1. Ardapy - 1340 dorf Ardapyn, 1404 Ardappen (Powierski), 1476 Ardoppen, 1570-1796 Ardappen, 1820 Adappen, 1946 Ardapy (Ley), 1980 Ardapy (WUN); nazwa genetycznie pruska złożona *ardape, pierwszy człon *ard- lit. ardas `jama, dół', ardyti `uderzać, kopać'; człon drugi równy pruskiemu *ape `rzeka, strumień' (PrzybBalt, Toporov Prus, Schmid, ZNUG) s. 37

BZMiO: Na lewym brzegu Łyny, w odległości 300 metrów na południowy zachód od wsi, pozostał ślad po staropruskim gródku: niewielki pagórek, zwany Starym Szańcem;

2. Augamy - 1419 Ougam, 1423 Owgam, 1495 Augamen, 1507 Awgen (Ger 111); 1796-+1802 Augam (MpSchrot XI); 1920 Augam MpHAPr; 1946 Augam-Ugamy, Augamy (Ley); 1951 Augamy-Augam (Rosp.); nazwa genetycznie pruska *Augams lub *Augam-ai; litewski: augus `rosły, wysoki', augti `róść, wyrastać' z sufiksem -am; Rym. S. 40-41

BZMiO: Z czasów pogańskich pozostały między Augamami a Robitami tak zwane Szwedzkie Szańce, nigdy dokładnie nie badane, stanowiące ślad po staropruskim gródku lub ziemnych umocnieniach obronnych; o wsi pruskiej, nazywającej się wówczas Owgam, wspomniano po raz pierwszy w 1414 r. z okazji spisywania strat po wojnie polsko-krzyżackiej, zwanej głodową; w czasie wojny trzynastoletniej (1454-1466) wieś całkowicie wyludniła się i dopiero po stu latach zasiedlili ja nowi osadnicy, głównie lub wyłącznie Polacy; W 1686 r. uwięziono w Augamach czarownicę;

3. Bajdyty - s. 61; 1390 Baydoyten, 1419 Baydutten, 1533 Baythre, 1576 Bayditten, ok. 1780 Beithen, Bethen, 1796-1802 Beyditten, 1980 Bajdyty; nazwa genetycznie pruska *Baidait-ai lub *Baidut-ai, wtórnie *Baidit-ai od nazwy osobowej Baide (Bajdy), z sufiksem -ai lub -ut; formy Baithen i Bethen zostały uproszczone fonetycznie;

BZMiO: był to kiedyś majątek szlachecki Bayditten a w 1939 urzędowo Beyditten; należał do rodziny von Sydowów;

4. Barciszewo - s. 78; 1342 de Bertoldisdorf; 1345 de Bartholomei Villa, 1378 Bertoldsdorf; 1570 Bartelsdorff, 1796-1802 Bartelsdorf; 1946 Barcikowo, Barciszewo, 1980 Barciszewo; dawna nazwa niemiecka Bartelsdorf od nazwy osobowej Bartel + dorf `wieś'; nazwa osobowa od Bartold kojarzona na gruncie niemieckim z imieniem Bartholomäus, nazwa Barciszewo wprowadzona po 1945 nawiązuję do imienia Bartłomiej;

BZMiO: o tej miejscowości wspomniano po raz pierwszy w źródłach w 1414 r. z okazji spisywania strat po wojnie polsko krzyżackiej, zwanej głodową; nosiła wtedy nazwę Bertoldisdorf i stanowiła wieś szlachecką; w 1939 zwano ją urzędowo Barteldorf;

5. Bartoszyce - s. 194, 1325 (zu) Bartenstein, in Barrinstein, Barthenstein, Barthinstein, Bartensten, Bartensteyn, Bartsteyn, Bartstein, Bartoszyce, Barsztyn niem. Bartenstein dawniej także Bartelstein, Bartoszyce a. Barsztyn - Bartenstein; Bartenstein to nazwa niemiecka od nazwy plemienia pruskich Bartów, z członem -stein `skała, kamień'; nazwa spolonizowana jako Barsztyn, wtórnie skojarzona z imieniem Bartosz, stąd Bartoszyce;

6. Bądle - 1354 Bandelin, Bandelien, 1362 Bendeln, 1411-1419 Bandels, 1946 Bądziel (Ley), 1980 Bądle; nazwa genetycznie pruska *Bandel-ai od nazwy osobowej *Bandels por. Bandils, Bando; lit. bandá `korzyść, zysk', bandyti `próbować'; przez Niemców nazwa miejscowa skojarzona z nazwą osobową Bendel (Benedictus); po II WŚ spolszczona na Bądle, Bądziel; s. 106;

BZMiO: w XIX w. (1889 r.) był to majątek szlachecki; w 1939 miejscowość zwano tą wieś Bandels-Sand;

7. Bądze - 1423 Bensus, 1780 Bensen-Będź, 1951 Bądze; nazwa niemiecka od nazwy osobowej Bense, Benzo; za pruską genezą nazwy wypowiada się Ger 19. Lit.: PrzybBalt 24.

BZMiO: w XIX w. (1889 r.) stanowiły majątek ziemski; do 1945 r. miejscowość nosiła nazwę Bensen;

8. Bąsze - s. 109; wieś; 1419 Pamszen, ok. 1780 Bonschen, 1946 Bonschen, Pamssen - Bęsie, 1951 Bąsze - Bonschen, 1980 Bąsze - Bąsz; nazwa genetycznie pruska *Pams- od *pams-; lit. pamšas `grubas';

BZMiO: wg danych z 1889 r. miejscowość była majątkiem ziemskim i należała do rodziny von Kunheimów; przed 1945 nazywała się Bonschen;

9. Bezledy - s. 126; osada, dawniej wieś; 1338 campo Bisleyden; 1340 im Felde Beyse; 1342 im campo Bisleiden, 1350 in Byseleyden, 1361 Breissladen; 1411-1419 Baseleiden, 1435-1450 Beyseleden, Beyseleyden, Beyseladen; 1570 Beyschleuben; ok. 1780 Beisleiden; 1946 Beselede - Bezleda; 1980 Bezledy; nazwa genetycznie pruska *Bais-laid od pruskiej nazwy osobowej Bayse, Boyse + -laidis `bagno, glina'; koło wsi płynie rzeka Bezleda, dawniej Beisleide tak nazwana od nazwy wsi;

BZMiO: pierwsze informacje o tej miejscowości pochodzą z 2 poł. XIII w.; istniał tu wtedy staropruski gród na stumetrowej górze, którą zwano Zamkowa Górą lub Bezledzkim Grodziskiem; Krzyżacy zdobyli ten gród, umocnili go i w 1274 r. wytrzymali oblężenie Jaćwięgów dowodzonych przez Skomanda; z czasem powstał tu majątek szlachecki zwany Beselede; w 1939 urzędowo nazywano miejscowość Beisleiden; w końcu 1 poł. XV w. majątek stanowił własność Filipa z Bezled, jednego z twórców antykrzyżackiej organizacji zwanej Związkiem Pruskim w XIX w. majątek należał do znanej obszarniczej rodziny von Oldenburgów;

10. Biegonity - s. 167 osada dawniej wieś; gmina Bisztynek; 1343 Rosenow; XIV w. Rosenow alias Begoniten; 1353 Begonithen; 1427 Rosenaw alias Begonyten; 1615 Begnitten; 1688 Bengnitten; 1755 Begniten 1946 Biegonity - Begnitten; 1980 Biegonity; Nazwa genetycznie pruska *Begonit- od nazwy osobowej *Begone; oboczna nazwa niemiecka Rosenau od śr dniem. rose `róża' + ouw(e), nowsze -au `dolina, podmokła łąka'

11. Bieliny- BZMiO: wg. danych z 1889 r. stanowiły folwark majątku ziemskiego Bajdyty; przed 1945 zwały się urzędowo Bellienen; po II wojnie światowej utworzono tu PGR;

12. Bisztynek - 1385 in ciuitatem que Bischhoffsteyn, 1461-1476 Bisschhoffzsteyn, 1572-1580 Bischstein, 1594-1595 zu Bischsteinum, 1582 Bysztynek, Bistynek, 1789 Bischhofstein (Bischstein), 1880 Bisztynek, Bysztynek; niem. Bischhofstein, Bistein, 1980 Bisztynek WUN I 93; Dawna forma Bischhofstein od niem.Bischhof `biskup' + Stein `zamek, kamień'; wtórnie zastąpiło ściągnięcie fonetyczne w Bischstein; tę ostatnią formę Polacy przejęli jako Bisztynek z suf. Zdrabniającym -ek; miasto należało do biskupstwa warmińskiego;

13. Bisztynek-Kolonia

14. Borki - s. 285; wieś; 1419 Barken, Borken; 1570 Borcken; 1980 Borki; Zapis Barken sugeruje , że była to genetycznie nazwa pruska; pruska nazwa osobowa Barke; zgermanizowaną formę Borken Polacy przyjęli jako Borki;

BZMiO: ta wieś została zasiedlona przez chłopów już prawdopodobnie w XIV w.; nadali jej nazwę, którą dopiero władze niemieckie zniekształciły na Borken; wieś należała do zakonu krzyżackiego; pierwsze wiadomości o Borkach podane zostały w źródłach opisujących straty w wojnie polsko-krzyżackiej w 1414 r.; w II poł. XV wieku wieś przeszła w ręce prywatne i czasem stała się majątkiem szlacheckim; we wsi cały czas mieszkali Polacy, bo jeszcze w II poł. XVII w. w kościele wygłaszano kazania po polsku;

15. Borki Sędrowskie - s. 288; wieś; 1820 Zanderborken; 1980 Borki Sędrowskie; nazwa utworzona od nazwy sąsiedniej wsi Swędrówka, niem. Zandersdorf; człon zander od nazwy osobowej Zander (Aleksander) -borken z pol. -borek, -borki;

BZMiO: z czasów staropruskich pozostał ślad po gródku: pagórek zwany Owsianą Górą; 1889 - majątek szlachecki;

16. Boryty - 1946-1512 villa Boriten; ok. 1780 Boritten, 1935 Klein Boritten, 1946 Borytki, 1980 Boryty; nazwa genetycznie pruska *Barit- lub *Borit- od nazwy osobowej pruskiej Boryn, Boricke; od pruskiej podstawy *bar-/*bor-; do tej podstawy litewskie bárti `bajać, wymyślać' s. 310

BZMiO: przed 1945 były folwarkiem majątku ziemskiego Langanki i należały wraz z nim do junkierskiej rodziny von Kunheimów; nazywały się urzędowo Klein Boritten; w 1945 zamieszkał tu i objął gospodarstwo Franciszek Burek, działacz PPR z okresu wojny i okupacji;

17. Brzostkowo - BZMiO: w XIX w. stanowiło folwark majątku ziemskiego Szwaruny; przed 1945 r. wieś nazywała się Brostkersten; w 1983 r. Brzostkowo było przysiółkiem, traktowanym w czasie spisów jako część wsi Minty;

18. Bukowiec - 1611 Buchholcz, 1755 Bucholtz, 1980 Bukowiec; dawna nazwa niemiecka od apelatywu Buch(en)holz `drzewo bukowe, buczyna'; wprowadzona w 1945 nazwa Bukowiec nawiązuje do nazwy niemieckiej; s, 451

BZMiO: po raz pierwszy wspomniano w źródłach o tej wsi z okazji wojny polsko-krzyżackiej w 1414 r.; była to wtedy wieś należąca do państwa, czyli do zakonu krzyżackiego; po wojnie trzynastoletniej (1454-1466) zubożały Zakon oddał ją w zastaw dowódcy wojsk zaciężnych Mikołajowi Taubenheimowi; po klikudziesięciu latach znajdowała się ona w rękach szlacheckiej rodziny von Kreytzenów; przed reformami początku XIX wieku Bukowiec znowu należał do państwa, był wsią królewską; w 1939 wieś urzędowo nazywała się Buchholz;

19. Bukowo - s. 455; wieś; 1946 Buchau; dawna nazwa niemiecka od apelatywu Buche `buk' + -au; nazwa wprowadzona po 1945 nawiązuje do znaczenia nazwy niemieckiej;

BZMiO: 1889 - folwark majątku ziemskiego w Osiece; po rozparcelowaniu wsi w I WŚ pozostała majątkiem obszarniczym; nazywała się wtedy urzędowo Buchau;

20. Burkarty - s. 461; wieś; 1374 Borkardsdorf, 1377 Burgharsdorf; 1570 Borchartsdorff; 1656 Borchersdorff; 1796 Borchersdorf; 1980 Burkarty; dawna nazwa niemiecka od imienia Burghard, Borchart, Burkart + -dorf; w dokumencie 1374 r. wymieniony jest Borkard von Spira; może od niego pochodzi nazwa wsi; wprowadzona nazwa po 1945 nawiązuje do znaczenia nazwy niemieckiej;

BZMiO: Burghardisdorf; miejscowość założono w roku 1367, była to wieś należąca do zakonu krzyżackiego; później książęca i królewska aż do czasu uwłaszczenia chłopów; przed 1939 rokiem nazywano ją Borchertsdorf;

21. Ceglarki - BZMiO: w XIX wieku wieś stanowiła folwark majątku ziemskiego Osieka; gdy po I WŚ Osiekę rozparcelowano, Ceglarki pozostały w rękach obszarniczych; przed 1945 roku nazywały się Ernsthof;

22. Chełmiec -

23. Ciemna Wola - s. 132; osada, dawniej wieś; 1796 Dittrichswalde, 1820 Ditrichswalde, 1881 Dietrichswalde,, 1980 Ciemna Wola; dawna nazwa niemiecka od nazwy osobowej Dittrich, Dietrich Gott + walde; nazwa Ciemna Wola wprowadzona urzędowo po 1945.

