1 |
2 |
3 |
4 |
Historia architektury i sztuki dzieli się na: -sztukę prehistoryczną
Periodyzacja - w historii oraz historii literatury jest to umowny podział continuum czasowego na epoki, okresy historyczne, epoki literackie itd. Początki nowych jednostek periodyzacji wyznaczają zwykle wydarzenia uważane za ważne dzięki tradycji, rzadziej o podziale decydują sami historycy. Styl romański- przed 100 rokiem. Nazwa pochodzi od Rzymu, Budowle: kamienne- granity, małe otwory okienne, kolebkowe sklepienia, łuki ozdobne, drobne dekoracje. Z netu - Termin "romańska" został wprowadzony dopiero w XIX wieku, naprzód w filologii dla określenia grupy języków wywodzących się z łaciny, później dla sztuki i architektury powstałej po ponownym zainteresowaniu się sztuką starożytnego Rzymu. Okres trwania architektury romańskiej jest umowny i przyjmowany różnie w poszczególnych państwach. Najtrudniej jest określić moment przejścia od architektury wczesnego chrześcijaństwa do romańskiej we Włoszech. Przyjmuje się, że pod tym względem Francja i Niemcy wyprzedziły Włochy. Tak samo mało precyzyjnie określa się moment zakończenia epoki romańskiej. Najwcześniej, bo już w połowie XII wieku, od tego stylu odeszli budowniczowie we Francji, w innych krajach Europy okres romański trwał jeszcze przez prawie cały wiek. Po przekroczeniu 1000 roku, który wydawał się ludziom żyjącym w na przełomie wieków momentem szczególnym, rozpoczęto na szeroką skalę wznoszenie nowych kościołów. Właśnie budownictwo sakralne odegrało największą rolę w kształtowaniu się nowego stylu architektonicznego, nazwanego stylem romańskim. Kościoły pełniły w tym okresie podwójną rolę: były ośrodkami kultu oraz często spełniały funkcję obronną, dając schronienie podczas oblężeń. Użycie kamienia, jako najczęściej stosowanego budulca i obronny charakter budowli, miały duży wpływ na kompozycję bryły budowli. Kościół romański to budynek złożony z prostych brył (prostopadłościanów, walców, ostrosłupów) o surowym, ciężkim i monumentalnym charakterze. Grube mury i wąskie otwory okienne i drzwiowe, masywne wieże, podkreślają obronność założeń. Rzeźba i malarstwo są podporządkowane architekturze. Na kształtowanie się architektury romańskiej, oprócz architektury starożytnego Rzymu znaczny wpływ wywarła architektura wczesnego chrześcijaństwa i architektura przedromańska, a zwłaszcza dziedzictwo okresu karolińskiego. Zasięg architektury romańskiej przekroczył granice Cesarstwa Zachodniego, obejmując także Europę Środkowo-Wschodnią i Skandynawię. Jej wzorce wraz z krucjatami dotarły także do Syrii i Palestyny. W okresie romańskim po raz pierwszy od czasów starożytnych ukształtował się w miarę jednolity styl, obejmujący swoim wpływem tak duży obszar. Styl gotycki -od 1200 do 1500. Nazwa pochodzi od najazdów plemion gockich. Przeciwieństwo stylu romańskiego. Budowle: z cegły, cieńsze mury, sklepienia krzyżowe, maswerki, rzędy kaplic po bokach kościoła (wewnątrz). Powrócono do antycznych stylów. W Polsce wyróżnia się gotyk: północnopolski (podobne budowle) i poludniowopolski. Ok. 1400 pojawił się gotyk płomienisty na zachodzie (np. kościół św. Anny w Wilanowie). Ok. 1500 kończy się w Polsce styl gotycki. Z netu- Termin architektura gotycka odnosi się do stylu w architekturze europejskiej okresu późnego średniowiecza, od około połowy XII do początku XVI wieku. Za wzorcowy przykład budynku gotyckiego uważa się gotycką katedrę, choć w rzeczywistości był to również okres rozwoju architektury świeckiej (mieszczańskiej i rezydencjonalnej). Architektura gotycka w zamierzeniu jej twórców miała w doskonały sposób odzwierciedlać boską naturę i wielbić Boga. Strzelista i ogromna bryła kościoła stała się symbolem czasów, w których religijność łączyła w sobie wyprawy krzyżowe i pragnienie wzniesienia się ku Bogu. W bryle dominują kierunki pionowe. Ich powtarzalność w bliskim sąsiedztwie, rozczłonkowanie bryły, delikatna dekoracja tworzą budowle ekspresyjne i lekkie. Barwne światło przenikające do wnętrza przez wysokie witraże stwarza wrażenie uduchowienia, a powtarzające się we wnętrzu wertykalne linie i znaczna odległość do sklepienia kieruje wzrok ku górze. Nazwa "gotyk", "gotycki" została użyta po raz pierwszy w połowie XV wieku przez L.B. Albertiego. Było to pejoratywne określenie opisujące wytwory kultury uważanej za prymitywną i barbarzyńską. Negatywną ocenę stylu gotyckiego potwierdził Giorgio Vasari w XVI w. Dla ludności italskiej gotyckie formy architektoniczne były równie obce i niezrozumiałe, jak poprzedzający go romanizm. Zatem architektura i styl gotycki nie mają żadnego historycznego związku z plemieniem Gotów. Styl gotycki był nazywany także stylem ostrołukowym. Jednak określenie nie jest właściwe. Ostry łuk występował nie tylko w architekturze gotyku. Występował już (i to wcześniej) w stylu romańskim oraz w architekturze islamu. Renesans - ok. 1400 - 1600. Sprowadzano włoskich artystów, kolekcjonowano, rozwijała się nauka, literatura filozoficzna. Niewolniczo nawiązywano do sztuki rzymskiej, w sztuce motywy roślinne, dużo ornamentów. Pojawiły się nagrobki np. Jana Olbrachta. Dekoracje ornamentalne naśladują dekoracje z kamienia. Artyści wykorzystywali ułomność ludzkiego oka. Powstawały traktaty, jak oszukać widza by dzieło wydawało się lepsze Działał mecenat. Ok. 1600 można wyróżnić manieryzm. Faza schyłkowa lub styl doprowadził do skrajności. Wyróżniamy: ornament okuciowy i zwijany. Manieryzm dzieli sic na dwa kierunki: porządkowy i bezporządkowy. Z netu- Renesans lub odrodzenie - okres w historii Europy obejmujący przede wszystkim wiek XV i XVI, okres w historii kultury europejskiej określany często jako "odrodzenie sztuk i nauk" i koncepcja historiozoficzna odnosząca się do historii kultury włoskiej od Dantego do roku 1520. Polski termin "renesans" pochodzi od francuskiego słowa renaissance, zastosowanego przez Jules'a Micheleta i Jakoba Burckhardta. Termin renaissance jest używany w wielu językach europejskich, w tym francuskim, angielskim i niemieckim - w języku włoskim stosowany jest natomiast termin rinascita. Pierwszy bodaj użył jej Giorgio Vasari w swoich Le vite de' piu eccellentipittori, seultori ed architettori w połowie w. XVI (mianowicie we wstępie do trecenta i wstępie do ąuattrocenta). Druga z polskich nazw epoki, "odrodzenie", jest wiernym tłumaczeniem francuskiego słowa renaissance. Termin "Renesans" nie jest jednoznaczny. Jako epoka w historii kultury Renesans obejmuje wiek XV i XVI, ale jego granice czasowe nie są jasno ustalone. Renesans jako koncepcja historiozoficzna Jacoba Burckhardta, pewien wzorzec do naśladowania jaki ten historyk chciał przekazać swoim współczesnym, a z którym wiąże się do dziś popularne i "szkolne" rozumienie tej epoki, jest już przestarzały. Jako spójny okres w historii cywilizacji Renesans postrzegany jest tylko przez niektórych historyków, szczególnie historyków amerykańskich - chcą oni ujmować historię tej epoki jako samodzielną jedność, tj. badać razem np. wielkie odkrycia geograficzne, przemiany w literaturze, wzrost inflacji w XVI w. czy odkrycia z dziedziny medycyny w ich wzajemnych powiązaniach. Wielu innych uczonych współczesnych woli widzieć Renesans na tle całości europejskiej kultury, odrzucając często tezę o jego przełomowości dla kultury europejskiej, często widząc w nim bardziej kontynuację średniowiecza niż samodzielną epokę w historii. Szczególnie wyraźne jest to na gruncie historii filozofii, w której niezależnie od tego, jak ten przełom się ocenia, widzi się przełom polegający na "przejściu od przedmiotu do podmiotu" nie w filozofii odrodzenia, ale w racjonalizmie wieku XVII. Mniej wyraźne jest to na gruncie sztuki, gdzie Renesans ciągle widziany jest jako epoka klasyczna i szczególna, mimo trwających od dawna tendencji do rewaloryzacji sztuki "nieklasycznej", jak sztuka średniowieczna, bizantyjska czy orientalna. Jako kontynuację średniowiecza widzą Renesans przede wszystkim mediewiści, jak Etienne Gilson wykazujący, że jest on "zepsutym średniowieczem", czy Charles Homer Haskins, główny twórca teorii fal renesansowych w średniowieczu (renesans ottoński, karoliński itd.), do której przynależeć ma Renesans XV i XVI w. Historyk sztuki Erwin Panofsky twierdzi jednak, że należy odróżniać Renesans i renesansy średniowieczne ze względu na to, że w Renesansie włoskim wieku XV dokonało się zjednoczenie obecnych w dawniejszych renesansach starożytnych form z odkrytymi na nowo treściami starożytności. Barok - styl międzynarodowy. Różne ornamenty (okantowy- liść ostu- charakterystyczny). Niewygodne choć piękne meble. Malarstwo w PL słabo rozwinięte: Religijne malarstwo na sklepieniach: wychwalający, szacunek. Epoka bardzo teatralna. Barok wprowadził teatr i operę. Trwał do 1715 na zachodzie, a w PL do lat 20 -30 XVIII wieku. Z netu- Barok (z por. barocco - "perła o nieregularnym kształcie", lub z fr. baroąue - "bogactwo ozdób") - główny kierunek w kulturze środkowo i zachodnioeuropejskiej, którego trwanie datuje się na zakres czasowy: od końca XVI wieku do XVIII wieku. Barok obejmował wszystkie przejawy działalności literackiej i artystycznej, a także filozofię i architekturę. U