Cechy warzyw korzeniowych:*roś. klimatu umiarkowanego*odporne na niskie temp. pasternak, skorzonera, późne odm. pietruszki *naj.wym.cieplne ma burak ćwikłowy *w zgrubiałych korzeniach w 1 roku tworza się mat. Zapasowe, w 2 roku w okolicy rozwoju generatywnego wykorzystywane do wytwarz. Pędów kwiatostanowych *stadium jarowizacji w temp. 2-10'C w czasie zimowego przechowa. korzeni *warzywa korzeń. są rosl. 2letnimi,poza skorzonerą (bylina-kwitnie w 2 roku) *największa skłonność do pośpiechowatości -seler i burak *w powst. Korzenia spichrzow. Biorą udział cz. Nadliscień i cz.podliście- udział wytwarz. Korzenia tych części jest różny u gat. I odmian *długi okres wegetacji-najkrótrzy u buraka *dł. Okres wschodów charakter. Dla selerowatych *większkosc korzeniowych uprawia się z nasion z wyjątkiem selera(z rozsady) MARCHEW 2 botaniczne odm. var.langus-o korzeń długim i var.cartus- o korzeń krótkim walcowatym, lub kulistym Znacz.gospodarcze: -najw. Producent w europie: Polska, Francja, Wielka Brytania -w Polsce uprawa na powierzchni ok. 30tyś. Co stanowi 12% powierzchni uprawy warzyw. Zbiory ok. 670-760 tyś. ton/rok -wiekszośc zbiorów spożywana w kraju -przenysł konserwowy, mrożonki, susz -produkcja Wit.A -skoncentrowane soki Wit.A w organizmie człowieka: *dzienne zapotrzebow. 1.5-3.0mg *zaw. Karotenu 7.5mg w 100g swierzej masy *uczestniczy w procesach wzrostu i rozwoju *ochrona skóry i nabłonka *regulator w procesie widzenia *zapobiega chorobą dróg oddechowych *stymuluje procesy ukł. immunologicznego *zwalcza wolne rodniki tlenowe Biologia: Rośl.2 letnia. W 1 roku wykszt. Korzeń i cz.nadziemną-liście. W 2 roku liscie odziomkowe a pozniej korzenie boczne.Wrozecie jest 8-15 liści właś. Podczas tej fazy korzeń jest już wykszt. Blaszka lisc trójkatna w zarysie. Lisc.3-5-krotnie pierzasto dzielne, silnie wcinane.Na dł. Ogonkach-zebrane w rozete, zielone. Korzeń na pocz palowy do dł.1.5m, na boki 60cm. Po okrezie ok. 1 mieś tworzy się korzeń spichrz. W powst korzenia biorą udział 3 elem.BUD. MORFOLOGICZNA *cz.nadliśc-epikotyl(powstaje z niej głowa1.5cm górnej części) *cz.podliśc-hypokotyl(powst. z niej ramiona kolejne ok.2cm górnej części) *górny odcinek korzenia palowego marchwi. Z korzenia spichrzowego odchodza korzenie boczne w 4 rzedach(nazywanych prostnicami) Po ok. 1 miesiac od wysiania następują fazy formowania korzenia 1faza-korzeń spichrzowy rośnie na dł. 2faza-korzeń rosnie na dł. I na grubośc 3faza korzeń rosnie na grubośc. Zabarwienie korzenia daje karoten α i β. Im leprza wartośc tym lepiej wybarwiony korzeń. Karoten wzrasta do pewnego max i pozniej jest stały. Odkłada się początkowo w kom starszych . Z wiekiem róznice się zacieraja.Walec osiowy jest zazwyczaj jaśniejszy. Zaw. Karotenu zalerzy od: ^odmiany ^intensyw.światła i temp^intensyw. Zabarw. Na glebach lekkich i w temp.13-18”C ^ma wpływ także naworzenie potasem.
