Adolf Suligowski- myśl opracowania historii adwokatury
„Zarys historii adwokatury polskiej” - 1978 nakład RA w Warszawie, 1988 wersja dwutomowa
1983 historia adwokatury warszawskiej Krzemiński Łyczywek
528-534 Corpus Iris civilis, Trybonian adwokat
Statuty Wiślickie - XIV wiek adwokatura jako instytucja prawne - osobę spełniającą czynności adwokackie nazywano adwokatem
1016r. wzmianka Długosza zamieszczona w Annales o wyznaczaniu przez Bolesława Chrobrego obrońców, syndyków i oskarżycieli - dla wdów, małoletnich sierot wieśniaków i biednych
Kronika polska Galla Anonima takie same wzmianki o Chrobrym
1249r. biskup wrocławski - Tomasz I z rodu Rawiczów uzyskał przywilej wyręczania się pełnomocnikiem - dokument w Kodeksie Dyplomatycznym Wielkopolski
Opis z Księgi henrykowskiej - już w 1244r. w sporze zawisłym między klasztorem a komesem każde ze stron miała pełnomocnika
Św. Jadwiga Trzebnicka - 1174-1243, matka Henryka Pobożnego, żona Henryka Brodatego ( jak Ivo z Chartres), przedstawiona w Legendzie Obrazkowej
W połowie XVI w. zakazano kobietom występować przed sądami nawet we własnym imieniu - wynika to z ortyli wyższego sądu w Poznaniu
Statuty Kazimierza Wielkiego - Statuty Wiślickie - 1347-1370 - prawo do obrony jako prawo naturalne nie jest zabronione
Zbiór Groickiego Porządek sądów i spraw miejskich w Koronie Polskiej napisany w drugiej połowie XVI w. - „adwokaci są jakoby sądowi rycerze”
Proces Kazimierza Wielkiego przeciewko Zakonowi Krzyżackiemu 1338-1339, pełnomocnik króla mistrz Bertold - syn Alberta z Raciborza - prawnik i prokurator króla - król wygrał
Proces króla Władysława Jagiełły przeciwko Zakonowi Krzyżackiemu podczas soboru w Konstancji 1414-1418 - obrońca króla Paweł Włodkowic, obrońcy Zakony - Jan Falkenberg i Jan z Bambergii,później przez Zygmuntem Luksemburczykiem opracował Oculi.
Proces mieszczan krakowskich oskarżonych o zabójstwo Jana z Tęczyna dnia 16 lipca 1461r. - obrońca mieszczan szlachcic Jan Oraczewski (późniejsi pełnomocnicy Głowacz i Adam)
Słynny proces o sukcesję mazowiecką - wybitni polscy prawnicy - Jan Ostroróg, Jan Rytwiański, Andrzej Łaskarz, Jakub Szadka
Zakaz wydany przez Władysława Jagiełłę w 1423r., że sędziom nie wolno pełnić funkcji adwokackich
Przywileje Nieszawskie - 1454 - 1496r. - przywileje te uniezależniały wymiar sprawiedliwości od króla i możnowładców
Zakaz więzienia kogokolwiek bez wyroku sądowego
Nakaz wyznaczania stronie zastępcy z urzędu, gdy nie mogła się ona bronić samodzielnie
Zakaz wygłaszania zbyt długich mów
Zawodowi zastępcy procesowi, nazywani prokuratorami
Szlachta wybiera sędziów a nawet pisarzy sądowych
Wydane przez : Kazimierz Jagiellończyk i Jan Olbracht
1543 konst sejmu krakowskiego-uregulowanie obowiązków prokuratorów odpłatnych
Złoty wiek palestry był wynikiem poziomu katedr prawnych Akademii Krakowskiej i Zamojskiej (opinia Kraushar), Patrycjusz Nidecki wydaje pisma Cycerona, a Marcjusz z Pilzna tłumaczy mowy Demostenesa
XVI w. Mikołaj Czepel - nieprzeciętna adwokacka biegłość prawnicza
Okres reformacji - pisanie po polsku prac prawniczych - Bartłomiej Groicki
XVI wiek - liczne akty ustawodawcze:
Uchwała sejmu radomskiego 1505r. dotycząca głównie przedstawiania w sądzie niewłaściwie sporządzonych pełnomocnictw