jego podstaw leżał sprzeciw wobec renesansowego klasycyzmu, głęboka religijność, mistycyzm i egzystencjalny niepokój. W epoce zwanej barokiem wykształciły się dwa zasadnicze nurty. myślowe: racjonalizm, który zakładał, że mądrość uzyskać można jedynie dzięki potędze umysłu oraz empiryzm, którego z kolei założeniem było poznawanie świata dzięki zmysłom, doświadczeniu, umysł odgrywał tutaj mniejsze znaczenie. Termin - Początkowo sporadycznie używana nazwa barok była terminem o charakterze pejoratywnym. W XVIII wieku oznaczała ona wszelkie dziwactwa i zwyrodnienia (m.in. nowych tendencji w rzeźbie Michała Anioła), jakie pojawiały się w sztuce XVI-XVII wieku. Myśl epoki Oświecenia, która jako pierwsza zrodziła mocny fundament ukształtowanej później krytyki literackiej, nie uznawała bowiem działalności artystów barokowych za przejaw nowej epoki. Przykładem może być dzieło Jacoba Burckhardta Der Cicerone (1855), które wprost nazywa barok zwyrodniałą formą renesansu. Opinia taka utrwaliła się na długi czas, zwłaszcza w dziedzinie literatury; należne miejsce sztuce baroku przywróciły dopiero badania XX-wieczne. Wiadomości ogólne - Barok wyrósł na gruncie renesansu i manieryzmu, we Włoszech, w II połowie XVI wieku. W XVII stuleciu rozpowszechnił się w niemal całej Europie, chociaż jego najsilniejszym ośrodkiem pozostała Italia. W XVIII wieku najpierw przeszedł w rokoko, a potem ustąpił miejsca klasycyzmowi w sztuce i oświeceniu w nauce. Jego nazwa o niewyjaśnionej genezie prawdopodobnie pochodzi od słowa barocco, które po portugalsku oznacza perłę o nieregularnym kształcie. W odniesieniu do kierunku w sztuce użyli jej jako pierwsi w połowie XIX wieku Jacob Burckhardt i Wilhelm Lubke. Z kolei Benedetto Croce w 1929 przeniósł ją na całokształt kultury. Najważniejszymi cechami baroku są: bogactwo środków, oryginalność, kontrast, ruch, patos, emocjonalność, łączenie różnych elementów, nawiązywanie do kultury ludowej, współczesności i codzienności, tematyka religijna i mitologiczna, dynamika, ekspresja, teatralność, znaczna rola koloru, posługiwano się alegorią i personifikacją, światłem wydobywano dominantę (czyli motyw najważniejszy), w kompozycji dominują kierunki ukośne W zakresie formy barok dążył przede wszystkim do jak najsilniejszego oddziaływania na odbiorcę. Jeśli chodzi o treść, barok wyznawał po pierwsze konserwatyzm (choć w mniejszym stopniu dotyczy to nauk przyrodniczych). Architektura - Cechy szczególne baroku są najlepiej widoczne na przykładzie architektury. Najwspanialszymi budowlami były wówczas kościoły i pałace. Bardzo okazałe bywały również klasztory i kamienice. Wtedy właśnie powstały pierwsze wielkie założenia urbanistyczne: Londyn, Petersburg, Rzym, Wersal. Zainteresowano się nie tylko samymi budynkami, ale również ich otoczeniem (barokowy styl ogrodowy). Aby wzmocnić efekt, łączono w jedną całość architekturę, rzeźbę i malarstwo, a także muzykę, strój i ceremoniał. Wprowadzono iluzjonizm, który sprawiał, że budowle wydawały się jeszcze wspanialsze niż były. Tworzono oryginalne fasady i rzuty (owalne, podłużne, centralno-podłużne, wieloboczne). Prekursorami nowego stylu w architekturze byli żyjący w 2. połowie XVI wieku Włosi: Jacopo Barozzi da Vignola, Domenico Fontana, Michał Anioł i Giacomo della Porta. Za pierwowzór barokowej świątyni uważa się kościół II Gesu w Rzymie - główną siedzibę jezuitów. Rzeźba - Wzorem dla rzeźby barokowej była rzeźba antyczna. Rzeźba barokowa wyróżniała się swoją siłą ekspresji. Była wykonywana w marmurze, drewnie, brązie i stiuku. Często tworzono figury monumentalne i kompozycje wielopostaciowe. Ich forma była często spiralna, co nadawało im jeszcze więcej lekkości i dynamizmu. Tworzono liczne dekoracje kościołów i pałaców, pomniki i nagrobki. Łączono rzeźbę z architekturą, malarstwem i fontannami, stosowano grę świateł.
|
Prekursorami nowego stylu byli żyjący w XVI wieku Włosi: Baccio Bandinelli, Benvenuto Cellini, Giambologna i Michał Anioł. W dojrzałym okresie jego największym mistrzem był Giovanni Lorenzo Bernini. Wybitnymi artystami byli również: we Włoszech: Alessandro Algardi, we Francji: Antoine Coysevox, Francois Girardon i Pierre Puget, w Hiszpanii: Alonso Cano i Juan Martinez Montaflćs, w Niderlandach: Francois Duąuesnoy i Adriaen de Vries, w Niemczech: Egid Quirin Asam, Ferdynand Maksymilian Brokoff, Ignaz Gunther, Balthasar Permoser i Andreas Schliiter Malarstwo - Malarze baroku podejmowali najczęściej tematykę religijną, mitologiczną, alegoryczną, historyczną i portretową. Popularność zaczęły zdobywać pejzaże, sceny rodzajowe i martwe natury. Stosowano chętnie światłocień, bogatą symbolikę i efektowny iluzjonizm. Podwaliny pod nowy styl w malarstwie położyli artyści włoscy XVI wieku: Michał Anioł, Tintoretto, Tycjan i Paolo Veronese. W czasach dojrzałego Baroku najważniejszym ośrodkiem malarstwa pozostała Italia. Jej największą indywidualnością był Caravaggio. Oprócz niego sławę zyskali Pietro da Cortona, Domenichino, Artemisia Gentileschi, Luca Giordano, Guercino, Giovanni Battista Piazzetta, Andrea Pozzo, Guido Reni i Giovanni Battista Tiepolo. Szczególne miejsce zajmuje rodzina Carraccich, która położyła fundamenty pod eklektyzm i akademizm. Muzyka - W okresie baroku w muzyce dokonał się ogromny przełom. Rozkwitła muzyka świecka, instrumentalna (zwłaszcza smyczkowa i organowa), opera, oratorium i kantata. Korzystano chętnie z różnorodnych środków wyrazu i posługiwano się bogatą stylistyką. Wynaleziono takie formy muzyczne, jak sonata, koncert i uwertura. W przeciwieństwie do muzyki wcześniejszych epok, muzyka barokowa jest popularna aż po dziś dzień. Trzema największymi mistrzami baroku byli: Johann Sebastian Bach (Koncerty brandenburskie), Antonio Vivaldi (Cztery pory roku), Georg Friedrich Handel (oratorium Mesjasz) W historii muzyki trwale zapisali się również: Włosi: Tomaso Albinoni (nowatorskie utwory na różne instrumenty), Giacomo Carissimi (oratoria), Arcangelo Corelli (muzyka skrzypcowa), Claudio Monteverdi (prekursor stylu), Giovanni Battista Pergolesi (opery), Alessandro Scarlatti (opery), i Domenico Scarlatti (sonaty), Niemcy: rodzina Bachów, Johann Pachelbel (kompozycje organowe), Heinrich Schtttz {Symphoniae sacrae) i Georg Philips Telemann, Francuzi: Marc-Antoine Charpentier, Jean-Baptiste Lully i Jean-Philippe Rameau (utwory dramatyczne, klawesynowe, religijne), Anglik: Henry Purcell (opera narodowa Dydona i Eneasz) Styl regencji - z netu: Styl regencji pojawił się we Francji w latach 1715-1723 wraz z regencją księcia Filipa Orleańskiego i był zapowiedzią rokoka. Regencja (styl regencji) to przejściowa faza stylowa, która ujawniła się głównie w dekoracji wnętrz, meblarstwie i ornamentyce w ostatnich latach panowania Ludwika XIV. Styl regencji łączył elementy stylu Ludwika XIV (symetria i dyscyplina ornamentu) z dekoracyjnością i swobodą zapowiadającymi nadejście rokoka; charakterystyczne dla s.r. były meble fornirowane (amarant, palisander), bogato zdobione złoconymi i cyzelowanymi okuciami z brązu, liczne komody i stoły do pisania, chinoiserie i singerie (egzotyczne scenki z figlującymi małpkami); ornamenty w formie muszli, często powiązane z liśćmi akantu, kwiaty, romboidalna kratka z różyczkami, ornamenty cęgowo-wstęgowe, atrybuty pasterskie i miłosne. Główni przedstawiciele: architekci R. de Cotte, JA. Gabriel, G.Boffrand; dekoratorzy C.Audran, P. Lepautre, G.M. Oppenordt; malarze A. Wateau, C. Gillot, N. de Largilliere; ebenista Ch. Cressent, złotnik Th. Germain Rokoko - nowe ornamenty związane z naturą. Manieryzm renesansu. Samodzielny rozwinięty styl. -ok. 1770-klasycyzm -lata 90 ok. 1800r. - styl cesarstwa -styl stanisławowski (uproszczona forma baroku) - ok 1820 -- styl Ludwika Filipa - ok. 1856 styl Napoleona - styl Neostyl
Z netu - Rokoko - nurt stylistyczny, obecny zwłaszcza w architekturze wnętrz, ornamentyce, rzemiośle artystycznym i malarstwie, występujący w sztuce europejskiej w latach ok. 1720-1790. Nurt rokokowy wyróżnia się także w dziejach literatury. Uważane czasem za końcową fazę baroku, w rzeczywistości zajęło wobec niego pozycję przeciwstawną. Sprzeciwiło się pompatycznemu ceremoniałowi, monumentalizmowi i oficjalnemu charakterowi stylu Ludwika XIV, skłaniając się ku większej kameralności, zmysłowości, wyrafinowaniu i pewnej sentymentalności. Odznaczało się lekkością i dekoracyjnością form, swobodną kompozycją, asymetrią i płynnością linii oraz motywami egzotycznymi (np. chińskimi). Styl rokokowy najsilniej rozwinął się we Francji i związany był głównie z życiem dworskim. Wstępem do rokoka był okres regencji Filipa Orleańskiego we Francji (1715-1723), podczas której powstawały dzieła charakteryzujące się większą swobodą i dekoracyjnością. Jego rozkwit nastąpił za Ludwika XV; wówczas też rokoko rozpowszechniło się w Europie, zwłaszcza w Bawarii, Prusach, Austrii, Czechach, Saksonii, na Śląsku, w Polsce i w Rosji. Pojęcie rokoka- (rococo) powstało na bazie słowa rocaille, prawdopodobnie przez kontaminację ze słowem barocco (barok). Rocaille to ornament asymetryczny, plastyczny, zbudowany z form przypominających muszlę, koguci grzebień lub płomienie.
