Rodzice a rozwój dziecka

Praca zaliczeniowa z przedmiotu: Edukacja prorodzinna

Prowadzący:

Kierunek: Pedagogika

Specjalność:

Rok: V

Spis treści:

1. Wstęp………………………………………………………………………3

2. Pojęcie postawy rodzicielskiej…………………………………………….6

1. Co to jest postawa rodzicielska? Ujęcie według różnych autorów…...6

2. Czym jest styl wychowania? Znaczenie pojęcia……………………...6

3. Typologie postaw rodzicielskich…………………………………………..8

1. Typologia wg M. Ziemskiej…………………………………………..7

2. Typologia postaw za E. Filipiak…….……………………………….9

3. Typologia W.C. Beckera……………………………………………12

4. Typologia G.A. Miltona i M Roffa………………………………….13

4. Dziedzictwo z rodziny generacyjnej……………………………………..15

5. Podmiotowe cechy rodziców…………………………………………….16

6. Podmiotowe cechy dziecka………………………………………………19

7. Bibliografia………………………………………………………………21

Słowem wstępu chciałybyśmy dokonać wyjaśnienia, a raczej przypomnienia czym jest rodzina. Definicje rodziny podkreślają jej uniwersalny charakter i ścisły związek z funkcjonowaniem społeczeństwa. Jedna z nich ujmuje pojęcie rodziny następująco: „definiując rodzinę można ją określić jako zbiorowość ludzi, grupę społeczna powiązaną ze sobą więzią małżeństwa, pokrewieństwa, powinowactwa, adopcji”. Kathenn Newland dodaje: „Rodziny istnieją we wszystkich społecznościach ludzkich po to, by płodzić i wychowywać potomstwo i w ten sposób zapewnić przetrwanie danej grupy. Nie ma innej instytucji, która okazałaby się zdolna do zapewnienia takiej osobistej, zindywidualizowanej opieki i ochrony, jaką potrafią dawać sobie nawzajem członkowie rodziny. W wielu społecznościach rodzina stanowi przy tym również podstawową komórkę ekonomiczną (produkcyjną), lecz nawet i wtedy, gdy rynek przejmuje znaczną część gospodarczej działalności komórki rodziny i tak utrzymują się jej funkcje bytowe (utrzymanie), żywienie, wychowanie”. W socjologicznych definicjach rodziny podkreśla się także, że spełnia ona dwa doniosłe dla społeczeństwa zadania, którymi są prokreacja i socjalizacja młodego pokolenia. J. Szczepański uważa że „rodzina jest grupą złożoną z osób połączonych stosunkiem małżeńskim i stosunkiem rodzinnym - dzieci”. Szczególne znaczenie ma więź małżeńska, ponieważ z prawnego punktu widzenia jest ona podstawą istnienia rodziny. Poniżej przedstawiamy najbardziej znane definicje rodziny:

W. Okoń określa rodzinę jako: „...małą grupę społeczną składającą się z rodziców, ich dzieci i krewnych, rodziców łączy więź małżeńska, rodziców z dziećmi - więź rodzicielska, stanowiąca podstawę wychowania rodzinnego, jak również więź formalna określająca obowiązki rodziców i dzieci względem siebie”.

R. Wroczyński określa ją zaś, jako środowisko naturalne, do którego przynależność wynika z samego faktu urodzenia. Twierdzi, że jest ona: „...instytucją równie dawną jak społeczne życie człowieka, która stanowiła zawsze główną komórkę życia społecznego. Podstawową w sensie biologicznym, zapewniająca ciągłość generacji i społeczno - kulturowym, wdrażając młodą generację w podstawy życia społeczno - kulturowego”.

Z. Tyszka dokonując przeglądu z zakresu socjologii rodziny przytacza wypowiedź J. Sirjamki, który mówi, że rodzina: „...jest instytucją ogólnoludzką, spotykaną we wszystkich epokach i kulturach. Do jej uniwersalnych i wszędzie spotykanych zadań należy: zaspokajanie popędu seksualnego, zaspokajanie elementarnych, materialnych potrzeb życiowych oraz rodzenie i wychowywanie dzieci”.

J. Szczepański zwraca uwagę na to, iż rodzina człowiecza opiera się na biologicznych podstawach: „...stałość popędu seksualnego, jego różne formy sublimacji i powstająca wokół jego powstawania otoczka emocjonalna stanowi zespół czynników biopsychicznych stanowiących podstawę małżeństwa rodziny człowieczej”.

M. Ziemska natomiast określa rodzinę jako: „...małą, naturalną grupę społeczną, składającą się z małżonków i ich dzieci, stanowiącą ciągłość względnie trwałą, lecz jednocześnie podlegającą dynamicznym przekształceniom, związanym głównie z biegiem życia wchodzących w jej skład jednostek”.

