ZESPÓŁ METABOLICZNY Lek. med. Aneta Rzesoś

NOWA DEFINICJA ZESPOŁU METABOLICZNEGO IDF KWICIEŃ 2005

• Obwód talii

• mężczyźni ≥ 94 cm

• Kobiety ≥ 80 cm

• Triglicerydy > 150 mg/dl

• HDL-cholesterol

• mężczyźni < 40 mg/dl

• Kobiety < 50 mtg/dl

• Ciśnienie tętnicze ≥130/85 mmHg

• Glikemia na czczo ≥100 mg/dl

Zespół metaboliczny - zwiększa 3-5,5 razy ryzyko sercowo -naczyniowe

CUKRZYCA - SKŁADOWA ZESPOŁU METABOLICZNEGO

• Glikemia>11,1mmol/l z objawami klinicznymi

• Glikemia na czczo >7,0mmol/l w dwóch kolejnych pomiarach

• Glikemia >11,1mmol po OGTT

Stan przedcukrzycowy, gdy:

• nieprawidłowa glikemia na czczo (IFG) 5,6- 6,1 mmol/l

• Upośledzona tolerancja glukozy (IGT)

7,8- 11,0 mmol/l w OGTT

• Częstość występowania dynamicznie wzrasta

• Kobiety 6% i mężczyźni 7% w populacji Polski

• W wieku 65-74 lat 16% mężczyzn

i 20% kobiet w populacji Polski

CUKRZYCA - SKŁADOWA ZESPOŁU METABOLICZNEGO

• Badanie przesiewowe u osób >45 r.ż., co 3 lata

• Gdy BMI >25kg/m, cukrzyca w rodzinie, stan przedcukrzycowy z hiperlipidemią i nadciśnieniem tętniczym,

• Gdy kobieta - cukrzyca ciężarnych w wywiadzie

• Gdy kobieta- noworodek>4kg

CUKRZYCA - SKŁADOWA ZESPOŁU METABOLICZNEGO

• badanie na czczo, unikać długich głodówek

• bez alkoholu, nadmiernej aktywności fizycznej

• nie po weekendach i po świętach

• 2 tyg. po infekcji, 2-3 miesiące po zawale

CUKRZYCA - SKŁADOWA ZESPOŁU METABOLICZNEGO c.d.

U osób z cukrzycą lub stanem przedcukrzycowym

• Edukacja i zmiana stylu życia (dieta, aktywność fizyczna, redukcja masy ciała, zaprzestanie palenia tytoniu)

• Kontrola i leczenie zaburzeń lipidowych i nadciśnienia tętniczego

CUKRZYCA

Spadek HbA_1C o 1% powoduje redukcję ryzyka o:

• 21 % wystąpienia powikłań cukrzycy

• 25 % śmiertelności spowodowanej cukrzycą

• 17 % śmiertelności ogólnej

• 18% dla zawału serca

• 35 % dla rozwoju mikroangiopatii

Utrata masy ciała o 5 -10%
ma istotne znaczenie kliniczne

Pacjenci z cukrzycą t. 2, którzy w ciągu 1 roku uzyskali spadek masy o 6,9 -13,5 kg (śr. 9,9 kg)

ŻYWIENIE W CUKRZYCY

ŻYWIENIE W CUKRZYCY

• 100 kcal
  = 1 kromka chleba (40 g)
  = 3 kromki chleba chrupkiego (30 g)
  = 4 kromki chleba chrupkiego pszennego (24 g)
  = 2 małe ziemniaki (130 g)
  = 3 łyżki ryżu gotowanego (50 g)
  = 4 łyżki makaronu gotowanego (100 g)
  

ŻYWIENIE W CUKRZYCY

• 100 kcal
  = 1 banan (150 g)
  = 2 małe jabłka (200 g)
  = 2 małe grejpfruty (600 g)
  = 3 brzoskwinie (200 g)
  = 2 szklanki truskawek (300 g)
  = 1 szklanka winogron (150 g)
  = 1 szklanka soku owocowego bez cukru (250 ml)
  = 1 szklanka soku warzywnego (250 ml)
  