W stylach Sztuka użytkowa, zdobnictwa mało nawiązywała do malarstwa. Pojawiały się gatunki malarskie. PRZEDSTAWICIELE EPOKI RENESANSU Leonardo da Vinci, Michał Anioł, Rafael Santi RENESANS- epoka ciemności. Inne patrzenie na rzeczywistość. Światło wydobywa przedmioty z cienia. W malarstwie stosowano cień i światło. Leonardo da Vinci - (ur.15 kwietnia 1452 r. w Vinci we Włoszech, zm. 2 maja 1519 r. w Cios Luce we Francji) leworęczny, ciekawski, niecierpliwy, wymyślał farby, które pozwoliłyby mu szybko malować, kombinator, eksperymentował na obrazach. Często na obrazach Leonarda pojawiały się błędy lecz często też występowały tam bardzo dokładne szczegóły. Włoski, renesansowy malarz, architekt, filozof, muzyk, poeta, odkrywca, matematyk, mechanik, anatom, wynalazca, geolog. Urodził się i wychował niedaleko miasta Vinci, będąc nieślubnym synem notariusza ser Piera da Vinci i chłopki Cateriny. W rozumieniu współczesnym nie miał nazwiska, człon "da Vinci" oznacza bowiem "z miasta Vinci". Jego pełne nazwisko, nadane mu przy narodzinach, to "Leonardo di ser Piero da Vinci", czyli "Leonardo, syn ser Piera z miasta Vinci". Leonardo często był opisywany jako archetyp "człowieka renesansu", którego wydawałoby się niespożytej ciekawości dorównywała tylko siła jego kreatywności. Szeroko uważa się go za jednego z największych malarzy wszech czasów i prawdopodobnie najbardziej wszechstronnie utalentowaną osobę w historii. To właśnie talent malarski przysporzył Leonardowi największej popularności. Dwie z jego prac, Mona Lisa i Ostatnia Wieczerza, zajmują czołowe miejsca na listach najsławniejszych, najczęściej imitowanych i wspominanych portretów i dzieł malarstwa. Równie wielkie znaczenie w historii sztuki ma szkic Leonarda Człowiek witruwiański. W Polsce znane jest także dzieło Dama z gronostajem, ze względu na to, iż jest jedyną pracą artysty jaka znajduje się w polskich zbiorach. Do czasów dzisiejszych przetrwało najprawdopodobniej 15 jego obrazów. Jako inżynier, Leonardo tworzył projekty wyprzedzające jego czas, opracowując koncepcję helikoptera, czołgu, wykorzystania podstaw tektoniki płyt, podwójnego kadłuba łodzi i wiele innych innowacji. Względnie mała liczba jego pomysłów została wcielona w życie za jego czasów. Niektóre z jego pomniejszych pomysłów, takie jak automatyczna nawijarka do szpul, czy maszyna do sprawdzania wytrzymałości drutu na rozciąganie, weszły do świata techniki bez większego rozgłosu. Da Vinci pracował na największych dworach Europy, m.in. dla rodu Sforzów i Medyceuszy. Doprowadził do znacznego wzrostu poziomu wiedzy o anatomii, budownictwie lądowym i hydrodynamice. Zaznaczył swoją obecność także w dziedzinie architektury, rzeźby, filozofii i pisarstwa, ale te zajęcia odgrywały mniejszą rolę w jego życiu. Do dziś przetrwało 7000 stron jego notatników z rysunkami, szkicami naukowymi i notatkami. Technika W pracowni Verrocchia Leonardo zapoznał się z zasadami perspektywy. Doskonale obrazuje to studium perspektywiczne do tła Pokłonu Trzech Króli. Pokazuje licznie linie pomocnicze, prowadzące z punktów położonych przy dolnej krawędzi obrazu do punktu zbieżnego. Im dalej od obserwatora znajdują się przedmioty, tym wydają się mniejsze. Jednak dzięki tej metodzie można uchwycić tylko przedmioty należące do architektury, ewentualnie elementy natury o kształtach zbieżnych z geometrycznymi. Przy prezentowaniu żywych istot nie stosował tak prostej konstrukcji. Jednakże malarz Piero della Francesca w dziele o teorii i praktyce perspektywy ukazał sposób traktowania ciała ludzkiego jako bryły geometrycznej. Po przestudiowaniu tej lektury Leonardo odszedł od zamiaru napisania podręcznika o perspektywie. Niektórzy malarze ułatwiali sobie prace przy konstruowaniu perspektywy, używając spektrografu, który został naszkicowany przez Leonarda. Rysownik spoglądał przez szklaną szybkę na odwzorowany obiekt i umieszczał jego kontury na szkle. Leonardo polecał także podobną pomoc przy wykonywaniu rysunków aktów. Jednakże perspektywa liniowa nie odegrała znaczącej roli w jego późniejszych dziełach. Uznał, iż ludzka percepcja jest określona przez dodatkowe czynniki tj.: światłość, wilgotność powietrza, wobec których nie ma możności odtworzenia ich za pomocą konstrukcji matematycznej. W jego dziełach coraz większą rolę odgrywały perspektywa barwna i powietrzna. W Traktacie o malarstwie Leonardo rozważał jak przedstawić rzeczy oddalone. Ukazywał przedmioty odległe jako przydymione i rozmyte. Leonardo określił to mianem perspektywy zanikania. Jest to widoczne zarówno w nastroju psychicznym, jak i efekcie wizualnym. Leonardo w latach 1490-91 pracował nad traktatem o światłocieniu (chiaroscuro). Zdefiniował różne rodzaje źródeł światła (np.: światło pochodne, światło odbite) i jego odmiany, m.in.: aria restretta - światło wpadające przez okno i lumo libero - światło rozproszone w plenerze. Padanie światła na przedmiot określił mianem perchussione (uderzenie), podkreślają jego dynamiczny charakter. Leonardo zaznacza przy tym, iż światło i cień to najpewniejsze środki do poznania kształtów wszelkich ciał. Malarz od początku miał świadomość, iż przestrzenne rozmieszczenie przedmiotów można uzyskać dzięki odpowiedniemu rozłożeniu świateł i cieni. Modelowanie ciał przy użyciu ciemnych i jasnych punktów badał w swoich szkicach, a doprowadzał do perfekcji w malarstwie. Odkrył i w najdrobniejszych szczegółach opisał zjawisko umhra oraz penumbra. Artysta był także propagatorem techniki malarskiej zwanej sfumato. Leonardo stosował tą technikę, by pokazać powietrze znajdujące się między przedmiotami. Leonardo w zapiskach o malarstwie podkreśla, że światło i cień muszą przechodzić w siebie bez tworzenia granic. W dziele Święta Anna Samotrzecia w pełni zrealizował te zasady. W obrazach wprowadzał harmonię poprzez wewnętrzne uporządkowanie, oparte na zasadach symetrii, łagodnych przejściach światłocieni i "upoetycznieniu tła". Łączył różne kierunki malarstwa włoskiego Quattrocenta. Gdy zaczynał pracę w zawodzie malarza używał tempery, ale wkrótce zaczął stosować farby olejne, gdyż dawały one więcej możliwości modelowania i cieniowania linii. Farby olejne pozwalały na oddanie obrazu w wielu warstwach malarskich, umożliwiając osiągnięcie głębi kolorów i bogactwa tonów. Farby, których używał, powstały z roślin, kory, ziemi i minerałów wymagających zmielenia i roztarcia na proszek, by otrzymać nadający się do użytku pigment. W swoich notatkach artysta wspomina o uczniach zajmujących się rozcieraniem farby przy użyciu tłuczka w moździerzu. By ułatwić tą czynność Leonardo skonstruował maszynę do ucierania farb, której wzorem była tłoczarka oliwy z Campo Zeppi. Związek między obróbką oliwek, a wytwarzaniem farb podkreśla fakt, iż da Vinci używał głównie farb olejnych. Leonardo eksperymentował z różnymi mieszkami, dodając np.: różne terpentyny, zmiażdżone nasiona gorczycy. Jako składniki podstawowe stosował zawsze olej z siemienia lnianego i orzecha włoskiego. Przedstawienie Mówiono o nim, że jak nikt inny potrafi napełnić swoje postacie wewnętrznym życiem. Znakiem rozpoznawczym postaci w jego malarstwie stał się lekki, ledwo zaznaczony uśmiech, ukazany m.in. na sławnym dziele Mona Lisa. Leonardo twierdził, że powinno się malować zarazem człowieka i jego wnętrze duchowe. To drugie starał się wyrażać przez gesty i ruchy ciała. Leonardo wyszedł poza tradycyjny repertuar gestów malarstwa i poszukiwał nowych ruchów. Dążył do tego by ciało w pełni wyrażało emocje. W tym zakresie pokazał pełnię kunsztu w Ostatniej Wieczerzy, gdzie każdy apostoł wykonuje inny gest, oddający jego stan uczuciowy. Leonardo stosował także kontrapost jako sposób wprowadzania dynamicznych napięć w kompozycji postaci. By doskonalić się w tym aspekcie Leonardo polecał obserwowanie ludzi na ulicy i utrwalanie ich ruchów w szkicach. Uważał, że malarstwo jest ukoronowaniem sztuki, gdyż daje możność przekazywania form i bogactwa świata. Zalecał uczniom by poznawali abstrakcyjne kształty, np: chmury, dym, by pobudzić do pracy wyobraźnię. Radził także zachowywać matematyczną precyzję. Artyści renesansowi inaczej postrzegali pejzaż i krajobraz aniżeli ludzie w innych epokach. W XV w. odkryto jego walory. Rysunek krajobrazu, wykonany w 1473 r. przez Leonarda jest uznawany jako jedno z pierwszych, czystych przedstawień pejzażu. Od XV w. krajobrazy przedstawiane w tle obrazów religijnych czy portretów były żywe i bliskie przyrodzie. Leonardo opanował sztukę ukazania krajobrazu jako jednolitej, zwartej przestrzeni, która posiada głębię. W swoich pracach poszukiwał harmonii stworzenia, wszechogarniającego spokoju natury. Wszystkie szczegóły scalały się w jedną ogólną atmosferę. Podstawą tych osiągnięć stały się obserwacje przyrody. Dzięki temu artysta doszedł do wniosku, że przedmioty widziane przez ludzkie oko wydają się tym mniej ostre, w im mniejszej odległości od obserwatora się znajdują. Leonardo postrzegał krajobraz jako nieustannie zmieniający się widok przyrody w zależności od światła, cienia i pory roku. W dziełach artysty krajobraz przedstawiony w tle stanowi nierozerwalny składnik danej sceny. Malarz uznawał, iż krajobraz ma w sobie właściwość przekazywania nastrojów. W pejzażu dzieł Leonarda można odnaleźć występowanie charakterystycznych cech: dalekie i wysokie szczyty górskie, szerokie tafle wody, czy też mgły rozmywające krajobraz na podobieństwo akwareli.