W ujęciu słownikowym: ,,rodzina to grupa określona przez stosunki seksualne, odpowiednio unormowane i trwałe, tak by mogła zapewnić odnawianie się sfery reprodukcji.”

Jakie miejsce wyznacza się dziecku w rodzinie, jaki przyjmuje się kierunek jego wychowania oraz realizuje poziom kształcenia zawodowego, wyznaczający jego przyszłą drogę życiową i pozycję społeczną?

Badania socjologiczne dowodzą jednoznacznie zdecydowanego osłabienia tradycyjnego przeświadczenia rodziców o nieporównywalnej randze społecznej i życiowej wykształcenia córki i syna.

Dziś rodzice, pytani o najlepszy posag dla córki, w zasadzie nigdy już nie wymieniają tego co łączy się tradycyjnie z tym pojęciem, wysuwając na pierwsze miejsce właśnie zawód, wykształcenie, a nierzadko także mieszkanie. Ranga tych czynników rośnie w ich świadomości wraz z podnoszeniem się poziomu wykształcenia. Troska o dziecko w przekonaniu współczesnych rodziców przejawia się w sprawach materialnych bytu dziecka, jego wygodach i przyjemnościach życiowych, ale także jego przyszłości, której kształt wyznacza dziś wykształcenie i przygotowanie zawodowe, i to bez względu na płeć dziecka.

Ważna jest również rola dziecka, która zależy od liczby dzieci w rodzinie. Inaczej wygląda rola jedynaka, inaczej każdego następnego dziecka w rodzinie. Jedynak ma rodziców tylko dla siebie, kiedy jest dwójka lub więcej dzieci, to często rywalizują one o względy rodziców. Młodsze rodzeństwo jest zwykle w uprzywilejowanej sytuacji, bo rodzice otaczają je większą troską. Do roli starszego natomiast należy zwykle opieka nad młodszym rodzeństwem. Z drugiej jednak strony, z racji wieku, najstarsze dziecko ma większą swobodę działania i decydowania. Niemniej, to jak będą kształtowały się relacje między dziećmi w rodzinie, jakie będą zajmowały role, w dużej mierze zależy od rodziców, od tego, jak potrafią stworzyć atmosferę w domu rodzinnym

II. Pojęcie postawy rodzicielskiej.

2.1. Co to jest postawa rodzicielska? Ujęcie według różnych autorów.

Pierwszy raz termin “postawa” (“attitude”) pojawił się w psychologii za sprawą H. Spencera i A. Baina. Obaj badacze w swoich poglądach przyjęli, iż postawa to psychiczny stan gotowości do słuchania lub uczenia się czegoś.

Mieczysław Plopa uważa, postawa rodzicielska to właściwa forma ustosunkowania się rodziców do dzieci, do zagadnień wychowawczych, ukształtowana podczas pełnienia funkcji rodzicielskich. Z kolei Heliodor Muszyński utożsamia postawę rodzicielską ze stosunkiem do dziecka, swoistą tendencję do odczuwania go, myślenia o nim, jak również zachowania się werbalnego i niewerbalnego wobec niego. Inne stanowisko ma Maria Pecyna, definiując postawę rodzicielską jako „miłość rodzicielską”, czy też „emocjonalny stosunek rodziców do dziecka”, który wywołuje u niego reakcję w postaci specyficznego zachowania się - prawidłowego, bądź zaburzonego.

Postawa rodzicielska zawiera w sobie przeważnie trzy komponenty:

• Poznawczy, wyrażający się w formie poglądu na dziecko, na jego zachowanie i postępowanie,

• Uczuciowo - motywacyjny, odzwierciedla się zarówno wypowiedzi, jej tonie, ekspresji, liczą się gesty oraz mimika twarzy,

• Behawioralny, przejawia się w zachowaniu rodzica względem dziecka, ważny jest sposób postępowania z dzieckiem, czy się go unika, daje mu do zrozumienia czy jest potrzebne czy też nie.

Właściwości postaw rodzicielskich można zbadać za pomocą Kwestionariusza dla rodziców do badania postaw rodzicielskich, stworzonego przez Marię Ziemską (Załącznik nr 1).

