PYTANIA Z ZERÓWKI

1. Przyczyny dekolonizacji po II WŚ:

2. Zewnętrzne uwarunkowania „Jesieni ludów/narodów” w 1989 r.:

3. Cztery najważniejsze bitwy II WŚ:

4. Karta atlantycka - cztery założenia:

5. Reformy okresu Meiji:

6. Dwa okresy blokowego systemu równowagi:

7. Najważniejsze zjawiska i procesy w Rosji w okresie demokracji (czyli miedzy dwoma rewolucjami-lutowa i styczniowa), siedem zjawisk:

1. Przyczyny dekolonizacji po II WŚ:

• w ramach dwubiegunowego podziału świata w. Brytania i Francja straciły są mocarstwową pozycję,

• wzrost tendencji niepodległościowych wśród państw kolonialnych zapoczątkowany niepowodzeniami metropolii podczas II WŚ,

• utrzymanie buntujących się kolonii stawało się dużym obciążeniem dla budżetu metropolii,

• idee zawarte w Karcie Atlantyckiej(propagowane później przez ONZ), były sprzeczne z ideami imperializmu kolonialnego,

• czynny udział ludności kolonii w walkach podczas wojny,

• wzrost świadomości narodowej, spowodowany wzrostem poziomu oświaty i wykształceniem elit politycznych na wzór europejski,

• kryzys gospodarczy metropolii - zniszczenia wojenne,

• w 1960 ONZ uchwaliło deklarację o przyznaniu niepodległości krajom i ludom kolonialnym, uznawała prawa wszystkich narodów do samostanowienia,

• oprócz ONZ w dużym stopniu do likwidacji kolonializmu przyczyniła się rywalizacja radziecko-amerykańska o wpływy w świecie po II WŚ,

2. Zewnętrzne uwarunkowania „Jesieni ludów/narodów” w 1989 r.:

• powolna liberalizacja systemu socjalistycznego od 1956 r.,

• niewydolność socjalistycznego systemu gospodarczego. Reformy z wykorzystaniem mechanizmów rynkowych w systemie nie posiadającym społecznej legitymacji nie mogły liczyć na akceptację społeczeństwa, ponieważ wiązały się z licznymi wyrzeczeniami, bez gwarancji, że nie pójdą na marne,

• działalność, kształtującej się stopniowo opozycji politycznej,

• zmiany jakie zachodziły w ZSRR w dobie Gorbaczowa, „pierestrojka”, mające doprowadzić do reform ustroju komunistycznego przez ożywienie życia publicznego, sprzyjały aktywizacji sił liberalnych,

• rezygnacja Moskwy z „doktryny Breżniewa”, zasady interwencji w wewnętrzne sprawy państw Układu Warszawskiego,

3. Cztery najważniejsze bitwy II WŚ:

• BITWA NA WESTERPLATTE w Polsce od 1 do 7 września 1939 roku. Strony walczące: Niemcy i Polska. (Polsce dowodził major Henryk Sucharski). Strona zwycięska: Niemcy.

• BITWA POD KOCKIEM w Polsce 25 października 1939 roku. Strony walczące: Niemcy przeciwko Polsce (Polsce dowodził gen. Kleeberg). Strona zwycięska: Polska

• BITWA O MIDWAY na Oceanie Spokojnym od 4 do 6 czerwca 1942 roku. Strony walczące: Stany Zjednoczone - Japonia. Strona Zwycięska: Stany Zjednoczone.

• BITWA NA MONTE CASSINO we Włoszech w styczniu 1944 roku. Strony walczące: Alianci - państwa ,,osi” (dowództwo Polskie- gen. Władysław Anders). Strona zwycięska: Alianci - Polska.

• Karta atlantycka - cztery założenia: ośmiopunktowa deklaracja podpisana
  14 sierpnia 1941 roku przez Winstona Churchilla i Franklina Delano Roosevelta na pokładzie statku Prince of Wales kotwiczącego u wybrzeży Nowej Funlandii na Oceanie Atlantyckim (stąd nazwa). Określała cele polityki Wielkiej Brytanii i USA w okresie II wojny światowej i po jej zakończeniu oraz zasady powojennych stosunków międzynarodowych. Posiadała 8 założeń:

• sygnatariusze nie będą dążyli do ekspansji terytorialnej i jakiejkolwiek innej,

• synatariusze nie godzą się na zmiany terytorialne państw bez ich zgody,

• uznaje się wolny dostęp do surowców i wolność handlu,

• wzywa się do przywrócenia autonomii państw, którym zabrano ją siłą,

• deklaracja dążenia do współpracy gospodarczej,

• zapowiedź ustanowienia pokoju dającego bezpieczeństwo narodom,

• deklaruje się wolność mórz i oceanów,

• wyraża się nadzieję, że narody nie będą stosować przemocy (w związku z czym należy wprowadzić system bezpieczeństwa na szeroką skalę i rozbroić narody które zagrażają pokojowi).

Karta Atlantycka  14 VIII 1941 r.
Prezydent Stanów Zjednoczonych i Premier Wielkiej Brytanii podpisali poniższe oświadczenie: "Prezydent Stanów Zjednoczonych i Premier p. Churchill, reprezentujący Rząd Jego Królewskiej Mości w Zjednoczonym Królestwie, spotkali się na morzu. Towarzyszyli im funkcjonariusze obu Rządów, włączając w to wysokich ranga oficerów sił zbrojnych lądowych, morskich i lotniczych.
Poddano dalszemu badaniu całokształt zagadnienia dostarczania amunicji wojennej dla sił zbrojnych Stanów Zjednoczonych i tych krajów, które stawiają czynny opór agresji, zgodnie z postanowieniami aktu o pożyczce i dzierżawie, Lord Beaverbrook, minister aprowizacji Rządu Brytyjskiego, przyłączył się do tych konferencji. Uda się on do Waszyngtonu w celu omówienia dal- szych szczegółów z odpowiednimi urzędnikami Rządu Stanów Zjednoczonych. Konferencje te obejmą również zagadnienia dostaw dla Związku Radzieckiego.
Prezydent i Premier odbyli z sobą kilka konferencji, Zastanawiali się oni nad niebezpieczeństwami grożącymi cywilizacji świata ze strony polityki dążącej do panowania wojskowego opartego na podboju, na która to drogę wstąpił hitlerowski rząd Niemiec i inne rządy z nimi stowarzyszone; ujawnili oni również wysiłek podjęty przez ich oba kraje w celu stawienia czoła tym niebezpieczeństwom.
Uzgodnili oni brzmienie poniższej deklaracji wspólnej: Deklaracja Wspólna Prezydenta Stanów Zjednoczonych Ameryki i Premiera p. Churchilla, reprezentującego Rząd Jego Królewskiej Mości w Zjednoczonym Królestwie, którzy, spotkawszy się, uważają za słuszne ogłosić pewne wspólne zasady w zakresie polityki narodowej ich obu krajów, na których opierają oni swe nadzieje osiągnięcia lepszej przyszłości dla świata.
Po pierwsze, ich kraje nie dążą do żadnego rozrostu ani pod względem terytorialnym, ani pod żadnym innym względem;
Po wtóre, nie pragną oni zrealizować żadnych zmian terytorialnych, które by nie zgadzały się ze swobodnie wyrażonymi życzeniami ludów zainteresowanych;
Po trzecie; szanują oni prawo wszystkich ludów do wybrania sobie formy rządów, pod jaka chcą żyć, i pragną oni, żeby przywrócono prawa suwerenne i autonomie tym, którym je odebrano siłą;
Po czwarte, bez uszczerbku dla swych zobowiązań, będą oni usiłowali ułatwić wszystkim państwom wielkim i małym, zwycięzcom i zwyciężonym, korzystanie z dostępu, na stopie równo- ści, do handlu i surowców świata, potrzebnych im dla ich pomyślności gospodarczej.
Po piąte, pragną oni doprowadzić do skutku jak najściślejszą współpracę pomiędzy wszystkimi narodami w dziedzinie gospodarczej w celu zapewnienia wszystkim lepszych warunków pracy, postępu gospodarczego i bezpieczeństwa społecznego;
Po szóste, spodziewają się oni, ze po ostatecznym załamaniu tyranii narodowosocjalistycznej, zapanuje pokój, który da wszystkim narodom możność przebywania bezpiecznie w swych własnych granicach i który da rękojmią, ze wszyscy ludzie we wszystkich krajach będą mogli pędzić swe życie wolni od strachu i niedostatku;
Po siódme, pokój taki powinien umożliwić wszystkim ludziom przepływanie bez przeszkód morza pełnego i oceanów;
Po ósme, wierzą oni, ze wszystkie narody, ze względów zarówno rzeczowych, jak i duchowych, muszą dojść do wyrzeczenia się stosowania przemocy. A ponieważ żaden pokój w przyszłości nie może być utrzymany, o ile zbrojenia na ladzie, na morzu i w powietrzu będą w dalszym ciągu realizowane przez narody, które groza lub mogą grozić agresja poza swymi granicami, sądzą oni, ze zanim nie zostanie zaprowadzony stały i na szersza skale system ogólnego bezpieczeństwa, rozbrojenie takich narodów jest sprawa zasadniczą.
Będą oni również popierali i zachęcali do wprowadzenia wszelkich innych praktycznych środków, mogących zmniejszyć brzemię zbrojeń, ciążących na ludach miłujących pokój".