Bud anatomiczna marchwi: Srodek korzenia zajmuje drewno-walec osiowy.Otacza go warstwa łyka-kory wtórnej z parenchymy spichrzowej. Między walcem osiowym a łykiem znajduje się pierścień miazgi twórczej-kambium, z którego ku srodkowi narastaja elementy walca osiowego.Do srodka drewno na zewn. Łyko Kwiatostan to baldach złorzony powstaly z baldaszków ułożonych okółkowo. W baldaszku kwiaty pojedyncze. Najpierw baldach gł.do15cm pozniej 1 rzedu, 2 rzedu do10cm, i 3 rzedu do ok.8 cm. Pęd kwiatostanowy pojawia się po jarowizacji.Kwitnienie trwa od 8 od 10dni. Kw obupłciowe i męskie. Na baldachach gł. Obupłciowe a na baldachach 3 rzedu ok. 60% męskich.Owoc dwudzielna rozłupnia dzielaca się na 2 rozłupki. Barwy korz.:pomaran,żół,biał.fiolet,2kolor. Cechy genet. I odmian. Marchwi : *plennośc *odp. Lub tolerancja na choroby i szkodniki *dł okr wedet *równomiernośc dojrzew *przydatnoś do zbioru mechanicznego Cechy użytkowe: 1.Cechy stabilne(nie ma na nie wpływ środowisko) -współczynnik kszt. -%udział walca osiowego w korzeniu -udział korzeni zazieleniających się w plonie handlowym - intensywność zabarwienia kory i walca osiowego 2.cechy zmienne -kszt korzenia - wielkość korzenia - plon - pokrój i cechy rozety liściowej Typy, kszt. Korzeni: *typ parmex-dł. Równa średnicy *typ mini ok. 4-5cm niezbyt durza średnica *amsterdamska-dł korzenie ok. 16 cm, łamliwe Sr. 4-5cm zazw. Odmany wczesne *typ nantejska dł.ok. 20cm srednica 5cm, równowąskie na całej dł *typ berlikum i typ flake do 6-8cm w ramionach kszt. Klinowaty u odm póżnych typ chantenay w plsce do przemysłu na soki Wym termiczne-rosl klimat umiark male wym term -temp kiełków 4-6'C wschody36dni, optym do kiełków 20-25'C wschody po 4 dniach -siewki znosza spadki temp do -4”C -optimum warzywnicze 15-21”C Wym.świetlne i wilgot. -nie ma specjalnych wym świetlnych, nadmiar :zazielenienie i zaczerwienienie się główek wzrost związków terpentynowych -optym. Wilg. Gleby65% ppw, okr krytyczny przypada na wschody roślin i intensywny wzrost (ostatnie 2 miesiace) -przy niedoborze wody korzeń cienki, długi, rozwidlony Wym. Gleb -pH min 6,5-7,5 organiczne 5,5-6,8 -na glebach torfowych i mineralnych bogatych w subst organiczna oraz na glebach ciężkich o zbyt niskim odczynie gromadzą duże ilości azotanów.gleby zwiezłe, nie kwaśne Pietruszka: uprawia się 2 odm.: botaniczne : korzeniowa-microcarpun i naciowa-macrocarpun(korzenia spichrzowego nie tworzy) Dzielimy ja na 2 formy:*longum-korzeń długi ostro zakończony *breve-korzeń krótki rozwidlający się .Odm.letnie nie odporne na mróz-cukrowa,lenka,berlińska. Znacz gospodarcze: -pow uprawy 2-3tys ha -warz przyprawowe oprócz korzenia częścią uzyt liscie -przemysl spożywczy-szysz -pedzenie na zbior zielonej naci -olejki eteryczne-apiol- wł przyprawowe i lecznicze -trudna uprawa wym glebowe duze, wraz na zachwaszczenie.ma tendencje do rozwidlania się. Wart odzyw. Cukry4,6% białko 0,8% Wit C 29mg%, slady karotenu,wapń,fosfor,magnez,żelazo.