|
Wykonanie Leonardo wykonywał swoje obrazy w sposób bardzo powolny i nadzwyczaj drobiazgowy. Często dokonywał drobiazgowych poprawek, a nawet zmiany pierwotnych koncepcji. W porównaniu z innymi artystami renesansu stworzył niewiele dzieł. Mona Lisa- obraz zły. Ma dobry piar. Nie ma nic nadzwyczajnego. Pokryty 3 warstwami werniksu. Obraz powstał w początkach XVI wieku (ok. 1502 - 1507), a obecnie znajduje się w paryskim Luwrze, będąc własnością rządu Francji. "Mona Lisa" jest obrazem charakteryzującym się raczej ciemnymi i chłodnymi barwami. Dominuje w nim zieleń i to zarówno w szacie samej Mony, jak i w znajdującym się za nią lesie. Kompozycja jest zdecydowanie statyczna, jednakże otwarta. Portret ten od wieków zachwyca historyków i twórców, a także zwykłych ludzi. Niektórzy z nich sądzą nawet, że Leonardo, który jak na epokę, w której żył był wyjątkowo inteligentny i oświecony (wręcz wyprzedzał swoją epokę), stworzył swój ukryty autoportret, a wyraz twarzy zwany "enigmatycznym uśmiechem" ma wyśmiewać nierozumność ludzi, którzy tego nie widzą. Jest to jeden z najsłynniejszych i najbardziej cenionych obrazów z czasów renesansu. MICHAŁ ANIOŁ - tworzy po 1500 roku. Wywarł olbrzymi wpływ na sztukę. Bał się skutku grzechu. Kopuła miała być prośbą o przebłaganie do Boga za swoje grzechy i swoją niedoskonałość. Uważany za eksperymentatora.. Najwybitniejszy rzeźbiarz czasów nowożytnych. Urodził się w rodzinie Buonarroti Simoni należącej do starych florenckich rodów mieszczańskich. Gdy miał zaledwie kilka tygodni, jego rodzina przeniosła się do Florencji. Jego ojciec Lodovico pełnił w tym czasie obowiązki burmistrza Chiusi i Caprese. Matka, Francesca di Neri di Miniato del Sera, zmarła 6 grudnia 1481 roku, kiedy artysta miał 6 lat. Z tego względu młody Michał Anioł był wychowywany przez spokrewnioną rodzinę kamieniarzy, co ukierunkowało jego późniejsze zainteresowania. Od 1 kwietnia 1488 roku rozpoczął terminowanie w pracowni Domenica Ghirlandaia, uznanego florenckiego malarza. W okresie tym artysta poznał techniki malowania fresków, jednakże bardziej pociągała go rzeźba. Rok później przeszedł do pracowni rzeźbiarza Berto Ida di Giovanni, który zarządzając zbiorem Medyceuszów, wprowadził Michała Anioła w otoczenie Lorenza de' Medici, zw. il Magnifico (Wawrzyńca Wspaniałego), władcy Florencji. Przebywał na jego dworze w latach 1490-1492. Z tego względu często odwiedzał ogrody pałacu Medyceuszów, tam też zwrócił na jego prace uwagę Lorenzo de' Medici, który roztoczył opiekę nad młodym artystą zapewniając mu mieszkanie na terenie pałacu i stałą pensję. W okresie tym powstały takie dzieła jak płaskorzeźby Madonna na schodach (ok. 1490-1492 rok) i Bitwa centaurów (1491-1492 rok, obydwa dzieła znajdują się obecnie w Casa Buonarroti we Florencji). W roku 1494 przebywając w Bolonii wyrzeźbił świecznik w formie klęczącego, nagiego anioła i posągi świętych: Petroniusza i Prokulusa w San Domenico. Początki twórczości Po śmierci Wawrzyńca Wspaniałego Michał Anioł opuścił pałac Medyceuszów i wrócił do rodzinnego domu. Pracował nad posągiem Herkulesa (dzieło zaginęło w XVIII wieku). W tym czasie studiował też anatomię, wykonując potajemnie sekcje zwłok w szpitalu przy klasztorze Santo Spirito za cichą zgodą przeora. W dowód wdzięczności wyrzeźbił dla klasztoru drewniany krucyfiks - jedyną w swoim dorobku polichromowaną rzeźbę w drewnie. W roku 1495 kuzyn Wawrzyńca Medyceusza zamówił wykonanie rzeźby śpiącego Kupidyna. Dzieło tak dokładnie oddawało antyczne kanony piękna, że Wawrzyniec namówił Michała Anioła na spatynowanie rzeźby. Tak spreparowane dzieło zostało sprzedane handlarzom i dotarło do Rzymu, nabyte tam przez kardynała Rafaela Riario z San Giorgio. Jednakże szybko do uszu kardynała dotarła informacja, że dzieło zostało wykonane we Florencji. Dzięki temu zdarzeniu Michał Anioł pod koniec czerwca 1496 roku przyjechał do Rzymu, gdzie wykonał kilka zleceń (posąg Bachusa, inną wersję Kupidyna), w tym jedno ze swych najsławniejszych dzieł: Pietę Watykańską (1497—1500), która znajduje się w Bazylice św. Piotra w Rzymie. W roku 1501 na prośbę ojca powrócił do Florencji, gdzie podjął się wyrzeźbienia posągu Dawida. Prace nad swym najsłynniejszym dziełem zakończył 25 stycznia 1504 roku. Posąg stanął przed pałacem florenckiej Signorii. W tym samym czasie powstała także Madonna dla kościoła Notre-Dame w Brugii. We Florencji artysta zajął się wykonaniem na zamówienie dzieł do katedry florenckiej: posągów do Ołtarza Piccolominiego oraz 12 posągów apostołów. W roku 1504 otrzymał zamówienie na dekorację ściany w Palazzo Vecchio, naprzeciw bitwy zaczętej przez Leonarda da Vinci. Tematem obrazu było zaskoczenie kąpiących się florenckich żołnierzy przez nieprzyjaciół w bitwie pod Cascina. Nie wykończył kartonu do tego dzieła, fragmenty kompozycji znane są tylko z rycin Markantonia i A. Veneziana. Dalsza twórczość Michał Anioł został zaproszony w roku 1505 do Rzymu przez papieża Juliusza II. Był to pierwszy z siedmiu papieży dla których artysta pracował w Rzymie. Buonarroti zaczął realizację papieskiego grobowca, który miał się składać z blisko 40 posągów. Pracę musiał ją jednak przerwać, by wykonać kolosalny brązowy posąg papieża przed kościołem San Petronio w Bolonii, skończony w 1508 roku, a zniszczony w 1511. Lata (1508—1512) poświęcił Michał Anioł sławnym freskom plafonowym w Kaplicy Sykstyńskiej w Rzymie przedstawiając w dziewięciu polach historię ludzkości od stworzenia świata, przez grzech pierworodny aż do biblijnego potopu. W następnych latach prace nad grobowcem Juliusza II były kontynuowane. Powstały rzeźby takie jak Mojżesz (1513-1516) oraz Rachela i Lea (1542). Równocześnie zaś z nimi artysta rozpoczął marmurowy posąg Chrystusa zmartwychwstałego dla kościoła Santa Maria sopra Minerva (1514). Zaczętej w roku 1516 z polecenia Leona X budowy nowej fasady dla kościoła San Lorenzo we Florencji Michał Anioł również nie skończył, pracując od 1520 przy sławnej Kaplicy Medycejskiej tamże. W roku 1523 wykonał klatkę schodową w Biblioteca Laurenziana we Florencji. Nad Kaplicą Medycejską pracował z przerwami do roku 1534. Zawiera ona grobowe pomniki Lorenza i Giuliana de Medici. W roku 1529 Buonarroti udał się do Wenecji, gdzie wykonał dla księcia Ferrary obraz Leda z łabędziem znany współcześnie tylko z kopii. Po powrocie do Rzymu w roku 1534 malował do 1541 sławny Sąd Ostateczny na ścianie ołtarzowej Kaplicy Sykstyńskiej. W tym samym czasie powstały rzeźby: Dzień, Świt, Zmierzch (1520-1535). W latach (1542—1550) trwały prace nad freskami: Ukrzyżowanie św. Piotra i Nawrócenie św. Pawła w Cappella Paolina w Watykanie. W tym okresie ustawione zostały w kościele San Piętro in Vincoli części przygotowane do kolosalnego pomnika Juliusza II, a wykończone na znacznie mniejszą skalę, wśród nich wspomniany już Mojżesz. Jednocześnie powstały grupy Opłakiwanie Chrystusa w katedrze florenckiej i w Pałacu w Rondanini w Rzymie. Od roku 1547 Michał Anioł prowadził budowę Bazyliki św. Piotra w Rzymie, podczas której zmienił całkowicie plany swoich poprzedników - Bramantego i Antonia da Sangallo. Plan jego stwarza budowlę centralną z kopułą, tylko część jednak planu zdołał wykonać. Praca nad bazyliką przyniosła mu jeszcze większą sławę i uznanie. Pracował nad nią do końca życia, ale nie zdołał jej ukończyć. Dokończenie budowli nastąpiło dopiero przy końcu stulecia. Michał Anioł zajmował się też innymi budowlami w Rzymie, jak ukształtowaniem placu kapitolińskiego, budową kościoła S. Maria degli Angeli, Palazzo Farnese i fortyfikacjami, z których Porta Pia zaczęta była w 1564 według jego planów. Z dzieł Michała Anioła wymienić jeszcze należy: figurę klęczącą Amora (Londyn), płaskorzeźbę Madonna z Chrystusem i św. Janem (we Florencji i podobną w Londynie), czterech jeńców z grobowca Juliusza II (Florencja, dwóch w Paryżu), grupę Zwycięzcy (Florencja), Dawida (Florencja) i okrągły obraz Św. Rodzina (Uffizi). Ostatnia Pieta jaką wykonał w latach (1550-1553) dla katedry we Florencji, miała zostać, według ostatniej woli twórcy, postawiona na jego grobie. Główny temat rzeźb Michała Anioła stanowiła postać ludzka, w której artysta upatrywał głęboki sens. Pracował wyłącznie w marmurze, bez pomocy uczniów (nie licząc pracy przy sklepieniu Kaplicy Sykstyńskiej, gdzie miał trzynastu pomocników). Zafascynowany kontrastem powierzchni surowej i wygładzonej dłutem, pozostawiał szereg prac niedokończonych. Freski Sklepienie Kaplicy Sykstyńskiej - Stworzenie Adama -Freski na sklepieniu Kaplicy Sykstyńskiej wykonane na zlecenie