Wykład 3

Wolność związkowa - jest fundamentem dla całego zbiorowego prawa pracy. Może być jedna wolność związkowa np. pakty prawa człowieka, pakt gospodarczy, spółdzielczy, kulturowy. Posiadają one swobodę działania : samorządność i niezależność.

Wyróżnimy wolność:

1. zrzeszoną

2. działania

Wolność zrzeszania:

1. pozytywna (wolność koalicji)

2. negatywna (negatywna wolność wiązkowa) ma 3 wymiary

1. nie przystępowanie do ZZ

2. dopuszczalność rozwiązania ZZ

3. wystąpienie z ZZ

4. tworzenie ZZ

5. Przystępowanie do ZZ

Pełna wolność koalicji to zdolność do tworzenia i przystępowania ZZ.

ZZ - to organizacja o charakterze korporacyjnym oparta na indywidualnym członkostwie uprawnionych osób (ludzie pracy).

Zrzeszać się mogą:

• pracownicy młodociani

• przebywający na urlopie bezpłatnym

• agenci

• osoby zatrudnione w służbie publicznej i częściowo cywilnej

(czyli osoby świadczące pracę na podstawie umowy agencyjnej, ale nie mogą być pracownikami)

Ograniczoną wolność koalicji mają :

• bezrobotni

• emeryci

• renciści

• wykonawcy (chałupnicy)

• funkcjonariusze służb policji

• straży granicznej

• służba więzienna

• funkcjonariusze, których działanie ma charakter tajny (żołnierze zawodowi, CBA)

• uczniowie

• studenci

• adwokaci

• taksówkarze

• rzemieślnicy

• osoby które się same zatrudniają

• sędziowie

• Prezes NBP

• Prezes NIK

• Członkowie KRRiT

Zasady tworzenia ZZ (reguluje ustawa o ZZ):

• ZZ może utworzyć 10 osób, które posiadają pełna wolność koalicji,

• Należy wybrać członków komitetu założycielskiego od 3 do 7 członków, ale tylko 3 z pośród nich jest chronionych od zwolnienia

• Przyjęcie statutu ZZ, w którym określa się zasady funkcjonowania tegoż związku

• Rejestracja ZZ w krajowym rejestrze sądowym

• Statut powinien zawierać wszystkie elementy formalne (nazwę, zakres podmiotowy, terytorialny, struktury ZZ)

• Nazwa Z jest dobrem osobistym i podlega ochronie, Sąd Najwyższy orzekł, że może być ona podobna ale musi wyraźnie identyfikować go w obrocie

• Struktura ZZ może być zróżnicowana;

1. Organ uchwałodawczy - podejmuje decyzje o charakterze strategicznym

2. Organ elekcyjny - wybiera władze związku

3. Zarząd - jego członkowie podlegają ochronie, prowadzą bieżącą działalność

4. Komisja rewizyjna - kontrolno - nadzorcza

5. Sad koleżeński

6. Komisje doradcze, komitety

7. Procedury funkcjonowania ZZ, uprawnienia i obowiązki członków

8. Finanse - to składni zebrane od członków ZZ, dotacje i darowizny, zyski z działalności gospodarczej prowadzonej jako podmiot albo na własny rachunek i we własnym imieniu

9. Sposób reprezentacji w sferze normatywnej (zarząd w pełnym składzie albo przedstawiciele)

Każdy ZZ musi być zarejestrowany:

1. rejestr administracyjny

2. rejestr administracyjno - sądowy

3. rejestr sądowy (KRS, sądy gospodarcze)

Wyróżniamy zarejestrowania ZZ:

1. funkcjonalny

2. obligatoryjny (musi się zarejestrować)

Podczas rejestracji bada się czy nie naruszane są imperatywnych przepisów prawa.

Problemy rejestracji ZZ:

1. ZZ i sąd rejestrujący mogą dokonać zmiany statutu

2. Sad nie może dokonywać skreśleń i uzupełnień w statucie

3. Zmiany statutu może dokonać założyciel lub członkowie komitety założycielskiego

4. Po rejestracji ZZ ma pełne prawa (może nabywać uprawnienia i zobowiązania w obrocie prawnym)

Negatywna wolność związkowa - nikt nie może być gorzej traktowany w ramach stosunku prawa z powodu tego, że nie przystąpił lub wystąpił z ZZ.

