sciaga his adm

KONSTYTUCJA 3 MAJA,
Pierwsza w Europie nowoczesna ustawa zasadnicza uchwalona 1791 na Sejmie Czteroletnim; pozostawiła ustrój stanowy, osłabiając pozycje magnaterii; zmniejszyła role senatu, zniosła liberum veto, wolna elekcje, zakazała tworzenia konfederacji, wzmocniła władzę wykonawcza, wprowadziła odpowiedzialność rządu przed sejmem; rozszerzyła prawa mieszczan; chłopom zapowiadała „opiekę prawa i rządu\"; obalona 1792 przez interwencje rosyjska i konfederacje targowicka.

KONSTYTUCJA KSIESTWA WARSZAWSKIEGO,
Nadana 1807 przez cesarza Napoleona I, głosiła równość wszystkich wobec prawa, znosiła poddaństwo chłopów (bez uwłaszczenia), wprowadziła administracje na wzór francuski; zapoczątkowała prawna likwidacje systemu feudalnego na ziemiach polskich.

KONSTYTUCJA KRÓLESTWA POLSKIEGO,
Nadana 1815 przez cara Aleksandra I, ustanawiała trwały związek z Rosja (wspólny monarcha); formalnie liberalna, łamana przez cara i władzę Królestwa Polskiego; 1832 zastąpiona Statutem Organicznym Królestwa Polskiego.

KONSTYTUCJA MALA 1919,
Potoczna nazwa uchwały Sejmu Ustawodawczego z 20 II 1919, ustalającej zasady i organizacje działania władz (sejm, Naczelnik Państwa, rząd) do czasu uchwalenia Konstytucji 1921

KONSTYTUCJA 17 III 1921,
Zw. Konstytucja marcowa, pierwsza konstytucja po odzyskaniu przez Polskę niepodległości; przyjęła republikańska formę państwa i ustrój parlamentarno-gabinetowy; władza ustawodawcza - sejm i senat, wykonawcza - Prezydent RP wraz z rządem, odpowiedzialnym przed parlamentem, wymiar sprawiedliwości - niezawisłe sady, szeroki katalog praw i wolności obywatelskich; 1926 znowelizowana (tzw. nowela sierpniowa), zwiększenie uprawnień prezydenta kosztem parlamentu; 1935 zastąpiona Konstytucja 23 IV 1935.

KONSTYTUCJA 23 IV 1935,
Zw. Konstytucja kwietniowa, przyjęła system prezydencki z tendencjami autorytarnymi; ograniczyła zakres działania sejmu i senatu, zmniejszyła ich skład liczbowy; prezydent powoływał rząd, mógł rozwiązać sejm i senat, powoływał 1/3 senatu, wydawał dekrety, miał prawo weta zawieszającego w stosunku do ustaw; wyznaczał swego następcę na czas wojny; stanowiła podstawę działania rządu RP na emigracji; 1944 władze komunistyczne ogłosiły w Manifeście PKWN jej nieważność.

KONSTYTUCJA MALA 1947,
Potoczna nazwa ustawy konstytucyjnej z 19 II 1947, formalnie opartej na Konstytucji 1921, faktycznie na Manifeście PKWN, ustawie o radach narodowych oraz komunistycznych reformach ustrojowych i społecznych, zastąpiona Konstytucja z 1952