2.2. Czym jest styl wychowania? Znaczenie pojęcia.

Styl wychowania charakterystyczny dla danej rodziny jest jakby odbiciem sposobów i metod oddziaływania na dziecko wszystkich członków rodziny. Częstokroć styl używany jest zamiennie z metodą, jednakże jego użycie w tym wypadku jest błędne gdyż mówimy o wychowaniu, czyli relacji między rodzicami a dzieckiem. W literaturze z reguły spotykane są 3 style:

1. autokratyczny

2. liberalny

3. demokratyczny

W stylu demokratycznym uważanym za najbardziej korzystne dla osobowości dziecka, rodzice wspólnie z dziećmi wypracowują zakres praw i obowiązków poszczególnych członków rodziny. Dziecko uczy się liczyć ze zdaniem innych oraz współdziałać z rodzicami czy rodzeństwem. Dzieci uczą się postępować w określony sposób dzięki akceptacji wskazanego przez rodziców modelu zachowania. W rodzinach preferujących ten styl wychowania rodzice posługują się przede wszystkim perswazją oraz tłumaczeniem niewłaściwego postępowania. Odwołują się w pierwszym rzędzie do uczuć i ambicji dziecka. Stosują zachęty. Dążą do związania ze sobą dziecka uczuciem sympatii. Ambicją dziecka staje się aby jak najlepiej sprostać temu co do niego należy i co samo zaakceptowało.

Na ogół w rodzinach opartych na takim wychowaniu rodzice i dzieci kochają się wzajemnie i mają do siebie zaufanie.

Styl autokratyczny cechuje przeświadczenie rodziców o konieczności dominowania nad dziećmi, podporządkowania ich wszelkim nakazom, zakazom i poleceniom rodziców a zwłaszcza ojca. Rodzice autokratyczni na ogół kochają swoje dzieci nie mniej niż inni. Przekonani są jednak że wychowanie surowe, rygorystyczne przynosi najlepsze efekty. Wśród środków dyscypliny dominują kary różnego rodzaju, w tym niestety, jakże często kary cielesne.

Rodzice stosujący metody autokratycznego kierowania wychowują dzieci mało samodzielne. Często dzieci takie zachowują się okrutnie i despotycznie wobec swoich kolegów, inne buntują się, stają się agresywne. Rodzice nie pozostawiają dzieciom miejsca do twórczej swobody, inicjatywy i osobistej odpowiedzialności. Starają się wyposażyć je w zasób gotowych i raz na zawsze ustalonych schematów myślenia i postępowania.

Styl liberalny wiążę się z pozostawieniem dziecku prawie całkowitej swobody. Dziecko w zasadzie samo kieruje swoim wychowaniem. Rodzice prawie nigdy nie hamują aktywności dziecka. W rezultacie dziecku prawie wszystko wolno, a przekraczanie norm jest tolerowane. Nadmierna swoboda, którą dziecko jest obdarzone przyczynia się niekiedy do przedwczesnej samodzielności i nieliczenia się dziecka z nikim.

W stylu demokratycznym uważanym za najbardziej korzystne dla osobowości dziecka, rodzice wspólnie z dziećmi wypracowują zakres praw i obowiązków poszczególnych członków rodziny. Dziecko uczy się liczyć ze zdaniem innych oraz współdziałać z rodzicami czy rodzeństwem. Dzieci uczą się postępować w określony sposób dzięki akceptacji wskazanego przez rodziców modelu zachowania. W rodzinach preferujących ten styl wychowania rodzice posługują się przede wszystkim perswazją oraz tłumaczeniem niewłaściwego postępowania. Odwołują się w pierwszym rzędzie do uczuć i ambicji dziecka. Stosują zachęty. Dążą do związania ze sobą dziecka uczuciem sympatii. Ambicją dziecka staje się aby jak najlepiej sprostać temu co do niego należy i co samo zaakceptowało.

Na ogół w rodzinach opartych na takim wychowaniu rodzice i dzieci kochają się wzajemnie i mają do siebie zaufanie.

Styl wychowania stosowany przez rodziców jest o tyle ważny gdyż kształtuje osobowość dziecka. Jednakże uwagę warto zwrócić na fakt iż style wychowania ściśle wiążą się z typami postaw rodzicielskich, które są w większym stopniu rozbudowane i konkretnie opisane. Styl wychowania można używać zamiennie z postawą rodzicielską, gdyż przesłanki mówiące o zachowaniu rodziców w postawie czy stylu są takie same.

III. Typologie postaw rodzicielskich.

3.1. Typologia wg Marii Ziemskiej.

Typologia wyżej wymienionej autorki miała zakładać jej uniwersalność, to znaczy być przydatna zarówno w pracy diagnostycznej jak i terapeutycznej. Jej zdaniem model powinien zawierać postawy niepożądane jak i pożądane, a optimum postawy powinno znajdować się w środku skali, natomiast bieguny powinny stanowić jej nadmiar i niedomiar. Poniższy rysunek prezentuje przedstawiony model (Ziemska 1973).