Konstytucja sejmu piotrkowskiego 1511r. ograniczająca uprawnienia pełnomocników
Konstytucja sejmu krakowskiego z 1543r.zaprzysięganie płatnych prokuratorów i zabranianie im prowadzenia niesłusznych procesów
Ordynacja Zygmunta Augusta około 1548r. dotycząca taryfy adwokackiej
Ordynacja Zygmunta Augusta z 1559r. regulująca prawa i obowiązku zawodowych adwokatów w sądzie królewskim i sejmowym
15.01.1554r. wilkierz w Poznaniu - regulamin dla obrońców sądowych
08.06.1663r. wilkierz poznański dotyczący przygotowania obrońców do rozpraw
20.10.1665r. wilkierz poznański dotyczący zaprzysięgania obrońców sądowych
proces Jerzego Lubomirskiego, marszałka wielkiego i hetmana polnego koronnego, poddany pod królewski sąd sejmowy, proces rozpoczął się 05.12.1664r., poprosił o obrońców z urzędu: Stanisław Zesteliński i Andrzej Mniszcha, 22.12.1664 wyrok skazujący
Kontrreformacja na Śląsku - 1705-1706 spór kompetencyjny między miastem Wrocławiem a Urzędem Wyższym - odwet administracji centralnej w postaci nowej ustawy o ustroju adwokatury w 1707r. - zwanej sankcją - umożliwiała weryfikację adwokatów - wymierzona przeciwko adwokatom ewangelickim (Observationes practicae… chwalące sankcje)
w sądach śląskich mogli wykonywać praktykę adwokacką tylko adwokaci zaprzysiężeni , konieczne było ustalenie przydatności zawodowej
Ignacy Krasicki jako prez Trybunału -rozpoznawać sprawy na trzeźwo, nie wychodzenie z pokoju narad na przerwie
1740r. Collegium Nobilium Szymona Konarskiego
1765r. Szkoła Rycerska założona przez Czartoryskiego
1773r. Komisja Edukacji Narodowej
Prace nad Kodeksem Praw - komisja pod kierunkiem Andrzeja Zamojskiego - Michał Węgrzecki i Antoni Rogalski, Józef Wybicki
Szczegółowe określenie zasad wykonywania zawodu adwokata w Kodeksie
Kodeks został odrzucony przez Sejm
Ordynacja sanockiego sądu ziemskiego z 1765r. - rzeczowe dyrektywy praktyczne adwokatów
1786 patroni mają zakaz nabywania dóbr swoich klientów oraz zawierania umów o procentowe wynagrodzenie (pactum de quora litis)
Postępowe mieszczaństwo - prezydent m. Warszawy - syndycy miejscy: Michał Swinarski, Dominik Borakowski, Michał Wulfers, Adam Mędrzecki, Walenty Lelewicz i Franciszek Barss, Antonii Wincenty Mianowski
Swinarski- 2 opracowania Wiadomość o pierwiastkowej miast zasadzie w Polszcze, ich szczególnych przywilejach i wolnościach oraz o przyczynach upadku tychże miast i Do najjaśniejszych stanów sejmujących przed poprawą rządu krajowego
1789 w Warszawie zjazd delegatów miast z Korony i Litwy;
czarna procesja delegatów miejskich
akt zjednoczenia miast
wybór komitetu wykonawczego (Barss, Swinarski, Mędrzecki, Ignacy Grabowski-inicjator zbiórki dla polskich sił zbrojnych)
Uchwalenie w IV 1791r. Prawa o Miastach
1726r. Sejm grodzieński ustalił, że do palestry trybunalskiej ma dostęp tylko szlachta
1764r. ograniczenie cenzusu szlachectwa wprowadzono w stosunku do palestry przy wszystkich sądach
1768r. ograniczono warunek szlachectwa do palestry przy trybunałach głównych, ziemskich i grodzkich
1791r. zniesiono generalnie warunek szlacheckiego pochodzenia
1793r. wprowadzono nowe ograniczenie przy wpisach do palestry czynnej przy Trybunale
Tomasz Dłuski przeciwnik konstytucji