KONSTYTUCJA LIPCOWA,
Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, uchwalona 22 VII 1952, przekształcona 29 XII 1989 w Konstytucje Rzeczypospolitej Polskiej; opracowana w pierwotnej postaci według wzoru stalinowskiej konstytucji ZSRR z 1936, legalizowała komunistyczne ustawodawstwo i praktykę sprawowania władzy po 1944; nowelizowana 24 razy, m.in. ustawa z 10 II 1976, która stwierdzała, ze Polska jest państwem socjalistycznym (w miejsce dotychczasowego określenia - państwo demokracji ludowej), a PZPR - przewodnia siła społeczeństwa w budowie socjalizmu. Nowelizacje od 1989 stworzyły podstawy systemu demokracji parlamentarnej: 7 IV 1989 utworzenie dwuizbowego parlamentu (sejm i senat), instytucji prezydenta jako głowy państwa, wprowadzenie nieusuwalności sędziów; 29 XII 1989 przywrócenie dawnej nazwy państwa (RP w miejsce PRL) i jego godła (wizerunek orla białego w koronie), przyjęcie, ze Polska jest demokratycznym państwem prawnym, w którym władza należy do narodu, wprowadzenie swobody tworzenia partii politycznych i działalności gospodarczej, usuniecie zapisu o przewodniej roli PZPR; 8 III 1990 wprowadzenie samorządu terytorialnego w gminach, a 27 IX 1990 - powszechnych wyborów prezydenta na 5-letnia kadencje; uchylona 17 X 1992 tzw. Konstytucja Mała przy jednoczesnym zachowaniu w mocy, do czasu uchwalenia nowej Konstytucji RP, niektórych jej przepisów, m.in. dotyczących podstaw ustroju politycznego i gospodarczego oraz podstawowych praw i obowiązków obywateli.

KONSTYTUCJA MALA 1992,
Potoczna nazwa ustawy konstytucyjnej z 17 X 1992, wprowadzającej zasadę trójpodziału władzy i wzmacniającej władzę wykonawcza; utrzymała w mocy (wprowadzona 1989) 2-izbowosc parlamentu; sejm i senat tworzą wspólnie Zgromadzenie Narodowe; obowiązywała do wejścia w życie nowej Konstytucji RP (X 1997).

KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Z 2 IV 1997,
Uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe, przyjęta przez naród w referendum 25 V 1997, weszła w życie 17 X 1997; wprowadza m.in.: obywatelska skargę konstytucyjna, możliwość zgłaszania projektów ustaw przez 100 tys. obywateli, ostateczny charakter orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego, ochronę własności i prawo dziedziczenia, zakaz stosowania kar cielesnych, rozszerza katalog wolności i praw osobistych.

Samorząd Europy kontynentalnej. Koncepcja Rudolfa Gneista.

Według pruskiego prawnika H. R. Gneista administracja samorządowa powinna spełniać inne zadania niż administracja biurokratyczna, jednakże miała z nią zarazem współpracować. Taki samorząd był wprowadzony w Prusach w latach 1872-1875Zadania o charakterze ogólnopaństwowym należały do administracji biurokratycznej (rządowej, zcentralizowanej) a zadania o charakterze lokalnym miały być pełnione przez administrację samorządową. Współpracę tych organów miało zapewnić postawienie organów administracji biurokratycznej na czele organów wykonawczych samorządu, (np. w II RP na czele powiatu stał starosta, który był wówczas organem administracji rządowej). Ponadto samorząd podlegał nadzorowi ze strony organów administracji rządowej. Był to nadzór wobec osób i aktów. Gneist sądził, że w ten sposób zostaną rozwiązane problemy administracji biurokratycznej.

Nowy podział terytorialno-administracyjny:

• gmina: -miasto lub wieś, miały charakter historyczny władzę miał mer

• okręg: -charakter racjonalistyczny,

-podział historyczny nie był brany pod uwagę władzę sprawował podprefekt

•departament -charakter racjonalistyczny,

-podział historyczny nie był brany pod uwagę,

-organizację departamentów oparto na przesłankach racjonalnych:

geograficznych i gospodarczych,

-o ich wielkości decydował zasięg marszu pieszego, tzn. granica departamentu

musi być o tyle oddalona od stolicy by można było pokonać tę drogę pieszo w

ciągu jednego dnia

- ich nazwy tworzono od nazw rzek, gór itp.