Swoboda działania oznacza, ze ZZ mogą podejmować wszelkie działania oprócz tych, które są wyraźnie zakazane przez prawo

Zasada legalności - ogranicza swobodę ZZ , w przypadku gdy ZZ naruszył przepisy to prokurator może wnieść do sądu rejonowego żądanie nałożenia na ZZ obowiązku dostosowania się do obowiązujących przepisów. Gdy ZZ się nie podporządkują to wówczas ten sam prokurator okręgowy uprawniony jest do zgłoszenia się do sądu o nałożenie grzywny albo o przeprowadzenie wyborów do organu ZZ, który narusza prawo pod rygorem jego zawieszenia. W ostateczności Minister sprawiedliwości może wnieść do sadu rządnie skreślenia ZZ z rejestru i zaniechania prowadzenia przez niego działalności.

ZZ nie podlega kontroli przez pracodawcę oraz organy administracji specjalnej, PIP, NIK jest niezależny od struktur, partii politycznych, Kościołów, związków wyznaniowych.

ZZ może być kontrolowany pod względem legalności przez:

• prokuratury

• sad rejestrowy I instancji

Samorządność ZZ - tzn. że ZZ same określają zasady postępowania oraz struktury organizacyjne, i nikt nie może w to ingerować. ZZ mogą się zrzeszać w strukturach ponadnarodowych o raz wspólnotowych i nikt nie ma prawa kontrolować finansów ZZ oraz zasad przemieszczania się członków ZZ. Samorządność to również swobodna wymiana środków.

Rozwiązanie ZZ - jest to decyzja 2/3 organu uchwałodawczego, wystąpienie z ZZ jest indywidualną, niekontrolowaną decyzją odbywa się bez żadnych oświadczeń i wyjaśnień.

Funkcje ZZ:

1. ochronna (interesów ekonomiczno-finansowych, niemajątkowych)

2. kontrolna (może być albo pośrednia albo bezpośrednia dokonywana przez Społeczną Inspekcje Pracy, kontrolują przestrzegania prawa pracy oraz przepisów BHP)

3. reprezentatywna (reprezentują pracowników)

• ogólna - aspekt kolektywny ZZ działa w imieniu wszystkich pracowników

• szczególna - dotyczy tylko własnych członków o charakterze indywidualnym

Kompetencje ZZ:

1. współtworzenia prawa - ZZ mogą współtworzyć prawo zakładowe. Kodeks Pracy obliguje pracodawcę do uzgadniania z ZZ aktów prawnych czyli regulaminu pracy, premiowania, wynagrodzeń, świadczeń socjalnych. Uzgodnienie to polega na tym, że tworzy się merytoryczna treść regulaminu oraz jego literalną formę.

2. Prowadzenie dialogu społecznego - (rokowań) dotyczących układów zbiorowych pracy oraz innych porozumień zbiorowych takich jak:

• porozumień kryzysowych

• porozumień w sprawie zwolnień

• przejścia na innego pracodawcę

• indywidualny stosunek pracy - dotyczy tylko członków ZZ o charakterze stanowiącym lub konsultacyjno - decyzyjnym (nakładanie kar porządkowych, dawanie nagród, konsultowanie rozwiązywanie stosunku pracy bez wypowiedzenia, ZZ dają zastrzeżenia). ZZ daje opinie w ciągu 5 dni w przypadku rozwiązania umowy bez winy pracownika jak i z winy pracownika, opinia to nie wiąże pracodawcy jest to tzw. Struktura konsultacyjna, naruszenie tej struktury jest poważne, sąd może orzec odszkodowanie

• stanowiące - pracodawca nie może rozwiązać umowy jeżeli zarząd nie wyraża na to zgody (np. kobieta w ciąży, członkowie ZZ, komitety założycielskiego, zarząd, członkowie zespołów negocjacyjnych)