BZMiO: był to majątek szlachecki; przed 1939 wieś urzędowo nazywała się Dietrichswalde;

24. Czerwona Góra - BZMiO: 1889 majątek szlachecki; przed 1945 wieś nazywała się Rothgörken; po II WŚ utworzono tu PGR;

25. Czyprki - od nazwy osobowej Cyprek, w formie liczby mnogiej. Nazwa osobowa od imienia Cyprian;

BZMiO: miejscowość powstała w XVI wieku; jej założycielem (zasadźcą) i pierwszym sołtysem był Marcin Czyperka, Polak; po latach wieś została wchłonięta przez majątek szlachecki; przed 1945 rokiem wieś urzędowo nazywała się Zipperken;

26. Dąbrowa - wieś; gmina Bisztynek; s. 280; 1338 in Damerouia; 1385 in Villa Damerow; 1406 Dameraw; 1615 Damerau; 1880 Dąbrowa niem. Damerau, gw. dómbrova;

27. Dąbrowa - s. 280; gmina Bartoszyce; wieś; 1570 Dameraw; 1796 Damerau; 1880 Dąbrowa niem. Damerau; niemiecka nazwa Damerau z *Dąbrowa; po 1945 odtworzono nazwę Dąbrowa;

BZMiO: wieś otrzymała przywilej lokacyjny w 1348 roku; wg tego przywileju wieś należała do zakonu krzyżackiego; w wiekach XVI i XVII Dąbrowa zwała się wsią książęcą, w wieku XVIII królewską, aż do czasu reform uwłaszczeniowych stanowiła własność państwa; w przywileju lokacyjnym nazwa wsi brzmiała z pruska Damerouwe, co Polacy przetłumaczyli na Dąbrowę; w XVI w. działach w okolicznych parafiach pastor Walenty z Dąbrowy, Polak, podpisujący się niekiedy też Damraw; Niemcy przekształcili tę nazwę na Damerau; w czasie wojen głodowej (1414) i trzynastoletniej (1454-1466) Dąbrowa uległa zniszczeniu; nie oszczędziła jej także ostatnia wojna polsko-krzyżacka z lat 1519-1521; wieś trzeba było zagospodarować od nowa, przy czym nowymi osadnikami byli głównie, jeśli nie wyłącznie, Polacy;

28. Deksyty - wieś, gmina Górowo Iławeckie; s. 314; 1349 in campo Dixtin; 1423 Dechsen; 1508 Dexen; 1570 Dixtenn; 1755 Dexen, Dixen; 1946 Dixen, Dixtin - Dysztyn; 1951 Rospond Deksyty - Dixan (!) ; nazwa genetycznie pruska *De(g)sit-ai, *Deksit-ai; od *degs- o znaczeniu tym samym co w litewskim degti, łot. Degt `palić się' z sufiksem -it; zgermanizowane formy Dechsen, Dixtin, Dixin powstały przez skojarzenie z niemiecką nazwą osobową Dieckschen Gott , która stała się podstawa litewskiej nazwy osobowej Dikšas; do nich nawiązuje wprowadzona w 1945 roku nazwa Deksyty;

BZMiO: przed 1945 zwano je urzędowo Dixen;

29. Dębiany - s. 322; wieś gmina Bartoszyce; 1326 Laukemedien; 1780 Lackmedien; 1951 Dębiany - Lackmedien; *Laukemedian, nazwa genetycznie pruska, złożona z *lauks- `pole' i median `las'; por. też nazwa lasu Laukemedien; nazwa Dębiany wprowadzona po 1945 roku;

BZMiO: 1889 majątek szlachecki; przed 1945 zwano je urzędowo Lackmedien;

30. Dębówko - 1830 Eichthal; wieś powstała w 1830 roku, z osiedlenia w Korpelskich Lasach uczestników wojny 1813-1815; nazwa niemiecka: Eiche- `dąb' + -thal `dolina'

31. Dęby - wieś, gmina Górowo-Iławeckie; s. 345; 1570 Eychen; 1820 Eichen, folwark Wald?; 1946 Eichen - Dąbkowo, Dęby; nazwa niemiecka Eichen od Eiche `dąb', w formie liczby mnogiej; nazwa Dęby wprowadzona urzędowo po 1945;

BZMiO: wieś wymieniono po raz pierwszy w źródłach w 1414 roku podczas spisywania strat poniesionych w czasie wojny głodowej; była wsią należąca do zakonu krzyżackiego; nazywała się wówczas Schöneichen; następne wojny niemal zupełnie starły Dęby z powierzchni ziemi; opustoszałą wieś zakładano po raz drugi w połowie XVI wieku z dużym udziałem osiedleńców polskich jako wieś książęcą, w XVIII wieku królewską; w 1939 wieś nazywała się urzędowo Eichen;

32. Długa - wieś, gm. Sępopol; s. 347; 1351 Langendorff; 1796 Langendorg; 1820 Langendorf; 1946 Langendorf - Długa Wieś; 1951 Długa; starsza nazwa niemiecka Langendorf lane `długi' + -dorf `wieś' ; po 1945 urzędowo wprowadzona nazwa Długa, przejściowo notowana nazwa Długa Wieś;

BZMiO: wieś przed 1939 nazywała się Langendorf

33. Dobroty

34. Dobrzynka - wieś; gm. Górowo Ił., s. 388; 1374 Gutenuelt; 1570 Guttenfeld; 1946 Dobrzynka; starsza nazwa niemiecka Gutenfeld , od Gut `dobry' + feld; środkowo niemieckie Velde `pole' ; nazwa Dobrzynka wprowadzona po 1945 roku nawiązuje do członu Guten-;

BZMiO: wieś otrzymała przywilej lokacyjny w 1374 roku; należała wtedy do zakonu krzyżackiego; 1939 - Guttenfeld;

35. Domarady - BZMiO: za ślad po staropruskich umocnieniach obronnych uchodzi tu Kocia Góra, pagórek; nie ma jednak pewności, że to jest grodzisko; nazwę staropruską Dowpsadel z czasem zniemczono na Dompendehl i taką nazwę miejscowość nosiła do 1945 roku; określano nią folwark i wieś szlachecką;

36. Drawa - wieś, gmina Bartoszyce; s. 417; 1533 Sonnenburg; 1789 folwark i wieś Gross Und Klein Sonnenburg; 1820 Gross Sonnenberg; 1920 Sonneburg; 1946 Gross Sonnenburg , Drawing - Drawa, 1964 Drawa (Drawiny); starsza nazwa Sonnenburg sonne `słońce' + burg `zamek'; od XVIII wieku notowana z członem Gross; wobec Klein Sonnenburg(osada zanikła), nazwa niemiecka Drawing, równa nazwie rzeczy o tej samej nazwie por. Muhlenfliess; 1928 Drawingliess, 1930 Drawing; nazwa genetycznie pruska o postaci *Dravingis o ide. rdzeniu *dreu, *drau, `biec, spiesyć' z sufiksem -ing; nazwa Drawa wprowadzona po 1945, przejściowo Drawień, jest adaptacją graficzno-słowotwórczą nazwy Drawing;

BZMiO: 1889 - majątek ziemski; przed rokiem 1945 wieś nosiła urzędową nazwę Gross Sonnenburg;

37. Dulsin - osada, dawniej wieś; s. 457; 1419 Dulczen, 1423 Dulsyn; 1510 Dulsen; 1796 Dultzen, 1820 Dulzen, 1946 Dulzen, Dulczyen - Dulczyn, 1980 Dulsin; nazwa genetycznie pruska*Duls-in-s lub *Dulz-in-s, od pruskiego dulsis `(pionowa)zatyczka lub *dulzis to samo co polska dłuż, długa, długi albo od rdzenia takiego samego jak w litewskim dulti `butwieć, gnić, dymić, kopcić się; nazwa Dulczyn oraz wprowadzona po 1945 Dulsin są adaptacjami fonetyczno-słowotwórczymi nazwy pruskiej;

BZMiO: 1889 majątek szlachecki; przed 1945 nazwa Dulzen; 2 lipca 1934 roku właściciel wsi Dulsin Antoni von Hohberg został zamordowany przez hitlerowców w tzw. Noc długich noży na rozkaz Ericha von dem Bach-Zelewskiego, późniejszego kata Powstania Warszawskiego;

38. Dwórzno - wieś, gmina Górowo Iławeckie, s. 467; 1570 zum Hoff; 1882 Hoofe; 1946 Hoofe, Hoff - Dwory, Dwórzno; starsza nazwa niemiecka od hof `dziedziniec, dwór, folwark'; nazwa Dwórzno nadana po 1945;

BZMiO: wieś tę wymieniono w źródłach w 1414 roku podczas spisywania strat wojennych związanych z wojną głodową; Dwórzno należało wówczas do państwa, czyli do zakonu krzyżackiego i nazywało się Hoofe;

39. Dzietrzychowo - wieś, gmina Sępopol, s. 504; 1371 Ditrichsdorf; 1419 Barselawke; 1550 Dittrichsdorff; 1589 Ditterichsdorf; 1946 Ditrichsdorf, Barselauken - Biersławek, Dzietrzychowo; wieś założona na polu o pruskiej nazwie *Barse, *Barze; *Barske-lauks; w członie pierwszym może nazwa motywowana rdzeniem *barz-, *barz-;*barsk; por. pruska nazwa osobowa Borssythe; litewskie Barkšys, Berškys od litewskiego baretki `stukać, szczękać, trajkotać'; barškis `kołatka, brzękadło, błahostka'; +-lauks `pole'; niemiecka nazwa Dietrichsdorf, Ditterichdorf od nazwy osobowej Dietrich, Ditterich, + dorf `wieś' ; nazwa Dzietrzychowo wprowadzona po 1945; nazwa Biersławek utworzona przez Leydinga na podstawie nazwy pruskiej;

BZMiO: w 1366 powstał tu majątek rycerski (szlachecki); na początku XIX wieku Dzietrzychowo było wsią królewską, która potem uległa uwłaszczeniu;

40. Dzikowo Iławeckie - osada dawniej wieś, gmina Górowo Iławeckie; 1419 Amponden, 1423 Ampunde, 1570 Wildenhoff; 1796 Wildenhof; 1820 Wildenhoff ehedem Ampunden, 1946 Wildenhoff, Ampunden - Ampundy, Dzikowo Iławeckie; starsza nazwa pruska *Ampund- od złożonej nazwy osobowej *Ampund(s)-; do nazwy osobowej por. pruskie *an `w, na, przy' + *pund-; o takim znaczeniu jak w litewskim pundza `tłuścioch, grubas, pączek', pundzius `zamożny chłop, lichwiarz' ; nazwa niemiecka Wildenhof notowana od XVI wieku pochodzi od Wild `dziki, pusty, odludny' + hof `dwór'; nazwa Dzikowo Iławeckie wprowadzona po 1945 roku; człon Iławeckie od nazwy miejscowej Iława (dziś rosyjski obwód kalingradzki)

BZMiO: niedaleko wsi znajdują się Zamkowa Góra, uchodząca za staropruskie grodzisko; jest to ślad, bardzo niepewny, po ludzie kiedyś władającym tą ziemią; samo Dzikowo było w 1414 roku wsią pruską i nosiło staropruską nazwę Ampunden; właśnie wtedy i pod tą nazwą pojawiło się po raz pierwszy w źródłach podczas spisywania strat po wojnie polsko-krzyżackiej; straty były ogromne i Dzikowo przestało praktycznie istnieć na pół wieku; w 1469 Zakon oddał tę miejscowość w zastaw, a w 1535 roku przeszła ona na własność starych potężnych rodów junkierskich, najpierw von Waldburgów, potem, w drodze dziedzictwa von Schwerinów; 1889 stolica klucza majątków ziemskich; Dzikowo należało do von Schwerinów do 1945 roku; 1939 - Wildenhoff

41. Falczewo - s. 21, wieś, gmina Bartoszyce; 1946 Fausthof - Fałcewo, 1948 Fausthol !, Falczewo, 1951 Fausthof - Falczewo, 1981 Falczewo; od nazwy osobowej Fauth, ta od Vogt + hof `dwór', spolonizowana jako Fałcewo; po 1945 ustalono postać Falczewo;

BZMiO: przed 1945 Faushof;

42. Gaj - BZMiO: przed 1945 Grünhof; był to majątek ziemski; po II WŚ przekształcono go w PGR;

43. Galinki - BZMiO: przed 1945 folwark majątku ziemskiego Galiny i wraz z nim należał do grafów zu Eulenburgów; urzędowo zwał się Klein Gallingen

44. Galiny - wieś, gmina Bartoszyce; s. 70-71; 1336 ville Gallinden; 1374 Galindin; 1881 Gallingen; 1946 Gallingen - Galiny; nazwa genetycznie pruska *Galin-ai lub *Galind-ā, w adaptacji niemieckiej Gallinden; w dotychczasowych opracowaniach nazwy z *gal- wywodzono od pruskiego *galas, *galan `śmierć', lit. gãlas, łot. gals `koniec', z sufiksem -ind- ( z utrwaloną dialektyczną pruską zmianą ng>ng); w tej interpretacji Galindia to `kraina położona na końcu Mazur'; bałtycki rdzeń *gal- nie jest jednak jednoznaczny; można też go łączyć z litewskim galeti `móc', galingas 'mocny, potężny'oraz gilus `głęboki'; przy nazwach krain geograficznych badacz zadają sobie pytanie, która nazwa była pierwotna: nazwa mieszkańców czy krainy; w przypadku tej nazwy należy przyjąć, że w podstawie tkwi nazwa etniczna *Galingas, od której wtórnie utworzono też nazwę Galindii; nazwa Galiny wprowadzona po 1945;

BZMiO: na północny wschód od wsi wznosi się góra zwana Kadykową Górą, zapewne od rosnących tam jałowców; istnieją hipotezy, że na tej wysokiej ponad sto metrów górze Prusowie mieli obronny gródek; pierwsze wzmianki o tej miejscowości pochodzą z lat 1332-1336; zakon krzyżacki wydał wtedy przywilej lokacyjny na majątek szlachecki dla rycerza Eilenburga, pochodzącego z miejscowości o tejże nazwie z Saksonii; do 1945 roku Galiny należały do junkierskiego rodu Eulenburgów (posiadali tytuł grafów); 1939 Gallingen

45. Gałajny - wieś, gmina Górowo Iławeckie; s. 73; 1339 una appelatur Torpine alia Gelayne; 1576 Galeien, 1755 Guhlenen; 1789 Gallehnen; 1946 Gałąjny; nazwa genetycznie pruska *Gelain-ai lub *Gelein-ai, od nazwy osobowej *Gelein-is//-ein-is; *Gell-unne, lit. Gelys, Gela, od gela `wielki żal', gelti `bardzi boleć', lub gelas `bez soli, przaśny, słodki'; rdzeń *gel- jest niejednoznaczny etymologicznie;

BZMiO: po Prusach powstało tutaj grodzisko, zwane - podobnie jak w Galinach - Kadykową Górą; grodzisko było też zwane przez lud Szwedzkimi Szańcami; z powodu wyludnienia okolic Bartoszyc w czasie wojen szwedzkich uległa tutaj zerwaniu ciągłość tradycji historycznej i lud skłonny był odtąd wszystkie najstarsze pomniki historii datować na okres tych wojen; Gałajny otrzymały przywilej lokacyjny w 1339 roku jako majątek szlachecki pod staropruską nazwą Galaynen; wojny polsko-krzyżackie z XV w. i początków XVI w. spustoszyły tak silnie te okolice, że w połowie XVI wieku trzeba było zakładać go zupełnie od nowa; we wsi szlacheckiej, która powstała wtedy przy tym majątku zamieszkali głównie lub wyłącznie Polacy; w I poł. XX wieku nazywał się urzędowo Gallehnen

46. Ganitajny - s. 79-80; kolonia dawniej wieś; gmina Bartoszyce; 1352 Dorfe Pogintenekaim' 1419 Ganiteynen; 1423 Pogymtynekaym; 1437 Gamteynen; 1780 Gomtienen, Gumtehnen; 1820 folwark Gomtehnen; 1881 Gomthenen; 1946 Gomtehnn - Gątajny; 1951 Ganitajny - Gomtehnen; 1980 Ganitajny; nazwa genetycznie pruska *Pogintenekaimis, może od nazwy osobowej *Po-gintenis; por. nazwa miejscowości No-gympten, nazwa osobowa Na-ginthe + kaimis `wieś' ; do nazwy osobowej por. prus. po- `pod, po' oraz rdzień *gint-, prus. gintus `człowiek' lub lit.ginti `zabronić, powstrzymać', ginti `gnać'; nazwa osobowa Gintas, Gintatis; nazwa wsi przeszła z kategorii nazw złożonych do nazw prostych z sufiksem -ein: Ganitein-ai i stała się podstawą polskiej adaptacji Ganitajny, też Gątajny; na gruncie niemieckim przejście *gint- > *gant- > *gomt-, z adideacją do prus. *gan-, jak w lit. Ganity, łot. ganit `paść' (niemieckie -om- zastąpione polską nosówką -ą-;

47. Gierczyn - przed 1945 Gertrudshof;

48. Gierkiny - osada dawniej wieś, gmina Sępopol; s. 128; 1419 Gerkynen; 1789 Gerkiehnen; 1946 Gierkiehnen - Jerkiny, 1980 Gierkiny; pierwotna pruska nazwa *Gerk-in-ai od nazwy osobowej Gerko z sufiksem -in-; nazwa Gierkiny jest adaptacją fonetyczno-fleksyjną nazwy pruskiej; w wariancie Jerkiny odczytano J- zamiast G-;