1791r. wydano broszurę Adama Niemirowskiego „Adwokat polski za cnotą”
Antyadwokackie druki- postylion z trabka warszawska i obejdzie się bez patronów - Tomasz Kuźmirski
Proces przeciwko Kuźmie o porwanie króla ST. Augusta
Proces o zdradę przeciwko Adamowi Ponińskiemu - mat. Oskarżycielskie Franciszek Barss
Zgromadzenie Przyjaciół Konstytucji Trzeciego Maja: Franciszek Barss, Adam Mędrzecki, Michał Swinarski
Rada Tymczasowa Zastępcza jako doradczy rząd przy Naczelniku: Michał Wulfers i Józef Wybicki, Walenty Lelewicz
1808r. w Księstwie Warszawskim dekretem króla saskiego Fryderyka Augusta wprowadzono procedurę francuską
Minister sprawiedliwości - Feliks Łubieński (projekt systemu sadownictwa z Radą Stanu jako Sądem Kasacyjnym na czele)
Nowa organizacja adwokatury - trzystopniowa - patroni, adwokaci, mecenasi
System ten, poza drobnymi zmianami, utrzymał się w Królestwie Polskim do 1876r., gdy wprowadzono nową ustawę rosyjską z 1864r.
Sejm nie uchwalił ustawy o powołaniu izb adwokackich
Wybitni adwokaci - Józef Wybicki, Józef Kalasanty Szaniawski, Franciszek Grabowski
Wielkie Księstwo Poznańskie - 1878r. weszła w życie nowa pruska ordynacja adwokacka
Wprowadzono samorząd adwokacki
Odebrała adwokatom charakter urzędniczy
Obowiązywała do 1932r. w zakresie dotyczącym kwalifikacji
Towarzystwo Kredytowe Ziemskie - ks. Czartoryski i Andrzej Zamoyski
Towarzystwo Filaretów w Wilnie - adw. Stanisław Kozakiewicz - następca Tomasz Zana
Związek Wolnych Polaków w Warszawie - Ksawery Bronikowski i Józef Kozłowski
Towarzystwo Patriotyczne podczas powstania listopadowego - Piotr Wysocki, adw. Ksawery Bronikowski, Maurycy Mochnacki, Joachim Lelewel, adw. Ksawery Bronikowski, Józef Kozłowski i adw. Jan Czyński
Jan Olrych Staniecki - znana postać powstania listopadowego, znany warszawski adwokat i poseł na Sejm, w ostatnim rządzie powstańczym Bonawentury Niemojewskiego pełnił funkcję ministra sprawiedliwości
Okres rewolucji marcowej we Lwowie - memoriał napisany w kancelarii Franciszka Smolka wraz z Heaferną i Ziemiałkowskim
Na rewolucyjnym parlamencie austriackim w Kromieryżu w 1848r. - wybitna rola Franciszka Smolka - pełnił stanowisko prezydenta parlamentu ogólnoaustriackiego
Powstanie styczniowe - Adolf Pepłowski - w okresie powstania pełnił funkcję naczelnika miasta w Częstochowie, a następnie w Warszawie
Zabór rosyjski - Franciszek Nowodworski i Stanisław Staniszewski - posłowie do Dumy i Rad Państwa
Do 1913r. nastąpiła całkowita rusyfikacja sądownictwa w Królestwie
Skreślenie z listy adwokatów na skutek odmowy składania zeznań jako świadkowie po rosyjsku - Adolf Suligowski i Stefan Sieczkowski
1912r. został zniesiony zakaz wpisu na listę adwokacką kobiet
Koło Obrońców Politycznych - 1905r. - przewodniczył Stanisław Patek (PPS, w 1912r. skreślony za działalność z listy adwokatów) oraz
Leon Berenson
Wacław Szumański
Kazimierz Sterling
Stanisław Bukowiecki
Leon Papieski
Wacław Barcikowski
Koło Obrońców Nieletnich zorganizowane przez Michała Korenfelda
Ustawa rosyjska z 1864r. o ustroju sądów przewidywała powołanie rad obrończych na obszarze rdzennej Rosji
1865r. projekt organizacji izby obrończej w Warszawie - Antoni Radgowski i Dominik Krysiński - bez wyniku
„piątki u Suligowskiego” - od 1877r.