E) Reformy okresu Meiji: Mutsuhito, zwany Meiji (1852-1912), cesarz japoński od 1868. W 1867 stanął na czele przewrotu, który zlikwidował panowanie szogunów z dynastii Tokugawa. W okresie sprawowania rządów (zwanym okresem Meiji) unowocześnił kraj, wprowadzając europejskie wzorce w wielu dziedzinach życia społecznego i gospodarczego, m.in.:

• w latach 1872-1873 przeprowadzono reformę rolną. Zlikwidowano majątki samurajów, książąt i kościoła, potwierdzając prawo własności chłopów,

• państwo popierało rozwój przemysłu, handlu i komunikacji. Pierwsza kolej rozpoczęła kursowanie od 1872 roku. Powstały wielkie przedsiębiorstwa przemysłowe na wzór zachodnioeuropejskich czy amerykańskich,

• w 1889 roku cesarz nadał krajowi konstytucję, która jednak nie ograniczała w niczym jego uprawnień. Konstytucja wprowadzała parlament, ale cesarz miał prawo weta wobec jego wszystkich uchwał. Siły zbrojne także podlegały całkowicie jego władzy,

• zreformowana i umocniona militarnie Japonia nie tylko oddaliła od siebie niebezpieczeństwa płynące ze strony mocarstw imperialistycznych, ale wkrótce sama prowadziła politykę ekspansji w Azji,

1. Dwa okresy blokowego systemu równowagi:

2. Najważniejsze zjawiska i procesy w Rosji w okresie demokracji (czyli miedzy dwoma rewolucjami-lutowa i styczniowa), siedem zjawisk:

2. Kolonialny podział świata na przełomie XIX i XX w.

Na początku XIX w. Głównym mocarstwem kolonialnym był a Wielka Brytania. Kolonie w XIX w. Zdobywała Rosja, USA, Francja i Wielka Brytania. Ekspansja rosyjska nastawiona była na Kaukaz i Azję Środkowa. Nie były w stanie się jej przeciwstawić Turcja i Persja. W latach 1830-1850 Rosja skolonizowała Kazachstan.

W drugiej połowie XIX w. Doszło do ostrej rywalizacji kolonialnej w Afryce. Poprzedzały ją wyprawy odkrywcze terenów położonych w głębi czarnego lądu. Wybudowanie przez Francuzów kanału Sueskiego (1869) i otwarcie w ten sposób najkrótszej drogi morskiej z Europy do Indii Chin Japonii nadało Egiptowi niezwykłe znaczenie strategiczne. Anglicy wykupili wiec akcje Towarzystwa Kanału Sueskiego i narzuciły Egiptowi protektorat, choć formalnie należał on jeszcze do Turcji. Sięgnęli również po Sudan gdzie w 1881r. Wybuchło przeciw nim powstanie Mahdiego. Zostało ono całkowicie stłumione dopiero w 1898 r. Doszło wówczas do konfliktu o południe Sudanu (Faszoda) z Francją. Po wojnie z Burami Wlk. Brytania posiadła tereny od Kapsztadu po Kair, ponadto w Afryce Nigerię, Złote Wybrzeże i Sierra Leone.

Francji udało się zagarnąć tereny nazwane później Francuską Afryką Równikową (dziś Gabon, Kongo, Brazzavile, Czad, Republika Środkowoafrykańska) i Francuską Afrykę Zachodnią (Senegal, Sudan Francuski, Gwinea Francuska, Górna Nolta, Niger).

Grabież Afryki rozpoczęły tez Niemcy, Belgia i Włochy. Belgowie z inicjatywy króla Leopolda w 1879 r. opanowali Kongo. Niemcy na drogę podbojów kolonialnych weszły dopiero w latach 80-tych. Opanowały wówczas Togo, Kamerun, Namibię (Niemiecka Afryka Zachodnia). Włochy w tym samym czasie zajęły Erytreę, a później część Somalii. Do końca XIX w. Tereny niemal całej Afryki oprócz Etiopii, Liberii i Maroka stały się koloniami bądź były pod protektoratem któregoś z państw europejskich.

W końcu XIX w o zdobycze na Oceanie Spokojnym zaczęły się starać USA, Japonia i Niemcy. Niemcy zajęły część Nowej Gwinei i kilka Archipelagów (m.in. Wyspy Marshalla). USA odkupiły od Rosji Alaskę (1867). Po wojnie z Hiszpanią o Kubę otrzymały Filipiny (1901). Jednocześnie podporządkowały sobie Hawaje.

3. USA na arenie międzynarodowej na przełomie XIX i XX w.

Aż do lat 80-tych XIX w. Stany interesowały się jedynie problemami amerykańskimi. Zgodnie z doktryną Monroego nie ingerowały w sprawy europejskie i prowadziły politykę izolacji. Jedyna strefą w którą się angażowały była Am. Środkowa i Południowa. Charakter ekspansji ekonomicznej miało tylko ich zainteresowanie Chinami i Japonią.

W latach 80-tych XIX w. USA związały ze sobą ekonomicznie kraje Am. Środkowej i państwa obszaru Morza Karaibskiego. W krajach tych gospodarka opierała się na monokulturze. W związku z tym były one całkowicie uzależnione od przemysłowego importu z USA.

Same eksportowały do północnego sąsiada własne produkty; owoce tropikalne, kakao, kawę. Zaciągając kredyty stopniowo uzależniały się finansowo od północnoamerykańskich banków, koncernów i trustów.

W 1898 r. USA utworzyły Unię Panamerykańską, czyli organizację państw amerykańskich, w której odgrywały decydującą rolę. Swą polityczną pozycję w Unii wzmacniały poprzez finansowy udział w różnorodnych przedsięwzięciach gospodarczych realizowanych w tych państwach.

W ostatniej dekadzie XIX w. w USA ostatecznie zakończono proces kolonizowania Zachodu. Ekspansja coraz silniejszego państwa skierowała się wówczas na zewnątrz; w stronę Pacyfiku i Wschodniej Azji oraz na Karaiby. Oznaczało to z Hiszpanią. W 1898 r. USA uzyskały własne kolonie: Filipiny, Hawaje, Puerto Rico. Na Kubie utworzono w 1902 r. Niepodległą Republikę Kubańską.

Wobec wszystkich niepodległych państw Ameryki USA prowadziły politykę ingerencji w ich sprawy wewnętrzne, popierając korzystne dla siebie rządy.

4. Imperium rosyjskie na przełomie XIX i XX w.

Klęska w wojnie krymskiej ujawniła wszystkie słabości carskiej Rosji którą zaczęto porównywać do kolosa na glinianych nogach. Stąd zdecydowana większość sił politycznych z carem Aleksandrem II na czele widziała pilną potrzebę przeprowadzenia reform.