BZMiO: otrzymały przywilej lokacyjny w 1419 roku jako wieś pruska;

49. Gile - BZMiO: był to majątek szlachecki; przed 1945 Hilff; na początku XIX wieku posiadali go Kowalscy, polska szlachta;

50. Glądy - wieś, gmina Górowo Iławeckie; s. 140-141; 1419 Glanden; 1789 Glandau; 1946 Glandau, Glandesdorf - Glądy, Glądowo; 1980 Glądy; nazwa genetycznie pruska *Gland-ai; później *Gland-a-was, od imienia pruskiego Glandyn wymienionego w nadaniu z 1352-57; nazwa zapisana przejściowo z niemieckim członek -dorf a w XVIII wieku z niemieckim członem odróżniającym Gross, wobec nazwy Glanden, dziś Glądy (k. Pieniężna) leżącej w pobliżu; forma Glandau stała się podstawą przejściowego wariantu polskiego Glądowo;

BZMiO: wieś tę wymieniały po raz pierwszy w dziejach wykazy szkód wojennych z czasów wojny polsko-krzyżackiej z 1414 roku; zwać się wtedy miała Glandesdorf; wieś należała do Zakonu; była wsią książęcą, potem królewską aż do reform uwłaszczeniowych początków XIX wieku;

51. Glitajny - s. 154-155 osada dawniej wieś; gmina Bartoszyce; 1419 Glitteynen; Glytteynen, von Glitteyn, Glittäthnen, Glittehnen, Glithenen, 1980 Glitajny; nazwa genetycznie pruska *Glitein-ai, motywowana rdzeniem *glit-, por. lit. glite `rodzaj grzyba rosnącego w zaroślach'; nazwa Glitajny jest przejęciem fonetyczno-słowotwórczym nazwy pruskiej;

BZMiO: 1889 majątek szlachecki; przed 1945 Glittehnen;

52. Głomno - osada dawniej wieś; gmina Bartoszyce; s. 171; 412 Glumen; 1570 Glummen; 1780 Glommen; 1796 Glomen; 1946 Glommen - Głomno alias Glumno; 1980 Głomno; genetycznie nazwa pruska *Glum-ai(?); do nazwy por. litewska nazwa w. Glumes assern, łot. glums `gładki, równy'; litewska nazwa osobowa Glumas `z łysą głową, czołem; łysy, pusty'; prus. *glum-a `tępy, nieostry'; nazwa niemiecka Glommen i polska Głomno to adaptacje nazwy pruskiej;

BZMiO: 1889 majątek szlachecki; przed 1945 Glommen;

53. Górowo Iławeckie - miasto; 1335 civitatem vulgariter Landstras vel Landsberg nominatam; 1382 Marquart von Landisberg; 1419 Hans Landisberg (!); 1481 oppidum Landsberg; 1485 Landscbergk; 1550 Landesburgk; 1789 Landsberg; 1886 Landsberg, Landsberk, Landzberk; 1941 Landzbark - Landsberg 1946 Landsberg - Górsko alias Lądek, Górowo Iławeckie; starsza nazwa niemiecka Landstras, od Landstrasse `gościniec, trakt'; miasto leżało na skrzyżowaniu ważnych traktów handlowych ; oboczna nazwa Landsberg od Land `ziemia, rola' + -berg `góra'; nazwa spolonizowana jako Landzberk , Landzbark; nazwa Lądek nawiązuje do członu Land-; Górsko jest tłumaczeniem członu -berg; nazwa Górowo iławeckie wprowadzona urzędowo po 1945 roku;

54. Grądziki - od apellatiwu grądzik `wynioślejsze miejsce na bagnach i łąkach, porosłe niekiedy drzewami.

55. Gromki - wieś, gmina Bartoszyce; s. 390-391; 1570 Grombholtz, 1780 Grommelsdorf (Grommels); 1796 Gromels; 1820 Gromholz (Grommels) 1946 Grommels , Gromholz - Gromolec, 1980 Gromki; dawna nazwa niemiecka *Krombholz, od Krummholz `krzywulec; kosodrzewina'; w wyniku przekształceń powstała nazwa Gromholtz, a później Grommels; przejściowo postać Grommels notowana jest z członem -dorf `wieś'; nazwa została przejęta do języka polskiego w formie Gromolec; po 1945 urzędowo wprowadzono nazwę Gromki;

BZMiO: 1939 Grommels;

56. Grotowo - wieś, gmina Górowo Iławeckie; s. 397; 1584 Hoppendorf; 1946 Hoppendorf - Grotowo, Wałszyca; 1980 Grotowo; starsza nazwa niemiecka Hoppendorf od nazwy osobowej Hopfen, śrdniem. Hoppe + dorf `wieś'; nazwa urzędowa Grotowo wprowadzona po 1945; przejściowa oboczna nazwa Wałszyca od nazwy rzeki Wałsza;

BZMiO: w źródłach po raz pierwszy wymieniona w 1414 r. podczas spisywania strat wojny głodowej; był to wtedy folwark szlachecki;

57. Gruszyny - wieś, gmina Górowo Iławeckie; s. 410; 1780 Grauschienen, Gross (Grauschienken); 1946 Grauschienen bei Landsberg; 1948 Gruszyny; zniemczone nazwy Grauschienen i Grauschienken są adaptacją wcześniejszych nazw Gruszyny *Gruszynki; nazwa pochodzi od apelatiwu grusza, z sufiksem -ina (w formie l. mn.) lub od nazwy osobowej Gruszyna w l. mn.; postać *Gruszynki z niem. Grauschienken, z charakterystycznym dla tego regionu sufiksem -ki; w brzmieniu zniemczonym nazwa przybrała człony Gross `wielki' i określenie lokalizujące bei Landsberg `koło Górowa Iławeckiego';

BZMiO: 1889 folwark należący do majątku ziemskiego Powiersze; 1939 Grauschienen;

58. Grzęda - wieś, gmina Bisztynek; s. 420; 1339 villam…Boumgarte, z nadpisu kopii: „litera ville Bomgarte”, późniejszy dopisek „alias Stormhobel”; 1359 Bomgarte; 1374 Stormhobil; 1400 Stormhobel, 1544 Stormhobel alias Bomgarten, 1550 Stormhübel, 1582 in Sturmhobel, 1652 Strumhubel, 1890 Sturmhuebel, 1946 Sturmhuebel, Bomgarben - Grzęda alias. Bomgwary; 1980 Grzęda; dawna nazwa niemiecka Baumgarte, Bomgarten, od śr dniem. bomgarde, boumgarte `sad'; w 1946 pojawia się adaptacja tej nazwy w formie Bomgarwy; pruską etymologię nazwy proponuje Pospiszylowa; oboczna nazwa niemiecka Sturmhübel od Sturm `burza' + śrwniem. hübel, hubel, śrdniem. hubel, hobel, huvel `wzgórze'; nazwa Grzęda wprowadzona urzędowo po 1945 roku;

59. Gulkajmy - BZMiO: przed 1945 folwark majątku ziemskiego Judyty i wraz z nim należały do junkierskiej rodziny von Kunheimów; Guhlkteim;

60. Janikowo - wieś, gmina Górowo Iławeckie, s. 55-56; 1374 villa Hanushain, dorff Hannüshain; 1414 Hanshayn; 1436 Hanusheim; 1584 Hanshagen; 1946 Hanhagen, Hanshain - Hanuszajny, Janikowo; Starsza nazwa niemiecka Hanushain por. nazwa osobowa Hannus, Hans (Johannes) + hain, śrwniem. -hagen; nazwa przejęta do języka polskiego w formie Hanuszajny; postać Janikowo, nazwa nadana urzędowo po 1945 roku; nawiązuje do członu niemieckiego Hans;

BZMiO: wieś tę wymieniono w źródłach po raz pierwszy w roku 1414 podczas spisywania szkód poniesionych przez te strony w wojnie polsko-krzyżackiej, zwanej głodową; wieś należała wtedy do Zakonu; w 1469 roku Zakon oddał tę wieś za długi w zastaw jednemu z dowódców wojsk zaciężnych; jako dzierżawa dostała się w wieku XVI w ręce potężnej rodziny szlacheckiej von Kreytzenów; ale skarb państwa wykupił ją, bo tuż przed reformami uwłaszczeniowymi początków XIX wieku była wsią królewską; w roku 1414 nosiła nazwę Hanshayn, a w 1939 urzędowo Hanshagen;

61. Janowiec

62. Jarkowo - BZMiO: przed 1945 wieś nazywała się urzędowo Erwienen; stanowiła majątek ziemski, który w 1946 roku został przejęty przez Robotnicze Towarzystwo Przyjaciół Dzieci dla potrzeb organizowanego w Bartoszycach ośrodka szkolnego; potocznie przez dłuższy czas nazywano ten majątek Jerwinami;

63. Judyty - osada, dawniej wieś; gmina Sępopol; s. 218-219; 1570 Judythen; 1780 Juditten; od kobiecego imienia biblijnego Judyta, w l. mn.; w 1425 r. zakon krzyżacki nadał wieś jako majątek służebny;

BZMiO: po podboju krzyżackim Judyty stanowiły wieś pruską; w roku 1425 Zakon nadają jako majątek służebny, rycerski, potem szlachecki von Lesgewangom, możnowładczej rodzinie staropruskiego pochodzenia; w ich rękach Judyty znajdowały się równo trzysta lat, po czym w drodze dziedzictwa przeszły na własność von Kunheimów, którzy posiadali je do 1944 roku

64. Kamińsk - BZMiO: miejscowość tę przed 1945 rokiem zwano Stabławkami; nową nazwę utworzyli po wojnie miejscowi pracownicy, przekładając na język polski z litewskiego rdzeń dawnej stabis=kamień; nazwy tej nie uwzględniał urzędowy spis nazw miejscowości województwa olsztyńskiego 1951 roku, powszechnie jednak używano jej nadal, tak że NSP z 1970 zatrzymał ją dla osady, Stabławkami zwąc tylko położone wokół niej pola;

BZMiO: po raz pierwszy w źródłach w 1414 roku w związku ze stratami po wojnie głodowej; była to wówczas wieś na prawie chełmińkim należąca do państwa - zakonu krzyżackiego; nosiła staropruską nazwę Stabelauken; wojna trzynastoletnia i wojna głodowa zniszczyły wieś tak, że trzeba było zakładać ją od nowa; osiedleńcami byli wówczas głównie Polacy; w 1939 Stablack; po II WŚ osadę zaczęto nazywać Kamińskiem, aż nazwa się przyjęła i stała urzędową;

65. Kandyty - wieś, gmina Górowo Iławeckie; s. 319; 1414 Catithen; 1423 Catitten; 1570 Canditten; 1796 Kanditten; 1920 Canditten alias Candenitten; 1946 Canditten, Cotithen - Kandyty; Pierwotna pruska nazwa *Katit-ai, potem *Kantit-ai; postać *Katit-ai od pruskiego *Kato `kot' + sufiks -it; późniejsza forma *Kantit-ai nawiązuje do nazwy osobowej Kanthe, Kante, por. Kantenne, Cantele, Cantike; (por. Katkajmy, Katławki); w formie niemieckiej zaszła zmiana t>d, stąd polskie Kandyty;

BZMiO: po raz pierwszy wieś tę wymieniono s źródłach pod staropruską nazwą Catithen w 1414 podczas spisywania strat spowodowanych wojną głodową; były wsią należącą do Zakonu; dalsze wojny polsko-krzyżackie spustoszyły niemal całą wieś tak, że do XVI wieku Kandyty właściwie nie istniały; opustoszałe włóki przejął w zastaw krzyżacki zaciężny Pregel, potem dostały się w ręce możnowładczego rodu von Waldburgów; skarb państwa wykupił od nich wieś i przed akcją uwłaszczeniową początków XIX wieku była od lat wsią królewską; w 1939 wieś nazywała się urzędowo Kanditten; polscy osiedleńcy przybyli tu jesienią 1945 roku;

66. Kanie Iławeckie - s. 321; wieś gmina Górowo Iławeckie; 1789 Salwawarschienen; 1794 Salwarschienen; 1920 Sallwarschienen; 1946 Salwarschienen, Kannen - Kanie, Kanie Iławeckie; Zniemczona nazwa Salwarschienen kontynuuje zapewne dawną nazwę staropruską o niejasnej budowie; pewne jedyne jest, że nazwa zawiera sufiks -in-, oddany przez niemieckie -i(e)n ; kopiści niemieccy zapisywali często pruskie -šk- jako -sch- , możliwy jest więc związek omawianej nazwy z nazwą wsi Warszkajty, niem. Warschkeiten (16 km od Kań); niejasne pozostaje znaczenie połączenia *Salv- lub *Zalv- z członem -varšk-in; nazwa Kanie wprowadzona przez Leydinga; człon odróżniający od polskiej nazwy miasta Iławka alias Iława Pruska dziś Bogrationowosk, ustalony urzędowo;

BZMiO: 1889 majątek szlachecki; przed 1945 Salwarschienen;

67. Karolewko

68. Kicina - s. 427-428; osada, gmina Bartoszyce; 1340 Lypus; auf dem felde Lypůse; Liphuwssen; Lipphusen; folwark Lappausen (Lipphausen!); Liebhausenm Lippuse, Lapphausen, Lipiusz; Kicina; pierwotna nazwa pruska *Lipuž lub *Lipus-is motywowana pruskim lipe `lipa', z sufiksem -už//-us-; na tym terenie występuje jednakże pruska nazwa Leypiten, w której zachowała się starsza bałtycka forma *leipe `ts.'; w adaptacji do języka niemieckiego część sufiksalną nazwy pruskiej zastąpiono niemieckim -husen//-hausen, a człon Lip- oddano przez niemieckie Lieb-. Wariant Lipiusz odnotowany przez Leydinga , nawiązuje do nazwy pruskiej; nazwa Kicina została nadana urzędowo po 1945;

69. Kiersity - s. 447; wieś, gmina Bartoszyce; 1357 Kirsiten, 1789 Kirscheiten od Kürschitten; 1946 Kirschitten - Kierszyty; 1981 Kiersity. Genetycznie pruska nazwa *Kirsit-ai, od pruskiej nazwy osobowej Kirsis, do nazwy osobowej por. rdzeń *kirs-, lit. kiršti `być oburzonym, rozgniewanym' kiršinti `zaniepokoić, zatrwożyć', może też pruskie kirsnan `czarny'; nazwa Kierszyty nawiązuje do postaci niemieckiej Kirschitten;

BZMiO: 1889 folwark majątku ziemskiego Tolko; wieś należała do junkierskiej rodziny baronów von Tettauów; przed 1945 Kirchitten;

70. Kiertyny Małe i

71. Kiertyny Wielkie - s. 449; dwie wsi, gmina Bartoszyce; 1411 Kerthin, 1423 Kirthany, Kerthen, 1437 Cleyne Kerthen, Grosse Kerthen, 1570 Kleinkerthen, Grosskerthen, 1780 Keerten, Kerthen, s. Kärthen, 1789 Gross Kärthen Klein Kärthen, Gross Und Klein Kärthen , dwie wsi; 1946 Gross Kaerthen - Kiertyny Wielkie, Klein Kaerthen - Kiertny Małe; 1981 Kiertyny Małe, Kiertyny Wielkie; Genetycznie pruska nazwa *Kertin-ai lub *Kerten-ai; motywowana rdzeniem *kert-; por. pruska nazwa lasu Kertene; za pierwotnością sufiksu -in- przemawia zachowany w nazwie polskiej sufiks -yn-; od XVI wieku występują przy nazwie niemieckiej człony odróżniające Gross, Klein , później kalki polskie Wielkie, Małe; nazwa Kiertyny nadana urzędowo po 1945 jest adaptacją fonetyczno-fleksyjną nazwy pruskiej;