papieża Juliusza II przedstawiają sceny ze Starego Testamentu (m.in. stworzenie Adama, potop). -Fresk na zachodniej ścianie Kaplicy Sykstyńskiej (1536-1541) został zrealizowany na zamówienie papieża Pawła III. Jest to wyobrażenie sądu ostatecznego. Obrazy -Święta Rodzina (1503) -Doni Tondo (1503-1504) Architektura Michał Anioł może się poszczycić kilkoma osiągnięciami architektonicznymi, m.in.: -kontynuacją budowy bazyliki św. Piotra w Rzymie w latach 1546 -1564, -projektem placu na wzgórzu Kapitol w Rzymie, -projektem Kaplicy Medyceuszy, przy której budowie pracował w latach 1520-1535, -salą i przedsionkiem biblioteki medycejskiej zw. biblioteką Laurenziana. Śmierć Michał Anioł zmarł 18 lutego 1564 roku w Rzymie. Śmierć, a właściwie pogrzeb Michała Anioła związany był z drobnym incydentem. Nastąpiła przepychanka między rzeźbiarzami a malarzami, których pierwsi nie chcieli wpuścić na uroczystość pogrzebu. Artysta został wybrany patronem powstałej we Florencji rok przed jego śmiercią Accademia del disegno (Akademii rysunku). Na nagrobku wzniesionym przez Akademię w kościele Santa Croce we Florencji, projektu Giorgio Vasariego, przedstawione są personifikacje trzech sztuk (od lewej Malarstwo, Rzeźba, Architektura). Ponad nimi umieszczone zostało popiersie artysty. Znak trzech nachodzących na siebie kół ilustruje tezę Michała Anioła, iż podstawą jego wszechstronności była umiejętność rysunku {disegno). Opis twórczości Michała Anioła Dzieła Michała Anioła odzwierciedlają jego hamowaną siłę, wielką namiętność, potężne wstrząsy wewnętrzne. Wypowiadał się on w doskonale plastycznej formie, operując z pewnością i znajomością anatomii. Mistrzostwo jego przejawiło się najwybitniej we freskach Kaplicy Sykstyńskiej, gdzie ruchy i formy ciała są pełne wyrazu i przemawiają siłą. Budowle traktował on jako żywy organizm. W kaplicy Medycejskiej stworzył wybitny przykład harmonijnego związku między architekturą i rzeźbą. Przez ożywienie ruchem form architektonicznych stał się prekursorem sztuki barokowej. Toteż, jakkolwiek miał bardzo niewielu uczniów (Daniele da Vołterra i Sebastianc del Piombo), twórczość jego miała ogromny wpływ na charakter sztuki włoskiej. Cechy charakterystyczne dzieł Michała Anioła to: boskość i napięcie. W swych pracach umiał wyrazić przez nie stany duszy, uczucia i emocje. Jego prace charakteryzują się trójwymiarowością, bogactwem ruchów i gestów oraz dramatyzmem. Cechuje je walka, ruch, niepokój i cierpienie. Poezja Michała Anioła
Michał Anioł na początku zajmował się malarstwem, później przez ostatnie 30 lat życia sławę zdobywał jako W 1496 Michał Anioł próbował szczęścia w Rzymie, gdzie były wykopaliska pogańskich budowli. W Rzymie kopiował rzeźby. Kopiował Bachusa - Miało to być dzieło estetyczne. Posąg ogrodowy nowoczesny, posiać się chwieje. Kardynałowi się nie spodobał. Dla Michała Anioła to był początek. Koziołek stanowi podporę dla Bachusa. Michał Anioł złe czul się w Rzymi. Wyrzeźbił Pietę (miłosierdzie) na zlecenie legatu papieskiego. Piety średniowieczne to sztywne posągi Marii na trawie cierpiącej i z poniewieranym ciałem Chrystusa, ta pieta była inna. Odchodziła od uczuć. Maria jest młoda. Trzyma delikatnie ciało Chrystusa . Dokładnie wyrzeźbił ubiór Marii. Przekształcił marmur w ciała tkaninę. Matka wydaje się młodsza, ma łagodne rysy. Na szacie widnieje podpis artysty. Po 26 roku życia wrócił do domu do Florencji. „Dawid"- Wykonany z trudnego żylastego kamienia. Stworzył pogromcę olbrzyma. Ma 4metry. Na twarzy zdecydowanie. Symbolizuje ducha renesansu i cnót republikańskich. Obrzucony kamieniami za nagie ciało Dawida. Miał wiele innych zajęć. Stworzył obraz owalny (tondo). Nagie postacie za św. Rodziną to symbol synagogi. Kolorystyka sztywna. Postacie wyglądają jak wycięte z marmuru. Ciała muskularne. Jezus wymaga opieki. W 1505 poddano Michała Anioła i Leonarda da Vinci próbie. Zlecono im namalowanie fresków. Miały przedstawiać zwycięstwa Florencji. Obaj nie dokończyli dzieł. Juliusz II zlecił Michałowi budowlę grobowca. Michał Anioł był dokładny i drobiazgowy, lecz go nie ukończył. Kaplica Sykstyńska - w 1508 freski. Miał pokryć 1000m2 freskami. Wizja wyszła od niego, lecz miał pomocników. Po 4 latach odwiedzały ją tłumy. Agresywne barwy. Niewolnicy, jeńcy- symbolizują nieszczęście łudzi po śmierci papieża, „Umierający jeniec" żyje i umiera. Wyobrażenia seksualne. Więcej erotyzmu niż u Dawida. Niedokończony. Postać gładka z małpką. Dzieło powinno być idealne. Znajduje się w Luwrze w Paryżu. San Lorenzo Florencja- Rzeźby gładkie namiętne, niedokończone. Miejsce mało stanowić grobowiec Medyceuszy. Sąd ostateczny-( 1536-1541)- olśniewające dzieło. Był po 60-tce gdy to malował. Styl brutalny, budzi niepokój, nagie ciała. Przez 20 lat skupił się na projektach architektonicznych. W 1547 został głównym architektem Bazyliki. Za pracę nie przyjął zapłaty. Po 70-tce spotkał się z krytyką. Dzieła jego cenzurowano. W wieku 89 lat pracował nad nową pietą nie dokończył jej. Po śmierci stał się sławny. Szkice kazał spalić. Z wiekiem zpobożniał. Rafael Santi Współczesny, wszechstronny, Ciągle mało mu było pieniędzy. Zatrudnił rytowników i czeladników. Osiągnął popularność za życia. Dzieła pełne wdzięku i uroku. Zachowały się wczesne prace Rafaela. Uczył się malarstwa u Pietera Perugi. Szybko się uczył. Miał niezwykły talent. Kolory sąjednoznaczne. Wykorzystywał złudzenie głębi w obrazach. Miał ambicje, chciał poprawić technikę. Dużo się nauczył od Leonarda da Vinci i Michała Anioła. Dzieła płynne, pełne realizmu, ekspresywne, niektóre statyczne obrazy rozpaczy. Został zaakceptowany przez Holenderską kulturę. „Matka z dzieciątkiem"- ciepły rodzinny portret, ukazuje bliskość między matką a synem.
Zdobył niezwykłą pozycję. Fortuna nie sprzyjała. Biograf Rafaela stwierdził, że zgon Rafaela były to męski wyczyny. W 1520 zmarł. Pochowano go z honorami w panteonie. Po śmierci dominował w sztuce El Greco, właściwie Dominikos Theotokopulos, (ur. 1541 w Fodele lub w Kandii na Krecie, zm. 7 kwietnia 1614 w Toledo) - malarz i rzeźbiarz hiszpański pochodzenia greckiego, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli manieryzmu i baroku. W początkowym okresie swojej twórczości, jeszcze na Krecie, pisał ikony. W roku 1568 wyjechał do Wenecji, gdzie prawdopodobnie przebywał w pracowni Tycjana. El Greco poznał i zachwycił się kolorem obrazów Tintoretta. Wpływ Tycjana i Tintoretta będzie widoczny w jego malarstwie. Od roku 1570 El Greco przebywał w Rzymie na dworze kardynała Alessandro Farnese. Poznał tam twórczość Rafaela i Michała Anioła, do których miał jednak stosunek krytyczny zarzucając im przywiązywanie zbyt dużej uwagi do rysunku i zmniejszenie roli koloru. Dodatkowo konflikt z Vasarim spowodował, że w 1577 zdecydował Rzym. Osiadł w Toledo, gdzie pracował do śmierci i gdzie powstały jego najbardziej dojrzałe wykonywane głównie na zamówienie Kościoła katolickiego, dążącego do odbudowy swojego Hiszpanii, co dzisiaj nazywamy kontrreformacją. Twórczość W twórczości El Greca dominuje malarstwo religijne. Malował także portrety; najbardziej znany to Dama w Futrze najprawdopodobniej portret ukochanej Jerónimy de las Cuevas, z którą miał syna Jorge Manuela (Jorge także został malarzem; pozostawał pod wpływem ojca, ale nie dorównał mu talentem). Poboczny temat stanowiły sceny mitologiczne Laokoon i pejzaż Widok Toledo. El Greco zajmował się również projektowaniem architektury i rzeźbą (najczęściej związaną z projektowanym obiektem), ale był to zaledwie margines jego działalności malarskiej. Po śmierci jego twórczość uległa zapomnieniu, odkryto ją ponownie dopiero w końcu XIX wieku, kiedy doceniono jego silny indywidualizm i ekspresję. Swobodna forma, rysunek i kolor El Greca wpłynęły na artystów takich, jak Paul Cezanne, Pablo Picasso i Jackson Pollock. Wydłużenie postaci, będące wyrazem artystycznej transformacji, było interpretowane w XIX wieku, przez artystycznych laików, jako wyraz wady wzroku (astygmatyzm), zamiast jako świadomy zabieg artystyczny, indywidualizm i uduchowienie wizji malarskiej. Ciekawostki Jedyny obraz malarza w Polsce {Ekstaza św. Franciszka) znajduje się od 15 października 2004 roku w ekspozycji otwartej Muzeum Diecezjalnego w Siedlcach. Nigdy wcześniej nie był prezentowany publicznie. Malowanie wydłużonych i przesuniętych w kierunku żółci postaci, które pojawiają się na obrazach artysty pod koniec jego życia tłumaczy się zaburzeniem spostrzegania związanego z matowieniem soczewki (zobacz też: ślepota barw). Ważniejsze dzieła Wniebowzięcie NMP (1577) Obnażenie z szat (1579) Portret szlachcica (1580) Pogrzeb hrabiego Órgaza (1586) Widok Toledo (1597-1599) Laokoon (1610) Zwiastowanie (1605-1612) Ekstaza św. Franciszka Zesłanie Ducha Świętego (1604-1614) Zmartwychwstanie Rembrandt Harmenszoon van Rijn (ur. 15 lipca 1606 w Lejdzie, zm. 4października 1669 w Amsterdamie) - holenderski malarz, rysownik i grafik. Uważany powszechnie za jednego z największych artystów europejskich. Obok Jana Yermeera i Fransa Halsa najważniejszy malarz w sztuce holenderskiej "złotego wieku" - okresu, w którym kultura, nauka, gospodarka, potęga militarna i wpływy polityczne Holandii osiągnęły swoje apogeum. Biografia Był ósmym (przedostatnim) dzieckiem młynarza Harmena Gerri&zoona oraz córki piekarza Neeltge Willemsdochter van Zuitbroeck. Dzieciństwo spędził w Lejdzie. Od siódmego roku życia uczył się w szkole łacińskiej. Siedem lat później, 20 maja 1620 r., wstępuje na uniwersytet w Lejdzie, ale studiuje tam tylko kilka miesięcy. W 1621 r. rozpoczyna naukę malarstwa w pracowni Jacoba van Swanenburgha. Przez 3 łata uczy się u niego podstaw i techniki malarstwa. W 1624 r. rodzice wysyłają go do Amsterdamu, gdzie doskonali swój kunszt malarski u Pietera Lastmana (1583-1633), uznanego malarza obrazów historycznych, cechujących się silnym realizmem i wielkim napięciem dramatycznym. Od niego zapożycza styl narracyjny, sposób ukazywania psychologicznej głębi postaci oraz technikę światłocienia. Po powrocie do Lejdy otwiera własną pracownię i rozpoczyna współpracę z osiemnastoletnim Janem Lievensem (1607-1674), również uczniem Lastmana. W 1631 r. Remkandt osiada w Amsterdamie, gdzie marszand obrazów Hendrick van Uylenburgh (ok. 1587-1661, ur. w Krakowie, wiele lat mieszkający w Gdańsku) proponuje mu otwarcie u siebie pracowni. Za jego pośrednictwem otrzymuje prestiżowe zamówienia. Maluje głównie portrety zamawiane przez najbogatsze rodziny Amsterdamu. 5 VI1633 r. zaręcza się z Saskią van Uylenburgh, siostrzenicą marszanda, którą poślubia 22 VI 1634 r. Żona, córka burmistrza, wnosi mu posag w wysokości 40 tys. florenów. Młodzi małżonkowie zamieszkują wkrótce w luksusowym domu w dzielnicy nad rzeką Amstel. W 1635 r. Rembrandt otwiera pracownię w wynajętym magazynie, przez którą przewija się kilkudziesięciu uczniów. W styczniu 1639 r. kupuje duży dwupiętrowy dom przy Breestraat. W 1640 r. umiera matka Rembrandta. Umiera też pierwszych troje jego dzieci: Rombertus (1635), Cornełia(1638) i również Comelia (1640). W 1641 r. przychodzi na świat Tytus. 14 VI 1642 r. w wieku 30 lat umiera (prawdopodobnie na gruźlicę) Saskia, którą często uwieczniał w swoich dziełach. W testamencie rozdzktiła sumę 40 tys. florenów pomiędzy syna i męża. Tytusem zajęła się najęta guwernantka, bezdzietna wdowa Geertie Dircks, która wkrótce zostaje metresą Rembrandta. W 1646 r. do domu Rembrandta przybywa nowasfeiźa^a, 23-letnia Hendrickje Stoffels, która zastępuje Geertie. Rembrandt zakochuje się w niej, ale nie może jej poślubić, gdyż naraziłby się na stratę wielkiej części spadku po Saskii. Oskarżeni zostają o konkubinat. W 1654 r. Hendrickje rodzi córkę Cornelię. Równocześnie zostaje ekskomunikowana. Rembrandt starzeje się, popada w ruinę i izoluje się od świata, coraz mniej czasu poświęca wykonywaniu zamówień. W 1656 r. staje się bankrutem. Zbiory artysty zostają wystawione na licytację i sprzedane. W 1663 r. umiera Hendrickje. 4 IX umiera Tytus, zaledwie kilka miesięcy po ślubie z Magdaleną van Loo. Rembrandt umiera 4 października 1669 r. w małym domku w dzielnicy Rozengracht, gdzie mieszkał ze swoją 15-letnią córką Cornelią. Pochowany zostaje 8 rjazdziernika obok Saskii, Tytusa i Hendrickje w Westerkerk w Amsterdamie. Twórczość Rembrandt zwany jest słusznie „malarzem duszy" w przeciwieństwie do Rubensa, malarza ciała. Ujmuje on wszystkie zjawiska głęboko: początkowe dzieła jego cechuje dramatyczne napięcie, jednak prace późniejszego okresu twórczości są coraz spokojniejsze i bardziej pełne duchowego pogłębienia. Spuścizna artystyczna Rembrandta jest bardzo bogata. W Lejdzie w latach (1617—1631) powstały portrety własne (Kassel, Haga i in.), portrety krewnych (m. i. ojca i matki w Mauritshuis w Hadze), sceny biblijne: „Ofiarowanie Chrystusa w świątyni" (Hamburg), „Samson i Daliła" (Berlin), „Grosz czynszowy" (Londyn) i in., dalej przedstawienia starców, czytających łub rozmyślających w mrocznych wnętrzach. Prawie wszystkie obrazy Rembrandta tego okresu są małego formatu, malowane z wielką dokładnością. W pierwszych latach pobytu w Amsterdamie zyskał rozgłos, jako świetny portrecista, sławnym arcydziełem „Lekcja anatomii Doktora Tulpa" (1632, Haga). W okresie tym powstały znakomite portrety: „Pisarz" (1631, Kassel), „Budowniczy okrętów z żoną" (1633, Londyn), „Dama z wachlarzem" (Londyn), grupą, przedstawiająca kaznodzieję Anslo, pocieszającego kobietę w żałobie (1641, Berlin) i in. Z licznych autoportretów Rembrandta z tego okresu (lata trzydzieste XVII. w.) najlepsze znajdują się w Luwrze w Paryżu, w Galerii Uffizi we Florencji i w galeriach: drezdeńskiej, londyńskiej, haskiej i berlińskiej. Silnym napięciem dramatycznym odznaczają się: „Ofiara Abrahama" (1635, Petersburg) i „Oślepienie Samsona" (1636, Frankfurt nad Menem). „Ofiara Manoaha" (1641, Drezno) zapowiada już spokój i barwność dojrzałego okresu. Piękno aktu kobiecego wykazuje „Danae" (1636, Petersburg). Z okresu tego wyliczyć jeszcze należy małego formatu sceny Nowego Testamentu, spośród których „Męka Pańska" (1634, Monachium) i „Chrystus jako ogrodnik" (1638, Londyn) wysuwają się na plan pierwszy. W roku 1642 powstał sławny obraz zwany „Straż nocna" (Amsterdam), stanowiący punkt zwrotny w twórczości Rembrandta od silnego realizmu lat 30. do pewnego wizjonerstwa i mistycyzmu. Ze zbiorowych portretów tej epoki najsławniejsze: „Lekcja anatomii Doktora Deymana" (zachowany częściowo) i 1662 powstały obraz „Stalmeesters" (zarząd cechu sukienników) (w Amsterdamie). Z dojrzałego okresu twórczości Rembrandta najpiękniejsze są portrety: Nik. Bruyningh, (1652, Kassel), burmistrza Jana Sixa (1654, Amsterdam), syna Tytusa (Petersburg, Londyn, Wiedeń), Hendrikje (Luwr w Paryżu, Berlin), autoportrety, wreszcie liczne popiersia starych Żydów (Petersburg, Drezno, Florencja). Znaczny dział zajmują w twórczości Rembrandta tego okresu sceny ze Starego i Nowego Testamentu, jak małego formatu „Zuzanna wśród starców" (1647, Berlin), „Tobiasz" (1645, Berlin i 1650, Richmond) itd.. Następnie potężne kompozycje: „Błogosławieństwo Jakuba" (1654, Kassel), „Saul i Dawid" (ok. 1659, Haga) i „Powrót marnotrawnego syna" (ok. 1665, Petersburg). Z obrazów religijnych powstały jeszcze: „Św. Rodzina" (1644, Downton Castle, 1645, Petersburg; 1646, Kassel), „Emaus" (ok. 1650, Kopenhaga; 1648, Luwr). Rzadko malował Rembrandt martwe natury: „Zabity wół w rzeźni" (Luwr i Glasgow) itp., niezbyt też często krajobrazy (Amsterdam, Berlin, Kassel, Kraków), pojawiające się w jego twórczości od roku 1635. Rembrandt pozostawił po sobie około 300 obrazów olejnych, 300 grafik i około 1000-2000 rysunków. Charakterystyczną cechą dzieł Rembrandta jest zafascynowanie efektami światła i głębokich cieni. Jego styl i technika ewoluowały z biegiem lat, jednak zamiłowanie do dramatycznego oświetlenia malowanych scen zajmowało centralną pozycję w jego całej twórczości, tak malarskiej jak graficznej. Obrazy malowane są z olbrzymią swobodą, im później tym bardziej szerokimi, swobodnymi pociągnięciami pędzla. Przez całe życie malował z wielkim zamiłowaniem autoportrety. Powstało ich niemal 100, w tym około 20 grafik, tworząc w ten sposób "pamiętnikarski" zapis zmian jakie życie i doświadczenia wycisnęły na jego twarzy. Serię zapoczątkował w roku 1627 portretem własnym jako młodego mężczyzny, ukrywającego twarz w cieniu. Jednym z ostatnich dzieł jest płótno z 1669 roku, z którego spogląda na nas stary, poszarzały i pomimo uśmiechu, zmęczony życiem człowiek zapadający się w ciemność. Obraz powstał tuż przed śmiercią artysty. Bardzo wielka jest spuścizna mistrzowskich rysunków Rembrandta, piórkowych i lawowanych tuszem (rzadsze są kredkowe). Znajdują się w dużych zbiorach europejskich. Dla dziejów grafiki przełomowe znaczenie miały akwaforty Rembrandta, oddające wspaniałe jego efekty światłocieniowe. Wykonał ich ok. 350, obejmują tematy te same co obrazy. Najsławniejsze: „Przekupień trucizny na szczury" (1632), „Krajobraz z trzema drzewami" (1643), „Autoportret w czasie rysowania" (1645), „Trzy krzyże" (1653), „Chrystus w Emaus" (1654), „Ecce Homo" (1655) i wiele in.