Powyższy rysunek obrazuje osiem postaw naczelnych ułożonych w cztery przeciwstawne sobie pary, tj.:

1. akceptacja - odrzucenie

2. współdziałanie - unikanie,

3. rozumna swoboda - nadmierne ochranianie,

4. uznanie praw - nadmierne wymaganie,

Idealnie do powyższych postaw pasują style wychowania przedstawione w encyklopedii „Rodzice i dzieci” pod redakcja Marty Pawlus, które trafnie opisują zachowania rodziców w stosunku do swoich dzieci. Przestawiają się one następująco:

1. rodzic nadopiekuńczy - bez przerwy odczuwa troskę i lęk o swoje dziecko. Jednakże w swojej nadgorliwości wyręcza dziecko i zamiast pomagać, umożliwić szukanie rozwiązań - narzuca je, zamiast stopniowo dawać autonomię - uzależnia dziecko od siebie,

2. rodzic niedojrzały emocjonalnie - traktuje dziecko jak zabawkę, a w gruncie rzeczy sami potrzebują opieki. W miarę jak dziecko rośnie, u niego właśnie poszukuje tego wsparcia, gdzie następuje odwrócenie roli, dziecko staje się opiekunem rodzica.

3. rodzic perfekcjonista - jest przesadnie sumienny w wypełnianiu swoich rodzicielskich zadań, nadmiernie odpowiedzialny i zanadto przejmuje się swoją rolą, bardzo ciężko przyjmuje wychowawcze porażki.

4. rodzic uszczęśliwiający - uważa, że szczęście dziecka zależy od niego i zrobi wszystko, aby to szczęście dziecku zapewnić, niestety tym samym nadmiernie ochrania swoje dziecko i nie daje mu swobody w rozumnym myśleniu.

5. rodzic autokrata - naczelnymi wartościami jakimi się kieruje to przede wszystkim posłuszeństwo, a efektem wychowawczym grzeczne dziecko, niestety takie zachowanie prowadzi do unikania przez dziecko rodziców, strach przeważa w każdej sytuacji.

6. rodzic podporządkowany - jest tolerancyjny aż do pobłażliwości, anielsko cierpliwy, co skutkuje wszechmocą dziecka nad nim.

7. rodzic chłodny uczuciowo - nie dostrzega prawdziwych potrzeb dziecka, nie chce bądź nie ma ochoty na to aby wejść w świat dziecka, aby poznać jego potrzeby, marzenia czy plany.

Rodzice często nie wiedzą, że stosują taki czy inny styl wychowania, że przybierają taką postawę rodzicielską która może sprawić, iż ich własne dziecko może się od nich odwrócić.

3.2. Typologia postaw za Ewa Filipiak.

Stosunek uczuciowy do dziecka, nie zawsze jest pozytywny i pożądany z wychowawczego punktu widzenia, ani sprzyjający rozwojowi dziecka. Nie wszyscy rodzice są życzliwi i czuli wobec dziecka, nie wszyscy są gotowi do kontaktu i współdziałania z nim, nie wszyscy uznają jego prawo do swobodnego odpowiednio do wieku działania i nie wszyscy szanują jego godność. Jego prawo do szacunku jako odrębnej rozwijającej się istoty ludzkiej.

Poniższy schemat przedstawia styl rodzicielski i wynikające z niego zachowania rodziców jak i dzieci.

Dziecko darzone przez rodziców zaufaniem i swobodą jest zdolne do współdziałania z rówieśnikami, uspołecznione, pomysłowe, bystre, w miarę pewne siebie, łatwo przystosowuje się do różnych sytuacji społecznych. Przejawia dążenie do pokonywania różnych przeszkód, kończy czynności rozpoczęte, spełnia trudne zadania. Dzięki prawidłowej postawie rodzicielskiej uznającej prawa jednostki dziecko wyrabia w sobie lojalność i solidarność wobec członków rodziny, podejmuje czynności z własnej inicjatywy, a to z kolei sprzyja twórczości. Możemy uznać za Jolantą Bonar, że dzieci rodzą się mając już zdolności twórcze, ale to od dorosłych - w rodzinach nuklearnych od rodziców zależy, czy będą miały odpowiednie warunki do rozwoju twórczości.

3.3. Typologia W.C. Beckera.

Autor ten, wspólnie ze swoimi współpracownikami zbadał 71 rodzin, przy czym osobno ojców i matki, metodą wywiadu oraz specjalnie skonstruowaną 7 - stopniową skalą. Uzyskał on pięć czynników, wspólnych zarówno dla matek jak i ojców tj.:

1. uczucie - wrogość

2. swoboda - ograniczenie

3. lekowe - wychowanie - spokojne wychowanie

4. niespokojne - spokojne traktowanie zachowań związanych z płcią dziecka

5. wysokie - niskie karanie fizyczne.

Zwrócił on uwagę, że rodzice o postawie ograniczającej nie muszą być jednocześnie karzącymi i odwrotnie. Niewłaściwe postawy wobec dziecka mogą przejawiać się na dwóch drogach: przez częste stosowanie kar fizycznych lub przez stawianie dziecku wielu wymagań. Zdaniem Beckera powyższych pięć czynników można ugrupować, zredukować do dwóch metawymiarów:

1. ciepło - wrogość,

2. swoboda - ograniczenie.

