicznym znajdują się ośrodki wzrokowe. uszkodzenie prowadzi do zaburzeń widzenia -pień mózgu stanowi połączenie między półkulami mózgu i rdzeniem kręgowym. w obrębie pnia mózgu znajduje się szereg ośrodków odpowiedzialnych za funkcjonowanie najważniejszych dla życia czynności jak oddychanie, praca serca, przemiana materii i regulacja temperatury -móżdżek moduluje napięcie mięśni i wpływa na utrzymanie prawidłowej postawy ciała Autonomicznie i ewolucyjnie mózg dzieli się na 5 części: kresomózgowie, międzymózgowie, śródmózgowie, móżdżek, rdzeń przedłużony
58. Wymień nerwy czaszkowe Nerwy czaszkowe w liczbie 12 par odchodzą symetrycznie od mózgu. Unerwiają głownie narządy głowy. Mają one następujące nazwy: węchowy, wzrokowy, okoruchowy, bloczkowy, trójdzielny, odwodzący, twarzowy, przedsionkowo-ślimakowy , językowo - gardłowy, błędny, dodatkowy ipodjęzykowy.
59. Wymień nerwy rdzeniowe Jest 31 par tychże nerwów i dzielą się one na: nerwy szyjne(8 par) nerwy piersiowe(12 par) nerwy lędźwiowe(5 par) nerwy krzyżowe(5 par) nerwy guziczne (1 para)
60. Jakie znasz poziomy funkcjonalne układu nerwowego? Poziom rdzeniowy charakteryzuje się czynnościami odruchowymi. Wyodrębniamy następujące odruchy : odruch rozciągania, odruch odwrócony rozciągania, odruch zginania odruchy autonomiczne, odruchy naczyniowe, odruchy termoregulacyjne, odruchy oddawania stolca i moczu. Niższy poziom mózgowy obejmuje ośrodki leżące w obrębie rdzenia przedłużonego, mostu, śródmózgowia,podwzgórza, wzgórza jąder kresomózgowia,reguluje ciśnienie tętnicze krwi, akcje serca i oddychanie kieruje odruchami pokarmowymi, wydzielaniem śliny i soków trawiennych, żuciem i połykaniem, reguluje postaw€ ciała i równowagę człowieka, koordynujące ruch głowy, oczu i całego ciała kieruje zachowaniem popędowo - emocjonalnym (podnieceniem, aktywnością seksualną uczuciem strachu, uczuciem bólu lub gniewu. Wyższy poziom mózgowy obejmuje ośrodki leżące w obrębie kory mózgowej, zajmuje się między innymi: magazynowaniem pamięci oraz wzorców reakcji motorycznych
61. Jak zbudowany jest narząd równowagi u człowieka? Narząd równowagi znajduje się w uchu wewnętrznym a dokładniej w trzech kanałach półkulistych. Błędnik znajduje się w uchu wewnętrznym. Błędnik dzieli się na: błędnik kostny i jego odpowiednik, błędnik błoniasty znajdujący się wewnątrz błędnika kostnego. W skład błędnika wchodzi: ślimak (nazwany tak od swej budowy w kształcie skorupki ślimaka), wewnątrz którego znajduje się aparat zmysłu słuchu, przedsionek i trzy kanały półkoliste w których znajduje się aparat zmysłu równowagi.
62. Co to są receptory i jaki jest ich podział Receptory - wyspecjalizowane komórki zmysłowe odbierające informacje z otoczenia Receptor - w ogólnym znaczeniu struktura mająca zdolność do: specyficznego rozpoznania stymulacji o naturze fizykochemicznej, wywołania bezpośrednio, bądź za pośrednictwem innych struktur, reakcji na stymulację. Ze względu na charakter bodźca bądź stymulacji receptory potowe, a także korzenie włosów, jest to warstwa odżywcza i wspierająca (ma od 1 do 3 mm grubości) *tkanka podskórna- warstwa najgłębsza, zbudowana z tkanki łącznej właściwej luźnej; zawiera komórki tłuszczowe, izoluje przed nagłymi zmianami temperatury. Podstawowe funkcje skóry to: *izolacja środowiska wewnętrznego od zewnętrznego (czynników fizycznych, chemicznych i biologicznych) - mechaniczna osłona i obrona organizmu głównie przed drobnoustrojami chorobotwórczymi (ważny składnik odporności nieswoistej), *udział w oddychaniu (tylko kręgowce niższe), *termoregulacja ustroju, *udział w gospodarce wodno-elektrolitowej (gruczoły potowe), *percepcja (odbiór) bodźców ze środowiska zewnętrznego (dotyk, ból, ciepło, zimno) poprzez receptory w skórze i naskórku, *wchłanianie niektórych substancji, *gospodarka tłuszczowa, *gospodarka witaminowa, *wydzielanie dokrewne i reakcje odpornościowe dzielą się na: chemoreceptory, termoreceptory, nocyceptory, mechanoreceptory, fotoreceptory, magnetoreceptory, elektroreceptory, osmoreceptory, proprioreceptory, baroreceptory
63. Jaka jest budowa i funkcja skóry? Skóra składa się z trzech warstw (licząc od zewnątrz):*naskórek warstwa zewnętrzna pełniąca funkcję ochronną i rozrodczą, która posiada barwnik - melaninę, nadającą włosom i skórze barwę; naskórek dzieli się na 4 lub 5 warstw w zależności od grubości. Są to (od dołu): -warstwa podstawna -warstwa kolczysta -warstwa ziarnista -warstwa jasna -warstwa rogowa *skóra właściwa- warstwa środkowa, zawiera receptory, naczynia krwionośne, nerwy oraz gruczoły, np