• kompetencje do uzyskania informacji od pracodawcy istotnych ze względu na prowadzoną działalność związkową

• wysokość wynagrodzeń jest chroniona jako sfera prywatności , dotyczy również tajemnicy przedsiębiorstwa, państwa, pracodawcy, tajemnicy maklerskiej

Kompetencje w prowadzeniu sporów zbiorowych:

1. ZZ mają na to monopol, nikt inny nie może tego czynić

2. Spory pracy dzielimy na :

• przedmiotowe (interesy, podmiot domaga się ukształtowania swoich relacji)

• prawne (dotyczy wykładni albo zastosowania przepisów)

• zbiorowe

• indywidualne

Spory indywidualne o prawo - w ramach kodeksu pracy i kodeksu postępowania cywilnego prowadzone z reguły przed sądami pracy

Spory indywidualne o interesy - poza procedurami prawnymi(podwyżka) nie ma tu drogi sądowej następuje rozpoznanie w procedurach wewnętrznych zakładu.

Spory zbiorowe - (ustawa z 1991 o rozwiązywaniu sporów zbiorowych pracy), prowadzone są one miedzy ZZ a pracodawcami, przedmiotem takiego sporu są warunki pracy, płacy, socjalne, prawa i wolności związkowe.

Spory pracy dzielimy na:

1. przedmiotowe

• interesy

• prawo

• podmiotowe:

• zbiorowe

• indywidualne

Podmioty sporu:

• podmioty kolektywne

• pracodawcy

• ZZ

Wykład 4.

Metody ireniczne - pokojowe, polubowne

Metody nieireniczne - sporne (np. strajk, akcja protestacyjna, lokałt)

Metody koncyljacji - bezpośrednie rokowanie

Mediacja - rokowania z udziałem 3 podmiotów, których celem jest polubowne zakończenie sporu.

Rozjemstwo - to ukształtowanie relacji pomiędzy podmiotem zatrudniającym a pracownikiem w oparciu o zasady celowości.

Arbitraż - czyli rozstrzygnięcie sporu na podstawie decyzji niezależnego od stron podmiotu na zasadzie warzenie interesu stron sporu.

Model strajku















Koncyljacja, mediacja - są to obligatoryjne metody, tzn., że muszą musza one zostać wyczerpane w toku sporu, muszą one zostać przeprowadzone, nie można bez nich rozpocząć legalnego strajku, są one warunkiem koniecznym.

Koncyljacja - jest to podjęcie rokowań niezwłoczne, strony mogą wybrać dowolny sposób rokowań (np. plenarne), mogą być również podejmowane rokowania osobno, ustawa nie określa aspektu temporalnego konsyljacji, tylko to same strony decydują jak długo będą prowadzić rokowania. Niedopuszczalna działalność przewlekłości rokowań (art. 26 ust. O rozwiązywaniu sporów zbiorowych).

Zakończenie koncyljacji:

1. porozumienie - czyli strony dochodzą do porozumienia

2. protokół rozbieżności - strony nie dochodzą do porozumienia, określają one stanowiska jakie zajmowały w trakcie sporu oraz różnice między nimi (odmowa podpisania protokołu rozbieżności nie tamuje dalszego toku sporu zbiorowego przechodzimy do mediacji)

Porozumienie może być:

1. kompleksowe - w sprawie wszystkich postulatów ZZ

2. częściowe - tzn. że w części spór się kończy, a w części jest prowadzony art. 9 KP

Porozumienie ma charakter roszczeniowy, jego postanowienia z punktu widzenia indywidualnego pracownika mogą być dochodzone w sądzie.

Gdy strony nie dojdą do porozumienia to mają 5 dni na wyznaczenie mediatora, który będzie działał w celu zawarcia porozumienia.

Umowny mediator - na podstawie umowy stron to ZZ mogą się zgłosić do Ministra Pracy aby ten wyznaczył mediatora.