BZMiO: po raz pierwszy wymieniona w 1414 r. (wojna polsko-krzyżacka); była to wieś pruska; w czasie wojen wieś poniosła ogromne straty, po ponownym jej zasiedleniu zagospodarowaniu była już wsią książęcą, potem królewską, aż do reform uwłaszczeniowych z początków XIX wieku; do 1945 wieś nazywano Gross Kärthen;

72. Kinkajmy - s. 464; osada, dawniej wieś; gmina Bartoszyce; 1444 Kymekaymen; 1789 Kinkain oder Kinkein; 1796 Kinkeim, 1946 Kinkeim - Kinkajmy;

Genetycznie pruska nazwa *Kinkaimis, por. lit. kinis, kine `suche miejsce na bagnie' jak w nazwie miejscowej Kinwągi + Kaimie `wieś' ; nazwa Kinkajmy jest adaptacją fonetyczno-słowotwórczą nazwy pruskiej, wariant Kinkajny nawiązuje do zrekonstruowanej nazwy *Kinkainis z metatezą kin- > kni-;

BZMiO: w 1444 wydano przywilej lokacyjny na ten majątek szlachecki (rycerski) w pierwszej połowie XIX wieku dzierżawili go Kowalscy, szlachta polska; w 1939 Kinkeim;

73. Kinwągi - s. 464-465; wieś, gmina Sepopol; 1339 loco bonorum…in campo Kewain; 1419 Kinnwangen, Kynnewangen, Kynewaym; 1472 Kynewang; 1796 Künwangen; 1798 majątek Kinwangen; 1820 folwark Kinnwangen; 1946 Kinnwamgen - Kniwągi, 1948 Kinwągi; Genetycznie pruska nazwa *kiwein- lub *Kiwain-ai, o etymologii jak Kiwajny, zastąpiona inną nazwą pruską *Kinne-wangus; nazwa od pruskiej nazwy osobowej Kynne, Kinike, Kynecke, Jo-Kyno lub od rdzenia *kin-, por. lit. kine `suche miejsce na bagnie'; otwarte miejsce na trzęsawisku; miejsce nieco podniesione na łące; członu drugi równy pruskiemu Wangut `dąbrowa'; nazwa Kinwągi nadana urzędowo po 1945 jest adaptacją fonetyczno-słowotwórczą nazwy pruskiej; wariant Kniwągi z metatezą kin- > kni- ; w zapisie niemieckim Künwangen człon kin- skojarzony z bliską fonetycznie niemiecką nazwą Künne;

BZMiO: 1889 majątek ziemski; przed 1945 urzędowo Kinnwangen;

74. Kisity - s. 468; osada dawniej wieś; gmina Bartoszyce; 1342 Kessiten; Kiessiten, Kissiten, Kissitten, Kissiten - Kisity; 1981 Kisity; genetycznie pruska nazwa *Kisitai lub *Kesitai o etymologii jak Kisiny; zapisy poświadczałyby wahanie i : e; do nazwy *Keistai por. lit. nazwa Kesine, nazwa wsi Kese, Kesautis, Kesaute od kęsas `kępa, kępka' lub od kisti, kisu `rozłożony; rozkładać do moczenia len, zboża' ; w obu wypadkach znaczenie rdzenia *kes w hydronimach litewskich nie jest jasne do końca; nazwa Kisity jest adaptacją graficzno-fleksyjną niemieckiej Kissitten;

BZMiO: za pamiątkę po Prusach uchodzi nie ukończony szaniec, położony na obszarze gospodarstwa Karolewko; wskutek ogromnego wyludnienia tych stron w czasie wojen szwedzkich i napływu nowych osadników, nie znających wcale dziejów zasiedlanych przez siebie okolic, ciągłość tradycji ustnej została przerwana; odtąd wszystkie bardzo stare umocnienia ziemne lud zwał Szwedzkimi Szańcami; taką nazwę noszą też umocnienia pod Kisitami; na pewno pochodzą one z czasów starszych niż wojny szwedzkie, ale nie jest pewne, czy istotnie stanowią staropruskie grodzisko; w nowszych czasach Kisity stanowiły majątek szlachecki;

75. Kiwajny- s. 472; wieś, gmina Górowo Iławeckie; 1414 Kywaynen; 1423 Kewaynen; 1495 Kyweynen; 1780 Quehnen; 1946 Quehnen - Kiwajny; Genetycznie pruska nazwa *Kiwein-ai lub *Kiwainai; por. litewska nazwa miejsowa Kivyliai, Kivainiškiai, litewska nazwa osobowa Kivilis, Kivylis, które być może pochodzą od litewskiego kivilis `szczygieł'; por. także kivyna `cherlak, suchotnik, kijanka'; nazwa utrwala dialektalną cechę katangijską i>e; nazwa utworzona za pomocą sufiksu -ein- lub -ain-; w adaptacji niemieckiej pruskie *Kiw- oddane przez Qu-, a sufiks -ain-//-ein- oddany przez urzędowe regularne -ehnen; współczesna polska nazwa Kiwajny nawiązuje do pierwowzoru pruskiego;

BZMiO: o tej wsi pierwszą informację w źródłach podano w roku 1414 podczas spisywania szkód powstałych w czasie wojny polsko-krzyżackiej; Kiwajny były wówczas wsią pruską i nosiły staropruską nazwę Kywaynen; straty wojenne były bardzo dotkliwe; Kiwajn nie oszczędziła także wojna trzydziestoletnia; wieś wyludniła się całkowicie, włóki leżały odłogiem; nowymi osiedleńcami byli w większości, jeśli nie wyłącznie, chłopi polscy; w 1939 urzędowo Quehnen;

76. Kokoszewo - s. 44. Wieś, gmina Bisztynek; 1345? Olim villam nostram Hunsfelde; 1358 Gertlauken; 1359 Gertes alias Hunsfelde; 1433 Gerten; 1755 Garten; 1796 Gerthen; 1946 Gerthen, Hundsfelde (błędnie) - Kokoszewo; 1948 Gerthen - Kokoszewo; nazwa niemiecka Huhnsfelde, por. Huhn, śrdniem. huhn `kura, kokosz' + feld + feld `pole'; nazwa pruska *Gertlauks, por. nazwa Gertolauk, też Gerteniken, Girteniten, od pruskiego *gerta `kura', gertis `kogut' oraz *lauks `pole'; dokument dla wsi został wystawiony po raz pierwszy w 1345 r. a już w 1378 nazwa niemiecka została zastąpiona nazwą pruską *Gertlauks; forma źródłowa Getia poświadcza pruska końcówkę -ā; nazwa Kokoszewo nadana urzędowo nawiązuje do członu pruskiego Gert-, z sufiksem -ewo;

77. Korytki - s. 148-149; wieś, gmina Sępopol; 1436 Koritken; , Korithken; Korittcken, Korittken, Korytka, Korytki, niem. Korittken, Korittken - Korytka, Korittken - Korytki, 1981 Korytki; nazwa od pruskiej nazwy osobowej Korytko, w formie l. mn., przejęta do języka niemieckiego jako Korithken, Korittken; wariant Korytka utworzony na wzór na wzór nazwy z sufiksem ka-;

78. Kosy - BZMiO: 1889 majątek ziemski; przed 1945 wieś nazywała się urzędowo Quossen

79. Krasnołąka - s. 288 wieś, gmina Górowo Iławeckie; 1362 majątek szlachecki Sermelauken; 1423 Seremelauken; 1437 Schoneweisse, Schonewesse; 1780 Schönwiese; 1889 Schoenwiese; 1946 Krasnołąka - Schoenwiese bei Landsberg; 1947 Schönwiese - Krasnołąka; Według historycznych opracować do tej wsi odnoszą się zapisy Ser(e)melauken; jest to nazwa pruska , z członem laucks `pole' i członem określającym od nazwy osobowej Serime/Zerime; antroponimy z *ser- są interpretowane wieloznacznie: od *sir-//*ser-, por. litewskie sirti `kołysać, bujać; szaleć, swawolić; lub od *zir-, por. lit. žeruoti, žereti `błyszczeć, lśnić, iskrzyć się; nazwa została zastąpiona nazwą niemiecką Schönwiese o etymologii jak wyżej; po 1945 ustalono nazwę Krasnołąka;

BZMiO: miejscowość ta, występująca wówczas pod staropruską nazwą Sermelauken, otrzymała przywilej lokacyjny w 1362 roku; po reformach uwłaszczeniowych z początku XIX wieku wyrosła tu duża wieś, dwór jednak pozostał;

80. Krawczyki - s. 300-301, wieś, gmina Bartoszyce; 1336 Kraftshagen; 1374 Craftshain, Crafshagin; 1381 Craftishagen; 1437 Crafthayn, 1570 Kraffshan, 1946 Kraftshagen, Krafthayn - Krawczyki alias Krawtajny; Nazwa niemiecka Kraftshagen, Kraftshain od nazwy osobowej Kraft + -hagen, -hain `ogrodzony las, część pola; ogrodzenie (z cierni); człon -hagen w śrdniem. oznaczał określoną formę osadniczą (typową m. in. dla Pomorza), z własnym prawem; nazwa Krawczyki nadana po 1945 roku; Krawtajny to adaptacja nazwy niemieckiej Krafthain, może z przystosowaniem na wzór nazw z sufiksem -ain- (genetycznie staropruskich), częstych w tym regionie;

BZMiO: otrzymały przywilej lokacyjny w 1336 roku; wg niego stanowiły wieś należącą do państwa (Zakonu); w XVI wieku książę pruski nadał Krawczyki Denghoffom, którzy wkrótce włączyli ziemie chłopskie do swego majątku; między I a II WŚ majątek został rozparcelowany między chłopów; w 1939 wieś nazywała się urzędowo Kraftshagen; pierwszy polscy osadnicy zaczęli gospodarować w Krawczykach już w 1945 roku;

81. Kromarki - s.324-325; osada przejściowo wieś, gmina Bartoszyce; 1404 majątek szlachecki Karmargen; 1584 Crammargen; 1789 Crumargen1796 Grumargen, 1883 folwark Kromargen, 1946 Kromarki - Kromargen , Karmargen; Wieś leży o otoczeniu miejscowości o nazwach pruskich; pierwotna postać nazwy jest hipotetyczna, można ją łączyć z pruskim przezwiskiem *Karmargis (*kar-, lit.karys `wojak' i *marg- lit. mar gis `pstry' =wojak o pstrym wyglądzie? ; w adaptacji niemieckiej duże wahanie w oddaniu członu pierwszego; adideacja do niemieckiego Kram, śrdniem. krom `sklepik' i śrdniem. morgen `miara, pola, morgi'; nazwa niemiecka adaptowana fonetycznie do polskiego jako Kromarki.

BZMiO: przywilej lokacyjny dla Kromarek wydano w 1404 roku; stanowiły one służebny majątek rycerski pod staropruską nazwą Karmargen; nazwę z czasem zniemczono na Kromargen; 1889 folwark majątku ziemskiego Kisity; należał wówczas do junkierskiego rodu von Kunheimów;

82. Króle - s. 340 wieś, gmina Bartoszyce; 1374 Koningisdorf; Konygks, Königs, Koenigs, Koenigs - Króle, 1981 Króle; nazwa niemiecka od nazwy osobowej König + -dorf `wieś' , wtórnie nazwa przeszła do typu tzw. Nazw genetywnych; na temat początków nazwy pisał Röhrich, stwierdzając, że pochodzi od nazwy właściela niejakiego Königa; po 1945 urzędowo ustalono nazwę Króle, która jest kalką nazwy niemieckiej;

BZMiO: przed 1945 rokiem wieś nazywała się urzędowo Königs

83. Krzewina

84. Księżno - s. 438-439; wieś, gmina Bisztynek; 1344 ecclesie in Würstenow; 1378 Vurstenow, 1381 Vorstenow; 1390 Nyclaus Vurstenov, 1406 Caspar Furstenow, 1425 Bertold Furstenaw, 1615 Perstenau, 1755 Furstenau, 1772 Ferstenau, 1820 Fürstenau, 1946 Fuerstenau - Księżno, 1948 Fürstenau - Księżno, 1981 Księżno;

85. Kumkiejmy - s. 474; wieś, gmina Górowo Iławeckie; 1411 Comkaym; 1419 Comekaymen, Comekaynen; 1423 Cumekaym; 1796 Kumkeim; 1946 Kumkeim - Kumkajmy; 1947 Kumkeim - Kumkiejmy ; Pruska nazwa *Kumekaimis; człon *Kam-//*Kom nie ma uzasadnienia jak tego chce Toporov; w członie drugim pruskie *kaimis `wieś'; nazwa przejęta do języka niemieckiego jako Kumkeim, spolszczona jako Kumkiejmy; wariant Kumkajny nawiązuje do zapisów z -kayn; wieś została doszczętnie zniszczona w latach 1454-66, lokowana powtórnie w połowie XVI wieku;

BZMiO: w źródłach wymieniona po raz pierwszy w 1437 roku jako wieś pruska i pod pruską nazwą Comekaym; w czasie wojny trzynastoletniej uległa doszczętnemu zniszczeniu i wyludnieniu; zakładano ją po raz drugi w połowie XVI wieku; osadnikami byli wówczas głównie, jeśli nie wyłącznie, chłopi polscy; w 1939 Kumkeim;

86. Kumkiejmy Przednie

87. Langanki - s. 12; osada dawniej wieś; gmina Sępopol; 1502 Langhennicken; 1789 Langanke; 1946 Langhanken - Langanki; najstarszy zniemczony zapis wskazuje, że jest to nazwa genetycznie litewska, od litewskiego Langa `dziura, otwór, przepaść, wgłębienie + suf. -inykas/-nykasm, prus. -entk (na oznacznie kogoś, kto trudni się albo ma do czynienia z tym, co wyraża rzeczownik w podstawie; wieś w 1693 była zamieszkiwana przez Polaków i być może wtedy powstała forma Langanka, zapisywana przez niemieckich urzędników Langanken; jednakże forma Langhannicken wskazuje na wtórną postać z litewskim sufiksem -an(ik)- (an- pochodzi o przymiotników na -anas, a -ikas tworzy rzeczowniki odprzymiotnikowe; PetVV wywodzi nazwę od pruskiej nazwy osobowej Lange;

BZMiO: przywilej lokacyjny w 1502 roku jako służebny majątek rycerski; zwały się wówczas z pruska Langhennicken; w latach 1728-1744 gospodarzyli tu Pilchowscy, polska szlachta; 1889 majątek ziemski; wieś należała do junkierskiej rodziny von Kunheimów; przed 1945 Langanken;

88. Lądek - s. 37 wieś, gmina Bisztynek; 1378 villam nomie Landaw;1585 Landau; 1855 Landau, Lędowo, Landowo, pod Bisztynkiem; 1946 Landau - Lądek alias Lądowo;

Prawdopodobnie pruska nazwa *Land-aw-s; por. nazwa pruska Landyo, Landa wobec pruskiej landan `pokarm, potrawa'; bardziej przekonująca jest jednak etymologia od litewskiego landas, lánda `wąska łąka, miejsce; odległość, kryjówka, nora; lande ;wąski, odstęp, odległość; nie można wykluczyć niemieckiego pochodzenia nazwy od Land `ziemia, rola'; nazwa przystosowana do języka polskiego jako Landowo, Lądowo, Lądek;