Najpilniejsze było zniesienie poddaństwa chłopów, które w Rosji przybierało niemal niewolniczy charakter. Manifest carski z 1861 r. dawał chłopom z dóbr prywatnych wolność osobistą i pozwalał wykupić przyznane nadziały ziemi. Wielu chłopów nie potrafiło jednak samodzielnie gospodarować, na co brakowało również pieniędzy. Również znaczna część majątków szlacheckich pozbawionych bezpłatnej siły roboczej popadała w ruinę. Efektem tego była bieda na wsi a w niektórych rejonach nawet głód. W 1864 r. przeprowadzono reformę samorządową sądową. Wprowadzono ziemstwa które zajmowały się sprawami lokalnymi oraz sądy przysięgłych. Istotne znaczenie miała reforma wojskowa i szkolnictwa. Pierwsza ukróciła służbę wojskową ale uczyniła z niej powszechny obowiązek. Rosja w dalszym ciągu prowadziła aktywną politykę na Bałkanach. Tłumiła powstania ludów kaukaskich Na dalekim Wschodzie Rosjanie zagarnęli kosztem Chin tereny nad Amurem i Ussuri. Rywalizowali ponadto z Japonią o Sachalin i Wyspy Kurylskie. Ostatecznie Rosja zagarnęła Sachalin a Japonia Kuryle.

W 1871 r. przy poparciu Bismarcka Rosja odzyskała prawo trzymania floty wojennej na Morzu Czarnym. Był to rewanż za neutralną postawę Rosji wobec wojny francusko-pruskiej. W kilka lat później Rosja powstrzymała Bismarcka przed nowa wojną z Francją. W 1878 r. Rosja odniosła zwycięstwo w wojnie z Turcją ale postawa Wlk. Brytanii i Niemiec pozbawiła ją części zdobyczy. To zaowocowało dalszym zbliżeniem z Francja co uwieczniło podpisanie w 1893 r. sojuszu.

6. Japonia w okresie absolutyzmu oświeceniowego

Mutsuhito Meiji w 1868 r. pozbawił całkowicie władzy ostatniego szoguna. Ekipa cesarska postawiła na szybką modernizację kraju. Stolicę kraju przeniesiono do Edo, które zostało przemianowane na Tokio.

W miejsce księstw wprowadzono prefektury zarządzane przez urzędników państwowych. Przeprowadzono reformę rolną nadając akty własności dotychczasowym użytkownikom. Wprowadzono kalendarz gregoriański, powszechne szkolnictwo oraz obowiązek służby wojskowej. Zorganizowano pocztę i rozpoczęto budowę linii kolejowych. Zaczęto budować nowoczesny przemysł przy pomocy doradców zagranicznych. W 1889 r. wprowadzono konstytucję opartą na niemieckich wzorach.

W związku z rozwojem Japonia pomyślała o ekspansji. Zaczęto od narzucenia Korei traktatu handlowego a następnie wysłania do Seulu wojskowej załogi. Chiny odpowiedziały tym samym. Porozumienie japońsko-chińskie odwlekło wybuch konfliktu. Jednak w 1894 r. wojska Japonii wkroczyły do Mandżurii i na Półwysep Liaotuński gdzie obległy Port Artur. Zniszczona została flota chińska.

8. Geneza I Wojny Światowej

Sprzeczności między mocarstwami narastały stopniowo od lat siedemdziesiątych XIX w. Na początku XX w. konflikt przerodził się w wojnę, na jej genezę złożyły się:

-Wydarzenia na Bałkanach i ścieranie się na tym terenie interesów wszystkich mocarstw,

• rywalizacja kolonialna,

• dążenie do rozwiązania dawnych sporów w Europie,

• wyścig zbrojeń i nasilająca się propaganda nacjonalistyczna.

Na przełomie XIX i XX w. chyliło się ku upadkowi Imperium Osmanskie, które sukcesywnie traciło swe afrykańskie posiadłości.

Rozpadało się również europejskie imperium Turcji. W 1878 r., kongres berliński uznał niezależność Rumunii, Serbii, Czarnogóry i Bułgarii. Te bałkańskie kraje dążyły do scalenia swych podzielonych różnymi granicami narodów i zwracały się przeciwko sobie.

Nawet najmniejsze spory narodowościowe na Bałkanach zyskiwały rangę konfliktu europejskiego. Wynikało to z faktu, że część narodów bałkańskich żyła w granicach Austro- Węgier i Rosji. Oba mocarstwa walczyły zresztą ze sobą o przewagę w tym regionie.

Ponadto losy Turcji, położonej strategicznie między morzami Śródziemnym a Czarnym, nie były obojętne Francji i Wielkiej Brytanii a także Niemcom..

Pod koniec XIX w. uformowały się w Europie dwa bloki militarne. W 1879 r. doszło do zawarcia paktu między Niemcami a Austro- Węgrami. Obie strony zobowiązały się do pomocy militarnej w wypadku rosyjskiego ataku. W 1882 r. do dwuprzymierza dołączyły Włochy- niezadowolone z powodu zajęcia przez Francję Tunisu. Powstało trójprzymierze o charakterze obronnym.

Odpowiedzią na ten sojusz stał się podpisany w 1893 r. traktat wojskowy miedzy Rosją a Francją, dążącą do odzyskania utraconych w 1870 na rzecz Niemiec Alzacji i Lotaryngii. Coraz ambitniejsze plany Niemiec do zdobycia kolonii w Afryce spowodowały z kolei zbliżenie skłóconych dotąd mocarstw kolonialnych Francji i W. Brytanii. Jego efektem było zawarcie w 1904 r. sojuszu zwanego serdecznym porozumieniem (entente cordiale). Gdy w 1907 r. podobne porozumienie zawarła W. Brytania z Rosją powstało trójporozumienie ( tripleentente).

9. I Wojna Światowa.

Wojna rozpoczęła się na dwóch frontach- zachodnim i wschodnim. Niemiecki plan zakładał błyskawiczne zajęcie Francji (stąd wojna błyskawiczna), a następnie przerzucenie wojsk na front wschodni zanim Rosja zakończy mobilizację. Francja wolała wojnę pozycyjna.

Najważniejsze bitwy I wojny światowej na froncie zachodnim:

• Bitwa pod Marna (wrzesień 1914) -przekreśliła niemieckie plany zdobycia Francji, a co za tym idzie wpłynęła na przebieg całej wojny,

• Bitwa pod Verdun (luty-grudzień 1916) największa bitwa I wojny światowej, odparcie ofensywy niemieckiej,

• Bitwa pod Sommą (lipiec- listopad 1916)- wojskom francusko- brytyjskim nie udało się przełamać frontu.

Najważniejsze bitwy na froncie wschodnim:

• Bitwa pod Tannenbergiem (sierpień 1914)- wojska niemieckie powstrzymały natarcie Rosji,

• Bitwa pod Gorlicami (maj 1915)- przełamanie frontu rosyjskiego przez wojska niemieckie i austriackie,

• Bitwa na odcinku południowym (maj 1916)- armia rosyjska zniszczyła dwie armie austriackie.

10. Geneza ruchu komunistycznego w Europie w XX w.

Powstanie ruchu komunistycznego w Europie wiąże się bezpośrednio z budową komunistycznego państwa w Rosji. Bolszewicy wprowadzili tzw. Komunizm wojenny, dzięki któremu zdobyli poparcie robotników i wojska. Praktycznie zlikwidowano wolny rynek, upaństwowiono większość przemysłu i handlu, wprowadzono dostawy obowiązkowe dla chłopów i faktyczny przymus pracy (kartki żywnościowe mieli dostawać tylko zatrudnieni). Dla innych grup społecznych komunizm był jednak tragedia. Dziesiątki tysięcy komisarzy egzekwowało na wsi obowiązkowe kontyngenty żywnościowe. W miastach zajmowali oni mieszkania i domy, które dzielili między kilku ludzi.