1885r. - Kasa Pomocy Adwokatom Przysięgłym
1900r. Koło Młodych Prawników - z inicjatywy Chrzanowskiego i Supińskiego
1903r. Ogólna Kasa Pomocy dla Więźniów Politycznych
1903r. powołano sąd koleżeński dla adwokatów - deklaracje podpisało 352 adwokatów - faktyczne sądownictwo dyscyplinarne
1905r. Konsultacja Adwokatów Przysięgłych z inicjatywy Adolfa Pepłowskiego i Karola Dunina
1905-1908 Związek Adwokatury Polskiej
Po 1848r. w Galicji ukształtował się system organizacyjny adwokatury oparty o realny samorząd
Ustawa o ustroju adwokatury - prowizoryczna - VIII 1849r. powołano izby adwokackie we Lwowie, Krakowie, Rzeszowie i Cieszynie oraz później w Przemyślu
Ustawa o ustroju adwokatury z 06.07.1868r. usankcjonowała ten stan rzeczy (obowiązywała od 01.01.1869r.)
Prezydent Izby Adwokackiej we Lwowie Jan Czajkowski
1910r. Związek Pomocy dla Więźniów Politycznych zorganizowany przez Zygmunta Marka z Krakowa
przewodniczącymi oddziału we Lwowie byli kolejno -
Rafał Buber
Michał Wyrostek
zabór pruski - 1878r. wolna adwokatura pruska
Posłowie do Reichstagu: Wojciech Trąmpczyński
Bernard Chrzanowski
Zygmunt Dziembowski
Władysław Seyda
Zygmunt Seyda
Leon Dziorobek
Zjazdy Prawników i ekonomistów:
1887r. we Lwowie - przewodniczył August Cieszkowski
1890r. we Lwowie - Franciszek Smolka
1905r. w Moskwie zjazd adwokatów rosyjskich (zaproszono adwokatów polskich)
1905r. w Warszawie zjazd adwokatów - powołano Związek Adwokatury Polskiej
1907r. w Warszawie kolejny zjazd adwokatów polskich z Rosji
1912r. we Lwowie konferencja adwokatów pod przewodnictwem Adolfa Suligowskiego
1914r. we Lwowie - przewodniczyli:
Franciszek Nowodworski
Władysław Mieczkowski
Mikołaj Koy
1808r. Minister sprawiedliwości Księstwa Warszawskiego - Feliks Łubieński - początkowo prywatna Szkoła Prawa i administracji, później dekretem królewskim przekształcona na Szkołę Prawa
1817r. po Kongresie Wiedeńskim miejsce Szkoły Prawa zajął Uniwersytet Królewski, a w 1830r. przekształcony w Uniwersytet Aleksandrowki, zlikwidowany po upadku powstania listopadowego
1861r. uruchomiono prawnicze kursy przygotowawcze, zastąpione w 1862r. przez Szkołę Główną - zlikwidowana w 1869r.