SĄDOWNICTWO-Austria: sądy jednoinstan.:-Trybu.Administracyj.był jedyną instancją sądow-adm.,sędziowie posiadaj. Kwalifi .sędziowskie ,właściwości trybunału określ.przy pom.klauzuli generalnej (prawo rewizji), skargi z całego państwa spływały do tryb.administracyj. wWiedniu, zajmował się sprawami,jakie zgłaszali obywatele, rozstrzygał skargi na sprzeczne z prawem decyzje adm. spod kompetencji trybunału wyłączono pewne sprawy, wyliczając je enumeratywnie (m.in. decyzje podejmowane na podstawie swobodnego uznania)trybunał posiadał wył .uprawnienia kasacyjne wobec zaskarżonego aktu administracyjnego, mógł zatem zaskarżoną decyzję uchylić i odesłać do pon.rozpoz.

Francja: sądy dwuinst. generalna klauzula kompetencyjna(dla II instancji): I.Rada Stanu(najwyższa)i IISądy Prefekturalne-rozpatryw. one spory adm.spory majątkowe mdz obyw.i państwem i skargi na naduż.władzy przez adm.

Prusy: sądy trójinst.: I i II - związane z samoż. teryt.,III instancja-Najw.Tryb. Adm. w Berlinie: -właściw.sądów określ.metodą mieszaną podstawą była klauzula enumeracyjna,- uzupełniała klauzula generalna, stos.w sprawach Policy.i skarbow. obowiązywał sys.rewizji rozpatrywano spr.ściśle wymienione w kodeksie, proced.była pisem. a sądy I inst..były org.egzekucyjnymi swoich orzeczeń

3. Zasady organizacji systemu biurokratycznego

-zawodowy charakter administracji: urzędnicy otrzymywali wynagrodzenie za pracę, musieli mieć odpowiednie przygotowanie zawodowe, kompetencje, przysługiwały im świadczenia rentowne i emerytalne, bardzo istotna była trwałość stosunków pracy

-pionowy i poziomy podział władzy i związana z nim specjalizacja(poszczególnych urzędów do poszczególnych zadań): podział poziomy- podział wg. kryterium rzeczowego, rozgraniczenie zadań urzędników na tym samym szczeblu, urzędnicy załatwiają sprawy jednego odcinka życia gospodarczego; podział pionowy - urzędnicy różnych szczebli maja odpowiednio sprecyzowane obowiązki

-hierarchiczna struktura władzy: podległość urzędników: osobowa i służbowa(podporządkowanie się poleceniom przełożonego)

-Obowiązywanie formalnych, generalnych reguł określających zachowania na poszczególnych stanowiskach:zasada resortowości:(ukształtowana we Francji) działalność podzielona na niezależne struktury organizacyjne zwane resortami: spraw zagranicznych, sprawiedliwości, skarbu, spraw wojskowych, spraw wewnętrznych

-Zasada centralizacji i decentralizacji:

podporządkowanie przekazywanie uprawnień

organów niższych decyzyjnych organom

urzędom wyższym lokalnym

-zasada koncentracji i dekoncentracji:

skupienie decyzji przekazanie podejmowania

na organy centralne części decyzji organom niższym

-zasada hierarchicznego podporządkowania-organy niższe podporządkowane

organom wyższym w pracy i życiu

-zasada kolegialności i jednoosobowego kierownictwa:

organy wieloosobowe; decyzje szybko podjęte

decyzje podjęte przez przez 1 osobę

większość

Monarchia absolutna- forma państwa feudalnego, w którym niekontrolowana i niepodzielna władza monarchy jest nieograniczona. Monarcha spełnia władzę ustawodawczą, sądowniczą i wykonawczą, on sam tworzy prawo. Ugruntowanie pojęcia suwerenności władzy nieograniczonej i narzucanej innym, zorganizowana struktura administracji, zamiast pojęcia „państwo”- królestwo, unifikacja państwa niejednorodnego zarówno administracyjna jak i polityczna

Absolutyzm oświecony- odmiana monarchii absolutnej, przyjęcie tych haseł Oświecenia, które nie były przeciwko absolutyzmowi. Władca przyznaje pewne wolności społeczeństwu, lecz jednak pozostaje monarchą absolutnym nad dziedzinami administracji Państwowej. Jako idea wywodziła się z filozofii oświecenia i zakładała, że władza panującego pochodzi od ludu, który zrezygnował ze swoich praw politycznych na rzecz monarchy. Charakterystyczna dla absolutyzmu oświeconego była centralizacja władzy przy jednoczesnym tworzeniu różnych organów administracji. Era absolutyzmu oświeconego to złoty okres biurokracji.

