WADY POSTAWY
Prawidłowa zrównoważona postawa pionowa- dobre ustawienie i właściwe proporcje poszczególnych odcinków ciała.
Harmonijne i bezwysiłkowe ułożenie poszczególnych odcinków ciała względem siebie.
Utrzymanie jej wymaga minimalnego napięcia układu mięśniowego i nerwowego.
Cechy prawidłowej postawy ciała:
- głowa ustawiona nad klatką piersiową, biodrami i stopami
- klatka piersiowa wysklepiona ku przodowi przy zachowaniu swobodnego oddychania
- brzuch lekko wciągnięty lub płaski
- plecy łagodnie wygięte, przy czym łopatki nie wystają poza linię pośladków
Postawa małego dziecka:
- barki nie wystają do przodu
- tył głowy z plecami są w jednej linii (można to sprawdzić prosząc dziecko o podejście do ściany)
- wypukły brzuszek
- lekkie wgłębienie (lordoza) w odcinku lędźwiowym kręgosłupa
- cały tułów pochylony do przodu
- lekkie zgięcie bioder i kolan
- do 4-5 roku życia występuje płaskostopie
Postawa dziecka w wieku szkolnym:
- klatka piersiowa spłaszcza się nieco, przez co zaokrąglenie barków staje się wyraźniejsze
- brzuch jest nieco mniej wypukły
- lordoza (wgłębienie w odcinku lędźwiowym) jest wyraźniejsze
- cały tułów pozostaje lekko pochylony do przodu
- proste nóżki
- nieco mniejsze zgięcie bioder i kolan
- całkowity zanik płaskostopia
Wiek dorastania:
- wyprostowana postawa ciała
- zmniejszenie się wystawania brzucha
- zanik zgięcia w biodrach i kolanach
Postawa u osoby dorosłej:
- głowa nieznacznie wysunięta do przodu
- brzuch jest płaski, cofnięty w stosunku do klatki piersiowej
- wygięcia kręgosłupa w kształcie litery S
Wada postawy:
- odchylenia od ogólnie przyjętych cech prawidłowej postawy ciała
- stan, w którym nastąpiło zdeformowanie kręgosłupa, klatki piersiowej, miednicy lub kończyn dolnych
Cechy nieprawidłowej postawy ciała:
- głowa wysunięta przed klatkę piersiową z silnie wysuniętym podbródkiem
- klatka piersiowa płaska
- barki wysunięte do przodu
- brzuch wypukły lub wiszący
- plecy „zgarbione”
- miednica posiada zbyt duże nachylenie
- asymetria
Przyczyny wad postawy:
- wrodzone
Kości
dodatkowe kręgi lub ich niedorozwój
zrosty kręgów
rozszczepy kręgów
wrodzone zwichnięcia stawów biodrowych
Mięśni
wrodzona atonia mięśniowa
postępujący zanik mięśni
Są to odchylenia od prawidłowej budowy ciała pod wpływem czynników działających w okresie płodowym. Są to czynniki dziedziczne, toksyczne (np. choroby infekcyjne matki) i mechaniczne.
Zespoły przeciążeniowe
Wady wzroku, słuchu
Schorzenia układu ruchu, np. dysplazja stawu biodrowego
- nabyte
Rozwojowe
Powstają najczęściej w wyniku chorób tj. krzywica, gruźlica, choroba Scheuermanna.
Nawykowe
czynniki środowiskowe - sedenteryjny tryb życia, niewłaściwa odzież i obuwie, złe warunki naturalne
czynniki morfologiczne: dystonia mięśniowa (choroba przemęczenie) - mięśnie ulegają rozciągnięciu inne skróceniu.
czynniki fizjologiczne: nawyk nieprawidłowej postawy często w wyniku zaburzenia czucia głębokiego, krótkowzroczności, osłabienia słuchu, czy też upośledzenia umysłowego
Okresy krytyczne dla posturogenezy:
I okres
- w 6-7 r.ż.
- związany ze zmianą trybu życia
II okres
- w wieku pokwitania (skok pokwitaniowy)
- intensywny przyrost wysokości ciała
III okres
- koniec okresu dojrzewania
Po 35 r.ż. może nastąpić ponowne pogorszenie postawy.