W badaniu przeprowadzonym przez W.C. Beckera wynika, że dominującą postawą - zauważaną zarówno przez córki jak i przez synów u obydwojga swoich rodziców - jest uczucie miłości, bliskości oraz pełna aprobaty akceptacja. Synowie uważają, że matki stawiają im wyższe wymagania niż ich siostrom, ale równocześnie bardziej ich ochraniają. Natomiast córki - częściej niż synowie - doznają uczucia odrzucenia ze strony ojców. W przejawianiu pozytywnych rodzicielskich postaw: kochającej, ochraniającej i wymagającej wysoką lokatę - wyższą niż ojcowie - uzyskały matki. Świadczyć to może o ocenianiu matek przez badanych nastolatków obydwu płci jako osób głównych w wychowaniu rodzinnym, które są zaangażowane uczuciowo, opiekuńcze, ochraniające, a równocześnie wymagające od dzieci przestrzegania podstawowych norm obowiązujących w życiu rodzinnym.

3.4. Typologia G.A. Miltona i M Rolfa.

M. Roff w swoich badaniach wyodrębnił następujące rodzaje zachowań rodzicielskich:

a. koncentracja na dziecku,

b. demokratyczne kierowanie,

c. swoboda,

d. harmonijne współżycie rodziców i dzieci,

e. brak reaktywności

G.A. Milton z kolei na podstawie swoich badań uzyskał pięć wymiarów, tj.:

a. ograniczanie,

b. ogólne rodzinne interakcje,

c. ciepłe kontakty,

d. odpowiedzialna orientacja wychowawcza,

e. postawy wobec agresji i kar.

Powyżsi autorzy doszli do podobnych wniosków sugerujących, że ciepłe kontakty i harmonijne współżycie rodziców i dzieci jest nieodłącznym elementem prawidłowych postaw rodzicielskich. Według nich rodzice przejawiające pożądane postawy rodzicielskie powinni kierować się stylem demokratycznym, dającym pełne zrozumienie obydwóch stron. Niewątpliwie przy prawidłowych postawach rodzicielskich zdaniem autorów, wysoko postawiony jest również adekwatny stosunek do stosowania kar, aktów przemocy czy też agresji.

IV. Dziedzictwo z rodziny generacyjnej.

Wcześniejsze doświadczenia nabyte w rodzinie generacyjnej, wpływają na psychiczne zdrowie i osobowość potencjalnego rodzica. Doświadczenia wyniesione z domu rodzinnego i interakcje uczuciowe mogą odgrywać istotną rolę w kształtowaniu się późniejszych postaw wobec własnych dzieci. Osoby prezentujące pożądane style rodzicielskie w swoich relacjach rodzinnych doświadczali nie tylko brania, ale i dawania, mieli możliwość doświadczania takich wzorców i interakcji, które wspomagały ich proces indywidualizacji w okresie młodości. Według nas rodzina pełni funkcje bardzo istotne na drodze przyswajania i przygotowywania młodego pokolenia, do życia w społeczeństwie. To w jakiej rodzinie wychowuje się dziecko, wpływa w przyszłości na kształtującą się postawę rodzicielską, u niego samego. W wyniku socjalizacji, przekazywanych norm i obyczajów, a także mniej werbalnych bodźców opartych na uczuciach, dziecko nabiera ogólnego zarysu, jak powinna wyglądać rodzina. Przez wielu badaczy młody człowiek widziany jest jako czysta karta - „tabula rasa”, na której rodzice, szkoła i inne oddziaływania społeczne wpisują swoje wartości, nastawienia, postawy, oczekiwania oraz wzory zachowań, którymi dziecko powinno kierować się w życiu. Nakreślają w ten sposób wytyczne zachowań, które młode pokolenie ma przyswoić, stając się człowiekiem, członkiem danego społeczeństwa oraz kultury. Dla młodej osoby ludzie dorośli spostrzegani są jako autorytet, godny do naśladowania. Wraz z dorastaniem i przebywaniem w danej rodzinie, dochodzi do internacjonalizacji czyli przyswojenia wartości danej rodziny, za swoje własne. Dziecko, przechodząc przez dalsze etapy rozwoju, nawet nieświadomie powiela wzory zachowań swoich rodziców, w dorosłym życiu. Wywiera to wpływ także na zastosowane metody wychowawcze, w wychowywaniu swoich przyszłych dzieci. Często ludzie, którzy zostali wychowani w sposób autorytarny powielają ten sam schemat w przyszłości, wychowując swoje własne potomstwo. Mogą powielić przemoc, uzależnienia, niezaradność życiową jaką widzieli u swoich rodziców. Dziecko nie posiada jeszcze takiej umiejętności różnicowania co jest dobre, a co złe, przyswaja wówczas wszystko, co przekażą mu jego rodzice na drodze socjalizacji. W takiej sytuacji człowiek dorosły może przekazać te wzorce, dalszym pokoleniom. Rodzina, która funkcjonuje w sposób właściwy czyli uczy odpowiedzialności, wrażliwości oraz otwartości na innych ludzi. W której mówi się otwarcie i szczerze o problemach, gdzie rozwijają się prawidłowe relacje i wymiana komunikatów. W rodzinie, w której dziecko może rozwijać swoją autonomię, gdzie pewne prawidłowe wzorce zachowania przekazane są na zasadzie miłości i wzajemnego zrozumienia. W takiej rodzinie dziecko potrafi nabyć prawidłowych postaw rodzicielskich, które ujawnią się w przypadku ich własnego rodzicielstwa. W takich warunkach można stworzyć klimat niezbędny do rozwoju zasobów koniecznych do radzenia sobie z wymaganiami rodzicielstwa, które pojawią się w przyszłości. To rodzina jest pierwszą grupą społeczną, w której zaczyna wzrastać nowy potomek, stanowi istotne ogniwo na drodze socjalizacji. Wraz z dojrzewaniem w danym środowisku rodzinnym, dziecko zaczyna patrzeć przez pryzmat wartości wyznawanych przez te środowisko. To głównie w procesie naśladownictwa swoich rodziców, dziecko nabiera tych wartości, które potem może powielać w dorosłym życiu.