|
Dzieła Rembrandta w Polsce W Polsce znajdują się trzy obrazy Rembrandta. Jeden z nich {Pejzaż z miłosiernym Samarytaninem), przechowywany jest w Muzeum Czartoryskich w Krakowie, a dwa pozostałe (Uczony przy pulpicie (inny tytuł: Ojciec żydowskiej narzeczonej) z 1641 r. i Dziewczyna w kapeluszu z 1641 r. (inny tytuł: Żydowska narzeczona - nie mylić z innym obrazem o tym tytule z Rijksmuseum) na Zamku Królewskim w Warszawie. O ile kwestia autorstwa Pejzażu z miłosiernym Samarytaninem nie podlegała wątpliwości, o tyle w przypadku dwóch pozostałych dzieł dopiero w 2006 roku oficjalnie potwierdzono, że namalował je Rembrandt. Obrazy te, zakupione przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, trafiły później w ręce rodziny Lanckorońskich, a następnie zostały przejęte przez gestapo. Po wojnie rodzinie udało sieje odzyskać. W 1994 Karolina Lanckorońska przekazała swoją kolekcję w darze dla Narodu Polskiego i w ten sposób na Zamek trafiły oba dzieła Rembrandta. Ciekawostki Portret szlachcica polskiego (1637) przedstawia postać wnuka Mikołaja Reya - Andrzeja Reya (ok. 1584-1641), starostę lubuskiego, działacza kalwińskiego oraz dyplomatę, który w tym czasie (1637) przebywał z misją dyplomatyczną na dworach duńskim, holenderskim i angielskim. Albrecht Diirer niemiecki malarz i grafik, teoretyk sztuki, uważany jest za najwybitniejszego artystę niemieckiego renesansu. Dzieciństwo i młodość Ojciec Diirera, również Albrecht, urodził się w węgierskiej wsi Eytaś. W roku 1455 przybył do Norymbergi, gdzie zajął się złotnictwem. W 1467 ożenił się z Barbarą Holper, córką swojego mistrza. Z osiemnaściorga dzieci, Albrecht był trzecim. Jego brat, Hans Diirer, również poświęcił się sztuce, pracując na dworze króla Zygmunta Starego w Krakowie. Albrecht Diirer (ojciec), kształcił syna w złotnictwie już od wczesnej młodości. Ponieważ ojciec uczył się swego fachu u mistrzów iderlandzkich, stąd młody Albrecht od początku poznał sztukę wypływającą z tradycji Jana van Eycka i Rogera van der Weyden, ponadto zaznajomił się z techniką rytu, co miało ważny wpływ na jego dalszy rozwój artystyczny. Z tego czasu pochodzi jego popiersie, które narysował mając 13 lat (1484, Albertina, Wiedeń) oraz Madonna z dwoma aniołami (1485). W latach 1485—90 terminował u norymberskiego malarza Michaela Wolgemuta. Od Wielkanocy 1490 do Zielonych Świątek 1494 wędrował Diirer przez Górną Nadrenię. Była to pierwsza z trzech wielkich podróży jego życia, której dokładna droga nie jest znana. Niewykluczone, że udał się później do Niderlandów bądź Westfalii czy Palatynatu, nim w 1491 zatrzymał się w Alzacji, a nie spotkawszy już w Colmarze zmarłego 2 lutego 1491 Martina Schongauera, wybitnego grafika, powrócił do Bazylei, gdzie korzystał z gościny brata Schongauera, Georga. Jesienią 1493 Diirer opuścił Bazyleę i przybył do Strasburga. Jego pobyt w tym mieście jest udokumentowany m.in. drzeworytem w Opus speciale Missarum Griiningena, wydanym w listopadzie 1493. Najwyraźniej jakiś czas potem został wezwany do powrotu do domu, gdyż po 18 maja 1494 był już w Norymberdze, gdzie 7 lipca 1494 poślubił piękną i zamożną Agnes Frey (zm. 1539), córkę norymberskiego mieszczanina. W ciągu następnych lat, do 1500, namalował akwarelą serię małych pejzaży — inspiracją do nich była rodzinna Norymberga oraz podróż do Wenecji, którą rozpoczął jesienią 1494, a zakończył w maju 1495 Podróż do Wenecji 1505—1506 Jesienią 1505 Diirer udał się w drugą podróż do Wenecji, gdzie działali już wówczas najwięksi mistrzowie szkoły weneckiej: Tycjan, Giorgione, Palma ii Vecchio, a przede wszystkim Giovanni Bellini, który najbardziej wpłynął na artystę.O ile już wcześniej jego pierwsze studia, jego praca i talent nauczyły go cenić wartość poprawności i wierności rysunku rzeczywistości, tutaj olśniła go niesamowita głębia i potencjał kolorystyki. Niemieccy kupcy w Wenecji zamówili dla tamtejszego kościoła św. Bartłomieja duży obraz Matki Boskiej Różańcowej, nabyty później za pokaźną kwotę przez cesarza Rudolfa II, który przekazał go do Klasztoru Strachowskiego (1506, Galeria Narodowa, Praga). Przedstawia on ukoronowanie Madonny przez dwóch aniołów. Maria podaje Cesarzowi wieniec z róż, Dzieciątko Jezus — Papieżowi, takoż św. Dominik i liczni aniołowie — zgromadzonym wokół ludziom. W poważnie zniszczonym poprzez przemalowania obrazie wyraźnie widać wpływy weneckie. Łata 1506—1514 Malarstwo Z pierwszych dzieł Diirera po powrocie z Włoch należy wymienić portret młodzieńca, zaginiony obraz przedstawiający Adama i Ewę w Raju (namalowany w 1507 na zamówienie rajców norymberskich), którego zeszpecona niewłaściwymi zabiegami konserwatorskimi kopia znajduje się w muzeum w Moguncji. W latach 1507 i 1508 zajmował się obrazem zamówionym przez elektora saskiego księcia Fryderyka Mądrego dla kolegiaty w Wittenberdze, którego tematem była męka dziesięciu tysięcy chrześcijan za króla perskiego Sapora. Po jego ukończeniu Diirer rozpoczął pracę nad słynnym Wniebowzięciem NMP, które zamówił był Jakub Heller do ołtarza kościoła Dominikanów we Frankfurcie nad Menem. Obraz przyniósł zakonnikom ctórzy pokazywali obraz za opłatą niemałe dochody. Po tym, gdy cesarz Rudolf bezskutecznie zaoferował zań 100.000 guldenów, został on nabyty przez elektora saskiego Maksymiliana I za kwotę 1000 talarów, przepadł bezpowrotnie jednak w wyniku wielkiego pożaru zamku w Monachium w 1673 r. Kopia Paula Juvenela znajduje się w Saalhof we Frankfurcie nad Menem, nieopodal zachowanego ciągle skrzydła. Obraz przedstawia Maryję, przeniesioną przez anioła z doczesnego życia w niebiańską glorię. Bóg Ojciec i Syn przyjmują ją z miłością i nakładają na jej skroń koronę. Apostołowie patrzą zdumieni na pusty grób. W tym obrazie Diirer sportretował się: n drugim planie obrazu opiera się o tablicę, z której można odczytać: „Albertus D. Alemanus faciebat post Virginis partum 1509". Albrecht Diirer nieraz pracował na zlecenie cesarza Maksymiliana I. W latach 1511—13 malował on reprezentatywne obrazy cesarskie dla Norymbergi; są one wyjątkowo nie podpisane. Nimi chciało miasto otwarcie podbudować swoje prawo przechowywania insygniów władzy. Karol Wielki został przedstawiony jzacie cesarskiej, z mieczem w prawej ręce i jabłkiem królewskim w lewicy; Cesarz Zygmunt zaś — odwrotnie. Z oku 1511 pochodzi słynny obraz drewnie: Adoracja Trójcy Świętej, namalowana pierwotnie dla Briiderhaus w Landau, później (około 1600) oddany przez norymberską radę miejską do dyspozycji cesarza Rudolfa . Grafika Podczas tych lat opublikował Diirer, nie licząc mniejszych drzeworytów i miedziorytów, trzy większe serie ksylografii świadczące o bogatej inwencji artysty i należące do najwybitniejszych dzieł norymberskiego nistrza. Są to: Mała Pasja (1509—1510), pierwotnie w 37 rycinach; Duża Pasja (1510), istotnie różniąca się od małej, zarówno wyobrażeniami jak i formatem, 11 rycin, Żywot Marii (1510—1511), 20 rycin. Ponadto można wymienić: Trójca świata (drzeworyt 1511), Msza św. Grzegorza, Sw. Krzysztof, Święta Rodzina z matką Anną, Joachim z różańcem. Wtedy poczynił Diirer eksperymenty z suchą igłą (na miedzi). Tak powstała Święta Weronika (1510), Leidensheiland i Św. Hieronim (obydwie grafiki z 1512). Od tego czasu w ogóle przeważają w twórczości Diirera drzeworyty i miedzioryty a rzadziej spotkać można obrazy jego pędzla. Z tych ostatnich znany jest mały obraz pochodzący z roku 1512 a przedstawiający Maryję z nagim dzieciątkiem trzymającym nadgryzioną gruszkę. W tym samym roku powstają w przeważającej mierze małe grawiury, wśród niech — trzecia Pasja. W tym mniej więcej czasie Diirer otrzymał list od swego mecenasa, cesarza Maksymiliana, w sprawie obrony grafik przed imitacjami. Jako wyróżniające się dzieła z roku 1512 należy wymienić sztychy: Maria aufder Rasenhank, Christus der Dulder; obydwie grafiki suchą igłą) oraz święty Hieronim w wąwozie. Z kolejnych lat pochodzą najsłynniejsze ryciny Diirera: Rycerz, śmierć i diabeł 1513, Sw Hieronim w pracowni, Melancholia I, oba z 1514, Sw. Eustachy klęczący przed swym koniem, jak również zamówiony pierwotnie dla norymberskiego kościoła pw. Św. Katarzyny, a znajdujący się obecnie w monachijskiej pinakotece Ołtarz narodzenia pańskiego. Od 1515 w twórczości Diirera pojawia się również akwaforta. Jan Vermeer vail Delft, właściwie Johannes Vermeer malarz holenderski. Malował przede wszystkim sceny rodzajowe, wykorzystując mistrzowsko grę świateł. Na początku swojej kariery stworzył także dwa płótna historyczne. W dorobku malarza dominują przedstawienia kobiet we wnętrzach mieszkalnych, zajętych m.in. muzyką, lekturą listu czy rozmową. W wielu obrazach badacze doszukują się ukrytych alegorii lub symbolicznych przesłań. Częściowo zapomniany przez niemal dwa stulecia od swej śmierci, Vermeer został odkryty na nowo w drugiej połowie XIX wieku. Dziś przypisuje mu się niewiele ponad 30 obrazów i najprawdopodobniej jest to niemal cały jego dorobek artystyczny. Jan Vermeer wychowywany w patrycjuszowskim środowisku w Delft nie był malarzem zbyt płodnym - pozostało po nim trzydzieści kilka obrazów, malował średnio dwa-trzy płótna rocznie. Tchną one jednak wielką poezją i doskonałością, poetycką wizją świata, a zarazem dysponują wyjątkowym mistrzostwem warsztatu. Spośród 34 obrazów, powszechnie mu przypisywanych, 21 jest sygnowanych. Nie wszystkie jednak podpisy są uznawane za prawdziwe. Tylko 3 są natomiast datowane (Stręczycielka, Astronom i Geograf). Wśród badaczy brak jest jednomyślności co do datowania większości pozostałych obrazów Veermera; istnieją także niejasności co do atrybucji niektórych z nich. Szczególne wątpliwości budzą obrazy: Święta Prakseda, Dziewczyna w czerwonym