12. Rewolucja komunistyczna w Europie.

Republika Weimarska

Wobec klęsk na froncie w Niemczech narastało niezadowolenie wszystkich grup społecznych. Pierwsi zbuntowali się marynarze, którzy nie chcieli wypłynąć na morze by stoczyć bitwę z W. Brytanią. Rewolucja w Berlinie rozpoczęła się 9 listopada

• ogłoszono abdykacje Wilhelma II i proklamowano Niemcy republiką

• Berlińska Rada Robotników i Żołnierzy powołała władze państwowe na których czele stanął socjaldemokrata Friedrich Ebert,

• W wielu miastach powstawały Rady, obalono rządy lokalnych dynastii,

• Komuniści niemieccy skupieni w Zwiazku Spartakusa i kilku mniejszych grupach nawoływali do rewolucji proletariackiej,

• Proklamowano powstanie komunistycznej Partii Niemiec,

• Bojówki KPN12 stycznia 1919 na ulicach Berlina wystąpiły zbrojnie przeciw rządowi Eberta, zostały one rozbite przez żołnierzy korpusów ochotniczych, a ich przywódcy Karol Liebknecht i Róża Luksemburg zamordowani,

• Bojkot wyborów przez komunistów, które wygrała SPD, komuniści nadal usiłowali wzniecić rewolucje, jednak ponieśli klęskę w Monachium i Bremie,

• 11 sierpnia 1919 r. uchwalono konstytucje republiki weimarskiej,

• komuniści próbowali jeszcze wykorzystać złe nastroje społeczeństwa, zwłaszcza w Zagłębiu Rury i Saksonii, jednak z czasem komunizm został pokonany przez ideologie nazizmu.

13. Ewolucja systemu politycznego Rosji w latach 1905-1917

• styczeń 1905 strajk w Petersburgu,

• petycja robotników petersburskich dla cara o ośmiogodzinny dzień pracy, ziemię dla chłopów, powszechną amnestię oraz zakończenia wojny z Japonia,

• masakra pokojowej manifestacji w niedzielę 22 stycznia

• rewolucja ogarnęła cały kraj,

• w czerwcu 1905 bunt załogi pancernika Patiomkin,

• 30 października car Mikołaj II wydaje manifest zapowiadający nadanie praw i swobód obywatelskich oraz zwołanie dumy, będącej odpowiednikiem parlamentu. Spotkało się to z poparciem burżuazji i ziemiaństwa, które powołały własne partie polityczne ( październikowcy i kadeci),

• w grudniu ma miejsce w Moskwie kilkudniowe powstanie rozpoczęte od proklamowania przez Rady Delegatów Robotniczych strajku powszechnego i powstanie krwawo stłumiono,

• przeprowadzono systemem kurialnym( ziemiaństwo, burżuazja, chłopi, robotnicy) wybory do Dumy, które przyniosły sukces kadetom i trudownikom ( reprezentantom zamożniejszych chłopów pragnących reformy rolnej),

• rozwiązanie po dwóch miesiącach Dumy przez cara, gdyż postulowała ona wprowadzenie reform m.in. swobód obywatelskich i odpowiedzialności rządu przed parlamentem

• nastały czasy reakcji stołypinowskiej

14. Narodziny komunistycznego systemu władzy w Rosji Radzieckiej w latach 1917-1921

• powrót Lenina w 1917r. z emigracji i opanowanie Rady Piotrogrodzkiej, przewodniczącym zostaje Lew Trocki, który zostaje szefem komitetu Wojskowo-Rewolucyjnego

• podporządkowanie przez komitet Gwardii Czerwonej

• 6/7 listopada następuje przewrót bolszewicki, oddziały gwardii czerwonej opanowały centrale telefoniczne, elektrownie,. Stacje kolejowe; atak na Pałac Zimowy

• II zjazd rad delegatów robotniczych ogłosił kres istnienia Rządu Tymczasowego i wybrał Radę komisarzy Ludowych z Leninem na czele jako władzę wykonawczą

• Na początku 1918 r. przy użyciu siły rozpędzono demokratycznie wybraną konstytuantę. Powstało pierwsze w świecie państwo marksistowskiej dyktatury proletariatu.

• Utworzenie w 1917 r. NKWD- formalnie centralnego organu administracji oraz Czeki-policji politycznej

• W 1918 r. wprowadzono tzw. Czerwony terror czyli masowe aresztowania

• Prowadzono komunizm wojenny

• W 1917 r. wybuchła wojna domowa która trwała do 1920 r.

• Antybolszewicka opozycja opierała się na tzw. Białych

15. Faszyzm-droga do władzy, interpretacje

Geneza faszyzmu bezsprzecznie wiąże się z I wojną światowa i jej skutkami; frustracją, kryzysem wartości, upadkiem autorytetów, strachem przed komunizmem, problemami społecznymi. Ruchy faszystowskie znalazły poparcie wśród społeczeństw niezadowolonych z wyników wojny i ustaleń pokojowych.

Gwałtowne pojawianie się faszyzmu po wojnie można określić jako wybuch emocji przeciwstawiających się liberalizmowi, demokracji, racjonalizmowi.

Faszyzm opierał się na historycznych mitach wielkiej średniowiecznej germanii lub Cesarstwa rzymskiego a także na nacjonalizmie. Przeciwstawiał się parlamentaryzmowi i indywidualizmowi a jednostkę podporządkowywał państwu i wodzowi. Potępiał zarówno komunizm jak i wolność ekonomiczną a wprowadzał w zamian własne koncepcje ekonomiczne. Odpowiadało to masom rozgoryczonym powojennym ładem.

Możemy mówić o różnych faszyzmach, zwłaszcza że za tym zróżnicowaniem szły odmienne rozwiązania ustrojowe i praktyka polityczna-od dyktatury po totalitaryzm.

Ważnym czynnikiem zwiększającym popularność faszyzmu były demagogia i treści populistyczne, które przekazywano za pomocą bardzo nowoczesnych socjotechnik.

16. System społeczno-polityczny ZSRR w latach 1922-1941

• Konstytucja z 1922r. proklamacja powstania ZSRR; państwo federacyjne składające się z republik związkowych i autonomicznych, podstawowym organem władzy-rady. Zjazd rad wyłaniać miał Wrzechzwiazkowy centralny komitet wykonawczy

• W rzeczywistości władza spoczywała w rękach bolszewików a jedynym decydentem na dobra sprawę był Lenin. Stosowano nomenklaturę czyli osadzanie stanowisk państwowych wyłącznie przez członów partii. Formalnie największa władzę miało Biuro Polityczne Komitetu Centralnego-wpływało na, wszelkie decyzje państwowe.

• Lenin wprowadził terror państwowy- usuwanie przeciwników. Tę drogę do władzy popierał tez Stalin. Rozbudował on bezwzględną dyktaturę partii komunistycznej. Komuniści mieli pełnie władzy- politycznej, ekonomicznej i ideologicznej

• W państwie totalitarnym nie istniała wolność wypowiedzi, nie było wolnej prasy, wolnych związków zawodowych, zakazano zrzeszania się. Istniały tylko organizacje kontrolowane przez partie. Zniesiono wolność religijna, zwalczano ponadto religię

• Propaganda stworzyła kult Stalina

• W ZSRR dbano o powszechną oświatę

• Metoda walki z przeciwnikami były tzw. czystki, wrogów umieszczano w łagrach

• Od społeczeństwa ZSRR wymagał ogromnego poświecenia i pracy ponad ludzka silę

• Dla polepszenia sytuacji ekonomicznej i gospodarczej wprowadzano plany m.in. rozbudowy przemysłu ciężkiego i zbrojeniowego, przeprowadzono kolektywizację rolnictwa określano normy produkcyjne

• Panował wielki głód i powszechna bieda

17. System społeczno polityczny III rzeszy

Hitler wprowadził ujednolicenie niemieckich struktur państwowych. Zlikwidowano federacyjny charakter państwa, znosząc autonomię krajów związkowych. Powstała III rzesza, państwo jednolite i scentralizowane. Administrację państwowa ściśle powiązano z aparatem partyjnym, podporządkowano NSDAP. Przynależność do niej stała się jedyną legalną formą działalności publicznej. Całe społeczeństwo podlegało w ten sposób jednej partii i przywódcy.

Kształtowanie państwa totalitarnego odbywało się drogą terroru i zniesienia praw obywatelskich. Istotną rolę odgrywały przy tym organizacje paramilitarne (S.A. , SS , Gestapo). W 1935 r, Reichstag wprowadził ustawy norymberskie które stanowiły ze za obywateli rzeszy mogą zostać uznane jedynie osoby należące do rasy aryjskiej. Ludność żydowską pozbawiono wszelkich praw.

Społeczeństwo kontrolowano i zniewalano za pomocą zmasowanej propagandy oraz poprzez oświatę i kulturę. Nauki humanistyczne i sztukę także podporządkowano ideologii a niezgodne z nią książki palono.

