Formularz syllabusa WTS dzienne WP

PROGRAM PRZEDMIOTU

(SYLLABUS)

Podstawowe informacje o przedmiocie

Nazwa przedmiotu	Współczesne teorie socjologiczne
Prowadzący zajęcia	dr andrzej bukowski, mgr wojciech przybylski
Wydział	Wydział Stosowanych Nauk Społecznych
Kierunek	Socjologia
Specjalność
Stopień
Semestr (numer)		Rok Akademicki	2009/2010	Forma studiów	Dzienne

Forma zajęć	Liczba godzin	Punkty ECTS
Wykład	30	10
Konwersatorium	40
Ćwiczenia
Laboratorium
Projekt
e-learning	10

Założenia i cele przedmiotu

Celem przedmiotu jest zapoznanie studentów z najnowszym orientacjami teoretycznymi w myśli socjologicznej. W ramach wykładu omówiony zostanie rozwój koncepcji i podejść w obrębie głównych tradycji badawczych: kierunku funkcjonalno-strukturalnego, interakcjonistyczno-symbolicznego, teorii konfliktu oraz paradygmatu wymiany wraz z ich najświeższymi rozwinięciami i kontynuacjami, a także podejścia i orientacje objęte zbiorczym hasłem socjologii modernizacji i ponowoczesności. Na ćwiczeniach omawiane będą najbardziej reprezentatywne dla współczesnej teorii socjologicznej teksty źródłowe.

Szczegółowy program zajęć

wykład (konwersatorium)

Lp.	Temat
1.	Współczesne teorie socjologiczne: wprowadzenie
2.	Wewnętrzna ewolucja teorii socjologicznej: rozwój podejść, pojęć, problemów
3.	Paradygmat wymiany i teoria racjonalnego wyboru
4.	Paradygmat systemowo-funkcjonalny
5.	Niklasa Luhmanna koncepcja systemu autopojetycznego
6.	Perspektywa interakcjonistyczno-symboliczna. Wytwarzanie i reprodukowanie życia społecznego
7.	Orientacja fenomenologiczna i konstruktywizm socjologiczny
8.	Teoria wspólnoty komunikacyjnej J. Habermasa
9.	Teoria strukturacji A. Giddensa
10.	Teoria społecznej praxis Pierre'a Bourdieu
11.	Teoria konfliktu: ujęcia klasyczne
12.	Współczesne kontynuacje teorii konfliktu: (M. Foucault, Bourdieu i Passeron, Dahrendorf).
13.	Teorie modernizacji, globalizacji i systemu światowego
14.	Socjologia Zygmunta Baumana
15.	Podsumowanie problematyki kursu: najnowsze teorie socjologiczne w analizie zjawisk i problemów współczesnego społeczeństwa polskiego.

Ćwiczenia (laboratorium)

Lp.	Temat
1.	Teoria socjologiczna i współczesne społeczeństwo
2.	Paradygmat wymiany
3.	Teoria racjonalnego wyboru
4.	Funkcjonalizm T. Parsonsa oraz koncepcja R. K. Mertona
5.	Teoria systemu autopojetycznego Niklasa Luhmanna
6.	Perspektywa interakcjonistyczno-symboliczna i dramaturgiczna
7.	Perspektywa fenomenologiczna i konstruktywizm socjologiczny
8.	J. Habermasa krytyka współczesnego systemu społecznego
9.	Strukturalistyczne kontynuacje: Teoria strukturacji A. Giddensa
10.	Strukturalistyczne kontynuacje: teoria Pierra Bourdieu
11.	Konflikt i władza we współczesnym społeczeństwie
12.	Poststrukturalne teorie konfliktu: teoria Michela Foucault
13.	Teorie modernizacji, globalizacji i systemu światowego
14.	Społeczeństwo ponowoczesne w teorii socjologicznej: próba teoretycznej rekonstrukcji koncepcji Zygmunta Baumana
15.	Repetytorium lub czas na lekturę rzeczy najnowszych wg Państwa propozycji.

Projekt

Opis projektu:

Nie przewidziano projektu w ramach kursu

E-learning

Opis kursu e-learning

W ramach ćwiczeń - DL studenci będą proszeni o przygotowanie własnej mini-analizy wybranego problemu/zjawiska/ dotyczącego współczesnego społeczeństwa polskiego w oparciu o jedno z omawianych na zajęciach podejść teoretycznych. W szczególności nacisk położony zostanie na umiejętne stosowanie socjologicznych kategorii pojęciowych w opisywaniu i wyjaśnianiu wybranych zjawisk, jak również samodzielne formułowanie wniosków.

Dodatkowo, studenci zostaną poproszeni o ilustrację swojego mini-eseju przy pomocy fotografii socjologicznej. Wstęp do socjologii wizualnej zostanie zapewniony w formie DL.

Efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje

1. Umiejętność rozumowania analitycznego i syntetycznego:

Student i studentka potrafi samodzielnie:

- sformułować problem używając pojęć i założeń pochodzących z określonych paradygmatów i perspektyw teoretycznych

- przeprowadzić analizę określonego zjawiska społecznego wykorzystując instrumentarium pojęciowe wybranego paradygmatu

- przeprowadzić analizę krytyczną podejść i pojęć teoretycznych:

- w kontekście napięć i niespójności, występujących w obrębie paradygmatu;

- wykorzystując założenia innych paradygmatów i perspektyw teoretycznych;

- konfrontując wybrany paradygmat ze zjawiskami i problemami, których nie sposób zanalizować w oparciu o kategorie i założenia tego paradygmatu

2. Umiejętność samoorganizacji

Student i studentka potrafi:

- napisać w ciągu dwóch godzin esej na dwa podane tematy, odpowiednio planując rozkład czynności oraz zarządzając czasem w trakcie pisania eseju

- zaplanować plener fotograficzny i wykonań serię zdjęć socjologicznych

3. Odpowiedzialność

Student i studentka powinien przestrzegać:

- terminów, w których odbywa się wykład

- zasad i reguł odnoszących się do sposobu zaliczenia kursu

- terminów z zakresu przygotowania samodzielnego mini-eseju w ramach modułu DL, w tym terminu wykonania fotografii

4. Samodzielność

Student i studentka potrafi:

- dokonać samodzielnej analizy zjawisk i problemów wskazanych w tematach egzaminacyjnych, korzystając m.in. z własnoręcznie przygotowanych notatek z tekstów, omawianych na ćwiczeniach

- przeprowadzić samodzielną analizę wybranego problemu w oparciu o jedną ze współczesnych teorii socjologicznych, w postaci mini-eseju (DL), wykonań samodzielnie zdjęcia (DL)

- krytycznie czytać i interpretować zadaną na ćwiczenia literaturę w postaci tekstów źródłowych

5. Umiejętności komunikacyjne

Student i studentka potrafi:

- umiejętnie argumentować,

- precyzyjnie wypowiadać sądy i wyrażać wątpliwości oraz zastrzeżenia wobec omawianych podejść i koncepcji teoretycznych

- odnosić się merytorycznie do sądów innych uczestników dyskusji

6. Umiejętności i kompetencje kierunkowe (specyficzne dla przedmiotu):

Znajomość pojęcia teorii w naukach społecznych oraz ewolucji teorii socjologicznej, podstawowych podejść, pojęć i problemów w teorii socjologicznej:

Znajomość wspólnych założeń paradygmatu wymiany i teorii racjonalnego wyboru oraz odmienności nurtów i podejść występujących w obrębie paradygmatu

Znajomość paradygmatu systemowo-funkcjonalnego oraz koncepcji systemu autopoietycznego Niklasa Luhmanna

Znajomość perspektywy interakcjonistyczno-symbolicznej. orientacji fenomenologicznej i konstrukcjonizmu socjologicznego

Znajomość teorii wspólnoty komunikacyjnej J. Habermasa, teorii strukturacji A. Giddensa, teorii społecznej praxis Pierre'a Bourdieu,

Znajomość klasycznych ujęć konfliktu i ich współczesnych kontynuacji, w tym koncepcji R. Dahrendorfa konfliktu poklasowego, M. Foucault koncepcji wiedzy i władzy oraz P. Bourdieu koncepcji przemocy symbolicznej

Znajomość wybranych teorii modernizacji, globalizacji i systemu światowego, w tym socjologii Zygmunta Baumana

Literatura*

Literatura obowiązkowa

„Współczesne teorie socjologiczne”, wybór i oprac. A. Jasińska-Kania i inni, Warszawa 2006 (fragmenty)

„Elementy teorii socjologicznych”, red. W. Derczyński, A Jasińska - Kania, J. Szacki, Warszawa 1975 (fragmenty)

J. Szacki, „Historia myśli socjologicznej”, Warszawa 2002 (fragmenty)

„Socjologia. Lektury”, red. P. Sztompka, M. Kucia, Kraków 2005 (fragmenty).