89. Leginy - s. 42-43 wieś, gmina Bartoszyce; 1789 Legienen, 1820 Leginen, 1946 Leginy; nazwa o etymologii jak Leginy w gminie Reszel, być może została przeniesiona przez osadników tej wsi; Nazwa pruska *Legin-is z sufiksem -in- (w XVI w. też-ain-); por. litewska nazwa osobowa Legas `głupiec, nieuk, błazen' lub legoti `gwałtownie, chciwie jeść, połykać; nazwa Leginy jest adaptacją graficzno-słowotwórczą nazwy pruskiej;

BZMiO: 1939 Legienen;

90. Lejdy - s. 44 wieś gmina Bartoszyce; 1340 im Felde Loyden; 1341 Leyde; 1347 in villa Layden; 1780 Legden; 1946 Legden - Lejdy; Pruska nazwa *Laid-is związana z apelatiwem laydis `glina'; po przejęciu nazwy do języka niemieckiego widoczne wahanie dyftongu ai-oi-ei oraz oddanie głoski i prze y,g; nazwę Lejdy wprowadzono po 1945 , opierając się na niemieckiej nazwie Legden (wymowa g jako j);

BZMiO: 1889 folwark; należały do obszarniczej rodziny Oldenburgów; 1939 Legden;

91. Lipica - s. 127; wieś, gmina Sępopol; 1533 Lindenaw; 1780 Lindenau 1946 Lindenau - Lipica, Lipowa Wola; nazwa niemiecka od Linde `lipa' + au (aue `podmokła łąka, zagłębienie, teren nisko położony nad wodą); nazwa polska jest kalką nazwy niemieckiej, z sufiksem -ica zamiast niem. -au; Leyding przytacza nazwę przejściową Lipowa Wola od przymiotnika lipowa i apelatywu wola; w XV wieku założono tu służebny majątek rycerski i tymże wieku powstał kościół;

BZMiO: w XIV wieku założono tu służebny majątek rycerski; 1889 majątek ziemski; należał wówczas do rodziny Grunauów; po 1945 roku folwark znalazł się po stronie radzieckiej

92. Lipina - BZMiO: przed 1945 Ernsthof-Adlig

93. Lipniki - s. 146-147 osada, dawniej wieś, gmina Górowo Iławeckie; 1437 Lippieniken, 1789 folwark szlachecki Liebnicken, 1882 Lipniki, 1946 dwór Liebnicken - Lypenicht, Lipniki; Zniemczone formy nazwy pozwalają na łączenie jej z apelatywem lipnik `las lipowy', w l. mnogiej; w niemieckiej adaptacji wstawne e, zmiana p > b (może skojarzenie z lieb `miły'), zakończenie -en; sufiks -icht używane był na neutralne określenie miejsca; według historyków tę wieś szlachecką założyli Polacy, którzy nadali jej nazwę; w źródłach z tego okresu nazwa zapisywana jest w postaci Lippeniken, co skłania do uznania ją za genetycznie pruską *Leipenik-ai albo zaszła tu zbieżność fonetyczna z polskim lipnik, lipniki.

BZMiO: otrzymały przywilej lokacyjny w 1437 roku; stanowiły odtąd wieś szlachecką, a założone zostały przez Polaków, którzy dali wsi nazwę, w źródłach z tego czasu zniekształconą na Lipeniken;

94. Lisiak - BZMiO: 1889 folwark majątku ziemskiego Piaseczno i wraz z nim należał do starej pomorskiej szlachty von Hatten-Hatyńskich; przed 1945 zwano go urzędowo Elisenhof;

95. Liski - s. 164; osada, dawniej wieś; gmina Sępopol; 1414 Lieskewange, 1419 Lysken; 1423 Lyskeyn, 1432 Liskeynen, 1570 Leskewagenhoff; 1820 Liesken, 1941 Liski - Liesken; Pruska nazwa *Liske-wang-ai, od pruskiego *liskis `leże, legowisko' + pruskie Wangut `dąbrowa', zastąpione sufiksem -ein-; w XVI i XVII wieku nazwa wsi notowana jako hybryda z niem. -hof `dwór'; nazwa Liski ustalona w XIX wieku przez Kętrzyńskiego, na wzór nazw odosobowych w l. mn.

BZMiO: o miejscowowości wspomniano po raz pierwszy w źródłach z 1414 roku podczas spisywania strat powstałych w czasie wojny polsko-krzyżackiej w tymże toku; była to wieś zamieszkana wówczas przez Prusów i rządząca się ich starymi prawami; w roku 1425 nadano ją Lieskewangom, możnym pruskim wysługującym się Krzyżakom; od Lieskewangów powstała nazwa miejscowości; utworzyli oni tu majątek szlachecki i władali nim jako von Lesgewangowie do 1725 roku, po czym drogą dziedzictwa przeszedł on w ręcę Kunheimów; w 1740 wykupił go skarb państwa; po 1945 wieś urzędowo nazywała się Liesken;

96. Lusiny - osada dawniej wieś; s. 238; 1419 Lusygeyn, Losien; 1423 Lusiein; 1570 Losyennen; 1780 Losgehnen, 1796 Loszehnen; 1946 Losgehnen, Leisgeyn - Łozgajny; 1981 Lusiny; Nazwa pruska *Lu(i)s-ij-ein-s, z sufiksem -ij-ein-; w odpowiedniku niemieckim głoska j w sufiksie -ij- oddana grafemem g, a dyftong -ei- jako niemieckie -eh- (h w funkcji wzmacniającej); -en zamiast pruskiej końcówki -s lub -ai; nazwa Lusiny nadana urzędowo po 1945;

BZMiO: stanowiły majątek ziemski; w XVIII wieku należał od do Ciesielskich, polskiej szlachty; 1939 Losgehnen;

97. Lwowiec - s. 249 wieś, gmina Sępopol; 1422 Lewensteyn, 1550 Lewenstein, 1789 wieś królewska Löwenstein, 1884 Loewenstein, 1946 Loewenstein, Lawenstein - Lewsztyn, Lwowiec; Nazwa niemiecka Löwenstein, od nazwy osobowej Löw(e) , Leu(e), Lau (śrwniem. lewe, lewe `lew' + człon strukturalny -stein, używany przy tworzeniu nazw zamków; była to wieś czynszowa lokowana w 1366 roku na prawie chełmińskim, a kościół gotycki założono po 1370 roku; nazwa spolonizowana jako Lewsztyn; nazwa Lwowiec nadana po 1945 to kalka formy niemieckiej z sufiksem -(ow)iec ;

BZMiO: wieś powstała w 1366 roku na podstawie przywileju lokacyjnego wydanego przez wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego Winricha von Kniprodego; założono ja na prawie chełmińskim; była to tzw. "landessherrliches Dorf”, to jest wieś należąca do panów kraju, a zatem do Zakonu, po likwidacji zaś do książąt, a potem królów pruskich i dlatego zwana wtedy książęcą, później królewską; Lwowiec założono na porębie leśnej, w pustkowiu; pierwszymi osadnikami byli tu przybysze z Niemiec; jeszcze w 1506 wieś nazywała się Lebenstein, potem Lawenstein, od końca zaś XVI wieku do 1945 roku Loewesntein; początkowo znaczną część mieszkańców wsi stanowili Prusowie, ale nie było tu jakichkolwiek śladów pruskiego osadnictwa sprzed 1366 roku ani też śladu staropruskich umocnień obronnych; Prusowie ulegli w ciągu dwóch wieków całkowitej germanizacji; polskie osadnictwo nie dosięgło tych okolic; jak się wydaje , w kościele we Lwowcu nigdy przed 1945 rokiem nie wygłaszano kazań po polsku;

98. Łabędnik - BZMiO: był to majątek szlachecki; w czasach walk polsko-krzyżackich z lat 1519-1521 uległ on znacznemu spustoszeniu; przez wieki, do 1945 roku należał do potężnej rodziny Groebenów; 1939 Gross Schwansfeld; w 1945 utworzono gminę Łabędnik;

99. Łabędnik Mały - s. 251; dwie wsi; gmina Bartoszyce; 1342 in campo Svanenveld , na kopii Svansfeld; 1496 in Swansfelt; 1533 Schwansfeldth, Cleyn Schwansfelt; 1796 Klein Schwansfeld, Schwansfeld; 1820 wieś Gross Schwansfeld, majątek Schwansfeld; 1946 Gross Schwansfeld - Łabędziewo, Łabędnik, Klein Schwansfeld - Łabędziewo Małe; 1981 Łabędnik, Łabędnik Mały;

BZMiO: 1889 majątek ziemski; przed 1945 zwany urzędowo Klein Schwansfeld;

100. Łabławki - s. 254; osada dawniej wieś; gmina Bisztynek; 1780 Lablack; 1947 Lablack, Labelauke - Labławki; 1981 Łabławki; Nazwa prawdopodobnie pruska *Lab-lauks; por. identycznie brzmiące nazwy na terenie Obwodu Kalingradzkiego Laba-laucs, Labelawk, Labelowken; od prus. labs `dobry' i Lukas `pole'; nie można wykluczyć, że w podstawie była nazwa osobowa *Labalaukis, lit. Labalaukis `ktoś o dużej łysinie'; nazwa niemiecka i jej odpowiednik polski są adaptacjami fonetyczno-fleksyjnymi nazwy pruskiej;

101. Łapkiejmy - s.276-277; osada dawniej wieś; gmina Bartoszyce; 1419 Lapkaymen; Lapkeym, Lapkeim, Lapkeim - Lapkajny, Łapkiejmy;1981 Łapkiejmy; pruska nazwa *Lap-kaimis, por. prus. lape `lis' i kaymis `wieś'; nazwa niemiecka Lapkeim, ze zmianą -kaim > -keim - zgodnie z niemiecką wymową ei; odpowiednik polskiego Łapkiejmy jest regularną adaptacją nazwy pruskiej z członem -kaim-, natomiast wariant Lapkajny - substytutem utworzonym na wzór nazwy pruskiej z sufiksem -ain-;

BZMiO: 1939 Lapkeim;

102. Łędławki - 1362 Lindelawke; 1400 Lyndelauke; pruska nazwa *Linde + lauks `pole', Linde od ap. *lindan `zagłębienie, dolina; nazwa przejęta do języka niemieckiego w formie Linglack, zmiana dl>gl; postać polska Łędławki nawiązuje do postaci pruskiej;

103. Łobzowo - niem. Louisenhof

104. Łojdy - s. 351; osada dawniej wieś; gmina Bartoszyce; 1340 Loyden; in villa Layde; de Leyde (!), de Layden; Loiden, , Sander von Loyden, Loyden, Sanderum de Loyden, Loydenn, Logden, Loiden, Łojdy, 1981 Łojdy; nazwa pruska *Laidis//*Laid-ai od apelatywu laydis `glina'; w adaptacji nazwy do języka niemieckiego wahanie dyftongu ai : oi :ei, grafem g na oznaczenie i, zakończenie -en//-e; nazwa Łojdy nadana po 1945 r. jest adaptacją fonetyczno-fleksyjną nazwy pruskiej; wykładnik pluralny -y zastępuje niem. -en.

BZMiO: otrzymały przywilej lokacyjny w 1417 roku jako służebny majątek rycerski; majątek tek rozdzielono później na dwa majątki szlacheckie; jeden w XVII wieku stanowił własność mazurskiej rodziny Myślętów, drugi w I poł. XIX wikeu dzierżawili Kowalscy, polska szlachta; przed 1945 urzędowo Loyden;

105. Łoskajmy - s. 370; osada dawniej wieś, gmina Bartoszyce; 1419 Loszekaymen, 1423 Losykaym; 1789 folwark Loschkeim; 1947 Loschkeim, Loschkaymen - Łosiowo alias Łośkajmy; 1981 Łoskajmy; Pruska nazwa *Lase-kaimis albo *Luse-kaimis, z członem *kaimis `wieś; niejasny człon pierwszy, można wybierać między *Lase-, *Luse-; nazwa Łoskajmy jest adaptacją fonetyczno-słowotwórczą nazwy pruskiej, z regularnym przejęciem -kajmy < prus. *Kaimie; wariant Łosiowo z nawiązaniem fonetycznym do polskiego łoś;

BZMiO: 1889 majątek ziemski; przed 1945 urzędowa nazwa Loschkeim;

106. Majmławki - s. 452 osada dawniej wieś; gmina Sępopol; 1780 Mamlack; 1789 Mahmlack; 1946 Mamlack, Maymelauken - Memławki; 1981 Majmławki; nazwa pruska *Meimlaukis//Mem-laukis, z członem -laukis `pole'; człon pierwszy pochodzić może od nazwy osobowej *Meimis `głupiec, dureń' oraz Memys, Memenas `cichy, milczący, ustępliwy'; w adaptacji do języka niemieckiego dyftong ai oddany przez a i regularne -lack zamiast prus. *laukis; nazwa spolonizowana jako Memławkil po 1945 ustalono brzmienie Majmławki;

BZMiO: przed 1945 urzędowa nazwa Mamlack

107. Markiny - s. 525-526; osada, dawniej wieś; gmina Bartoszyce; 1423 Merkinen,

Merkyn; 1429 Mergune; 1437 Merkynen; 1570 Merkynn; 1780 Markienen; 1796 Merkiehnen; 1947 Markiehnen - Markiny; pruska nazwa *Merkin-ai `wilgoć' , utworzona za pomocą sufisku -in-; niewykluczony związek z pruską nazwą osobową Merkune; wieś wspomniana po raz pierwszy w 1414 r. wprowadzona urzędowo po 1946 nazwa Markiny nawiązuje do pierwotnej nazwy pruskiej;

BZMiO: o miejscowości tej wspomniano w źródłach po raz pierwszy w 1414 podczas spisywania szkód spowodowanych przez wojnę polsko-krzyżacką z tego roku; była to wówczas wies pruska; w 1429 roku na miejscu tej wsi powstał służebny majątek rycerski; w 1939 roku wieś urzędowo zwała się Markienen; właścicielami Markin było w latach 1429-1945 wiele rodzin szlacheckich, m. in. znane rodziny junkrów pruskich; krótko, bo w latach 1806-1831 stanowiły własność polskiej rodziny szlacheckiej Gostkowskich;

108. Masuny - s. 552; wieś gmina Sępopol; 1419 Masunen; 1533 Massaunen; 1885 Massawnen; 1947 Massaunen - Masuny; Dawna nazwa pruska *Masun(ai) od pruskiej nazwy osobowej Masune; nazwa zniemczona jako Massaunen; po 1945 urzędowo ustalono nazwę Masuny, nawiązującą do pierwotnej nazwy pruskiej;

BZMiO: powstały zapewne w XV wieku jako majątek rycerski i wieś szlachecka; wg danych z 1889 roku majątek należał do rodziny Gerlachów; w 1939 roku wieś nosiła urzędową nazwę Massaunen;

109. Maszewy - s. 553; wieś, gmina Bartoszyce;1780 Maxkeim; 1946 Maxkeim - Mackajny, Maszewy; 1981 Maszewy; Zapisy historyczne nie pozwalają na jednoznaczne objaśnienie nazwy; nazwa pierwotnie niemiecka lub pruska; utworzona może od niemieckiej nazwy osobowej Max (Maximilian) lub od pruskiej *Matis na wzór licznych nazw z elementem -keim, będącym niemiecką adaptacją pruskiego *kaimis 'wieś'; nazwę spolonizowano jako Mackajny; po 1945 urzędowo ustalono nazwę Maszewy;