Przekonywano niemiecka opinię publiczna do idei czystości rasy niemieckiej, antysemityzmu, pogardy dla innych narodów. Fanatyczna wiara w wodza i agresywny stosunek do świata były powszechne.

Do popularności Hitlera i jego ideologii znacząco przyczynił się wprowadzony przez niego rozbudowany system opieki społecznej a także likwidacja bezrobocia osiągnięta dzięki inwestycjom i zamówieniom państwowym.

18. Faszyzm włoski i niemiecki-podobieństwa i różnice

Podobieństwa

• Fanatyczna wiara w wodza ( Duce, Fuhrer)

• Szczególna rola państwa i narodowości w życiu człowieka (utożsamianie się z państwem i narodem)

• Zjednoczenia państwa i narodu dla dobra wszelkich wartości

Różnice

• Istnienie we Włoszech innych konkurencyjnych dla faszyzmu ideologii

• Istnienie Kościoła we Włoszech

• Monarchia we Włoszech

• We Włoszech brak stosowania systemu masowej kontroli

• Brak masowego terroru we Włoszech

• W III Rzeszy istnienie NSDAP jako jedynej partii, we Włoszech korporacje zamiast partii

19. Autorytarny system społeczno polityczny w Europie Środkowej w okresie międzywojennym

Litwa Łotwa i Estonia zwane umownie republikami bałtyckimi uzyskały niepodległość w podobny sposób. We wszystkich republikach zgromadzenia ustawodawcze uchwaliły demokratyczne konstytucje ale nie zyskały one zaufania. Powstawały zatem systemy autorytarne. Charakteryzowały się one zachowaniem niektórych zasad ustroju demokratycznego jak np. ograniczony parlament, niektóre partie polityczne, ordynacja wyborcza z nie w pełni wolnymi wyborami, ograniczona wolność słowa. Bywało że dyktatorzy przyjmowali tytuł prezydenta.

Litwa-zmierzanie do stabilizacji gospodarczej i społecznej, reforma rolna, mająca na celu wywłaszczenie wielkiej własności ziemskiej. Ludność litewska poparła reformę. Nabrała ona antypolskiego charakteru bo większość majątków była polska.

Łotwa-reforma rolna, która stała się podstawą szybkiego rozwoju przemysłu i pomyślności gospodarczej.

Estonia-reforma rolna, rozwiązanie parlamentu, delegalizacja partii politycznych, Pats przyjął tytuł prezydenta.

21. Nowa mapa polityczna Europy po I Wojnie Światowej

18 stycznia 1919 r. w Wersalu pod Paryżem zebrali się przywódcy państw ententy i pozostałych państw zwycięskich w celu uzgodnienia powojennego ładu. W wyniku półtorarocznych rozmów pokojowych podpisano w sumie 5 traktatów z przegranymi państwami określających nowy system polityczny w Europie-wersalski ład.

Najsurowiej alianci obeszli się z Niemcami (traktat paryski z 28 czerwca 1918r.). Utraciły one liczne terytoria Alzację Lotaryngię Wielkopolskę pomorze Gdańskie.

Równie ciężkie warunki narzucono Austrii (traktat w Saint-Germein z 10 września 1919 r.) oraz Węgrom (traktat z Trianon z 4 czerwca 1920r.). Oba te państwa utraciły ogromne terytoria. 27 listopada 1919 r. z Bułgarią podpisano traktat w Neully. Traktatem z Sevres z 10 sierpnia 1920 r. ostatecznie zlikwidowano Imperium Osmańskie. Nowa Turcja obejmowała swym terytorium jedynie obszar Azji mniejszej. Nowe granice europejskie miały być wytyczone wg kryterium narodowościowego.

Na gruzach trzech imperiów: Austro-Węgier, Niemiec i Rosji powstało 9 niepodległych państw: Czechosłowacja, Austria, Jugosławia, Węgry, Polska, Finlandia, Estonia, Łotwa i Litwa. Nowe granice w Europie liczyły razem 6 tys. km przynależność państwowa zmieniło 80 mln ludzi.

25. Ewolucja systemu bezpieczeństwa w Europie w latach 1919-1925.

- system wersalski; podpisanie z Niemcami traktatu pokojowego. Gł. Decydenci: T.Woodrow Wilson (prez USA), Dawid L.George (premier W.Brytanii), Georges Clemenceau (premier Francji), T.Vittorio Orlando (premier Włoch).

Traktaty zawarte z innymi państwami centralnymi: z Austrią w Saint Germain (1919r.), z Bułgarią w Neuilly-sur-Seine (1919r.), z Turcją w Sevres (1920r.), z Węgrami w Trianon (1920).

- powstanie tzw. Małej Ententy - sojuszu Francji, Czechosłowacji, Jugosławii i Rumunii;

- powstanie Ligi Narodów z inicjatywy prezydenta USA W.Wilsona. (1919r.)

- konferencja Waszyngtońska (1921-1922),

- układ w Rapallo pomiędzy Niemcami i Rosją Radziecką (1922r.)

- układ w Lozannie kończący wojnę grecko-turecka (1923r.)

- konferencja w Locarno - wielki sukces Niemiec, uzyskanie równouprawnienia politycznego. Ustalenie dot. zach. granic Niemiec, bezpieczeństwo granicy z Francja i Belgią - gwarantem dla Niemiec jest Anglia, pozostawienie otwartej sprawy granic wschodnich,

26. Rozbrojenie w latach międzywojennych /decyzje Paryskiej Konferencji Pokojowej, Genewska Konferencja Rozbrojeniowa oraz inicjatywy i porozumienia pacyfistyczne/.

- Konferencja Rozbrojeniowa w Genewie (1932 - 1937) stanowiła wypadkową serii zdarzeń i decyzji mających miejsce po zakończeniu Konferencji Pokojowej w Paryżu

- była częścią prac kontynuowanych przez szereg lat pod auspicjami Ligi Narodów, mających na celu utrzymanie pokoju i wykonanie zobowiązań nałożonych na państwa członkowskie przez Pakt Ligi.

- Rada Ligi powołała w maju 1920 r. Stałą Komisję Doradczą do spraw wojskowych, morskich i lotniczych. Będąc zainteresowana w ograniczeniu zbrojeń, a nie przeprowadzeniem rozbrojenia, dyplomacja francuska zdołała pozyskać wiele państw dla swej formuły: "Najpierw bezpieczeństwo - potem rozbrojenie"
- Polska od początku była zwolenniczką francuskiej koncepcji bezpieczeństwa. O bezpieczeństwie obu państw decydować może przede wszystkim posiadanie dużych własnych armii.

- redukcja sił zbrojnych przez jakieś państwo miała spowodować reakcję łańcuchową redukcji przez inne państwa, co miało wzmocnić poczucie bezpieczeństwa. Za były W Brytania, Włochy, USA. Inne stanowisko zajęły delegacje Francji, Polski, Belgii, Czechosłowacji, Rumunii i innych państw, które czuły się narażone na atak ze strony Niemiec.

- Najważniejszymi założeniami rezolucji były: 1) rozbrojenie powinno być powszechne, 2) w aktualnej sytuacji międzynarodowej bez wystarczających gwarancji bezpieczeństwa większość państw nie mogłaby przyjąć na siebie odpowiedzialności za poważną redukcję zbrojeń, 3) bezpieczeństwo może zapewnić ogólny układ obronny

- 1924 - nowa formuła: "Bezpieczeństwo, arbitraż, rozbrojenie" - tak narodził się tzw. Protokół Genewski, przyjęty przez Zgromadzenie Ligi Narodów 2 paź 1924 r. Potępiał wojnę, z wyjątkiem wojny obronnej lub akcji zbrojnej prowadzonej z upoważnienia Ligi Narodów, wprowadzał zasadę obowiązkowego arbitrażu, przewidywał system skutecznych sankcji, postulował redukcję i ograniczenie zbrojeń oraz dawał wyraz przekonaniu, że możliwe jest pokojowe rozwiązywanie sporów międzynarodowych.

- Orędownikami Protokółu były przede wszystkim: Francja, Polska, Czechosłowacja i Belgia - państwa zainteresowane w uzyskaniu gwarancji bezpieczeństwa swoich granic. Protokół podpisało 19 państw. O jego upadku zadecydował opór Wielkiej Brytanii.