Biologia pietruszki rośl 2l.w pierwszym roku rozeta liści , korzeń poalowy,spichrz.w kolejnym roku tak jak u marchwi.Rozeta liści od 15-20 balszki liśc gładnie błyszczące,nie owłosione,na dł.ogonku,potrójnie pierzastodzielnie,trójkątne w zarysie.Heterofilia zmienność liści,korzeń spichrz,w tworzeniu korzenia spichrz biorąudział 3 czynniki.(Jak u marchwi)-głowa z cz.nad liść.ramiona z cz.podliść ok. 4cm.cała dolna część pows. Z górnego odcinka palowego.Korzenie boczne maja tendencje do grubienia na przekroju poprzecznym ,skórka biała3/4 wypelnia walec osiowy,kora zewnetrz pas , miedzy kora a walcem tkanka twórcza.Tendencja do parcenia.Kwiatostan baldach złożony.Kwiaty obupłciowe zebrane w baldach.owoc rozłupnia (2 rozłupki).
Cechy rozp i uzyt. Typ korzenia,kszt korzenia(stan zwęzenia)barwa skórki,barwa walca osiowych,kształt korzenia osiowego,zawartość tkanki spichrzowej,wczesność,przydat. Do dłuższego przechowa. Wymagania Klim i gleb wytrzymala na niskie temp.,nasion kiełkują w temp. 2-3 stC,siewki znasza przymrozki do -9 st,wrażliwa na Niedobów H2O,okres krytyczny gdy przyrost na grubosc i okres kielowania,wrażliwa na wiatr,gleby żyzne ,próchniczne ,niezaskorupiające się ,wraż na zachwaszcz. Seler rośl 2l,tworzy drobne siewki o owalnych liścieniach ,korzen palowy na początku nie rozgałęziony ,pozniej siega do 25 cm ,blaszka liściowa drobnopiłkowana ,na mocno skóroconej lodzydze w rozetach w pierwszym roku .llisci w rozecie od 12-15 cm mięsiste na długich ogonkach,ogonki zebrowane.Dwie odmiany zimowe,ciemno zielone zaprawienie ,letnie jasno zielone.głowna masa korzeniowa do 20-26 cm silnie rozwidlona,seler korzeniowy daje plon 4-8 miesiacach naciowy ok3 miesiace.korzeń powstaje 1\3 hypokotyl,1/3 epikotyl.1/3 gór odcinek korzenia palowego,,korzeń zbudowany jest z walca osiowego (zbudowany z tkanki parenchymatycznej ),kory wtórnej(zepchniętej na bok).w drugim roku wytwarza pędy kwiat .ulistnione do wysokości 80 cm,zakończone baldachem złozonym.kw przedprątne zdarza się samozapylenie.tworzą się pospiechy.owoc rozłupnia (2 rozłupki) cechy rozpoznaczwcze i uzytkowe kszt. I wielkość zgrubienia,barwa miąższu ,ścisłość miąższu,skłonnośc do przebarwień,ciemnienie miąższu po ugotowaniu, przydatność do przechowywania wymagania term i świetlne optym, temp. Wzrostu 15-18 stC,wyrośnięte rośliny do -6 st C ,wrażl na jesienne przymrozki,wy swym H2O,okres krytyczny zgrubienie korzenia ,optymalna wilgotność z gleby 70-80 % .Pasternak rośl 2 l.w pierwszym roku tworzy rozete w drugim wybija łodyga kwiat.k.palowy,do 150cm gł,ciężko go wydobyc chuja,korzen spichrzszowy od 7 do 40 cm gł,a srednica od 5 do 15 cm.zwęza się ku dolowi b.mrozo odporny,powstaje tak jak u marchwi (3 części)miąższ biały,skórka nierówna z przetchlinkami,liść pojedynczo pierzasto złozony,od 2-7 par bocznych,brzegi piłkowane.w drugim roku,liście od ziomkowe,ped kwiatostan.,kanciasty,pusty