ŻYWIENIE W CUKRZYCY

• 100 kcal
  = 1 szklanka mleka 1,5% tłuszczu (200 ml)
  = 1 szklanka mleka 0,5% tłuszczu (250 ml)
  = gruby plaster chudego twarogu (100 g)
  = średni plaster twarogu półtłustego (70 g)
  = 3 cienkie plasterki sera żółtego (30 g)
  = 1 mały kubek jogurtu 0% tłuszczu (150 g)
  = 1 mały kubek jogurtu 1,5% tłuszczu (100 g)
  

ŻYWIENIE W CUKRZYCY

• 100 kcal
  = 1/3 udka kurczaka bez skóry (50 g)
  = 1/4 kotleta schabowego (25 g)
  = wędzona makrela (40 g)
  = dorsz wędzony (80 g)
  = łosoś wędzony (50 g)
  = 2 plasterki szynki wieprzowej (40 g)
  = 5-10 plasterków szynki bądź polędwicy drobiowej (100 g)

ŻYWIENIE W CUKRZYCY

• 100 kcal
  = 3 płaskie łyżeczki masła (15 g)
  = 4 płaskie łyżeczki margaryny (20-25g)
  = 2 łyżeczki oliwy, oleju (10 g)
  = 1 łyżka majonezu (15 g)
  

Wpływ redukcji masy ciała na czynniki ryzyka

Wpływ redukcji masy ciała na czynniki ryzyka

Zwiększenie ryzyka chorób
u otyłych wg WHO

Nadciśnienie tętnicze

Nadciśnienie tętnicze - składowa ZM

ŻYWIENIE W NT

ŻYWIENIE W NT

Choroba niedokrwienna serca a HDL
Framingham Heart Study

Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowe
Otyłość a nadciśnienie

Czynniki ryzyka sercowo- naczyniowe

• Wiek M>55 r.ż, K>65 r.ż

• Palenie tytoniu

• Przedwczesne powikłania sercowo-naczyniowe w rodzinie M<55 r.ż, K<65 r.ż

• Zaburzenia lipidowe

• Otyłość brzuszna

• Białko C-reaktywne >1mg/dl

Szczeklik, Choroby wewn 2005.

Aterogenna dyslipidemia

• Hipertrójglicerydemia

• Niskie stężenie HDL-C

• Wzrost stężenia cząsteczek

małych, gęstych LDL

• Podwyższone stężenie apo-B

Cholesterol frakcji LDL - podstawowy cel leczenia

LECZENIE ATEROGENNEJ DYSLIPIDEMII
zalecane przez IDF

Insulinooporność definicja

• Stan upośledzonej odpowiedzi tkanek obwodowych na działanie insuliny

• Upośledzenie odpowiedzi dotyczy głównie wątroby oraz mięśni szkieletowych.

Insulinoporność
Czynniki genetyczne
Czynniki środowiskowe

• płeć

• wiek

• aktywność fizyczna

• dieta (uboga w błonnik i wielonienasycone kwasy tłuszczowe)

• masa ciała

• leki (sterydy, tiazydy, doustne leki antykoncepcyjne)

• używki- alkohol, papierosy

Udział wątroby w rozwoju insulinooporności

• wzrost puli wolnych kwasów tłuszczowych w hepatocytach

• wzrost syntezy i sekrecji VLDL (lipoprotein o bardzo niskiej gęstości)

• nasilenie glukoneogenezy

Udział tkanki tłuszczowej w rozwoju insulinooporności

• Leptyna

• Adiponektyna

• Rezystyna

• TNF - alfa

• Interleukina 6

Leptyna

• Leptos (gr.szczupły)

• Odzwierciedla ilość tkanki tłuszczowej w ustroju

• Ekspresja gł. w tk. tłuszczowej podskórnej

• Wyższe wartości u kobiet

• Bierze udział w regulacji masy ciała, procesach termogenezy oraz płodności

• Zwierzęta bez leptyny myszy ob/ob -otyłość

Adiponektyna

• Regulacja poziomu WKT i glukozy

• Stymulacja wytwarzania NO w śródbłonku

• Hamowanie procesów przebudowy naczyń

• Hamowanie wczesnych etapów rozwoju miażdzycy (I-CAM, V-CAM)

Rezystyna

• Podwyższone stężenie u zwierząt z doświadczalnymi modelami otyłości i cukrzycy typu 2

• Podanie rezystyny zdrowym zwierzętom indukowało insulinooporność

Metody pomiaru insulinooporności

• Stężenie insuliny na czczo

• Pośrednie wskaźniki insulinooporności oparte o stężenia insuliny i glukozy na czczo np. HOMA-IR

HOMA-IR=glukoza x insulina/22,5

3. Wskaźniki wykorzystujące stężenia insuliny i glukozy podczas doustnego testu tolerancji glukozy

Klamra hiperinsulinemiczna normoglikemiczna

• Wprowadzona w 1979 przez de Fronzo i wsp.