Okresy rozwoju wad postawy:
I okres- zmian czynnościowych
Jedne grupy mięśni ulegają osłabieniu i rozciągnięciu, w innych występuje wzmożone napięcie i ich skrócenie. Czas trwania tego okresu może być różny w zależności od czynników, które powodują powstawanie wad. Może on wynosić od kilku tygodni do kilku miesięcy.
- zmiany mięśniowe
- podlegają pełnej korekcji (czynnej)
II okres- powstawania przykurczy (więzadeł, ścięgien, mięśni)
Okres ten może trwać przez kilka tygodni, miesięcy a nawet lat.
- wymaga biernej korekcji
III okres- zmian strukturalnych, czyli utrwalonych przykurczy
Wady postawy w tym okresie określamy jako patologiczne.
- rotacje, torsje kręgów
- nie jest skuteczna żadna korekcja (ani czynna ani bierna)
Metody oceny postawy ciała:
- subiektywne
Metoda punktowania Kasperczyka
Polega na bezpośredniej obserwacji wybranych elementów budowy i postawy ciała. Za każde odchylenie od normy przyznaje się w zależności od jego ważności i wpływu na postawę, określoną ilość punktów karnych od 1-5. Zerowa ilość punktów oznacza stan prawidłowy.
O poprawności postawy i jakości, decyduje suma uzyskanych punktów - im więcej punktów karnych, tym postawa gorsza.
Ocenie podlegają: ustawienie głowy, barków łopatek, brzucha, klatki piersiowej, wielkość i kształt kifozy piersiowej i lordozy lędźwiowej, ustawienie kolan, wysklepienie stopy oraz boczne skrzywienie kręgosłupa.
Metody sylwetkowe- metody właściwej oceny wzrokowej
Metoda: Brownella, Crooka, Klappa, Duzińskiego, Stafforda, Wolańskiego, Lehnerth-Schrotha
-obiektywne (rejestracyjno- pomiarowe)
Fotograficzna
Metoda ISIS
Metoda fotogrametryczna
Wady postawy:
- płaszczyzna czołowa:
skoliozy
szpotawość kolan
koślawość kolan
stopa szpotawa
stopa koślawa
- płaszczyzna strzałkowa
skoliozy
plecy okrągłe
plecy płaskie
plecy okrągło- wklęsłe
klatka piersiowa kurza
klatka piersiowa szewska
klatka piersiowa lejkowata
przeprosty kolan
stopa końska
- płaszczyzna poprzeczna
skolioza
płaskostopie
Plecy okrągłe:
- głowa wysunięta do przodu
- zwiększona lordoza szyjna
- odstawanie łopatek
- hiperkifoza piersiowa
właściwa- szczyt skrzywienia na poziomie Th5- Th6
górna
dolna
totalna - dotyczy też odcinka lędźwiowego (postawa siedzeniowa)
- pomniejszona lordoza lędźwiowa
- przodopochylenie miednicy (do 20º)
- kolana, biodra i łokcie lekko zgięte
- największy ciężar pada na śródstopie
Mięśnie:
- klatki piersiowej- przykurcz
- brzuch- osłabiony
- grzbiet- osłabiony (rozciągnięty)
- prostowniki kolan- rozciągnięte
- zginacze kolan- przykurcz
- pośladki- rozluźnione
Wzmocnić należy:
- mięśnie grzbietu- ćwiczenia w leżeniu, klęku, zwisy
- mięśnie brzucha
- prostowniki kolan
- pośladki
Rozciągnąć należy:
- mięśnie klatki piersiowej
- zginacze kolan
Plecy wklęsłe:
- hiperlordoza lędźwiowa
- klatka piersiowa wysunięta do przodu
- głowa cofnięta, pochylona do przodu
- brzuch wypukły
- pochylona ku przodowi ponad 20º
- barki opuszczone
- przeprost kolan
- OSC pada na śródstopie
Mięśnie:
- klatki piersiowej- rozciągnięte
- tułowia- przykurcz
- brzucha- rozciągnięte
- pośladki - ….