Mediator:

1. głównym jego zadaniem jest podejmowanie działań mających na celu zawarcie porozumienia między stronami sporu,

2. nie można odwołać mediatora wyznaczonego przez Ministra Pracy,

3. jego działalność jest komercyjna (tzn. że bierze on za to wynagrodzenie uregulowane w osobnej umowie)

4. strony mogą powołać jako mediatora podmiot kolektywny np. komisję,

5. mediator może odwołać się do ekspertów (biegłych), za co ponoszą koszty obie strony sporu,

6. mediator musi przedstawić plan porozumienia:

• plenarne negocjacje

• partykularne ( z każdym ZZ osobno) spór się nie kończy

• porozumienie (podpisanie porozumienia wspólnie

Porozumienie:

1. stanowi źródło Prawa Pracy

2. jest postanowieniem działającym jak przepis prawa pracy co oznacza, ze mogą być dochodzone na drodze sądowej gdy indywidualizują stosunek pracy

3. gdy strony nie dojdą do porozumienia to kończy się to protokołem rozbieżności

4. gdy podczas mediacji ZZ wiedzą, ze nie dojdą do porozumienia wtedy może powstać strajk ostrzegawczy ( nie dłuższy niż 2 godziny), organizują go wyłącznie ZZ uczestniczące w sporze,

5. podczas mediacji może być również akcja protestacyjna

6. można z pominięciem arbitrażu (fakultatywny) rozpocząć strajk

Arbitraż - prowadzony po stronie ZZ spór, organizacje mogą skierować wniosek do sądu o powołanie kolegium arbitrażu społecznego (czyli do podmiotów działających przy sądach, nie są to jednak sądy ani organy wymiaru sprawiedliwości nie wydają wyroków tylko orzeczenia!!)

Kolegia arbitrażu społecznego:

1. przy sadach okręgowych (spory zakładowe)

2. przy sądzie najwyższym (spory wielozakładowe)

Skład kolegium:

• 3 przedstawicieli ZZ

• 3 przedstawicieli pracodawcy

• sędzia zawodowy

Kolegium podejmuje pracę i prowadzi postępowanie w oparciu o art..16 ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych, o rozporządzenie Rady Ministrów z 16 sierpnia 1991r. o postępowaniu przed kolegium arbitrażu społecznego, oraz w zakresie dowodowym w oparciu o KPC.

Procedura przed kolegium:

1. ZZ przedstawiają swoje żądania

2. Pracodawca przedstawia swoje żądania

3. Sfera dowodowa (np. biegły)

4. Strony wypowiadają się (podsumowują)

5. Kolegium orzeka o roszczeniach

6. Możliwe jest tu porozumienie arbitrażowe, które ma charakter roszczeniowy (może być dochodzone w sądzie).

7. Finał pracy to orzeczenie

Orzeczenie - inne porozumienie zbiorowe, które może zawiesić spór zbiorowy, nie ma możliwości zaskarżenie orzeczenia, gdyż organ nie miał by czego weryfikować.

Orzeczenie opiniodawcze - czyli jeżeli strony przed rozpoczęciem arbitrażu zastrzegły sobie, ze orzeczenie ja nie obowiązuje ale ma wyłącznie charakter opiniodawczy. W przypadku gdy strony sobie tego nie zastrzegły to oznacza, ze orzeczenie je obowiązuje.

Zasada swobody uprawnia ZZ do zawieszenia sporu zbiorowego.

STRAJK- z punktu widzenia prawnego to wolność publiczna o charakterze konstytucyjnym albo prawo o charakterze gospodarczo społecznym.

Istotą strajku jest zaniechanie pracy przez zbiorowość pracowniczą.

Prawo do strajku ma 2 wymiary:

1. indywidualny - prawo do uczestnictwa w strajku

2. kolektywny - prawo do zorganizowania strajku, uprawnienie to posiadają wyłącznie ZZ.

Strajk może mieć płaszczyzną:

• konstytucyjną

• ustawową

• konstytucyjną i ustawową

Prawo to strajku jest jednak względne gdyż podlega rozmaitym ograniczenia (ustawy, układy zbiorowe pracy.

