M A R A T O N
W 490r p.n.e. Król perski Dariusz rozpoczął drugą wojnę kontynuując plan podboju Grecji. W historii sztuki wojennej wojna ta zajmuje szczególne miejsce, ponieważ w czasie jej trwania stoczona została słynna bitwa pod Maratonem będąca najciekawszym przykładem taktyki armii greckiej tego czasu.
Armia perska licząca ok.20 000 żołnierzy pod dowództwem dwóch wodzów, DATISA i ARTAFERNESA, po opanowaniu i zniszczeniu kilku miast greckich na wyspach wylądowała w odległości ok.40 km od Aten pod miejscowością MARATON. Tam doszło do pierwszej bitwy pomiędzy Persami i Grekami. Miejscem walki była równina nad brzegiem morza otoczona górami od południa, zachodu i północy, a od płn. wschodu zamknięta pasmem błot. Przez równinę tę przebiegała główna droga z Maratonu do Aten.Tą boczną drogą nadciągnęły na pole bitwy wojska greckie.Siły obu stron przedstawiały się następująco:
- PERSOWIE:20 tyś. żołnierzy w tym konnice i łuczników;
- GRECY:10 tyś. ateńskich hoplitów i 1000 hoplitów z m.Plateje.
Spartanie również obiecali pomoc, ale się spóżnili. Przewaga była, więc po stronie Persów; ponadto mieli konnicę, której brak było Grekom. Jednakże armia grecka była lepsza pod względem wyszkolenia i dyscypliny. Wojskami greckimi dowodziło kolejno 10 strategów. W dniu bitwy dowodził MILTIADES. Obydwa wojska na początku stały na przeciw siebie, Persowie bali się pierwsi zaatakować, a MILTIADES czekał na posiłki spartańskie. Wreszcie wojska perskie ruszyły do ataku. Miltiades uszykował falangę przy wejściu do doliny, na drodze prowadzącej do Aten. Na obu skrzydłach urządził zawały leśne i obsadził je lekkozbrojnymi. Ponieważ nie mógł uszykować falangi na całą szerokość doliny osłabił centrum a wzmocnił oba skrzydła, aby móc w czasie ataku uderzyć na skrzydła perskiej konnicy. Kiedy Persowie rozpoczęli atak, Miltiades ddopuścił ich na odległość 70m od czoła falangi, po czym dał rozkaz do natarcia. Falanga ruszyła natychmiast. Centrum falangi zostało nieco z tyłu a skrzydła wysunęły się do przodu zagrażając Persom oskrzydleniem. Persowie nie wytrzymali uderzenia greckiej falangi i rzucili się ku swoim okrętom. W pościgu za nimi na przestrzeni 1,5km wojska greckie zajęły opuszczony obóz perski. Grecy odnieśli całkowite zwycięstwo. Straty Greckie wynosiły ok.200 zabitych i 1000 rannych,Persów:6400 zabitych. Zwycięstwo pod Maratonem uratowało niepodległość Grecji.
Bitwa maratońska miała duże znaczenie w historii sztuki wojennej, ponieważ jest ona przykładem zastosowania po raz pierwszy w praktyce szyku bojowego-falangi-przez wojska liczebnie słabsze w starciu z przeważającymi siłami nieprzyjaciela. W bitwie tej starły się, bowiem wojska o rożnej organizacji i taktyce. Ponadto wojsko perskie było niezdyscyplinowane o prymitywnej organizacji gdzie Grecy byli zdyscyplinowani wyszkoleni i zorganizowani.
Oprócz tego Persowie posiadając konnicę nie potrafili stworzyć dogodnych warunków do jej użycia. Należy również zwrócić uwagę na duży talent dowódczy Miltiadesa, ktory wybrał właściwe miejsce dla uszykowania falangi, zabezpieczył skrzydła i w odpowiedniej chwili dał znak do kontrataku, co zdecydowało o zwycięstwie Greków.
KAMPANIA ALEKSANDRA MACEDOŃSKIEGO
Duży wkład w kształtowanie zasad sztuki wojennej wniósł najwybitniejszy wódz czasów starożytnych -ALEKSANDER WIELKI. Prowadzna przez niego kampania przeciwko Persom dowodzonym przez króla DARIUSZA III, stanowiła ciekawy przykład realizacji zasad walki.