R. Dahrendorf, „Nowoczesny konflikt społeczny”, Warszawa 1995

^{N.Luhmann, „Teoria polityczna państwa bezpieczeństwa socjaln}^e^{go”, Warszawa, 199}⁴

J.Habermas: „Aspekty racjonalności działania”, w: „Wokół teorii krytycznej J.Habermasa”, Kolegium Otryckie, Warszawa 1987

^{M. Foucault, „Nadzorować i karać”, Warszawa 1993}

R. K. Merton, „Teorie socjologiczne średniego zasięgu”, w: „Teoria socjologiczna i struktura społeczna”, Warszawa 1982

A. Giddens, „Zasady metody socjologicznej”, Warszawa 2001

U. Beck, „Społeczeństwo ryzyka”, Warszawa 2002

„Postmodernizm. Antologia przekładów”, red. Ryszard Nycz, Kraków 1996

J. Turner, „Struktura teorii socjologicznych”, Warszawa 2006

„Współczesne teorie wymiany społecznej”, red. J. Szmatka, M Kempny ,Warszawa 1992

A. Giddens, „Socjologia”, Warszawa 2004

P. Sztompka, „Socjologia”, Kraków 2002 (fragmenty)

Literatura zadana na ćwiczenia:

I. Teoria socjologiczna i współczesne społeczeństwo

P. Sztompka: Teoria socjologiczna XX wieku. Wstęp do wydania polskiego (frag.), [w:] J. Turner, Struktura teorii socjologicznej, PWN, Warszawa 1985, s. 9-28.

S. Seidman: Koniec teorii socjologicznej: ponowoczesna nadzieja, [w:] Współczesne Teorie Socjologiczne (t. I), Wydawnictwo Scholar, Warszawa 2006, s. 44-55.

C. Alexander, Zasadność teorii socjologicznej: dlaczego końca nie widać, [w:] Współczesne Teorie…op.cit., s. 56-67.

II. Paradygmat wymiany

G. Homans: Podstawowe procesy społeczne, [w:] Współczesne Teorie Socjologiczne (t. I), Wydawnictwo Scholar, Warszawa 2006, s. 72-81.

P. Blau: Wymiana społeczna [w:] Współczesne Teorie Socjologiczne (t. I), Wydawnictwo Scholar, Warszawa 2006, s. 82-92.

III. Teoria racjonalnego wyboru

J. Coleman: Podstawy teorii decyzji zbiorowych, [w:] Współczesne teorie wymiany społecznej, red. J. Szmatka, M. Kempny, Warszawa 1992, s. 343-366.

A. Giza-Poleszczuk: Rodzina i system społeczny, Studia Socjologiczne Nr 2/1993.

IV. Funkcjonalizm T. Parsonsa oraz koncepcja R. K. Mertona

T. Parsons: Pewne podstawowe źródła i wzory agresji w strukturze społecznej zachodniego świata, [w:] Szkice z teorii socjologicznej, PWN, Warszawa 1972, s. 372-407.

R. K. Merton: Struktura społeczna i anomia, [w:] Socjologia. Lektury. P. Sztompka, M. Kucia (red.), Wydawnictwo Znak, Kraków 2005, s. 583-596.

V. Teoria systemu autopojetycznego Niklasa Luhmanna

G. Skąpska: Wstęp do: N. Luhmann, Teoria polityczna państwa bezpieczeństwa socjalnego, PWN, Warszawa 1994, s. 7-18.

N. Luhmann: Teoria polityczna państwa bezpieczeństwa socjalnego, j.w., s. 30-94.

K. Gadowska: Zjawisko klientelizmu polityczno-gospodarczego, UJ, s. 19-36, 179-200.

VI. Perspektywa interakcjonistyczno-symboliczna i dramaturgiczna

H. Blumer: Implikacje socjologicznej myśli Georga Herberta Meada, [w:] Elementy teorii socjologicznych, op., cit. s.70-85.

E. Goffman: Człowiek w teatrze życia codziennego, Wydawnictwo KR, Warszawa 2000, s. 47-105.

VII. Perspektywa fenomenologiczna i konstruktywizm socjologiczny

A. Schutz: Potoczna i naukowa interpretacja ludzkiego działania, [w:] Kryzys i schizma (t. I), red. Edmund Mokrzycki.

A. Schulz: Światły obywatel. Esej o społecznym zróżnicowaniu wiedzy, tłum. D. Lachowska, Literatura na świecie, 1985, nr. 2., s. 269-284.

VIII. J. Habermasa krytyka współczesnego systemu społecznego

J. Habermas: Tendencje kryzysowe w rozwiniętym kapitalizmie, [w:] Współczesne Teorie Socjologiczne (t. II), Wydawnictwo Scholar, Warszawa 2006, s. 975-984,

J. Habermas: Aspekty racjonalności działania, [w:] Wokół teorii krytycznej J. Habermasa, Kolegium Otryckie, Warszawa 1987, s. 109-139.

J. Habermas: Pojęcie działania komunikacyjnego, [w:] Kultura i społeczeństwo, 1986, nr 3.

J. Habermas: Między naturalizmem a religią, [w:] Archiwum Europy (nr 102 z 15.03.2006), www.dziennik.pl.

IX. Strukturalistyczne kontynuacje: Teoria strukturacji A. Giddensa

A. Giddens: Elementy teorii strukturacji, [w:] Współczesne Teorie Socjologiczne (t. II), Wydawnictwo Scholar, Warszawa 2006, s. 663-686.