- W październiku 1925 r., podpisane zostało sześć traktatów. Z polskiego punktu widzenia Locarno było aktem brzemiennym w niebezpieczeństwa na przyszłość, który dokonał się wbrew jej zgodzie. Aprobatę międzynarodową uzyskał podział granic na dwie kategorie: zagwarantowanych na Zachodzie i pozbawionych międzynarodowego atestu nienaruszalności na Wschodzie. Stworzono dogodną bazę do antypolskich manewrów rewizjonistycznych w Niemczech, dającą dyplomacji niemieckiej szansę rewindykacji Pomorza i Śląska w drodze rokowań dyplomatycznych.

27. Upadek kolektywnego systemu bezpieczeństwa w Europie w latach 1932-1936.

- Kolektywizm - współpraca między państwami

- Paternalizm - gwarancja nie tylko dla siebie, ale i dla państw mniejszych.

Anglia, Francja USA - Japonia, Włochy, Rosja = koncepcja antyniemiecka

- system kolektywny przewidywał dwa filary bezpieczeństwa: koncept mocarstw Anglia, Francja i USA (gwarant bezpieczeństwa Anglii i Francji), oraz Japonia, Włochy i Rosja.

- członkami pierwotnymi Ligi Narodów były 32 państwa (w tym Polska) i 5 dominiów oraz 13 państw zaproszonych do członkostwa w Lidze (wszyscy byli wymienieni w aneksie do Paktu); USA nie ratyfikowały nigdy Paktu i nie były członkiem organizacji, chociaż delegat USA uczestniczył w obradach w charakterze obserwatora; ZSRR należał do Ligi Narodów 1934-39, Niemcy zostały przyjęte 1926, wystąpiły 1933, także Japonia (1933) i Włochy (1937) zrezygnowały z członkostwa w organizacji, aby nie ograniczać się zobowiązaniami międzynarodowymi.

- 1932 - Daleki Wschód - wrześniowy atak Japonii na Mandżurię. W europie moderatorem są Niemcy wykorzystujące sprzeczności w polityce Anglii i Francji.

- 1933 - lipiec - konwencja definicji agresora z inicjatywy Rosji - ten kto wypowiada wojnę, ten, kto wkracza na teren innego państwa - ten, kto blokuje brzegi i porty, - ten kto bombarduje inne państwo

- 1932-1934 - Koncepcja Paktu Czterech (B. Mussoliniego) - doprecyzowanie pierwszego filaru bezpieczeństwa (4 mocarstwa: Anglia, Francja, Niemcy, Włochy). M.in. Polacy zagrozili wystąpieniem z Ligi Narodów - pakt nie wszedł w życie.

- Idea Paktu Wschodniego - próba stworzenia regionalnego systemu bezpieczeństwa. Podstawa: ZSRR, Francja - Belgia, Niemcy, Polska, Czechosłowacja.

- 1934 - wystąpienie Niemiec z Ligi Narodów i Międzynarodowej Konferencji Rozbrojeniowej, próba wchłonięcia Austrii i izolacji Czechosłowacji. Podejmują zbrojenia i silną penetrację gospodarczą w terenie naddunajskim, godząc we Francję. Idea wojny prewencyjnej przeciwko Niemcom (J. Piłsudski).

- Układ Polsko-Niemiecki o nieagresji (1934r.), z Rosją (1935r.)

28. System waszyngtoński - powstanie, istota, trwałość.

II KONFERENCJA WASZYNGTOŃSKA 1921-1922

- jako dopełnienie paryskiej konferencji pokojowej tworząca wraz z traktatem wersalskim tzw. system wersalsko-waszyngtoński;

- uczestnicy: USA, Anglia, Francja, Włochy, Belgia, Japonia, Portugalia, Holandia, Chiny

- była sukcesem USA, które wymusiły na Wielkiej Brytanii rezygnację z zasady „Two Powers Standard” i ustępstwa Japonii posiadającej specjalne prawa w Chinach

- USA zostały bardzo wzmocnione dzięki wielkiej wojnie (dzięki dużym zamówieniom zbrojeniowym z europy) zadłużenie europy w USA to 12 mld $ (W Brytania, Francja, Włochy, Belgia)

-w latach wojny w stanach nastąpił ogromny wzrost przemysłu i obrotów gosp.(6%ludzi świata,50%wydobycia węgla,66%wydobycia ropy naftowej,60%wydobycia miedzi)

- Ameryka pragnęła nowego podziału świata (czując się silną i pewną), czemu buntowała się Anglia. Rywalizacja gosp Ang-Ameryk.(monopole USA konkurowały na terenach Australii i Nowej Zelandii, powolne wyparcie Anglików z ameryki południowej, sprawa chin:ang-polit.strefy wpływów, USA - polityka otwartych drzwi, czyli swobodna penetracja ekonom.)

-zaostrzenie stos. USA - Japonia,(jap. podczas I wojny bardzo umocniła się na terenach dal wsch. otrzymała też przywileje oraz kolonie niegdyś niem. Zaczęła skutecznie wypierać Anglików i Amerykanów ze swego terenu wpływów i strefy Chin. USA nie mogła jednak sprzeciwić się temu jawnie ponieważ Japonia prowadziła politykę anty-radziecką, co było na rękę amerykanom)

-sojusznikiem jap była Anglia układem z 1911 przedłużonym na kolejne 10 lat.(głownie przeciw Rosji i Niemcom ,tylko częściowo przeciw USA)zadaniem więc USA było obalenie tego sojuszu, zwłaszcza że Japonia powoli ,wbrew sojuszowi, stawała się agresywna w stosunku do W Brytanii ,konkurując z nią na terenach Chin.

- 13 grudzień 1921 - podpisanie układu 4 mocarstw (USA ,W Brytania, Francja, Japonia)-umowa o podziale stref wpływów na Pacyfiku (wzajemna gwar. bezpieczeństwa terytorialnego) po ratyfikacji ukł.4 mocarstw traci moc układ angielsko - japoński.

- 4 luty 1922 - Japonia i Chiny podpisały traktat, na mocy którego Japonia wycofa swe wojska z Szantungu oddanie kolei oraz wspólna własność kopalni towarzystwa jap-chińskiego.

- 6 luty 1922-traktat 9 państw-wszyscy uczestnicy zobowiązują się do poszanowania terytorium Chin i przestrzegania "zasady otwartych drzwi”

-układy waszyngtońskie stały się dopełnieniem traktatów paryskich
-sukces dyplomatyczny USA
-porażka Japonii - liczne ustępstwa (opuszczenie Szantungu, zerwanie sojuszu z Anglią)
-poszkodowanie Chin (t.9 państw to jawna grabież i status półkolonii)
-nowy układ sił nie przetrwał długo. Było to tylko chwilowe załagodzenie sytuacji.

29. CCCP wobec systemu wersalskiego w okresie międzywojennym.

ZSRR prowadził dwupiętrową politykę zagraniczną już od 1919 roku. 1. Polityka prowadzona w oparciu o tradycyjne sposoby ( na szczeblu oficjalnym ) 2. Równocześnie polityce bolszewiccy wprowadzili III międzynarodówkę - Komintern (1919 - 1943)

W oparciu o to drugie piętro polityki istniała międzynarodowa struktura partii komunistycznych. Ta międzynarodówka była wynikiem decyzji 36 delegatów partii komunistycznych z zachodu. De facto 32 z tych delegatów mieszkało na stałe w Moskwie, przyjechało rzeczywiście 4 delegatów: dwóch z Norwegii i ze Szwecji a dwóch z Niemiec.

- ZSRR i Wielka Brytania szukają sposobu porozumienia się by handlować przy założeniu że nie będzie oficjalnego porozumienia - zbliżenia. ZSRR potrzebował nowoczesnych technologii, przemysłu, żywności (!)

- W czasie rządów Partii Pracy w Anglii następuje kryzys gospodarczy, Reakcją Międzynarodówki jest list otwarty do robotników brytyjskich. Przedmiotem tego listu jest dyrektywa Zinowiewa nawołująca komunistów brytyjskich do obalenia rządu socjaldemokratycznego. I w 1926 znowu przygotowane ulotki, znów organizowana pomoc dla robotników. Reakcją na list Zinowiewa nie były jedynie noty protestacyjne, lecz zerwanie stosunków dyplomatycznych - 1927 rok. Od tego czasu w Rosji alarm wojenny, bo powstanie koalicja imperialistów zachodnich, która zaatakuje - to służyło Stalinowi do umocnienia pozycji i usprawiedliwiania ostrzejszych środków.