Wart odzywcza pasternaku.m 17-19%,cukry 5-13%,białko 0,8%,Wit.B1,B2 i C.Cechy rozpozpokrój rośliny,liść (liczba i wielkość ,kształt blaszek),korzeń spichrzsz.(kszt i dł)Wymagania klimwytrzymuje spadki temp do -9 stC,minimalna temp kielkowania 5-6 stC,optymalna tem wzrostu 16-18 st.średnie wymagania świetlne,duże wymagania wilgotnościowe,gleby zwięzłe gliniaste ,organiczne ,nie odpowiednie ,ciezkie ,kwasne podmokłe,Burak skł,.chemiczny(sm15-18%,cukry10%,betanina,wulgoksantyna,roślina 2l,w pierwszym roku org wegetad,w drugim generał,po wschodach rosnie bardzo wolno,po pewnym czasie nastepuje powstawanie zgrubienia początkowo liscie w rozecie lodyga mocno skrócona .liscie od ziom ułożone skrętolegle,na dlugich ogonkach o barwie fiolet.liscie trójkoatne całobrzegie,korzenie Głowna masa do 30 cm pojedyncze do 100cm ,gdy roslina wykształca 6 lisci ma minim um 6 pierscieni na przekroju.Na przemian ciemne(tk spichrz,jasne(tk naczyniowo-sitowa)miedzy pierścieniami miazga twórcza,rozmiary korzeni :na pęczki (powyżej 2 cm),do bezpośredniego spozycia(4-10 cm),dla przemysłu(4-8cm)do konserwowania(2,5-5cm)do przechowywania (7-10cm).Kwiatostan w drugim roku, typ wierzchotkowaty,rozpierzchła wiecha.po przekwitnieciu okwiat nie opada,zrasta się i tworzy kłebek,cechy morfologiczne barwa i wielkość siewek ,pokroj rośliny,kształt liscia,długosc liscia,liczba lisci i barwa,barwa ogonków liściowych cechy uzytkowe korzeni spichrzowych kształt,wielkość, kształt głowy, barwa skórki,stan skorkowacenia ,barwa miąższu,wyrazistość pierścieni,skłonność do gromadzenia azotanów, wymagania klimatyczne klimat umairko,minimum temp kielko 8 st C ,optymalna do wschodów 11 st C ,optymalna temp wzrostu 15-18 stC,duze wymagania świetlne i wodne ,optymalna wilgotność gleby 60-75 %ppw,znosi krótkotrwałe okresy suszy,gleba dobra strukturalna, ph 6,5-7,5 Skorzonera 2 odm.:var.glastifolia-lancetowate,var.asphodelodes-równowąskie,znaczenie gospodarcze surowiec do przemysłu konser ,mrożonek,mielone ogonki na sałatki, lek nasercowy,pasza dla krów mlecznych,wartośc odżywcza Sm.20-25%,cukry 10%,sole mineral.Ca,P,Fe,Mg Wit.B ,C ,(od 4-6 mg %),biologia roslina wieloletnia,czesc jadalna korzen,w pierwszym roku wytwarza dl korzen cylindryczny,długości 30 cm, średnicy od 2-3 cm,liscie zebrane w rozete ,korzen na zewnatrz ciemny ,wewnątrz jasny łamliwy,w drugim roku tworzy pek kwiatostanowy,miąższ łykowacieje, nie nadaje się do jedzenia ,po ścieciu,z powrotem jadalny.Łodyga w I roku skrócona, w drugim od 60 m do1,5 m, silnie rozgaleziona ,kwiatostan koszyczek z puchem kielichowym.kwiaty obco i samopylne, cechy uzytkowe:kształt korzenia ,długość ,srednia,powiertzcha,barwa skórki,rozgałęzienie, barwa miąższu,wymagania klimwzrost,temp umiarkowana,minimalna tem kielkowania 3-4 stC,nie znosi nadmiaru wody,każdy rodzaj gleb