Ograniczenia strajków mają 4 płaszczyzny:

1. podmiotową

2. przedmiotową

3. czasową (temporalną)

4. funkcjonalną

1.Podmiotowa - czyli jakim podmiotą odebrano prawo do strajku, pracownicy:

• administracyjni

• rządowi

• samorządowi

• wymiaru sprawiedliwości

2.Przedmiotowa - czyli gdzie nie wolno strajkować:

• policja

• straż graniczna

• służby więzienna

• jednostki wojskowe

3.Podmiotowo-przedmiotowa - czyli osoby zatrudnione na stanowiskach, których zaniechanie mogło by spowodować zagrożenie zdrowia, życia bądź bezpieczeństwa.

4.Czasowe - strajki nie dopuszczalne są w czasie obowiązywania układu zbiorowego pracy w kwestach, które są tam uwzględnione, można strajkować gdy układ zostanie wypowiedziany lub pozostało 60 dni do jego wygaśnięcia.

5.Funkcjonalność - te ograniczenia mają różne wymiary:

1. zasada racji ostatecznej - strajk podjęty tylko w sytuacji gdy zostały wyczerpane obligatoryjne procedury ireniczne (strajk może powstać bez obligatoryjnych procedur tylko wtedy gdy pracodawca je uniemożliwia, lub gdy rozwiązał stosunek pracy z działaczem prowadzącym spór)

2. zasada proporcjonalności - żądania wysuwane do pracodawcy muszą być proporcjonalne do szkód jakie przyniesie strajk

3. zasada dobrowolności - każdy pracownik może uczestniczyć w strajku wtedy kiedy chce. Nikt nie może być zmuszony do uczestnictwa w strajku i do zaniechania uczestnictwa w strajku, jakiekolwiek wywieranie presji jest nielegalne (np. rozmowy ostrzegawcze prowadzone przez pracodawcę z pracownikiem)

4. zasada referendum - decyzja o podjęciu strajku musi być podjęta w trybie referendum. Gdy nie przeprowadzone jest referendum strajk jest nie ważny. Referendum przeprowadzają ZZ (samorządne), nikt nie może się wtrącić w ich działalność dlatego pracodawca nie może wiedzieć o ich wynikach( 50% głosujących, czas referendum nieograniczony)

5. zasada lojalności ZZ do pracodawcy - 5 dni przed strajkiem pracodawca musi być o nim poinformowany, tzw. Pogotowie strajkowe nie jest ono normatywne i niczego nie zmienia w relacjach pracownik - pracodawca. ZZ w tym wypadku nic nie tracą jest to instytucja psychologiczna, mająca na celu wystraszyć pracodawcę.

RODZAJE STRAJKÓW:

a) kryterium przedmiotowe

• zakładowe

• wielozakładowe (branżowe, regionalne, powszechne)

b) zawodowe - które odnoszą się do warunków świadczenia pracy

c) polityczne - sposób sprawowania władzy przez organy administracyjne i wymiar sprawiedliwości, są one nie legalne (np. przeciwko wyrokom sądowym), legalne są polityczno-zawodowe.

d) ze względu na metodę:

• absencyjne - pracownicy nie przychodzą do pracy

• okupacyjne - pozostają w pracy

e) wg kryterium legalności:

• legalne

• nielegalne (wbrew ustawy)

Status pracowników w czasie strajku:

• decydującym faktem jest to czy strajk jest legalny

• jeżeli strajk jest legalny to pracownikowi przysługują wszelkie świadczenia z ubezpieczenia społecznego oraz z zakresu prawa pracy z wyjątkiem prawa do wynagrodzenia

• strajk legalny zalicza się do stażu pracy z tym, że dotyczy to ogólnego stażu pracy (staż udanego pracodawcy)

• strajk nielegalny nie jest wliczany do staży pracy i nie przysługują tu żadne uprawnienia

Konsekwencje strajku zależą od tego jaką rolę pracownik w nim odgrywał:

1. organizatora - przygotowania o charakterze logistycznym

2. osoby kierujące strajkiem - panujące nad jego przebiegiem

3. biernego uczestnika strajku

Konsekwencją strajku może być:

• rozwiązanie stosunku prac bez wypowiedzenia (art.52 KP). Gdy pracownik jest biernym uczestnikiem, a jego działalność jest zawiniona pracodawca jest zobowiązany wysłać do pracownika zawiadomienie o zaniechaniu strajku, oraz podaniu informacji, że strajk jest nielegalny.