- Układ w Rapallo - w oparciu o niego Niemcy mogły szkolić kadry w Rosji a Rosja mogła oczekiwać poprawienia swojego poziomu technicznego. Od 1923 zakłady Junkersa mogły otworzyć w filii pod Moskwą fabrykę samolotów. W Lipiecku (pod Moskwą) powstał ośrodek dla szkolenia pilotów niemieckich

- W 1927 formalnie ZSRR współpracuje z 24 firmami niemieckimi i 14 z Ameryki. Na koniec roku układ jest inny 15 firm niemieckich i 40 amerykańskich. Czyli ograniczenie, ale nie zerwanie stosunków z Niemcami. Prawie wszystkie firmy radzieckie miały wspólne pole z firmami amerykańskimi czy zachodnimi (szkolenie, wymiana informacji, technologii) Ograniczenie współpracy z Niemcami na rzecz USA.

- Polityka Stalina wobec Niemiec tego okresu to: 1. nienawiść do SPD 2. uznanie nazistowskiej siły 3. obawa aby komuniści niemieccy nie doszli do władzy, aby nie doszli sami do władzy, gdyż mogliby wymknąć się spod kontroli bolszewizmu. Wolno im było przejąć władze ale z pomocą radziecką, z nadania Moskwy.

30. Blokowy system bezpieczeństwa w okresie międzywojennym - powstanie i istota.

1936 - narodziny blokowego systemu bezpieczeństwa.

Pakt Antykommiternowski - sojusz polityczno-militarny pomiędzy Niemcami i Japonią. Przyłączenie do paktu Włoch (1937r.). W 1936r. rysuje się ściślejsza współpraca Anglii i Francji, liczących na wsparcie USA. Zasada lojalności i objęcia swoim zasięgiem jak największej liczby państw. Dla pokoju europejskiego ważne jest jak zachowają się państwa małe i ZSRR.

Druga połowa lat 30tych - wykrystalizowanie się głównych idei, które stały się przyczyną II wojny.

- idea Wielkiej Wschodnioazjatyckiej Strefy Wspólnej Prosperity (dominacja Japonii)

- idea Korporacyjnych Wielkich Włoch jako nawiązanie do cesarstwa i zrealizowanie Italianity. Mussolini chciał dominacji w basenie Morza Śródziemnego.

- idea 1000-letniej rzeszy, miała obejmować Europę kontynentalną i sięgać aż po Ural

- Międzynarodowa Republika Rad - lansowana przez ZSRR od 1919r. oparta na przesłankach klasowych

31. Współpraca niemiecko-radziecka w Europie w okresie międzywojennym.

- 1918 - Traktat Brzeski - pokój separatystyczny z państwami centralnymi

- 1922 - Układ w Rapallo - układ zawarty niespodziewanie (z inicjatywy rosyjskiej) dnia 16 kwietnia 1922 między Niemcami, a Rosją. Został podpisany w trakcie trwania światowej konferencji gospodarczej w Genui, na której próbowano włączyć Rosję w obieg światowej gospodarki. Doszło wtedy do nawiązania stosunków dyplomatycznych i przerwania izolacji Rosji Radzieckiej na arenie światowej. Traktat przewidywał, iż Niemcy mogli bez przeszkód, a wbrew postanowieniom traktatu wersalskiego szkolić swoich lotników i tworzyć kadrę wojsk pancernych na poligonach i w bazach położonych w głębi państwa rosyjskiego. Umowa została poszerzona 29 lipca 1922 roku w wyniku zacieśniono współpracę w sprawach wojsk pancernych. Układ ten otwierał drogę do pełnej współpracy gospodarczej i politycznej Rosji i Niemiec. Postanowienia traktatu szybko rozciągnięto na inne republiki radzieckie, przełamując tym posunięciem, izolację nowych państw komunistycznych. Traktat ten został poszerzony tzw. układem berlińskim w 1926 roku. Był on przedłużany w latach 1931 i 1933.

- 1938 - 1939 - rokowania (a właściwie jedynie gra dyplomatyczna) pomiędzy Rosją a Niemcami.

- 23 VIII 1939 - pakt Ribbentrop-Mołotow

- 28 IX 1939 - sojusz o przyjaźni i granicach, wymiana stref wpływów ZSRR - pas między Litwą a Bugiem

22 VI 1941 - wojna między Rosją a Niemcami

32. Światowy kryzys ekonomiczny 1929-1933.

- jesień 1929r. - „czarny czwartek”- bezprecedensowy wybuch paniki inwestorów i graczy giełdowych. Tego dnia sprzedano na giełdzie 13 milionów akcji, w „czarny piątek” - 16 milionów. Wydarzenie to przeszło do historii pod nazwą „krachu na Wall Street”. Dow Jones spadł z poziomu 452 punktów do zaledwie 244. Nastąpiło całkowite załamanie systemu gospodarczego i finansowego USA. Ze względu na kapitałowe powiązania kryzys dotknął cały świat. 4 lata globalnej depresji ekonomicznej.

Przyczyny: nadmiernie rozwinięta (pocz.lat 20tych) i niekontrolowana koniunktura gospodarcza - doprowadzono do ogromnego wzrostu produkcji przemysłowej. Ujemny bilans finansowy spowodowany zbyt dużymi inwestycjami poza USA i nie spłacaniem pożyczek przez dłużników. Brak wzrostu płac dla pracowników najemnych = za wzrostem podaży dóbr nie szło powiększenie się siły nabywczej potencjalnych konsumentów.

Wszechogarniająca recesja oznaczała kres wiary w zasadę nieograniczonej wolnej konkurencji rynkowej (leseferyzm, niewidzialna ręka rynku). Wprowadzenie wysokich barier celnych uderzało w państwa słabiej rozwinięte, czerpiące dochody z eksportu surowców i płodów rolnych.

Przezwyciężenie kryzysu stało się możliwe dzięki wprowadzeniu tzw. interwencjonizmu państwowego (John Keynes). W oparciu o teorie Keynesa w 1933 - sesja stu dni - nadzwyczajna sesja Kongresu USA - powstał plan New Deal (Nowy Ład), podjęty przez Franklina Delano Roosvelta. Oznaczał podniesienie płac, zwiększenie dostępności taniego kredytu, wprowadzenie progresji podatkowej, regulowanie wysokości produkcji rolnej systemem kontraktacji i zakupów interwencyjnych, wzrost nakładów na roboty publiczne, zwiększenie roli związków zawodowych.

W krajach faszystowskich (Niemcy, Włochy) interwencjonizm państwowy przybrał formę etatyzmu (Niemcy) lub korporacjonizmu (Włochy).

33. Upadek systemu waszyngtońskiego i japońska idea Wielkiej Wschodnioazjatyckiej Strefy Wspólnej Prosperity

34. Faszystowskie Włochy (idee korporacyjne, koncepcja Italianity oraz próby jej realizacji)

Głównym ideologiem rodzącego się we Włoszech faszyzmu był Banito Mussolini, silnie eksponujący elementy nacjonalistyczne (odzyskanie Sabaudii i Nicei), pozyskanie nowych kolonii i odbudowa znaczenia Włoch w oparciu o ideę renowacji Imperium Romanum. W kwestiach socjalnych proponował ziemię dla chłopów, kontrolę robotników nad fabrykami, ochronę drobnej burżuazji przed wielkim kapitałem. W 1919r. powstały w Mediolanie pierwsze organizacje kombatanckie, w 1921r. zdobywając 35 mandatów w wyborach parlamentarnych.