- prostowniki kolan- napięte
- zginacze kolan- rozluźnione
Plecy okrągło- wklęsłe:
- hiperkifoza piersiowa
- hiperlordoza lędźwiowa
- pochylenie głowy ku przodowi
- ustawienie barków do przodu
- odstawanie łopatek
- spłaszczenie klatki piersiowej, która bierze mniejszy udział w oddychaniu
- przesunięcie narządów jamy brzusznej ku przodowi i rozciągnięcie mięśni brzucha
- przodopochylenie miednicy
Mięśnie:
- mięśnie prostowniki grzbietu odcinka piersiowego ulegają rozciągnięciu a w odcinku lędźwiowym skróceniu
- mięsień piersiowy większy i mięśnie obręczy barkowej ulegają przykurczowi
- mięśnie pośladkowe ulegają rozciągnięciu i zwiotczeniu
- mięsień czworogłowy uda (głowa prosta) ulega skróceniu
Plecy płaskie:
- głowa cofnięta
- hiperkifoza piersiowa
- zmniejszona lordoza lędźwiowa
- zmniejszone przodopochylenie miednicy
- płaska klatka piersiowa
- sprzyja powstawaniu zmian przeciążeniowych i zwyrodnieniowych kręgosłupa
Skolioza (BSK):
- odchylenie osi anatomicznej od mechanicznej
- zaburzenia krzywizn kręgosłupa w płaszczyźnie
czołowej- w lewo lub prawo
strzałkowej- pogłębiają się kifozy i lordozy
poprzecznej- rotacje, torsje i skręcenia
Podział skolioz ze względu na etiologię:
- Skoliozy czynnościowe (funkcjonalne) - zmiany dotyczą jedynie płaszczyzny czołowej i ustępują po wyeliminowaniu czynnika wywołującego
- Skoliozy strukturalne - są zawsze zniekształceniem w płaszczyźnie czołowej, strzałkowej i poprzecznej (poziomej). Powstają tylko w okresie wzrostu (najczęściej między 1-3 , 7-9 i 12-15 rokiem życia). Powodują zmiany w strukturze kręgosłupa.
- Skoliozy idiopatyczne:
wrodzone
mogą ujawniać się już w życiu płodowym bądź zaraz po urodzeniu
zanikają samoistnie
niemowlęce
do 36 miesiąca życia
bardzo szybki postęp
najgorsze rokowania
dziecięce
3- 10 r.ż.
pogłębiają się ze skokami pokwitaniowymi i okresami krytycznymi
młodzieńcze
po 10 r.ż.
do korekcji
Podział skolioz ze wzg. na lokalizację:
- piersiowe
- lędźwiowe
- szyjne
Podział skolioz ze wzg. na liczbę łuków:
- jednołukowe (prawo- lub lewostronne)
- dwułukowe (łuk pierwotny i wtórny)
- wielołukowe (max 4 łuki)
Podział skolioz ze wzg. na stopień mechanicznego wyrównania się skrzywienia:
- wyrównane
- niewyrównane
Ze względu na korektywność skrzywienia:
- I stopień - wyrównujące się czynnie (za pomocą napięcia mięśni) całkowicie lub częściowo
- II stopień - wyrównujące się biernie (poprzez ułożenie na boku lub zwis) całkowicie lub częściowo
- III stopień - nie wyrównujące się czynnie ani biernie
- IV stopień - nie wyrównuje się czynnie ani biernie, a na radiogramie widoczne są zmiany zwyrodnieniowe chrząstki stawowej
Kąt Cobba:
- określa kąt skrzywienia kręgosłupa
- bierze się pod uwagę pierwszy i ostatni kręg skrzywienia
Metoda Cobba - metoda diagnostyczna służąca do obliczenia stopnia skrzywienia kręgosłupa. Polega na wykreśleniu prostych wzdłuż górnej powierzchni górnego kręgu krańcowego skrzywienia i dolnej powierzchni dolnego kręgu krańcowego, a następnie narysowaniu prostych prostopadłych do tych linii. Proste te, przecinając się z boku wygięcia wskazują kąt wygięcia w stopniach. Ze względów praktycznych bierze się pod uwagę nie właściwy kąt, ale kąt dopełniający (górny lub dolny). Wartość tego kąta wzrasta proporcjonalnie do zwiększenia się deformacji. Jeżeli wynosi on więcej niż 10 stopni, to pacjent ma skoliozę.