1863-1869 w Krakowie wydawano pismo „Czasopismo poświęcone prawu i umiejętnościom politycznym”
od 1869r. w Warszawie wydawano „Przegląd Sądowy”
od 1873r. wydawano tygodnik „Gazeta Sądowa Warszawska” - ukazywał się do wybuchu II WŚ
pierwszy redaktor Wincenty Flamm
potem S. Libicki
Karol Dunin
Henryk Konic (przez 33 lata)
Stanisław Konic (do 1939r.)
Od 1910r. we Lwowie ukazywała się „Palestra”
1914r. w Krakowie ukazywały się przejściowo „Przegląd Adwokacki” oraz „Głos Obrońców”
Petersburg początek XX wieku - Koło Adwokatów Polskich - prezesami byli kolejno - Franciszek Osiecki i Konrad Niedźwiecki
„król adwokatów” Włodzimierz Passowicz, później Aleksander Babiański
Polska zorganizowana była w trzy systemy ustrojowe:
W Prusach i Austrii - daleko posunięte samorządy zawodowe
W zaborze rosyjskim organizacja adwokatury dostosowana była do ustawy rosyjskiej z 1864r., na okręgach polskich nie było jednak zorganizowanych izb adwokackich
1914r. tworzenie sądownictwa: Wacław Makowski, Emil Stanisław Rapaport, Eugeniusz Śmiarowski, Bronisław Sobolewski i Tadeusz Tomaszewski
Wydział Sądowy przy Komitecie Obywatelskim m. Warszawy - na czele Henryk Konic
Kierownictwo samorządowe adwokatury objęła Delegacja Adwokatury Warszawskiej pod przewodnictwem Stanisława Bukowieckiego
XI 1916r. Tymczasowa Rada Stanu - dyrekcja Departamentu Sprawiedliwości - Stanisław Bukowiecki
Działalność samodzielnych sądów polskich rozpoczęła się 01.09.1917r.
Od VIII 1916 działał komisja mająca opracować statut palestry: Litauer, Car, Cederbaum, Migilnicki i Bukowiecki
Statut ogłoszono w styczniu 1917r.
Formę prawną uzyskał w drodze dekretu Naczelnika Państwa z 24.12.1918r. (obowiązywał od 01.01.1919r.)
Powstały rady okręgowe i NRA
1906r. powstanie Towarzystwa Przyjaciół Nauk na Litwie pod kierownictwem Alfonsa Parczewskiego
1918r. w Poznaniu powołano jako przedstawicielstwo polskie Naczelną Radę Ludową - przewodnictwo objął Wojciech Trąmpczyński
od 1886r. adwokat w Poznaniu
od 1900r. członek Rady Miejskiej
od 1910r. poseł do sejmu pruskiego i Reichstagu
później marszałek Sejmu Ustawodawczego i marszałek Senatu RP
Śląsk Cieszyński - od 05.11.1918r. Karol Kisza zaczął tworzyć polską żandarmerię wojskową
1919r. powołano go na stanowisko Komisarza Rządu Krajowego Śląska Cieszyńskiego
Prokuraturę Generalną stworzył Stanisław Bukowiecki
IX 1919r. powołano Komisję Kodyfikacyjną jako ciało doradcze Prezydenta RP pod przewodnictwem Xawerego Fiericha
Wykłady na Uniwersytecie Warszawskim prowadzili: Dominik Anc
Aleksander Mogilnicki
Henryk Konic
Emil Rapaport
Wacław Makowski
„Palestra” od 1924r. pod redakcją: Stanisław Car
Adam Chełmoński
Zygmunt Sokołowski
Stefan Urbanowicz
Leon Nowodworski
Czasopisma:
Warszawa - Gazeta Sądowa Warszawska
Od 1916r. we Lwowie - Czasopismo Adwokatów Polskich
Lwów - Głos Prawa, Nowa Palestra, Młoda Palestra
Kraków - Głos Adwokatów
Wilno - Wileński Przegląd Prawniczy
Poznań - Czasopismo Adwokatów Polskich
Projekt kodeksu etycznego opracował Aleksander Mogilnicki
1911r. Lwów - założono Związek Adwokatów Polskich - prezes Antoni Dziędzielewicz
redaktor organu związku „Czasopisma Adwokatów Polskich” - 1913-1935
Zrzeszenie Prawników Socjalistów - 1930r. - organizator Tadeusz Tomaszewski
Narodowe Zrzeszenie Adwokatów - 1931r. -
Koło Adwokatów RP (KARP) - 1932r.