Wiosną 334r p.n.e. Wkroczył on na czele 35 000 armii macedońsko-greckiej do Azji Mniejszej, po odniesieniu trzech zwycięstw;nad rzeką GRANIK (334r),pod ISSOS(333r),i GAUGAMELĄ(331r p.n.e.),opanował w ciągu czterech lat zasadnicze prowincje mocarstwa perskiego. Wódz tej armii prowadząc zwycięską kampanię,sprawował osobiście nadzór nad realizacją podjętych decyzji,czynnie reagował na zachodzące zmiany w dynamice walki,rozwiązując problemy współdziałania wojsk.Charakterystyczne,że Aleksander mając świadomość zdecydowanej przewagi Persów na morzu postanowił szukać rozwiązania walkach na lądzie. Cel strategiczny przewidywał opanowanie zachodniego i południowego wybrzeża AZJI MNIEJSZEJ z zamiarem odcięcia floty perskiej od armii lądowej. Persowie zajęli dogodną pozycję na prawym brzegu rzeki GRANIK, stając na drodze do realizacji planów Aleksandra.Należało, więc rozbić siły perskie,aby otworzyć sobie drogę w głąb kraju.W tym celu Aleksander zgromadził 30 tyś. piechoty i 5 tyś.jazdy,przeciwko 20 tyś. najemnych żołnierzy greckich oraz 20 tyś. konnych i pieszych łuczników wojsk perskich. Aleksander rozpoczął bitwę od uderzenia konnicy prawego skrzydła, która niespodziewanie sforsowała rzekę, co w pełni wykorzystała piechota do kolejnego uderzenia na skrzydła ugrupowania Persów. Przesądziło to przebieg bitwy na korzyść Macedończyków.W taki sposób ukształtowała się zasada współdziałania kawalerii z piechotą.Ważnym czynnikiem zwycięstwa była jedność dowodzenia. Po klęsce Persów nad rzeką Granik,droga w głąb państwa perskiego stanęła otworem.
Aleksander postanowił opanować Azję Przednią i konsekwentnie stosując zaczepny i zdecydowany charakter działań opanował kolejno:SARDES,EFEZ oraz MILET.Na poważny opór napotkał w HALIKARNASIE.Głównym powodem porażki było: -nie przeprowadzenie odpowiedniego rozpoznania -brak współdziałania niedocenianie determinacji obrońców
Okres zimy Aleksander wykorzystał na wzmocnienie swojej armii.Z chwilą nastania wiosny Aleksander rozpoczął marsz w głąb kontynentu azjatyckiego,w kierunku głównych sił przeciwnika,docierając do miasta ISSOS .Armia perska liczyła ok.120 tyś ludzi wojsko Aleksandra nie przekraczało 40 tyś żołnierzy. Losy bitwy ważyły się na skrzydłach ugrupowań przeciwników.Każdy z nich próbował odpowiednim manewrem zaskoczyć wroga.Najlepiej zrealizował ten zamiar Aleksander.Przez przełom, który wykonały jego wojska przeniesiono główny punkt ciężkości walki-uzyskując powodzenie.Wódz perski Dariusz widząc klęskę swych wojsk, porzucił je, uważając przedwcześnie bitwę za przegraną.Pod wrażeniem tej ucieczki i uderzeniem ciężkozbrojnych,Persowie rozpoczęli odwrót.Pomimo trzykrotnej przewagi liczebnej armia Dariusza III poniosła klęskę.Przyczyną tego było:
-Dariusz nie wykorzystał początkowego powodzenia swojej kawalerii na prawym skrzydle;-nie dokonał właściwego podziału sił;
-niskie morale żołnierzy perskich.Dla Aleksandra bitwa była wielkim zwycięstwem, straty Macedończyków wynosiły zaledwie:150 jeźdźców i 300 piechurów,2000-4000 rannych. Natomiast tylko kilka tysięcy Persów i 10 tyś. najemników greckich zdołało opuścić pole bitwy. Aleksander zdobył następnie FENICJĘ, SYRIĘ. Do kolejnej wielkiej bitwy doszło 1.10.331r p.n.e. na równinie w pobliżu GAUGAMELI.
Aleksander podobnie jak wcześniej zastosował zmasowanie jazdy na prawym skrzydle, którą przerwał zwarty szyk Persów i wyszedł na ich głębokie tyły.Nowatorskim rozwiązaniem Aleksandra, było drugiej linii piechoty i powierzenie jej zadania osłony tyłów.Ponadto na prawym skrzydle rozmieścił kolumny przeznaczone w razie potrzeby do zamknięcia luk. Po uzyskaniu zwycięstwa Aleksander po raz pierwszy przeszedł do pościgu i po 6 dniach rozbił armię Dariusza.Monarchia perska legła u stóp Aleksandra wielkiego.
W sumie należy ocenić, że Aleksander był prekursorem w kształtowaniu nowych zasad sztuki wojennej.Z każdej bitwy, portafił wyciągnąć właściwe wnioski, uogólnić zdobyte doświadczenia oraz maksymalnie je wykorzystać zgodnie z nową sytuacją i odmiennymi warunkami.