BZMiO: 1889 majątek ziemski; w 1939 miejscowość urzędowo nazywała się Maxkeim;

110. Matyjaszki - BZMiO: 1889 folwark majątku ziemskiego Łabędnik i wraz z nim należały do możnowładczej rodziny grafów von der Groebenów; przed 1945 nosiły nazwę Mathiashof;

111. Melejdy - BZMiO: przed 1945 Mehleden

112. Merguny - s. 22; wieś, gmina Bartoszyce; Mergunen, Marguhnen, Margunen, Merguny; nazwa genetycznie staropruska; odosobowa *Margiun(ai); zapisy bałtyckie e jako a były częste w dokumentach krzyżackich, dlatego przypuszczalnie pierwotne mogło być *Mergun-ai, por. pruska nazwa Margis (dziś Trankwice), Mergen (niem. Margen), Mergapille (merga `młoda dziewczyna'), litewska nazwa miejscowa Mergiunai (n. os. Mergiunas, lit. mergius `kobieciarz'); nazwę spolonizowano jako Marguny; po 1945 ustalono postać Merguny;

BZMiO: przed 1945 Merguhnen;

113. Miedna - BZMiO: w pobliżu tej miejscowości mieściły się umocnienia, stanowiące spadek po czasach staropruskich, niegdyś wielokrotnie opisywane, ale w początku XX wieku trudne do odnalezienia; przed 1945 miejscowośc ta nosiła nazwę Honigbaum;

114. Minty - s.148; wieś, gmina Bartoszyce; Güntersdorf, Mynthen, Mynthin, Mynten, Minthen, Minten, Minty; starsza nazwa niemiecka Güntersdorf upamiętnia sołtysa tej wsi Günthera z członem -dorf `wieś'; nazwa Minty genetycznie pruska, od nazwy osobowej *Minte, pot. Myntete, Mintutz; z dużą ostrożnością można łączyć nazwę z podstawą apelatywną *mint- (lit. minti `deptać, miętosić, międlić len; rozdeptywać); potwierdzona w nazwie językowej Minta, nazwa łąki Minty; nazwa spolonizowana w typowej dla regionu formie l.mn.; wieś lokowano w 1320 roku, jednak dokument nie zachował się;

BZMiO: założno je w 1330 roku na prawie chełmińskim; w XVIII wieku, przed reformami uwłaszczeniowymi była wsią królewską, tj. należącą do państwa; przed 1945 wieś nosiła nazwę Minten; po II WŚ nowi osiedleńcy zagospodarowali ja bardzo szybko, bo w latach 1945-1946;

115. Molwity - s. 228; osada dawniej wieś; gmina Bartoszyce; Molvitten, Molwitten, Molowyten, Molewyten, Molwiten, Mollwitten, Molwity; nazwa genetycznie pruska *Mulw-it-ai; motywowana rdzeniem *mulv, por. apelatiw mulve `błoto,b muł, szlam'; wieś leży nad strumieniem , lewym dopływem Bezledy; nazwa Molwity, ustalona po 1945, kontynuuje zniemczone postaci staropruskiej nazwy;

BZMiO: przywilej lokacyjny tej miejscowości, zwanej wówczas z pruska Molowyten, wydano w 1321 roku; na jego podstawie miejscowość stała się służebnym majątkiem rycerskim; w 1939 wieś nazywała się Molwitten;

116. Mołdyty - s. 229; osada dawniej wieś; gmina Bisztynek; Leimberg, Molditinen, Molditten, Mołdyty; dawniej nazwa niemiecka Leimberg, od Lehme, śrwniem. leim(e) `glina, ił' i Berg `góra'; nazwa zastąpiona przez staropruską nazwę *Molditin-ai, później w formie zniemczonej Molditten (synkopa suf. -in- z względu na sąsiednie -en ); nazwa od imienia Prusa Moldite, wymienionego w nadaniu z 1339 roku z sufiksem -in; do nazwy osobowej por. stprus. maldai `młody' lub lit. maldus `pobożny', maldyti `utulać, uspokajać, prosić o modlitwę, wypraszać; pruska nazwa osobowa Malde, Maldenne; nazwa spolonizowana jako Moldyty; po 1945 ustalono postać Mołdyty;

117. Nalikajmy - s. 341; wieś, gmina Bartoszyce; Naliekaymen, Nalagekaym, Naylykaym, Lykaynen, Liekeim, Lykaim, Lieckeim, Liekeim, 1946 Likajny, Nalikajmy; nazwa genetycznie staropruska *Nalige-kaimis//*Nalike-kaims, potem *Lik-kaimis (niem. Liekeim); do nazwy por. prus. caymis `wieś' i nazwa osobowa Nalige lub Nalicke oraz pruskie Ligeyke, lit. Ligeika (liga `choroba, niedomaganie, niemoc') albo pruskie Licke, Lycayte, lit. Likas (prus. Likus `mały', lit. likas `zbędny, niepotrzebny, nieparzysty; jeżeli identyfikacja zapisu Lykaynen jest prawidłowa, to zmiana nazwy na Liekeim nastąpiła na skutek synkopy nagłosowego Na-; nazwę spolonizowano jako jako Likajny; po 1945 ustalono urzędowo postać Nalikajmy;

BZMiO: po raz pierwszy wieś tę wymieniono w źródłach z 1414 roku z okazji spisywania szkód wywołanych wojną polsko-krzyżacką z tego roku; była to wtedy wieś pruska; w 1475 Zakon nadał tu 16 włók na służebny majątek rycerski; w latach 1730-1765 majątek stanowił własność Kowalskich, polskiej szlachty; w 1939 miejscowość urzędowo nazywała się Liekeim;

118. Nerwiki s. 366; osada dawniej wieś; gmina Górowo Iławeckie; Perpelauken, Nerwiken, Nerweken, Nerwyken, Nerwyk, Perpelleken, Narwiken, Perpelken, Perpelke, Norbecke, Nerfken (Narfken), 1946 Nerwiki; wieś miała dwie nazwy pruskie: *Per-pelk-au (wtórnie może *Per-pel-lauk, z adideacją do bardziej czytelnego pruskiego laucks `pole'), potem *Nerweik-ai(> *Nerwik-ai), zniemczona jako Nerfken, pochodzi od imienia odbiorcy nadania z 1339 r. Prusa Nerweike; zapisy niemieckie nazwy wykazują regularne substancyjce wahania e : o : a, w : b, ei : e : i, zakończenie -en: -e; nazwa *Per-pelk-ai od prus. per `przez' oraz pelky `trzęsawisko'; po 1945 r. ustalono urzędowo formę Nerwiki, zgodnie z tradycją nazw w l. mn. (odantroponimicznych) na tym terenie;

BZMiO:1339 przywilej lokacyjny; majątek szlachecki; staropruska nazwa Parpelauken; nazwa nie utrzymała się; zastąpiona nazwą Nerfken, urzędowo obowiązująca do 1945, również pochodzenia staropruskiego; 1889 majątek ziemski;

119. Nisko

120. Niski Młyn

121. Nowa Karczma - BZMiO: 1889 majątek ziemski; przed 1945 Neukrug;

122. Nowa Wieś Iławecka - s. 495; wieś, gmina Górowo Iławeckie; Neuendorf od. Neusass; początkowo nazwa niemiecka Neuendorf, obocznie też Neusass (Nowa Osada), przetłumaczona na polski jako Nowa Wieś ; po 1945 dodano człon odróżniający Iławecka, od nazwy miejscowości Iławka (dziś w obwodzie kaliningradzkim w Rosji)

BZMiO: założona bardzo późno, w I poł. XVIII wieku; 1939 Neuendorf;

123. Nowa Wieś Reszelska

124. Nowe Witki

125. Nuny - s. 546; wieś, gmina Bartoszyce; Nonen ok. 1420, Nohnen - Najny, Nuny; pierwotna pruska *Nun-ai//*Non-ai, por. litewska nazwa osobowa Niuniava (lit. niuniava, niune `śpiew, pieśń; niuniuoti `nucić bez słów, kołysać, kiwać') albo litewska nazwa osobowa Nanys; z uwagi na niemiecki zwyczaj graficzny zapisywania au jako o , a można raczej przypuszczać, że nazwa na związek z pruską nazwą osobową Nauns , por. Nawne, Petir Nawnyn, Hannika Noynyn, też pruska nazwa miejscowa Nawen, niem. Naunienen; Nawnithen; od pruskiego nauns `nowy'; po 1945 urzędowo wprowadzono nazwę Nuny; Leyding przytacza wariant Najny;

BZMiO: majątek ziemski, który od 1361 do 1856 należał do gminy miejskiej Bartoszyce; 1939 Nohnen;

126. Okopek - 1889 folwark majątku ziemskiego Stega Mała i należał do junkierskiej rodziny von Steegenów; przed 1945 Wilhelmsberg

127. Orsy - s. 149; osada dawniej wieś; Arsio, Orczen, Ortchen, Ortzen, Orschen od. Urschen, Orschen - Orsze, Orsy; nazwa wsi może ponowiona z pruskiej nazwy językowej *Ars-a//*Ars-ij-s lub *Arsen- por. słot. nazwa Arsen , n. rzeki; Arse w Nadrowii, też nazwa z dawnego powiatu ostródzkiego Orcz, Ortszen, Ortzen (pol. Orczyn?); zapis Arsio wskazuje na zachowanie starej pruskiej końcówk -a; w podstawie rdzeń *ars-, może od ide. *or-, *er- `poruszać się, płynąć'; w formach zniemczonych w nagłosie wahanie A : O : U; nazwa spolonizowana jako Orsze; po 1945 ustalono urzędowo postać Orsy;

BZMiO: Po raz pierwszy wymieniono miejscowość w źródłach w 1410 r.;były wtedy pruską wsią o nazwie Arsio; w XV w. ziemia w tej miejscowości należała do szlachty; stworzono tu majątek ziemski; w 1889 r. należał do rodziny Claffensów; przed 1945 r. miejscowośc urzędowo nazywano Orschen;

128. Osieka - s. 173; wieś, gmina Bartoszyce; Hermansdorf, Hermanys gut, Hermanshain, Hermanshayn, Hermenhan, Hermenhagen - Osieka; nazwa niemiecka Hermansdorf od imienia Herman (odbiorcy nadania z 1340 r.) + Dorf `wieś', Gut `majątek'; później Hermanshain, Hermanshagen, z drugim członem od Hagen, nazwa miejsca pochodzenia odbiorcy pierwszego nadania; po 1945 roku ustalono urzędowo nazwę Osieka;

BZMiO: w roku 1340 wydano przywilej lokacyjny dla zasadźcy, by założył tu wieś na 52 włókach; w XV w, utworzono tu majątek szlachecki; w latach 1821-1829 majątek należał do polskiej szlachty Kurowskich; między I a II WŚ wieś została rozparcelowana wśród chłopów; w 1939 miejscowość urzędowo nazwywała się Hermenhagen; polscy osiedleńcy zagospodarowali wieś po II WŚ w latach 1945-1946;

129. Ostre Bardo - s. 202; wieś, gmina Sępopol; Clyngenberg, Clingenberg, Klingenberg, Klingenberg - Kliniewo, Ostre Bardo; dawna nazwa niemiecka Klingenberg, od Klinge `ostrze, klinga' + Berg `góra', spolonizowana jako Kliniewo; nazwa Ostre Bardo ustalona urzędowo po 1945;

BZMiO: majątek szlachecki, a przy nim wieś szlachecka, powstały w XV/XVI w.1939 Klingenberg;

130. Paluzy - s. 281 wieś, gmina Bisztynek; Palusen, Palusin, Paluwsen, Pallusen, Pluwssen, Plawsen, Plawszen, Plausen, Plaussen, Blausen, Paluzy; według historyków dokument lokacyjny wsi wystawiono w 1345; nazwa pruska *Pa-luz; rozwój w niem. Plaussen wskazuje na -ū-; por. prus. pa `pod' + *luz-, lit. luza `miejsce w lesie , gdzie leży wiele chrustu'; inaczej objaśniali nazwę Gerullis i Pospiszylowa. Nazwa polska jest adaptacją fonetyczno fleksyjną niem. formy źródłowej Palusen;

131. Paprocina - s. 295-296; wieś, gmina Górowo Iławeckie; Papperatten, Pappratin, Papratten, Papert, Paperttenn, Papperten, Papratin - Paprocin, Papperten - Paprocina; według Gerullisa i Maziulisa to dawna nazwa pruska *Papart- od prus. *papartis, por. lit. papartis, łot. paparde `paproć'; por. też nazwa z historycznej Sambii Paparthen; w substytucji niemieckiej geminaty pp, tt, wahanie ar : er : ra, zakończenie -en; po 1945 urzędowo ustalono nazwę Paprocina, okresowo też Paprocin;

BZMiO: 1939 Papperten;

132. Pareżki - s. 306; wieś, gmina Górowo Iławeckie; Parösken (Parbsken), Paroesken, Paroesken - Pareżki alias Parowskie, Parösken - Pareżki; wg. historyków wieś wspomniana w źródłach już w XV w. (została zasiedlona wtedy przez Polaków); mimo formalnej przejrzystości nazwa niejasna; formy niemieckie mogą oddawać pruskie nazwy *Parezk-iai//*Parešk-iai; por. nazwa Pareza z XVII wieku z Wilna (parezti `zdrętwieć, struchleć; zobojętnieć, stawać się sztywnym') lub lit. parysta a. Paryzka `ubywa, zmniejsza się' (o księżycu); rezti `rżnąć, kroić; robić linię'; litewska nazwa miejscowa Pariskiai, Paresketis, Ryskenai, n. w. Ryšk-upis (n. os. Ryška, Ryškus, m. in. od ryškus `jasny, wyrazisty'; zapis niemiecki Parbsken wskazuje na nazwę przystosowaną z sufiksem -owskie (uproszczenie grupy -ow- i pomieszanie w z b); po 1945 ustalono nazwę Pareżki;

BZMiO: o tej miejscowości wspomniano w źródłach już w XV w., prawdopodobnie chodziło jednak wtedy o nazwę pola, nie o nazwę wsi; przywilej lokacyjny otrzymała w poł. XVI w. i została zasiedlona przez Polaków; w XVII i XVIII w. była to wieś szlachecka świadcząca powinności na rzecz hrabiów vo Schwerinów; 1939 Paröksen;

133. Park - s. 307; osada dawniej wieś; gmina Sępopol; Park, Gross, Park, Gross, Klein, Neu - dwa folwarki i wieś, Park; nazwa może od apelatiwu park ` wielki ogród ozdobny z alejami'; po podziale wsi pojawił się niemiecki człon od przymiotnika gross `wielki' dla odróżnienia od nazwy Klein Park, Neu Park (dwa folwarki);

BZMiO: 1889 folwark majątku ziemskiego Judyty; należał do junkierskiej rodziny von Kunheimów; przed 1945 Park

134. Parkoszewo - BZMiO: w pobliżu tej miejscowości wznosi się pagórek, zwany przez Niemców „Pienasselberg”, uchodzący wg nie sprawdzonych opinii za staropruskie grodzisko; Parkoszewo było majątkiem szlacheckim; na początku XX wieku należał do von Bannaschów, wywodzących się od kaszubskiej szlachty Banasiów; 1939 Perkau;