Samorząd angielski

W Anglii od czasów średniowiecza funkcjonował specyficzny samorząd. W hrabstwach 9najwiekszych jednostkach podziału administracji terytorialnej) funkcję pełnili sędziowie pokoju, było ich 8, byli wybierani przez króla spośród miejscowej zamożnej szlachty, pełnili funkcje honorowo, co uniezależniało ich od władzy centralnej. Samorząd angielski posiadał uprawnienia wydawania aktów normatywnych i nie podlegał żadnej kontroli

Funkcje administracji w XXw

Nastąpił odczuwalny wzrost zadań administracji, państwo w coraz większym stopniu brało odpowiedzialność za rozwój społeczny i gospodarczy, narzucona przez mechanizm gospodarki monopolistycznej była ingerencja państwa w sprawy gospodarki. Państwo pełniło funkcję ogólnonarodową, gdyż popierany przez nie rozwój pociągał za sobą także rozwój świadczeń socjalnych i polepszenie warunków życia. Nastąpił dalszy wzrost liczby resortów oraz liczby urzędników i innych pracowników publicznych, wzrosły także podatki z powodu ogromnych wydatków na administracje właśnie. Administracja miała pomóc w powiększeniu dochodu skarbu państwa poprzez wprowadzanie coraz wyższych podatków konsumpcyjnych, celnych oraz bezpośrednich. Pojawiły się nowe coraz wydajniejsze podatki dochodowy i obrotowy.

21. Samorząd II RP

Wprowadzono samorząd typu kontynentalnego:

3 koncepcje samorządu: prawicowa: oparcie na systemie centralistycznym (wzór francuski), centrum: umiarkowana lewica, oparcie administracji na szerokim samorządzie terytorialnym, lewicowa: szeroki samorząd, wzór bolszewicki

Zwyciężyła koncepcja centrowa, zatwierdzona w konstytucji marcowej 17 III 1921r. Istniały 2 szczeble samorządu: powiatowy i gminny.

W 1933r. wyszła tzw. ustawa scaleniowa, która ujednolicała samorząd w całym kraju. Dzieliła ona organy samorządowe na: wykonawcze: zarządy gminne(wójt), miejskie(burmistrz/prezydent), wydziały powiatowe(starosta), uchwałodawcze: -rady: gminne, miejskie i powiatowe, zrezygnowano z nazwy magistraty, wprowadzono gminę zbiorową

Na mocy uchwały powoływano zawodowych urzędników na długie kadencje.

W zaborze pruskim ustawa utrzymywała samorząd wojewódzki(jego organami były: sejmik wojewódzki i wydział wojewódzki ze starostą krajowym na czele). Z przepisów tych wyłączono Warszawę, w której istniał zarząd komisaryczny z władzami nominowanymi.

Również woj. Śląskie autonomiczne:- ludność wybierała sejm śląski w demokratyczny sposób, który miał prawo wydawania ustaw w zakresie prawno- administracyjnym i podatkowym.

Organem wykonawczym sejmu była Rada Wojewódzka z przewodniczącym jej wojewodą.

KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Z 2 IV 1997,
Uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe, przyjęta przez naród w referendum 25 V 1997, weszła w życie 17 X 1997; wprowadza m.in.: obywatelska skargę konstytucyjna, możliwość zgłaszania projektów ustaw przez 100 tys. obywateli, ostateczny charakter orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego, ochronę własności i prawo dziedziczenia, zakaz stosowania kar cielesnych, rozszerza katalog wolności i praw osobistych.