• Wypowiedzenie art. 45KP,przyczyną może być rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji o pracodawcy, lub nieposzanowanie mienia pracodawcy,

• Wypowiedzenie warunków płacy, pracy art. 42 §1-3

• Odpowiedzialność pracownicza art.. 108, pracownik może dostać karę upomnienia, nagany lub karę pieniężną

• Odpowiedzialność cywilna art. 26 ustawy, który określa mechanizmy dochodzenia od organizatora szkut nielegalnego strajku, za rzeczywiste straty i za utracone korzyści.

• Odpowiedzialność solidarna

• Bierni uczestnicy za szkody niezawinione odpowiadają 3 krotnością wynagrodzenia, umyślnie spowodowane do wysokości szkody

Akcja protestacyjna - polega na innym sposobie kondensacji, nie przerwaniu pracy przez zbiorowość pracowniczą.,

• może się rozpocząć po zakończeniu konsyljacji

• nie może zagrażać zdrowiu lub życiu ludzi

• nie może naruszać obowiązującego prawa

Strajk włoski - polega na zwolnieniu tempa pracy przez pracowników (nie legalny)

Obstrukcjonizm - szczególna precyzje przestrzeganie wszystkich przepisów i procedur (nie legalny)

Urlopy na żądanie - skoordynowane branie tego urlopu powoduje naruszenie prawa (nie legalne)

Bojkot - odmowa rozładunku towaru kontrahenta (nie legalne)

Okupacja - budynku pracodawcy, blokada dróg, przejść granicznych, szlaków kolejowych (nie legalne)

LEGALNE STRAJKI:

• pikieta

• akcja ulotkowa

• akcja informacyjna, medialna

Nie wolno w czasie akcji ograniczać wolności pracodawcy.

Lokałt - nieireniczna metoda sporów, pracodawca zaprzestaje dawanie pracy pracownikom:

• zawieszający - pracodawca zaprzestaje częściowo dostarczać pracy pracownikom

• rozwiązujący - zamknięcie zakładu

Metody likwidacji sporów są zróżnicowane ale ich celem jest zakończenie sporów z porozumieniem.

Partycypacja - upodmiotowienie pracowników w stosunkach pracy

• miękka - kompetencje organów o charakterze informacyjno konsultacyjnym

• twarda - uprawnienie stanowiące kontrolę (Rady Pracownicze przedsiębiorstw państwowych)

Pluralizm organów partycypacyjnych w Polsce:

• miękkie - np. Rady Pracowników, Europejskie Rady Zakładowe, Spółki Europejskie

Rada Pracowników - powołana w kwietniu 2006 roku ( ustawa o informowaniu pracowników i prowadzeniu z nimi konsultacji(, powołuję się ją u przedsiębiorców którzy zatrudniają przeciętnie 50 pracowników w ciągu 6 m-cy

Powołanie Rady Pracowników:

• tryb związkowy

• tryb załogowy

Zarząd wyznacza członków Rady Pracowniczej ZZ reprezentatywnego, a gdy są dwa takie związki to powinny się one porozumieć. Gdy jednak nie dojdą do porozumienia to wtedy odbywają się wybory. W przedsiębiorstwach w których nie ma ZZ powołuje się załoga, jednak powołanie Rady Pracowniczej nie jest obowiązkowe

Wybory do Rady Pracowniczej przeprowadza Komisja Wyborcza powołana przez ZZ albo przez Pracodawcę, jej kadencja to 4 lata, a kompetencje opiniodawcze oraz konsultacyjne.

KONCYLJACJA

MEDIACJA

ARBITRAŻ

STRAJK

AKCJE PROTESTACYJNE

STRAJK OSTRZEGAWCZY

(tylko w czasie mediacji gdy istnieje podejrzenie, że nie da się rozstrzygnąć sporu w sposób ireniczny)

---