V. Podmiotowe cechy rodziców.

Poniższy rysunek drzewka sugeruje kim powinni być rodzice dla własnych dzieci.

Korzenie drzewka to są rodzice, którzy stanowią fundament wychowawczy dla swoich dzieci. Im częściej stosują demokratyczne postawy rodzicielskie, nie stosują kar i przemocy to ich dzieci rosną adekwatnie do metod wychowawczych. Cieszą się, że mogą liczyć na własnych rodziców, są im wdzięczni za trud wychowawczy i poświęcony czas. Ale niestety gdy rodzice dają zły przykład podchodzą bardzo konserwatywnie i przejawiają autokratyczne postawy rodzicielskie ich pociechy zamykają się w sobie i korona drzewa już nie wygląda tak bujnie. Widać tylko same konary, które nie chcą nawet pokryć się zielonymi liśćmi, ponieważ każdy krok może być uznany za błąd. To jakimi cechami przejawiają się rodzice ma ogromny wpływ na dalszy rozwój dziecka, oraz jego postawy w dalszym życiu, jak i na wartości jakie ono przekaże swoim własnym dzieciom. Rodzice powinni być podporą, oparciem, przykładem, ale również powinni umieć przyznać się do poniesionej porażki.

Podmiotowe cechy rodziców maja związek z prezentowanymi postawami rodzicielskimi. Osoby o określonych cechach osobowości są bardziej podatne na formowanie się u nich takich lub innych postaw rodzicielskich. Osoby, które posiadają określone cechy osobowości na przykład, takie jak: wrażliwość, uczuciowość, opiekuńczość mogą w przyszłości lepiej sprawdzić się jako rodzic, dając tym samym więcej wsparcia i miłości w zastosowanych metodach wychowawczych. Jak widać na spełnianie ról rodzicielskich ma wpływ wiele różnych czynników. Rodzina jako struktura społeczna, nie jest oddzielona od reszty społeczeństwa, lecz wręcz przeciwnie powiązana jest z różnego rodzaju zależnościami z innymi ludźmi, instytucjami itp. Oprócz rodziców, dziecko w swoim wzrastaniu spotyka się z innymi krewnymi i ich oddziaływaniem. Wpływ na zastosowane metody i postawy rodzicielskie mają sami rodzice małżonków. Do tego kręgu zalicza się ciotki, wujkowie, kuzynostwo itd. Dobrze ustruktoryzowane małżeństwo potrafi zaspokoić wszystkie podstawowe potrzeby rodziny. Role ojca i matki powinny być wypełniane w wzajemnym zrozumieniu oraz wsparciu obydwu małżonków. Rodzice, którzy nie są dostatecznie przygotowani do rodzicielstwa, nie potrafią w przyszłości prawidłowo spełniać przydzielonych im ról, jako matka i ojciec. Niewątpliwie ważne jest także osiągnięcie wsparcia z zewnątrz od swojej rodziny, przyjaciół czy sąsiadów, przy spełnieniu nowego zadania. Nasz rynek pracy także nie jest jednak przychylny matkom. Pogodzenie pracy z macierzyństwem często stwarza niepotrzebne spięcia i stresy. Umiejętność pogodzenia spełnianiu kilku ról jednocześnie jako matka, pracownik, żona stwarza duże wyzwanie dla kobiet jak i ojców, którzy coraz bardziej zaczynają przyjmować role, które do tej pory były narzucone tylko kobietom. Związek małżeński współcześnie nabiera wymiaru partnerskiego, gdzie oboje małżonkowie dzielą się obowiązkami i stają się w równym stopniu odpowiedzialni za prawidłowe wychowanie dziecka. Dziecko, które jest przywiązane do obojga rodziców, wcześniej rozwija niezależność i autonomię, uczy się zaufania do świata i własnych mechanizmów wewnętrznej kontroli. Staje się bardziej stabilne i zdolne do dalszego rozwoju i nauki. Nieumiejętność pogodzenia tych ważnych kwestii rodzicielskich przez obie strony może przyczynić się do zaburzenia funkcjonowania całej struktury rodziny. Często jednak zauważa się coraz większy brak czasu na bycie, przy rozwijaniu się swoich pociech. Bieg życia, pęd za pieniędzmi i prestiżem sprawia, że współcześnie kobiety późno decydują się na dziecko, a jak się decydują to nie potrafią pogodzić spełnianie ról zawodowych z macierzyństwem. Coraz więcej czasu dziecko przebywać może z niańkami, w żłobkach czy przedszkolach, zamiast mieć bezpośredni kontakt z obojgiem rodziców. Szybki rytm naszego życia odciska swe negatywna piętno na spełnianiu prawidłowych ról rodzicielskich.