Podział skolioz ze wzg. na wielkość kąta skrzywienia:
- postawa skoliotyczna
asymetria
- stopień - do 30°
dotyczy układu mięśniowego i więzadłowego
brak deformacji kostnych
korekcja czynna
- II stopień - od 30 do 60°
zmiany w strukturze kręgów i krążków międzystanowych
rotacje
garby żebrowe
korekcja bierna
- III stopień - od 60 do 90°
zmiany strukturalne
torsje
sklinowacenia
deformacje klatki piersiowej, żeber, miednicy
zaburzenia statyki i dynamiki ciała
wady kończyn dolnych
- IV stopień - powyżej 90°
Test Adamsa:
- próba palec- podłoga
Leczenie skolioz:
- wyrabianie nawyków prawidłowej postawy ciała
ćwiczenia kształtujące- Iº
ćwiczenia korekcyjne- Iº
gorset- IIº i IIIº
leczenie operacyjne- IIIº i IVº
Gorset:
- dla skolioz progresywnych
- stosowane przed i w czasie okresu dojrzewania, kiedy zmiany nie są jeszcze utrwalone
- warunki zastosowania gorsetu:
odpowiednia giętkość i elastyczność skrzywienia
dobra współpraca z pacjentem
łatwość zakładania ortezy
- przeciwwskazania
zakończenie wzrostu szkieletu
brak psychicznej akceptacji ortezy
skrzywienie powyżej 40º
Klatka piersiowa lejkowata (szewska):
- uwypuklenie trzonu mostka w kierunku kręgosłupa z jednoczesnym uwypukleniem do przodu wyrostka mieczykowatego wraz z zaburzeniem wzrostu okolicznych chrząstek
Przyczyny powstania:
- wrodzone zaburzenia kostnienia
- krzywica
- zaburzenia rozwojowe mięśni klatki piersiowej i przepony
- nieproporcjonalny rozrost chrząstek żebrowych
- wynik innej choroby (np. przebyta astma, zespół Marfana)
- uwarunkowania genetyczne (hipoteza)
Objawy:
- lejkowate zapadnięcie klatki piersiowej - mostek wciśnięty do środka
- klatka piersiowa spłaszczona i poszerzona
- zwiększenie kifozy piersiowej (plecy okrągłe) lub boczne skrzywienie kręgosłupa
- osłabienie mięśni grzbietu
- upośledzenie pojemności życiowej płuc, niewydolność oddechowo - krążeniowa, bóle pleców i klatki piersiowej
Klatka piersiowa kurza:
- mostek jest przesunięty ku przodowi tworząc w tym miejscu uwypuklenie
- może powstać na skutek krzywicy
Kolana koślawe:
- oś podudzia tworzy z osia uda kąt otwarty na zewnątrz
- odstęp między przyśrodkowymi kostkami, mierzony przy zwartych i wyprostowanych kolanach jest większy niż 4-5 cm
- mięsnie strony przyśrodkowej rozciągnięte
- mięśnie strony bocznej przykurczone
Przyczyny:
-wrodzone: krzywica
- pourazowe
- statyczne: przeciążenia, nawyki
- fizjologiczne: do 5cm
Kolana szpotawe:
- oś podudzia tworzy z osia uda kąt otwarty do wewnątrz
- przeprost w stawach kolanowych
- niewielka rotacja
- mięsnie strony bocznej rozciągnięte
- mięśnie strony przyśrodkowej przykurczone
Przyczyny:
- krzywica
- przeciążenia
Płaskostopie (stopa płaska):
- dotyczy płaszczyzny poprzecznej
- zniekształcenie stopy polegające na obniżeniu się jej fizjologicznych sklepień, w wyniku czego staje się ona płaska
- płaskostopie podłużne będące wynikiem obniżenia łuku przyśrodkowego (dynamicznego) stopy
- płaskostopie poprzeczne będące skutkiem obniżenia łuku poprzecznego przedniego stopy
- u dzieci fizjologiczne płaskostopie
- niewydolność układu mięśniowo- więzadłowego
Kąt Clarka- 4 stopnie do oceny wydrążenia stopy
Stopa płasko- koślawa:
- pięta skręcona do wewnątrz
- stopa opiera się na brzegu wewnętrznym
Stopa płasko- szpotawa:
- pięta skręcona na zewnątrz
- stopa opiera się krawędzi zewnętrznej
Stopa wydrążona:
- nadmierne wydrążenie łuków
- najbardziej obciążony jest guz piętowy i głowy kości śródstopia
FIZJOTERAPIA W ORTOPEDII I TRAUMATOLOGII
WADY POSTAWY
__________________________________________________________________________________
9
__________________________________________________________________________________
psarna@interia.pl