135. Pasaria - s. 323; kolonia dawniej wieś; gmina Bartoszyce; Preymok, Passarien, Preymocken, Passargen, Passarien - Pasary, Passarien - Pasaria; prawdopodobnie wieś miała starszą nazwę pruską *Prei-mok, od dwuczłonowej nazwy osobowej Preymox, Preymok; nazwa *Pa-serja o budowie i etymologii jak nazwa Pasłęka; substytucyjne cechy niemieckie: geminata ss, wahanie i(j) : g, zakończenie -e, -en; nazwa spolonizowana jako Pasary; po 1945 ustalono postać Pasaria;

BZMiO: 1889 majątek ziemski; przed 1945 Passarien; 1983 przysiółek, część PGR Lusiny;

136. Pasławki - s. 327 osada dawniej wieś; gmina Sępopol; Pauselauke, Pasloc, Paistlauken, Parstlawke, parstlawken, Payslaugken, Gross Passlack, Klein Passlack, Sawadden, Paaslack, Parslack, Pasławki a. Zawada; pruska nazwa *Pauselauks, od nazwy osobowej *Pause (Paucze) + *lauks `pole'; później występuje w zapisach zniemczonych Pasloc, Pasloch, Passlack oraz Payslaugken, Parstlawken; po podziale wsi pojawiają się przy nazwie niemieckiej człony od przym. gross, Klein, które uległy elipsie; nazwa Pasławki jest fonetyczno-fleksyjną adaptacja nazwy niemieckiej;

BZMiO: Pozostałością po Prusach są tu ślady umocnień obronnych, Stare Szańce, między miejscowościami Pasławki i Drawa; 1889 majątek ziemski; należał do von der Groebenów; 1939 Passlack;

137. Paustry - s. 339 wieś i osada; Pewstern, Peustren, Paustern, Paustern od. Pauterken, Peustern - Pustry, Paustry; nazwa pruska *Paustr-ai, od prus. Paustry `puszcza, pustkowie, pausto `pusty'; w zapisach niemieckich wahanie au : ew//Eu; nazwa Paustry jest adaptacją graficzno-fleksyjną nazwy pruskiej, wariant Pustry z -u- w miejsce -au-;

BZMiO: 1889 majątek ziemski; przed 1945 Paustern;

138. Perkujki - s. 369; wieś, gmina Bartoszyce; Perkoyke, Perckuken, Perkuicken, Percau, Perkuiken, Perkujki; nazwa pruska *Perkuik-, o przyimka per- `przez' i członu *kuik-//*kaik-, por. prus. caican `koń', paustocaican `dziki koń'; lit. kuika `szkapa', lit. kuikis `gruba pała, kij, drąg; zakuty łeb (o człowieku); w zapisach niemieckich regularne ui > u ; przejściowo nazwa z niemieckim -au; nazwa Perkujki jest adaptacją graficzno-fleksyjną nazwy pruskiej;

BZMiO: przed 1945 Perkuiken;

139. Piaseczno - s. 392-393; wieś, gmina Górowo Iławeckie; Sarregulaucken, Serregulauke, Siselauke, Sixdelawks, Sixdelawsks, Sisselauken, Zisdelauken, Syselauken, Zizelaukin, Siszelauken, Sixdolauken, Sieslack; Sixdelauken - Piaseczno/Sysławki; Sieslack - Piaseczno; wieś miała dwie pruskie nazwy: *Sarejulauks//*Serejulauks oraz *Siksdelauks//*Siselauks (spolonizowana jako Sysławki); do pierwszej nazwy por. lit. n. os. Serejus, Seriejus (serejas `zwierzęca sierść'); do drugiej nazwy por. prus. *sikso `piasek', a do n. *Sise-lauks por. lit. n. os. Sisas, może też od lit. n. os. Sisas, Sysa (sisas `łazęga, człowiek nieustępliwy, łobuz; sysa `człowiek gniewliwy, złośnik; nazwa Piaseczno, nadana urzędowo po 1945 , nawiązuje do nazwy pruskiej Siksde-lauks; kalka członu *Siksde- + suf. `-no;

BZMiO: po raz pierwszy wymieniona w źródłach w 1288 roku pod staropruską nazwą Sixdelauken; nie była to wieś, lecz pole; 1889 majątek szlachecki; należał do von Hattenów, schlachty pół polskiego pochodzenia? - Hatten-Hatyńscy; 1939 Sieslack;

140. Piasek - s. 394; wieś, gmina Górowo Iławeckie; Sand, Sandt, Sand - Piaski, Sand - Piasek; nazwa niemiecka od apelatiwu Sand `piasek'; przejściowo po 1945 r. wariant polski Piaski, w l. mn., później ustalono formę Piasek;

BZMiO: przed 1945 Sand;

141. Piasty Wielkie - s. 405, osada dawniej wieś; Pastio, Paistio, Grose Paistio, Cleyne Paistio, Grosse Paistio, Baystenn, Peisten, Gross Pehesten, Klein Pehsten, Gross und Klein Peisten, Klein Peisten - Pajstno Małe, Gross Peisten - Pajstno Wielkie, Gross Peisten - Piasty Wielkie; nazwa pruska *Peistij-a lub *Paistij-a, od *peist-, *paist-, ` stępor; wydrążony koniec pnia, który służy do ubijania kaszy'; nazwa zniemczona jako Peisten, Pehesten; od XVIII w. z niemieckimi członami Gross, Klein; nazwę spolonizowano jako Pajstno; po 1945 ustalono nazwę Piasty;

BZMiO: po raz pierwszy w źródłach w 1414 r. podczas spisywania strat po wojnie z krzyżakami; wieś pruska o nazwie Paistio; w 1469 oddano ją w zastaw dawnemu dowódcy krzyżackich wojsk zaciężnych Pawłowi Preglowi; w XVI w. należała do junkierskiej rodziny von Kreytzenów i na dwa wieki stała się siedzibą rodową; w latach 1709-1710 niemal wszyscy mieszkańcy wymarli na dżumę;1889 należały do rodziny Struvych; 1939 Gross Peisten;

142. Pieny s. 428; osada dawniej wieś; Pohnen, Penen, Pöhnen, Poehnen - Pienie, Pöhnen - Pieny; nazwa pruska *Pen-ai, od nazwy osobowej Pene, zniemczona jako Pöhnen (prus. pinas `pleciony kij, laska, płot, gałąź, konar) lub od Pienis (pienas, pienis `ten, kto lubi mleko); po 1945 ustalono nazwę Pieny; Leyding przytacza formę Pienie;

BZMiO: po raz pierwszy wymienione w dokumentach w 1414 r. podczas spisywania strat po wojnie polsko-krzyżackiej; była to wówczas wieś pruska; w połowie XVI wieku zasiedlili ją Polacy; w 1616 r. wolny chłop Maciej Polak sprzedał posiadane tu włóki Truchssesowi von Waldburgowi; w 1668 cała wieś znajdowała się w rękach tej rodziny; w 1823 Pieny zakupiła rodzina Kobylińskich, wywodzących się z polskiej szlachty ariańskiej; 1889 folwark majątku ziemskiego Wiatrowiec i wraz z nim należały już do zniemczonych Kobylińskich? Przed 1945 Pöhnen;

143. Piergozy - s. 435; osada dawniej wieś; gmina Bartoszyce; Pergosen, Pergossen, Burgusy, Perguschen, Piergozy; w niemieckiej substytucji nazwy wahanie p : b, o : u, wtórne skojarzenie z niem. Guss `ściek, wylew'; Leyding przytacza też formę Piergosy; w 1945 ustalono n. Piergozy;

BZMiO: 1889 folwark majatku ziemskiego Bezledy; należały do junkierskiej rodziny von Oldenburgów; przed 1945 Perguschen;

144. Piersele - s. 436; osada dawniej wieś; Perselen, Perseln, Peselen, Perschleln, Perscheln, Pesslen, Pierszele, Piersele; pruska nazwa *Persel-ai, utworzona za pomocą suf. -el- od bazy *pers-; por. pruska nazwa lasu Perses; nazwa zniemczona jako Pierszele, z hiperpoprawnym sz pod wpływem niem. sch; po 1945 ustalono nazwę Piersele;

BZMiO: po raz pierwszy w źródłach 1395 jako pruska wieś Perselen; 1889 majątek ziemski; przed 1945 Perscheln;

145. Pieszkowo - s. 446; wieś, gmina Górowo Iławeckie; Balneatoris, Petershayn, Petershagen - Piotrowice, Pieszkowo; Petershagen - Pieszkowo; starsza nazwa wsi formie łacińskiej Balneatoris, od łac. balneator `kąpielowy, łaziebnik;' cały kontekst wskazuje na tereny łowieckie niewymienionego z nazwiska kąpielowego; nazwę przetłumaczono na niemiecki jako Baderhain od nazwy osobowej Bader, Beder, też apelatiw Bader `łaziebnik' + -hain, -hagen; wtórnie zmiana nazwy na Petershain, Petershagen, od nazwy osobowej Peter `Piotr'; nazwa Pieszkowo nadana po 1945; przejściowa nazwa Piotrowice, nawiązująca do nazwy niemieckiej z rzadkim w tym regionie suf. -owice;

BZMiO: w 1336 r. powstała tu wieś należąca do państwa (czyli do zakonu krzyżackiego); podczas wojny polsko-krzyżackiej z 1414 r., zwanej głodową, wieś uległa całkowitemu zniszczeniu; w 1467 wieś oddano w zastaw zaciężnemu krzyżackiemu Henrykowi Grisselowi; w 1612 r. wieś przeszła w ręce szlacheckiej rodziny von Tettauów i znajdowała się u nich aż do reform uwłaszczeniowych; wyludniona w czasie wojen polsko-krzyżackich wieś została w połowie XVI wieku zaludniona przez chłopów polskich 1939 Petershagen;

146. Pilwa - s. 467; osada dawniej wieś; gmina Bartoszyce; Pilwo, Pilluo, Pilwe, Pilwen, Pilwa niem. Pilwen, Pillwen, Pilwa; nazwa językowa zawiera rdzeń *pilw-; nazwę wsi zniemczono jako Pilwe, Pilwen; w XIX w. Kętrzyński wprowadził nazwę polską Pilwa ( z regularną końcówką -a zamiast pruskiej -e);

BZMiO: majątek szlachecki; przed 1945 Pillwen;

147. Pleśnik

148. Pleśno - s. 516; wieś, gmina Bisztynek; Plesno, Plesen, Plesin, Plössen, Plessen, Plossen, Plössen, Ploessen, Plesno, Pleśno; nazwa pruska *Plesn-os od rdzenia *ples-, por. lit. plesti `rozpiąć, rozpostrzec, rozszerzyć się'; prus. plasmeno `podeszwa, spód stopy'; tu zapewne forma przymiotnikowa (genetycznie participium); por. też *ples-no-s `szeroki, płaski, równy';

149. Plęsy - s. 519; Plynsyn, Plensen, Plense, Plędzno, Plęsy; nazwa pruska o niejasnej etymologii; może *Plind-sa lub *Plend-sa, por. lit. plindza `wzgórze, na którym nic nie rośnie'; Leyding odczytuje nazwę jako Plędzno; nazwa Plęsy ustalona po 1945 jest adaptacją fonetyczno-fleksyjną nazwy niemieckiej;

BZMiO: w 1336 utworzono tu służebny majątek rycerski; 1939 Plensen;

150. Połęcze - wieś, gmina Bartoszyce; 1385 Pollno; 1414 Hof Polan; 1492 Polenshof; 1789 Polenzhof; 1888 Polenzhoff; 1946 Polenzhof - Połęczowo; 1948 Polenzhof - Połęcze; Dawniej może nazwa *Polino, od nazwy osobowej Piotra Polaka, występującego w źródłach jako Peter Polle lub Polan, z sufiksen -ino; w formie zniemczonej Polenshof (dwór Polaka) , później Polenzhof (dwór Polenza); Leyding przytacza nazwę spolonizowaną Połęczowo; po 1945 ustalono nazwę Połęcze;

BZMiO: w 1385 r. Polak Piotr występujący w źródłach jako Peter Pole (Pole niem.=Polak) albo Polan, otrzymał przywilej na założenie tu służebnego majątku rycerskiego; w 1414 r. Pollno; w 1492 Polenshof - Dwór Polaka; tę nazwę utrzymano do XX wieku; w okresie rządów Hitlera przemieniono ją na Polenzhof (Dwór Polenza), jak gdyby czcząc tą nazwą jednego z szermierzy reformacji w Prusach; w latach 1641-1686 Połęcze były folwarkiem miejskim;

151. Poniki - s. 153 kolonia, okresowo wieś; gmina Sepopol; 1780 folwark Poninken; 1796 Gross Ponienken; 1946 wieś Gross Poninken - Panienki Wielkie, Poniki; 1982 Poniki; Według historyków majątek szlachecki istniał już w XVI wieku; nazwa raczej od nazwy osobowej Ponik; (stpl: poniknąć `osłabnąć, ustać, zniknąć'), w l. mn. mniej prawdopodobny związek z apelatiwem ponik( z wstawnym n w substytucji niemieckiej); nie można wykluczyć litewskiej etymologii, od nazwy osobowej Panas, Ponas, Ponienas, z sufiksem -inik ; Leyding przytacza wariant Panienki, którzy utworzył przez skojarzenie nazwy niemieckiej z polskim apelatiwem panienka `młoda dziewczyna, młoda panna'; od XVIII wieku nazwa zestawiona z członem Gross =Wielkie, dyferencyjna wobec nazwy pobliskiego majątku Klein Poninken, Panje Poninki Małe; po1945 urzędowo ustalono nazwę Poninki;

BZMiO: w wiekach XVI-XVIII stanowiły majątek szlachecki; 1939 Gross Poninken;

152. Posłusze - s. 196; wieś, gmina Bartoszyce; 1352 Posslussis; 1352 Poslussie; 1355 Poschloschen; 1796 Poschlaschen; 1946 Poschloschen - Posłuże ; 1948 Poschloschen - Posłusze; Dawniej pruska nazwa z sufiksem -ij-, utrwalająca nazwa lasu *Pasluž, ta od rdzenia *pasl- *pesl- `ptak drapieżny, kania'; możliwa postać *Po-sloz-, z pruskim prefiksem po- `pod' i śrwniem. sloz `zamek' ; nazwę spolonizowano jako Posłuże; po 1945 roku ustalono nazwę Posłusze;118

BZMiO: po raz pierwszy w źródłach w 1346; była to wówczas wieś pruska o nazwie Poslussie; 1939 Poschloschen;

153. Powiersze - s. 216-217; wieś, gmina Górowo Iławeckie;1419 Powersen; 1780 Powarschen; 1789 Powarsen; 1887 Powarschen alias Powarszen; 1946 Powarschen, Powersen - Powierz; 1982 Powiersze; pruska nazwa *Powirs-ai//*Powirs-in-? (*po- + *virs-; lit. virs-yti `przewyższać, górować nad kimś; virsus `wierzch, pokrywa'; w substytucji do języka niemieckiego wahanie i:e:a, końcówka -en; nazwa spolonizowana jako Powierz; po 1945 urzędowo ustalono Powiersze;

BZMiO: 1889 majątek ziemski; 1939 Powarschen;

154. Półwiosek - osada dawniej wieś; gmina Górowo Iławeckie; Halbendorf - Półwiosek; wg historyków wieś istniała już w 1414, dawniej nazwa niem. Halbendorf, Halbdorf, por. Półwieś; Leyding przytacza wariant Pusta Wieś; po 1945 ustalono urzędowo nazwę Półwiosek;

155. Prętławki - s. 247 wieś, gmina Sępopol; 1419 Prantlawke; 1789 majątek Prantlack; 1946 Prantlack - Prętławki; 1982 Prętławki; nazwa pruska z członem *lauks `pole' i *Prant- (ten może od śrwniem. Brant `głownia, błyszczący miecz' lub od nazwy osobowej Brant, Prant; po 1945 urzędowo ustalono nazwę Prętławki;