VI. Podmiotowe cechy dziecka.

Samo pojawienie się nowego członka w rodzinie budzi wiele emocji, oczekiwań i nastawień. Każdy ciekawy jest jak dziecko będzie wyglądać, czy będzie zdrowo się rozwijać, co z niego wyrośnie w przyszłości. Każdy rodzić chce dla swojego dziecka jak najlepiej, ale czy te jak najlepiej zawsze jest dobre dla samej pociechy. Oczekiwania co do charakteru czy wyglądu dziecka mogą okazać się mylne, niż to jakie okaże się w rzeczywistości. Często staramy się zmieniać dziecko, na takie jakie my byśmy chcieli, żeby było. Ale czy to jest dobre dla niego samego. Już od małego narzucamy dziecku jak ma się zachowywać, czym ma się bawić. Od dziewczynek społeczeństwo wymaga uległości oraz wrażliwości. Dziewczynki mogą wyrażać swoje uczucia, natomiast u chłopców hamujemy te odruchy stwierdzając, że mężczyznom to nie przystoi. Chłopiec ma bawić się samochodami, ma wyrosnąć na twardego i silnego mężczyznę. Istotnym czynnikiem cech podmiotowych dziecka jest nie tylko temperament czy inne cechy, ale to jak dobrze te cechy oddziałują wzajemnie z cechami i temperamentem rodzica. Według obserwacji i badań wynika, że im lepsze dopasowanie, tym większe prawdopodobieństwo prawidłowych relacji, pomiędzy dziećmi, a ich rodzicami. Jak wynika z badań, nadmierne oczekiwania rodziców co do ich dzieci, może utrudniać spełnianie prawidłowych relacji rodzicielskich. Rodzice muszą mieć tą świadomość, że dziecko ma prawo być inne, a oni jako rodzice muszą je akceptować i kochać za to jakie jest i kim się staje. Oczekiwania co do ról są powiązane z funkcjonowaniem danego podsystemu. Działanie w rolach przebiega w sposób niezakłócony i optymalny wówczas, gdy jednostka działa w zgodzie ze swoimi potrzebami, ale jednocześnie spełnia oczekiwania innych. Wzrastanie w miłości i akceptacji przyczynia się do budowania solidnej i silnej psychiki dziecka w przyszłości, co ma oddźwięk także na dorosłe życie tego dziecka. Człowiek, który jest kochany i wspierany w tym kim jest i jaki jest rozwija się lepiej pod każdym względem, będzie potrafił także w przyszłości zbudować lepsze relacje ze swoimi dziećmi. Między dziećmi, a ich rodzicami naradza się specyficzny kontakt emocjonalny. To od nas samych zależy jak ten kontakt będzie wyglądał. Wpływ wywiera zarówno osobowość rodziców, jak i temperament dziecka, ale co najważniejsze zależne jest to głównie od umiejętności szukania kompromisu, wzajemnego zrozumienia i umiejętności okazywania sobie miłości.

Bibliografia:

1. Adamski F., Rodzina. Wymiar społeczno - kulturowy, Kraków 2002

2. Bonar J., Rozwijanie twórczości uczniów klas początkowych poprzez zadania dydaktyczne w toku kształcenia zintegrowanego, Łódź 2008

3. Filipiak E., Konteksty rozwoju aktywności językowej dzieci, Bydgoszcz 2005

4. Frąckiewicz L., Polityka społeczna, Katowice 1993

5. Gębuś D., Rodzina. Tak, ale jaka?, Warszawa 2006

6. Plopa M., Psychologia rodziny, Kraków 2008

7. Szczepański J., Elementarne pojęcie socjologii, Warszawa 1963

8. Tillman K., Teorie socjalizacji,. Społeczność, instytucja, upodmiotowienie, Warszawa 1996

9. Waszczak S., Polityka rodzinna, Warszawa 1990

10. Ziemska M., Postawy rodzicielskie, Warszawa 1969

Frąckiewicz L., Polityka społeczna, Katowice 1993, s. 22.

