Szymon Król
Panteon Sumerów - podział i funkcje.
1. Pierwsi bogowie, bogowie stworzyciele:
- kosmogonia - pramateria - bezmiar wód (Nanna?) - niewyjaśnione źródło,
- bogowie pojawiają się dopiero w pewnym etapie kształtowania,
- an i ki - pierwsze elementy,
- wyłonienie się Ana, połączenie Ana z ki i narodziny Enlila,
- uosobienie ki w postaci Nintu (Nimnah / Ninhursang / Aruru),
- wyłonienie się Enki z pramaterii,
- Sumeryjski obraz świata (an, ki, abzu).
2. Narodziny kolejnych pokoleń bóstw, bóstwa astralne:
- Nanna (Sin / Zuen) - syn Enlila?
- Utu (Szamasz / Babbar) - syn Nanny/Nintu?
- Inana (Inanna / Isztar) - córka Nanny/Nintu?
3.Igigi, Annunaki:
- Igigi - bóstwa niebiańskie,
- Annunaki (Anunaki) - „wielcy bogowie”, sędziowie podziemia,
- trudności w omawianiu panteonu Sumerów wynikające z niespójności danych.
An (Anu) - bóstwo uraniczne, pierwotna siła, król bogów, ojciec pierwszego pokolenia Igigi.
Nintu (Nimnah / Ninhursang / Aruru) - matka rodzicielka bogów (czasem uznawana również za matkę ludzi), opiekunka nowo narodzonych dzieci.
Enlil (sem. Ellil) - bóg powietrza, przejmuje władzę na ziemi po Anu
Enki (sem. Ea) - bóg dolnych wód słodkich (sum. abzu, bab. apsu), mądrości, przejmuje władzę po Enlilu.
Nanna (sem. Sin) - bóstwo księżyca, bóg dobrobytu, pan życia, lekarz i powód chorób, odsłania przyszłość we śnie, nadawanie i odbieranie godności królewskiej.
Utu (sem. Szamasz) - bóstwo solarne, przenikał serca i umysły => znał myśli i zamiary, karcił i wynagradzał, syn Sina?
Inana (sem. Isztar) - bogini miłości, walki, płodności, urodzaju, identyfikowana z Wenus, żona Dumuzi'e
- Tych siedmiu bogów ma władzę „określania losów” (nam-tar) każdej istoty i rzeczy dotyczących ich natury, własności, przeznaczenia
4. Panteon w liczbach
- I poł. III tyś. p.n.e. - ok. 700 bóstw sumeryjskich,
- I tyś p.n.e. - ok. 2500 (sum, asyr.-bab.)
5. Podziemia - kur
- ki-gal / kur - świat podziemny ( wielka kraina, obca kraina),
- do kur prowadzi specjalny otwór w ziemi, trzeba przebyć rzekę „pożerającą człowieka”
korzystając z usług przewośnika; siedem murów, siedem bram; centrum - pałac z lazurytu,
- pierwszy z bogów podziemia - Gugalana - porywa Ereszkigal,
- po śmierci Gugalana małżonkiem Ereszkigal zostaje Nergal,
- podziemia - mroczne, złe, brzydkie,
- przewoźnik - Urszanabi,
- arali - część kur przeznaczona dla zmarłych,
- Utu i Nanna schodzą do podziemi po wędrówce na niebie,
- Siedmiu bogów podziemia: Nergal, Ereszkigal, Gilgamesz, Dumuzi, Namtar, Hubiszag,
Ningiszzida (oprócz tego czasem Utu bądź Nanna), sędziowie Anunaki
- Galla - zastęp demonów podziemia, Lilith,
- Namtar - rozstrzygający losy, posłaniec Ereszkigal, demon plag, porywający zmarłych,
- Neti - strażnik bram podziemia, Dimpimekug - pisarz podziemia
- Ninszubur - posłanka Ereszkigal.
Ereszkigal - porwana z niebios do kur przez Gugalana, Enki próbował ją uratować, ale zdołał jedynie pomścić, po śmierci Gugalana pani podziemi wraz z Nergalem, siostra Isztar, „Pani wielkiej ziemi”.
Nergal - mąż Ereszkigal, pan podziemia, straszny, dobroczynny, siewca nieszczęść, hojny dawca życia, sprawiedliwy sędzia, „bohater”.
6. Bóstwa żywiołów:
Iszkur (sem. Adad) - bóg wiatrów, deszczu, burzy.
Gibil i Nusku - bogowie ognia.
7. Bóstwa wegetacyjne:
Dumuzi (Amauszumgalana) - bóg pasterz.
Enten - opiekun przyrody w czasie zimy.
Emesz - opiekun przyrody w czasie lata.
Asznan - opiekunka zbóż (niemal z nim utożsamiana).
Abu - pan roślin.
8. Bóstwa rzemiosła i sztuki:
Nidaba - bogini mądrości, pisarzy, wyznaczająca granice (miernictwo).
Muszdama - opiekun budownictwa.
Kulla - czuwający nad wyrobem cegieł.
Enkimdu - nadzorujący groble i rowy nawadniające.
Uttu - opiekunka tkactwa (pierwotnie również bogini wegetacji).
Gulla - lekarka, przywracająca zdrowie i życie chorym.
Ninurta - bóg wojny i myślistwa.
Ninmug - mistrzyni obróbki metali.
9. Inne bóstwa:
Ninkasi - spełniająca życzenia,
Ninti - pani miesięcy,
Enszag - pan Dilmun (idealnej krainy, raju),
Martu - bóg koczowników zachodnio-semickich,
Era - bóg moru.
Bóstwa opiekuńcze miast.
2