P. Bourdieu, L. Wacquant: Logika pól, [w:] Współczesne Teorie Socjologiczne (t. II), Wydawnictwo Scholar, Warszawa 2006, s. 651-662.

X. Strukturalistyczne kontynuacje: teoria Pierra Bourdieu

P. Bourdieu: Przemoc symboliczna, [w:] Socjologia. Lektury. P. Sztompka, M. Kucia (red.), Wydawnictwo Znak, Kraków 2005s. 503-508.

W. H. Sewell Jr.: Teoria struktury: dwoistość, podmiotowość sprawcza a transformacja, [w:] Współczesne Teorie Socjologiczne (t. II), Wydawnictwo Scholar, Warszawa 2006, s. 700-722.

XI. Konflikt i władza we współczesnym społeczeństwie

R. Dahrendorf: Nowoczesny konflikt społeczny, Czytelnik, Warszawa 1993, s. 224-260.

S. Lukes: Władza w ujęciu radykalnym, [w:] Współczesne Teorie Socjologiczne, Wydawnictwo Scholar, Warszawa 2006, s. 502-511.

XII. Poststrukturalne teorie konfliktu: teoria Michela Foucault

M. Foucault: Panoptyzm, [w:] Nadzorować i karać, W-wa 1993, s. 235-272.

M. Foucault: Trzy typy władzy, [w:] Współczesne Teorie Socjologiczne, Wydawnictwo Scholar, Warszawa 2006, s. 512-536.

M. Foucault: Wiedza i władza, [w:] Współczesne Teorie Socjologiczne, Wydawnictwo Scholar, Warszawa 2006, s. 537-544.

XIII. Teorie modernizacji, globalizacji i systemu światowego

J. Nisbet, Postęp zagrożony, [w:] Socjologia. Lektury. P. Sztompka, M. Kucia (red.), Wydawnictwo Znak, Kraków 2005 s. 618-624.

J. Urry, Społeczeństwa i wymiar globalny, [w:] Socjologia. Lektury. P. Sztompka, M. Kucia (red.), Wydawnictwo Znak, Kraków 2005, s. 697-707.

I. Wallerstein, Nowoczesny system-świat, [w:] Współczesne Teorie Socjologiczne, Wydawnictwo Scholar, Warszawa 2006, s. 747-753.

XIV. Społeczeństwo ponowoczesne w teorii socjologicznej: próba teoretycznej rekonstrukcji koncepcji Zygmunta Baumana

Z. Bauman: Dwa szkice o moralności ponowoczesnej, Warszawa 1994, s. 7-41 i 41-84.

Z. Bauman: Kultura jako spółdzielnia spożywców, [w:] tegoż autora Ponowoczesność jako źródło cierpień, Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2000, s. 181 - 199.

XV. Repetytorium lub czas na lekturę rzeczy najnowszych wg Państwa propozycji.

Literatura uzupełniająca

j.w.

*zgodnie z wymogami Państwowej Komisji Akredytacyjnej, podanie literatury obowiązkowej i uzupełniającej jest obligatoryjne

Kryteria i forma zaliczenia zajęć

Wykład/Konwersatorium:

Zaliczenie dwugodzinnego egzaminu pisemnego (3 pytania otwarte, sprawdzające umiejętność aplikacji teorii w analizie zjawisk i problemów współczesnego świata)

Na ocenę końcową z przedmiotu składa średnia arytmetyczna z oceny z ćwiczeń (w tym ocena z DL) oraz oceny z egzaminu pisemnego w proporcjach 50 / 50.

Ćwiczenia/Laboratorium:

Zaliczenie ćwiczeń, na które składa się:

a) obecność (student ma prawo do max. 2 nieobecności bez względu na ich przyczynę; kolejne nieobecności należy zaliczyć na dyżurze u prowadzącego ćwiczenia)

b) przygotowanie do zajęć, czyli przeczytanie zadanych tekstów źródłowych

c) udział w dyskusji (konieczna regularna lektura prasy codziennej i tygodników!)

d) napisanie mini-eseju (w ramach DL) i wykonanie materiału fotograficznego

e) Pozytywne zaliczenie dwóch kolokwiów zaliczeniowych (na zajęciach z ćwiczeń)

Na ocenę końcową z przedmiotu składa się ocena z ćwiczeń, ocena z DL oraz ocena z egzaminu pisemnego.

Projekt/E-learning:

Zaliczenie modułu DL w formie podanej przez prowadzacego (w ramach zaliczenia z ćwiczeń)