Frąckiewicz L., Polityka społeczna, Katowice 1993, s. 22.

Szczepański J., Elementarne pojęcie socjologii, Warszawa 1963, s. 149.

Waszczak S., Polityka rodzinna, Warszawa 1990, s. 19.

Adamski F., Rodzina. Wymiar społeczno - kulturowy, Kraków 2002, s. 213

Gębuś D., Rodzina. Tak, ale jaka?, Warszawa 2006, s. 60

Plopa M., Psychologia rodziny, Kraków 2008, s. 240

Filipiak E., Konteksty rozwoju aktywności językowej dzieci, Bydgoszcz 2005, s. 55

Bonar J., Rozwijanie twórczości uczniów klas początkowych poprzez zadania dydaktyczne w toku kształcenia zintegrowanego, Łódź 2008, s. 66

Plopa M., Psychologia rodziny, Kraków 2008, s. 270

Plopa M., Psychologia rodziny, Kraków 2008, s. 290

Tillman K., Teorie socjalizacji,. Społeczność, instytucja, upodmiotowienie, Warszawa 1996, s. 124

4

ZACHOWANIA DZIECI

ZACHOWANIA RODZICÓW

STYL RODZICIELSKI

Rodzice starają się kontrolować zachowania i postawy dzieci, podporządkowują je ścisłym regułom, posłuszeństwo, szacunek dla autorytetu, tradycji i ciężkiej pracy stanowi wartość priorytetową w wychowaniu;

Metodą wychowania jest karanie, nie dyskutują z dziećmi o swoich przyjętych standardach, bardziej izolują się, kontrolują, są mniej ciepli, za to bardziej wymagający, sprawują silną kontrolę nad zachowaniem dziecka.

Dzieci są bardziej niezadowolone, wycofują się, nieufne, zmienność nastrojów, agresja wobec rówieśników, nieposłuszeństwo, brak spontaniczności.

STYL AUTORYTARNY

Metoda wychowania polega na kontrolowaniu zachowań i postaw dzieci tak, aby odpowiadały one surowym zasadom dotyczącym zachowania;

Wychowanie: odrzucające, niewrażliwe, skoncentrowane na rodzicu, wymagające, kontrolujące

STYL AUTORYTATYWNY

Kierowanie aktywności dzieci poprzez ustalenie reguł i standardów przy jednoczesnej skłonności do dyskutowania z dzieckiem na temat i uzasadnień;

Wychowanie: akceptujące, wrażliwe, skoncentrowane na dziecku, ale jednocześnie konsekwentne, wymagające i kontrolujące.

Dziecko jest: niezależne, towarzyskie, asertywne, współpracujące z rodzicami, zadowolone, nastawione na sukcesy, samokontrolujące się, ufne we własne siły, eksplorujące.

Rodzice ustalają stałe zasady i standardy, są kochający i konsekwentni, szanują decyzje swoich dzieci, oczekują od dzieci zachowań odpowiednich do wieku i zdolności, respektują opinię dziecka, wyjaśniają swoje decyzje.

ZACHOWANIA DZIECI

ZACHOWANIA RODZICÓW

STYL RODZICIELSKI

STYL PERMISYWNY

Stawianie dziecku niewielu wymagań;

Wychowanie: akceptujące, wrażliwe, skoncentrowane na dziecku, ale nie wymagające i nie kontrolujące.

Dziecko nie ufa we własne siły, jest zadowolone i pozytywne, ale niedojrzałe, brak kontroli impulsów, brak odpowiedzialności społecznej.

Rodzice stawiają dzieciom mało wymagań, pozwalają na kierowanie własnym zachowaniem, rzadko stosują kary, unikają sprawowania kontroli, kochający, wrażliwi, nie stawiają wiele wymagań.

Dzieci nie uczestniczą efektywnie w zabawie, nadmiernie wymagające, nieposłuszne, tendencje do zmiany nastroju, trudności z koncentracją, niski próg pobudzenie, słaba koncentracja emocjonalna.

Rodzice narzucają nieliczne ograniczenia, dostarczają niewiele uwagi, wsparcia zainteresowania, zajęci są własna aktywnością, nie są zaangażowani w sprawy dzieci, unikają komunikacji dwukierunkowej.

STYL ZANIEDBUJĄCY

Wychowanie: nie wymagające, nie kontrolujące, odrzucające, niewrażliwe, skoncentrowane na rodzicu.

---