• Złoty standard w ocenie insulinowrażliwości tkankowej

ZESPÓŁ METABOLICZNY

obecność 3 z 5 elementów:

• Otyłość brzuszna: m>94 cm, k>80 cm

• TAG > 150 mg% (1,0 mmol/l)

• HDL<40 mg% (1,0 mmol/l) u k i < 50 mg% (1,3 mmol/l) u m

• SBP >130 mmHg, DBP > 85 mmHg

• Glukoza na czczo > lub = 100 mg% (5,6 mmol/l)

ZESPÓŁ METABOLICZNY

• TLC - terapeutyczne zmiany

stylu życia

modyfikacja dietetyczna

zwiększona aktywność fizyczna

kontrola masy ciała

ZESPÓŁ METABOLICZNY
LECZENIE

• Leczenie farmakologiczne wszystkich składowych zespołu metabolicznego

• Leki doustne hipoglikemizujące i insulina

• Leki przeciwnadciśnieniowe: ACE inhibitory, sartany, blokery kanału wapniowego, pochodne tiazydowe, beta blokery

• Obniżające poziom cholesterolu: statyny i fibraty

• Kwas acetylosalicylowy

• Dieta DASH -
  obniża ciśnienie i wspomaga serce. Stosowanie jej przez 30 dni sprawia, że ciśnienie może spaść nawet o ok.10 mm/Hg. Twórcy diety podzielili produkty spożywcze na osiem grup. Każdej z nich przypisali określoną ilość porcji, które wolno zjeść w ciągu dnia. Produkty te można ze sobą dowolnie łączyć. Zaleca się 5-6 posiłków dziennie.

• To dostarcza ok. 2000 kcal.

Kasze i przetwory zbożowe
Dostarczają błonnika, który utrudnia przyswajanie tłuszczu i obniża poziom cholesterolu.
Jedz 5-6 porcji dziennie. Jedna porcja to: kromka chleba pełnoziarnistego lub razowego albo mała grahamka, 3 łyżki muesli wielozbożowego, płatków owsianych lub pół szklanki ugotowanego ryżu lub kaszy.

Warzywa
Źródło potasu regulującego gospodarkę wodną w organizmie i obniżającego ciśnienie.
Jedz 4-5 razy dziennie, najlepiej na surowo lub gotowane na parze. Porcja to: szklanka soku warzywnego, szklanka surowych warzyw lub pół szklanki gotowanych.

Owoce
Mają dużo witaminy C i beta-karotenu, które chronią tętnice przed działaniem wolnych rodników.
Jedz 4-5 razy dziennie, najlepiej na surowo ze skórką. Porcja to: średni owoc, 1/4 szklanki soku owocowego, garść rodzynek, 4-5 suszonych moreli, pół szklanki jeżyn lub borówek. 

Chudy nabiał
Dostarcza sporo wapnia i witaminę B2, która łagodzi objawy stresu.
Jedz 2-3 razy dziennie. Porcja to: pół szklanki jogurtu naturalnego, szklanka maślanki, 1/4 kostki chudego lub półtłustego twarogu.

Ryby morskie
Są źródłem kwasów tłuszczowych omega-3 - zapobiegają zakrzepom i  obniżają ciśnienie.
Jedz 2-3 razy w tygodniu. Porcja to  100 g gotowanej lub smażonej ryby.

Orzechy, nasiona, strączkowe
Obniżają poziom złego cholesterolu o blisko 30 proc. i wzmacniają serce.
Jedz 4-5 razy tygodniowo. Porcja to: 1/3 szklanki orzechów lub migdałów, 2 łyżki nasion słonecznika lub dyni, pół szklanki zielonego groszku.

Tłuszcze roślinne
Zawierają zdrowe dla serca nienasycone kwasy tłuszczowe.
Jedz 2-3 razy dziennie. Porcja to: łyżeczka margaryny miękkiej z kubeczka, łyżeczka majonezu, łyżka oliwy lub oleju rzepakowego.

---