kapeluszu, Młoda dziewczyna z fletem, i Młoda kobieta siedząca przy wirginale. Vermeer malował głównie sceny rodzajowe, oprócz tego stworzył dwa obrazy historyczne, dwa widoki miasta i dwie alegorie. Zazwyczaj sceny te przedstawione są w mieszczańskim wnętrzu, zapewne w domu Vermeera. Niejednokrotnie na różnych obrazach artysta przedstawił to samo pomieszczenie. Postacie (a najczęściej są to kobiety) zazwyczaj znajdują się w pobliżu okna, będącego źródłem światła. Na obrazach często pojawiają się te same przedmioty, m.in. zasłony, dywany i tkaniny, które często sprawiają wrażenie kurtyny, oddzielającej widza od sceny, namalowanej na obrazie; biała karafka (Lekcja muzyki, Dziewczyna z kieliszkiem wina, Śpiąca dziewczyna); mapy (Oficer i roześmiana dziewczyna, Kobieta w niebieskim , Kobieta z lutnią, Kobieta z dzbanem, Alegoria malarstwa); krzesła obite skórą, perły, obraz Dicka van Barburen Stręczycielka (Koncerty, Dama siedząca przy wirginale); obraz Cesara Van Everdingena, przedstawiający kupidyna lub putto (Dama stojąca przy wirginale, Przerwana lekcja muzyki). Chrystus w domu Marii i Marty (ok. 1655) jest prawdopodobnie najwcześniejszym zachowanym dziełem Vermeera. Przedstawia ono scenę z Ewangelii wg św. Łukasza, zgodnie z którą Chrystus odwiedził obie siostry w ich domu. Marta przygotowywała posiłek, podczas gdy Maria słuchała słów Jezusa. Kiedy Marta zapytała go, dlaczego nie powie Marii, aby jej pomogła, on odpowiedział: Marto, Marto, troszczysz się i niepokoisz o wiele, a potrzeba mało albo tylko jednego. Maria obrała najlepszą cząstką, której nie będzie pozbawiona. Na obrazie Vermeera Maria znajduje się na pierwszym planie, siedzi zamyślona na niskim stołeczku, z głową podpartą na prawej ręce. Chrystus siedzi powyżej na fotelu i wskazując na nią daje do zrozumienia, że obrała najlepszą cząstkę. Marta natomiast stoi nad Jezusem i stawia kosz z chlebem na stole. Wyraźnie widoczne są tu kontrasty kolorystyczne i intensywność barw - bieli obrusa, czerwieni, żółci i zieleni ubiorów. Podobnie jak inne, wczesne dzieła artysty także to jest dużo większe od późniejszych. Ten swobodnie malowany obraz ujawnia szeroką wiedzę Vermeera na temat rozwoju malarstwa historycznego we współczesnym mu Amsterdamie. Wiąże się to z osobą Erasmusa Quellinusa, flamandzkiego artysty biorącego udział w dekoracji nowego ratusza w Amsterdamie. Dzieła Quelłinusa przypominają prace Verrneera w wyborze motywów7, takich jak otwarte drzwi w tle i w pozie Chrystusa z Mariąu jego stóp. Drugi z obrazów historycznych Vermeerato Toaleta Diany (ok. 1654-56), którego temat został zaczerpnięty z Przemian Owidiusza. Diana - bogini łowów, narodzin i księżyca wraz z nimfami siedzi na kamieniu. Jedna z nich obmywa stopy bogini, co może przywodzić na myśl analogiczną biblijną scenę z Chrystusem albo z Betsabe (Batszeba). Technika Odtworzenie techniki malarskiej, jaką posługiwał się Vermeer, nie jest łatwe. Młodzi artyści tajniki malarstwa przejmowali zazwyczaj od swoich mistrzów, a wzmianki o nich w ówczesnych podręcznikach są rzadkie. Trudno także techniki XVII-wieczne porównywać z dzisiejszymi, gdyż różnią się one radykalnie. Malarze musieli postępować według określonych reguł - samo przygotowanie farb wymagało codziennej pracy i wiedzy na temat właściwości poszczególnych pigmentów. Paleta Vermeera była bardzo ograniczona, podobnie jak i wielu współczesnych mu malarzy - w jego dziełach znaleziono w sumie tylko 20 różnych pigmentów, z czego 12 używał w miarę często. Od innych artystów różniło go zamiłowanie do błękitu, uzyskiwanego z bardzo kosztownego lapis-lazuli, podczas gdy powszechnie używany był azuryt. Malarz używał farb olejnych, a jako podobrazia zazwyczaj płótna. Jedynymi wyjątkami są: Dziewczyna w czerwonym kapeluszu i Dziewczyna z fletem (autorstwo Vermeera niepewne) - oba obrazy namalowano na desce. Technika Vermeera ewoluowała i Arthur Wheelock, badacz twórczości Vermeera, zauważył, że jego wczesne obrazy historyczne są pod wieloma wzglądami trudne do pogodzenia z późniejszymi. Na początku swojej drogi twórczej malarz chętnie posługiwał się impastami. Wraz z przejściem do tematyki rodzajowej impasty stosował bardziej wybiórczo. W jego dziełach pojawiła się także technika zwana pointitle, polegająca na malowaniu drobnymi plamkami. W latach 60. powierzchnia obrazów Vermeera staje się bardziej "gładka", a farba jest nakładana cienko, przezroczystymi lub półprzezroczystymi warstwami. Od wielu lat szeroko dyskutowana jest kwestia czy Vermeer używał podczas malowania camery obscura. Jako pierwszy taką sugestię wyraził Amerykanin Joseph Pennell w 1891 roku, opierający swoją hipotezę na perspektywie, jaką malarz zastosował w obrazie Żołnierz i śmiejąca się dziewczyna (ok. 1658). Jest ona bardzo poprawna, ale dość niezwykła, jak na XVII-wieczne malarstwo - postać mężczyzny jest niemal dwa razy większa od dziewczyny, choć oboje siedzą blisko siebie. Vermeer mógł także używać kamery do odwzorowania na swoich płótnach map, które często pojawiają się w tle scen. lista dzieł Obecnie 34 dzieła są przypisywane Vermeerowi. Istnieją także 3 obrazy (Święta Prakseda, Młoda dziewczyna z fletem, Młoda kobieta siedząca przy wirginale), w których przypadku autorstwo Vermeera jest niepewne. Ten ostatni obraz właściwie nie pojawia się w publikacjach dotyczących Yermeera, gdyż jego ponowna atrybucja Vermeerowi jest stosunkowo niedawna. Dzieło to zostało po raz pierwszy opublikowane w 1904 roku i przez kolejne lata powszechnie uznawane za obraz Vermeera. Po sprawie van Meegerena wyrażono co do tego wątpliwości i Młoda kobieta siedząca przy wirginale była pomijana przez badaczy. W 1993 roku rozpoczęto szczegółowe, trwające 10 lat, badania obrazu, na podstawie których zaproponowano, by ponownie włączyć go do oeuvre Vermeera. Dzieła Vermeera znajdują się obecnie w Europie Hieronim Bosch - niderlandzki malarz. Jego twórczość charakteryzuje złożona symbolika, dotycząca w wielu przypadkach grzeszności i niedoskonałości człowieka, poprzez swą zawiłość nie do końca jasna dla odbiorców. Mówi się, że malarstwo Boscha stanowiło inspirację dla XX-wiecznych surrealistów. Prawdziwe nazwisko artysty to Hieronymus (Jeroen) van Aken. Sygnował niektóre obrazy jako Bosch -skrót od miasta swego urodzenia - 's-Hertogenbosch w północnej Brabancji, w którym spędził większą część życia. Pochodził z rodziny malarzy flamandzkich. Jako 13-latek był świadkiem wielkiego pożaru - temu traumatycznemu przeżyciu niektórzy przypisują dziwaczność jego dzieł. Był malarzem popularnym, otrzymywał nawet zamówienia z zagranicy. W 1488 dołączył do Bractwa Pani Naszej - konserwatywnej grupy religijnej zrzeszającej ok. 40 wpływowych obywateli 's-Hertogenbosch. Tworzył zarówno na zlecenie kościoła katolickiego, jak i sekty Wolnego Ducha, związanej z osobą Jacoba van Almaengien - stąd symbolika jego obrazów często odbiega od wzorców ściśle chrześcijańskich, sięgając do znaków judaistycznych czy nawet magicznych. Namalował kilka tryptyków, z których najsłynniejszy to Ogród ziemskich rozkoszy, przedstawiający raj z Adamem i Ewą wśród fantastycznych zwierząt na lewym panelu, rozkosze ziemskie w części środkowej i piekło z różnorodnymi narzędziami tortur dla grzeszników na panelu prawym. Był także autorem pojedynczych obrazów o równie niesamowitej tematyce, np. Leczenie głupoty, przedstawiający chirurgiczne usuwanie mężczyźnie z głowy "kamienia szaleństwa" (według średniowiecznych wierzeń chodziło o kastrację, która miała wyzwolić człowieka od pokus cielesnych - Bosch wskazuje jednak w tym obrazie na jej bezcelowość), Statek głupców, ukazujący bezsensowne trawienie życia na uciechach. Technika Boscha różniła się od stylu innych malarzy holenderskich sposobem nakładania farby. Podczas gdy sztukę flamandzką cechowała ogólnie delikatna, "nierzeczywista" powierzchnia malowideł, obrazy Boscha charakteryzują się chropowatą fakturą. Bosch nie miał zwyczaju datowania swych obrazów, części z nich nie sygnował, stąd przypisuje mu się około 25 nie podpisanych obrazów malowanych w jego stylu. Po śmierci Boscha wiele z jego obrazów zakupił król hiszpański, Filip II, stąd największa ich kolekcja znajduje się obecnie w muzeum Prado w Madrycie.
Gustav Klimt ur. 14 lipca 1862 roku w Baumgarten, ubogiej dzielnicy na przedmieściach Wiednia, zm. 6 lutego 1918 w Wiedniu. Austriacki malarz i grafik, symbolista. Jeden z najwybitniejszych przedstawicieli secesji, przywódca wiedeńskiego modernizmu. Otrzymał wykształcenie typowo akademickie, pierwsze zaś doświadczenie zawodowe zdobył wykonując różne prace dekoracyjne. To doświadczenie wraz zespecyficznym klimatem artystycznym rozwijającym się na przełomie wieków w Wiedniu odnalazło wyraz w dojrzałej twórczości artysty. Klimt stał się głównym inicjatorem dokonujących się przemian artystycznych, kiedy to w 1897 oficjalnie odrzucił kanony akademickie i wspólnie z innymi artystami założył Stowarzyszenie Artystów Austriackich - Secesję, z którą był związany do 1905. Celem Klimta było stworzenie dzieła totalnego, absolutnego, tzn. wolnego od wszelkich konwencji, ograniczeń narzuconych przez akademickie koncepcje. Obrazy artysty są wyrazem nieograniczonej swobody twórczej, w pełni wyrażająbujność i złożoność epoki, w której dane było mu tworzyć. Klimtowi udało się stworzyć dzieło na miarę swojej epoki, które stało się inspiracją dla wielu nowoczesnych artystów. Portret Adeli Bloch-Bauer I, zwany "Złotą Adelą" został sprzedany w 2006 roku, spadkobiercy imperium kosmetycznego Ronaldowi S. Lauderowi za 135 min USD - była to wówczas najwyższa kwota jaką uzyskano za obraz. Przy wykonaniu obrazu artysta zastosował złoto i srebro w płatkach.
|