Klub Adwokatów - 1927r.
Stowarzyszenie Prawników Polskich - 1931r.
Polski Związek Prawników Kresowców - 1926r. - na ziemiach wschodnich - Marian Niedzielski i Franciszek Sznarbachowski
Fundacja im. Franciszka Nowodworskiego
Proces brzeski - aresztowanie 9/10.09.1930r.
Aresztowani: Władysław Kiernik
Józef Putek
Herman Liebermann
Adam Pragier
Aleksander Dębski
10.09.1930 Rada Adwokacka w Warszawie podjęła uchwałę protestującą przeciw aresztowaniom
powołano komitet obrońców pod przewodnictwem Jana Nowodworskiego: Eugeniusz Śmiarowski
Leon Berenson
Wacław Szumański
Zygmunt Graliński
świadkowie podczas procesu: Wojciech Trąmpczyński
Władysław Seyda
Aleksander Moglinicki
Stanisław Garlicki
Prawo o ustroju adwokatury - kompromisowe - rozporządzeniem Prezydenta z 07.10.1932r.
Koło Adwokatów RP (KARP) - 1932r.
Prezesem NRA powołanej przez Prezydenta RP został Franciszek Paschalski
04.05.1938r. - nowe prawo o ustroju adwokatury
ministrem sprawiedliwości był wtedy Witold Grabowski
izby adwokackie w okręgach sądów apelacyjnych - Katowice, Kraków, Lublin, Lwów, Poznań, Toruń, Warszawa (Leon Nowodworski), Wilno
prezes NRA - Ludwik Domański
Prezes Wyższego Sądu Dyscyplinarnego - Jan Nowodworski
Sejm Ustawodawczy 1919-1922 -
Marszałek - Wojciech Trąmpczyński
Posłowie - Adolf Suligowski
Leonard Tarnawski
Zygmunt Marek
Stefan Łaszewski
Władysław Kiernik
Adam Mieczkowski
Herman Diamand
Franciszek Bardel
Stanisław Ćwikowski
Józef Putek
XI 1942 powstało z małych organizacji Społeczna Organizacja Samoobrony
Działacze - Witold rościszowski i Bogumił Chwist
Władysław Raczkiewicz - adwokat - Prezydent RP w Londynie
Pierwsze pismo podziemne - 03.10.1939r. - Monitor Informacyjny Związku Powstańców Niepodległościowych - Bogumił Chwist
Sekretarz w Kwaterze Wojskowych Zakładów Wydawniczych była adw. Jadwiga Rutkowska
16.04.1940r. - uchwała Komitetu Ministrów do Spraw Kraju o powołaniu cywilnych sądów karnych
Sąd Karny Specjalny dla Okręgu Warszawskiego - Eugeniusz Ernst
Wojskowe Sady Specjalne podlegały Komendzie Głównej AK
Szef Służby Sprawiedliwości Komendy - adw. Józef Zieliński
IV 1940 Wojskowy Sąd Specjalny Okręgu Warszawskiego - szefem Władysław Sieroszewski
„Patronat” - 1909r. - towarzystwo opieki nad więźniami
w czasie II WŚ zmieniono zadania
prezes (prezes SA w Warszawie) - Kazimierz Rudnicki
Notatki z historii adwokatury
3