BZMiO: miejscowość mająca pamiątkę po Prusach: grodzisko Książęca Góra, nazywany w dawnych dokumentach Burg Berg, Schlossberg, Waistotepile, Waistotenpil; przed 1945 Prantlack;

156. Prosity - s. 256; wieś, gmina Bisztynek; 1334 ville prassyten; 1358 Pressiten; 1366 circa prassihten; 1378 Prassiten et Gertlauken; 1406 Heinricus Prassite; 1597 Prossiten; 1615 Proszytten; 1718 Prossitten; 1946 Prositten - Prosity; nazwa pruska *Prasit-ai; od apelatiwu prassan `proso' (może zapożyczenie z języka polskiego), z sufiksem -it-; w formach zniemczonych wahanie a : e : o, geminaty tt, ss; pruska końcówka zastąpiona dniem. -e, gmien, -en; nazwa spolonizowana jako Prosity; w gwarze (może też w XVII wieku) Prosyty;

157. Przewarszyty - s.316-317; osada dawniej wieś; gmina Sępopol; 1423 Prewarsyten; 1437 Prewaysyten; 1780 Prauerschitten; 1948 Prauerschitten - Przewarszyty; 1946 Prauerschitten, Prewersythen - Prawarszyty; 1982 Przewarszyty;

dawniej pruska nazwa *Preiwarzit-ai lub *Preiwaisit-ai, z prefiksem prei `przy, przed' + *warz- (lit. várža, łot. varza `tama na ryby'), z sufiksem -it-; nazwa niemiecka i odpowiednik polski są substytucjami fonetyczno-fleksyjnymi nazwy pruskiej;

BZMiO: przed 1945 Prauerchitten;

158. Pudlikajmy

BZMiO: 1939 Pudelkeim;

159. Reszkowo

BZMiO: przed 1945 Achthuben;

160. Retowy

BZMiO: przed 1945 Rettauen;

161. Robity

BZMiO: przed 1945 Robitten;

162. Rodnowo

BZMiO: zakon krzyżacki wydał w 1376 roku przywilej lokacyjny na założenie tu majątku szlacheckiego i wsi szlacheckiej pod nazwą Rodenaw; 1939 Reddenau;

163. Rogielkajmy

BZMiO: przed 1945 Rockeln;

164. Romaliny

165. Romankowo

BZMiO: w pobliżu wsi znajdują się ślady po licznych ziemnych umocnieniach obronnych, zapewne budowanych przez Prusów w czasie walk międzyplemiennych lub w obronie przed najazdem Krzyżaków; w 1468 roku Michał z Korsz otrzymał przywilej na żałożenie tu wsi na prawie chełmińskim; w XVI w. miejscowość została wchłonięta przez majatek szlachecki,którego właścielami były zamożne rodziny junkierskie zu Eulenburgów, von der Groebenów, von Hoverbecków; 1889 majątek należał do Zimmermanna; 1939 Romsdorf;

166. Roskajmy

BZMiO: 1939 Roskeim;

167. Różyna

BZMiO: 1939 Rosenort;

168. Rusajny

BZMiO: 1889 majątek ziemski; przed 1945 Roschenen;

169. Rygarby

BZMiO: w 1376 nadano tu 41 włók na utworzenie służebnego majątku rycerskiego i wsi szlacheckiej; przed 1945 Rückgarben;

170. Sągnity

BZMiO: po raz pierwszy wspomniano o nich w 1414 r w trakcie spisywania strat wojennych wywołanych wojną polsko-krzyżacką; była to wieś pruska o nazwie Zantonithen; 1939 Sangnitten;

171. Sątopy

172. Sątopy-Samulewo

173. Sędławki

BZMiO: 1889 majątek ziemski; 1939 Sandlack;

174. Sędziwojewo

175. Sępopol

176. Sigajny

BZMiO: 1889 majątek ziemski; przed 1945 Saagen;

177. Skarbiec

BZMiO: przed 1945 Schatzberg

178. Skitno

BZMiO: o miejscowości tej wspomniano w źródłach po raz pierwszy w 1521 zaraz po ostatniej wojnie polsko-krzyżackiej, w której poniosła ogromne straty; wieś należała do zakony krzyżackiego; w roku 1566 przeszła w ręcę szlacheckie i należałą najpierw do von Lesgewangów, potem do Kunheimów; w 1740 r. wykupił ją skarb państwa i była odtąd wsią królewską aż do reform uwłaszczeniowych;

179. Smodajny

180. Smolanka

BZMiO: 1617 przywilej lokacyjny; osiedleńcami byli głównie Polacy; 1939 Landskron; II wojna światowa nie zniszczyła wsi doszczętnie; po 1945 polscy chłopi zasiedlili wieś na nowo; nazywali ją Lanckoroną;

181. Sokolica

BZMiO: powstała jako wieś na prawie chełmińskim w połowie XIV stulecia; podczas wojny polsko-krzyżackiej Sokolica została w 1521 roku spalona i spustoszona; po II WŚ osadnicy z Polski zasiedlili Sokolicę już w końcu 1945 roku;

182. Solno

BZMiO: 1889 majątek ziemski; 1939 Zohlen;

183. Sołtysowizna

BZMiO: przed 1945 Schulzen-Vorwerk;

184. Sortławki

BZMiO: w źrodłach pojawia się w 1374 roku; była to wtedy pruska wieś o nazwie Sodelauken; w 1939 urzędowo Sortlack;

185. Sporwiny

BZMiO: był to folwark; własność grafów von der Groebenów; przed 1945 Sporwienen;

186. Spurgle

BZMiO: 1889 majątek ziemski należący do arystokratycznej rodziny grafów von der Groebenów; przed 1945 Sporgeln;

187. Spytajny

BZMiO: wieś tę założyli niemieccy osadnicy w 1326 roku na prawie chełmińskim i nadali jej nazwę Urbach; nazwa poszła wkrótce w zapomnienie i dla wsi używano staropruskiej nazwy, zniekształconej na Spitteynen; w wojnie polko-krzyżackiej z 1414 roku Spytajny poniosły ciężkie straty; po wojnie trzynastoletniej (1454-1466) zubożały zakon oddał wieś w zastaw dowódcy swych wojsk zaciężnych Zygmuntowi Bärenwaldowi; po kilkudziesięciu latach wieś przeszła w ręcę junkierskiej rodziny von Kreytzenów; potem były wsią książęcą, a następnie królewską aż do reform uwłaszczeniowych; w 1939 urzędowo Spittehnen;

188. Stega Mała BZMiO: 1889 majątek ziemski; należała do junkierskien rodziny von Steegenów; przed 1945 Klein Steegen;

189. Stopki

BZMiO: w 1478 roku zakon krzyżacki wydał przywilej lokacyjny dla Stopek jako wsi na prawie chełmińskim, należącej do państwa, tj. zakonu krzyżackiego; w XVI i XVII stuleciu była to wieś książęca; w XVIII królewska; w 1939 Stolzenfeld

190. Sułowo

191. Swędrówka

192. Szczeciny

193. Szczurkowo

BZMiO: majątek i wieś szlachecka; 1939 Schönbruch;

194. Szwarunki

195. Szwaruny

BZMiO: przywilej lokacyjny 1327; w latach 1720-1806 posiadali ją Kurowscy - polska szlachta; 1939 Gross Schwaraunen;

196. Szylina Wielka

BZMiO: przed 1945 Söllen

197. Śmiardowo

BZMiO:1889 majątek ziemski; przed 1945 Schmirdkeim; staropruski rdzeń nazwy świadczył, że była to miejscowość bardzo stara;

198. Tałowo

BZMiO: wieś założyli Polacy w XIV w. nadając jej nazwę, która nigdy nie uległa zniemczeniu (przed 1945 Tałowo)

199. Taplikajmy

BZMiO: w 1347 roku utworzono majątek rycerskio nazwie Taplikaym; przed 1945 urzędowa nazwa Tappelkeim;

200. Tolko

BZMiO: stanowiło w XIV wieku służebny majątek rycerski; z miejscowości pochodził Piotr z Tolka, jeden z działaczy antykrzyżackiej organizacji - związku pruskiego; w wiekach XVI i XVII przekształcono Tolko w latyfundium, stanowiące własność baronów von Tettauów; w 1939 Tolks;

201. Toprzyny

BZMiO: 1362 - przywilej lokacyjny; służebny majątek rycerski o nazwie Tipperien; 1939 Toprienen;

202. Tromity

BZMiO: 1346 przywilej lokacyjny; wieś na prawie chełmińskim należąca do zakonu krzyżackiego; w 1939 Tromitten;

203. Trosiny

204. Troksy

205. Troszkowo

206. Trutnowo

BZMiO: 1362 na prawie chełmińskim; podlegała biskupom warmińskim; w 1939 Trautenau;

207. Turcz przed 1945 Thorma

BZMiO:

208. Unikowo

209. Wajsnory

BZMiO: założone w 1429 jaki służebny majątek rycerski z podległą mu wsią o staropruskiej nazwie Waysnuren; 1939 Weischnuren;

210. Wanikajmy

BZMiO: przed 1945 Woninkeim;

211. Wardomy

BZMiO: 1939 Wordomen;

212. Wargielity

BZMiO: w źrodłach w 1392 roku jako wieś należąca do wysługującego się Krzyżakom pruskiego rodu Malgedinów; nosiły wówczas nazwę Wargelitekaym; w 1939 Worglitten;

213. Warmiany - Schönwalde; Wieś ta nazywala się do 1945 roku Schönwalde, co oznacza: piękne, urocze, krasne, śliczne, ładne lasy. Przy odrobinie wyobraźni i dobrego humoru można więc Warmiany nazwać: Krasnylas, Uroczysko, Pięknylas, Uroczylas itd. Skąd nazwa Warmiany? Pojęcia nie mamy. Na pewno ma coś wspólnego z Warmią i... tyle. Postaramy się jeszcze pogrzebać w archiwaliach, ale kłopot z Schönwalde jest taki, że to była popularna nazwa w Prusach Wschodnich i na terenie Niemiec. Do dziś tak jest. Wyszukiwanie w sieci danych na temat Warmian jest mocno kłopotliwe.

214. Wawrzyny

BZMiO: przed 1945 Laurienen;

215. Wągniki

BZMiO: majątek ziemski; w 1469 Zakon oddał go w zastaw swojemu zaciężnemu Preglowi; w wiekach XVI i XVII należał do rodziny von Kreytzenów;

216. Wągródka

BZMiO: przed 1945 urzędowa nazwa Weicherts;

217. Weskajmy

BZMiO:po raz pierwszy wspomniano o niej w 1409 roku jako o majątku rycerskim; w XV wieku posiadaczami majątku byli Bażyńscy; przed 1945 Weskeim;

218. Węgoryty

BZMiO: w 1939 Wangritten;

219. Wiatrak

BZMiO: przed 1945 Schreibershöfchen;

220. Wiatrowiec

BZMiO: w 1820 Wiatrowiec kupili Kobylińscy - wywodzący się z polskiej szlachty ariańskiej;

221. Wiewiórki

BZMiO: po raz pierwszy wspomniano o tej wsi w 1414 roku podczas wojny polsko-krzyżackiej; wskutek tej wojny wieś wyludniła się;w XVI wieku zaludnili ją osadnicy, głównie Polacy; 1939 Eichorn;

222. Wipławki

BZMiO: przed 1945 Wieplack;

223. Wirwilty

BZMiO: wieś założono w 1325 na prawie chełmińskim; po rozlokowaniu nadano jej nazwę Brunit; nazwa jednak nie wyparła tej dawnej, staropuskiej; w 1939 Wehrwilten;

224. Witki

BZMiO: powstała w 1345 jako wieś szlachecka na prawie chełmińskim;

225. Wodukajmy

BZMiO: 1889 majątek ziemski; do 1945 Woduhnkeim;

226. Wojciechy

BZMiO: wieś założono w 1335 r. na prawie chełmińskim; przed 1362 należała do rodziny szlacheckiej Malgedinów, staropruskiego pochodzenia;

227. Wojkowa

228. Wojmiany

BZMiO: 1889 majątek ziemski; przed 1945 Woymanns;

229. Wojtkowo

BZMiO: 1889 majątek ziemski; do 1945 Markhausen;

230. Wokiele

BZMiO: 1889 majątek ziemski; należał do rodziny Struvych; przed 1945 Wokellen;

231. Wola

BZMiO: założona przez Polaków w XIV wieku; w 1889 należała do von Oldenburgów; jej nazwę urzędową Wola/Wolla dopiero w czasach hitlerowskich zniemczono na Grosswallhof;

232. Worławki

233. Wormie

BZMiO: 1889 folwark majątku ziemskiego; należał do junkierskiej rodziny von Oldenburgów; przed 1945 Wormen;

234. Worszyny

BZMiO: W 1939 Worschienen;

235. Woryny

W 1340 utworzono tu domenę państwową pod nazwią Worya, która po sekularyzacji Prus stała się jednocześnie siedzibą starosty książęcego; w latach 1555-1564 starostą książęcym był tu Kacper Lehndorff, który zadbał o zasiedlenie opustoszałych po wojnach polsko-krzyżackich podległych domenie wsi i majątków ziemskich; przeważnie zasiedlał je Polakami; w 1939 Worienen;

236. Wozławki

237. Wólka

BZMiO: w ciągu wieków nosiła polską nazwę, urzędowo germanizowaną na Klein Wola (lub Wolla); dopiero w czasach hitlerowskich zmieniono ją na Kleinwallhof;

238. Wyręba

BZMiO: 1889 folwark; należała do rodziny von Tettauów; przed1945 Kraphausen;

239. Zawiersze

BZMiO: 1889 folwark; przed 1945 Sauerschinen;

240. Zielenica

BZMiO: pierwsza wzmianka o wsi pojawiła się w czasie spisywania strat po wojnie polsko-krzyżackiej w 1414 roku; wieś należała wcześniej do państwa krzyżackiego i nosiła nazwę Grunewald; zniszczona doszczętnie najpierw w wojnie polsko-krzyżackiej, a potem wojnie trzynastoletniej; zaraz po niej Zakon oddał Zielenicę w zastaw za długi dowódcy swoich wojsk zacieżnych Mikołajowi Traubenheimowi; w XVI wieku od jego potomków odkupili Zielenicę von der Groebenowie; w XVIII w. wieś zwano królewską, więc znów była własnością państwa aż do reform uwłaszczeniowych; w 1939 Grünwalde; polscy osadnicy zagospodarowali wieś po II WŚ już jesienią 1945 roku;

241. Zięby

BZMiO: pierwszy taz wspomniano o Ziębach w źródłach w 1361 roku; była to pruska wieś o nazwie Vynken; w 1939 Finken;

242. Żołędnik

BZMiO: 1889 majątek ziemski; należał do junkierskiej rodziny von Steegenów; przed 1945 Sienkien;

243. Żydowo

BZMiO: po raz pierwsz wspomniano 1414 podczas spisywania stras po wojnie polsko-krzyżackiej w 1414 roku; była to wieś pruska; w 1939 Siddau;

244. Żywkowo

BZMiO: przed 1945 Schwecken;

DZIEJE MIEJSCOWOŚCI, „Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic” Wydawnictwo Pojezierze Olsztyn 1987; komitet redakcyjny: Jan Borodzicz, Tadeusz Chadaj, Wincenty Chechłowski, Roman Hryciuk, Roman Marchwiński, Andrzej Wakar, Olsztyn;

---