Listopad 1921 - utworzenie Narodowej Partii Faszystowskiej oraz jej bojówek, tzw. „czarnych koszul”. W październiku 1922r. w Neapolu Mussolini zapowiedział marsz na Rzym. Dzień później, w wyniku zakulisowych działań, król Wiktor Emanuel powierzył w 1922r. Mussoliniemu misję tworzenia rządu. Po 1924r. w posiadaniu ¾ mandatów w parlamencie. Mordy na działaczach socjalistycznych (Mateotti). Ograniczanie demokracji, kontrola prasy, likwidacja związków zawodowych (utworzenie solidarystycznych korporacji pracowników i pracodawców, ściśle kontrolowanych przez państwo) = tworzenie państwa totalnego. 1926 - ustawy wyjątkowe - wprowadzenie systemu monopartyjnego > jedyną legalną partią jest Narodowa Partia Faszystowska wraz mandatów Wielką Radą Faszystowską, anulowanie mandatów opozycji, zniesienie niezawisłości sądów. Od 1928r. organem nadrzędnym nad parlamentem była Wielka Rada Faszystowska, a Duce (il Duce - Mussolini obwołał się dyktatorem i wodzem narodu w 1925) skupił władzę wykonawczą i ustawodawczą. Dwa hasła: „Duce ma zawsze rację” oraz „Wierzyć, słuchać, walczyć”.

W 1935-36r. podbój Etiopii, w 1937r. przystąpienie do Paktu Antykommiternowskiego, 1939r. zaanektowanie Albanii, 1940r. - wypowiedzenie wojny Francji, 1941r. - wraz z Rzeszą atak na Jugosławię i Grecję, wypowiedzenie wojny ZSRR. 1943r. - upadek reżimu faszystowskiego we Włoszech.

35. Gospodarka, społeczeństwo, państwo w systemie komunistycznym i faszystowskim - podobieństwa i różnice.

a) III Rzesza b)ZSRR

a) wodzostwo na wszystkich szczeblach, b) pozory zarządzania kolektywnego.

- społeczeństwo: poza są socjalni, dążenie do stworzenia nowego człowieka, podobny system wychowawczy, wspólne rozbicie więzów rodzinnych, towarzyskich, różny zasięg terroru w stosunku do społeczeństwa i elity.

a) do 1938r. - 20 000 ofiar, b) liczba nieznana

a) dla Nazistów podstawową wartością jest naród, wrogiem inny naród, b) dla komunistów wrogiem jest klasa

a) faszyści = legalnie, b) komuniści = nielegalnie

- silna gospodarka nastawiona na wojnę, rozbudowa przemysłu ciężkiego, prymat polityki nad ekonomiką, eliminacja praw rynku (kosztów, zysku), podobny stosunek do pracy (państwowe związki zawodowe).

- podobne cele strategiczne: a) budowa 1000-letniej Rzeszy opartej na kryteriach rasowo-biologicznych, b) budowa światowej Republiki Radzieckiej

36. Autorytaryzm a totalitaryzm - analiza porównawcza.

Autorytaryzm: nie jest formą pośrednią pomiędzy demokracją a totalitaryzmem.

- powstał na bazie krytyki demokracji

- hasła odnowy, sanacji (w faszyzmie negacja tego co stare)

- niewielka grupa rządzących w oparciu o wojsko lub policję (totalitaryzm-rządzi jednostka)

- bez udziału społeczeństwa, brak masowej partii, aktywizacji mas

- na czele stoją politycy gabinetowi, generałowie (totalitaryzm-charyzmatyczna jednostka)

- wojsko gwarantem stabilności, integralności (dawało możliwość awansu społecznego), antydemokratyczne, antykomunistyczne, antyparlamentarne, wrogie wobec faszyzmu

- szczególna rola Kościoła

- szczególna wartość granic państwa

- podkreślanie roli dyscypliny

- autorytarny rząd reprezentuje interesu zbiorowości, to władza a nie dyktatura

- system ma być hierarchiczno-autorytarny, rząd silnej ręki skupia prawo zwierzchnie

Totalitaryzm

- jeden charyzmatyczny wódz

- zasada wodzostwa

- państwo wodzowskie (III Rzesza - Fuhrenstadt)

- stanowisko kanclerza i prezydenta w jednym ręku (Hitler)

- ograniczenie wolności osobistej, słowa

- jedne związki zawodowe

- prawo do konfiskat, przeszukań

- administracyjne prawo do zmiany konstytucji

- prerogatywy wodza (przekreślenie istnienia państwa normatywnego)

- tworzenie nowych resortów (tj. propagandy, uświadomienia narodowego)

- likwidacja innych partii

- likwidacja niewygodnych organizacji

- najwyżej stoi wódz i jego drużyna, niżej elity władzy (NSDAP), wojsko, obywatele pełnoprawni, przynależni państwowo (np. Polacy w III Rzeszy), poddani, chorzy umysłowo, kryminaliści, homoseksualiści.

- eliminacja

- skrajny nacjonalizm, wrogość wobec komunizmu, może wystąpić antysemityzm (ale nie musi - vide Włochy)

- mitologizacja wrogów

- masowa partia, armia partyjna

- sprawowanie władzy za pomocą terroru (inne niż w ZSRR)

37. Ład wersalski - istota, czynniki wzmacniające i osłabiające.

czynniki osłabiające:

- trudna syt. gospodarcza, kilka kryzysów (1925, Wielki Kryzys 1929-1933 w USA, dla Europy 1928-1935)

- odejście USA od aktywnego konceptu mocarstw

- wizja przewrotu społecznego w Niemczech - kto ma Berlin, ma Niemcy > kto ma Niemcy na Europę

- dążenia rewizjonistyczne państw niezadowolonych z traktatu (Niemcy, Rosja, Węgry, Bułgaria, Włochy

- kwestia narodowa (sztuczne twory tj. Czechosłowacja)

- działalność organizacji pacyfistycznych

- łamanie postanowień traktatu przez Rzeszę (powszechna służba wojskowa, lotnictwo wojskowe)

- wypowiedzenie brytyjsko-niemieckiego układu morskiego

- anszlus Austrii

czynniki wzmacniające:

- solidarność państw nowopowstałych w celu utrzymania tego stanu rzeczy

- utworzenie Ententy bałkańskiej (Turcja) i bałtyckiej (Finlandia, Litwa, Łotwa, Estonia)

- uszczegółowienie paktu Ligi Narodów

- protokół genewski z 1924r. - pokojowe rozstrzyganie sporów - arbitraż międzynarodowy

- pakt Brianda-Kelloga 1927-1928 - rozszerzenie protokołu genewskiego (który nigdy nie wszedł w życie), miał znaczenie moralne

38. Państwa demokratyczne w latach międzywojennych (sytuacja wewnętrzna, polityka zagraniczna)

39. Przekształcenia polityczno-terytorialne w Europie w latach 1938-1941.

40. Polityka mocarstw wobec Niemiec w okresie międzywojennym.

41. Polityka zagraniczna Japonii w latach 1931-1940 - przyczyny, przebieg, rezultaty

- lata 30-te to okres nasilenia się szowinizmu i militaryzmu, objawiły się one incydentami zbrojnymi (1930,1932,1934,1936), a w polityce zewnętrznej dalszymi działaniami wojennymi w Chinach (1931, tzw. Incydent mandżurski, zorganizowany przez Armię Kwantuńską).

- Japonia doprowadziła do powstania marionetkowego państwa Mandżukuo - obudzenie świata.

- 1933 r - wystąpienie z Ligi Narodów,

- 1937 - incydent Chiński, który przekształcił się w trwającą do 1945r. wojnę

- 1936 - podpisanie paktu antykomiternowskiego z Niemcami

- 1940 - traktat berliński (oś Berlin-Rzym-Tokio), uznanie pierwszeństwa Japonii do tworzenia porządku w Azji

- dwa kierunki ekspansji: północny (Syberia - konflikt z ZSRR), południowy - Azja pd-wsch. (docelowo zajęcie Australii - konflikt z USA). Ostatecznie przeforsowano południowy kierunek ekspansji.

- próba wywołania konfliktu z ZSRR (incydent w rejonie jeziora Chasan w 1938r) i walki radziecko-japońskie nad rzeką Całchyn-goł w 1939r. Klęska wojsk japońskich oraz podpisanie przez ZSRR paktu Ribbentrop-Mołotow skłoniło Japonię do południowego kierunku ekspansji.

42. Przebudowa polityczno - terytorialna Czechosłowacji w latach 1938 - 1939

Konferencja w Monachium (29.09.1938r.) z udziałem premiera Francji Eduarda Daladiera, premiera Wielkiej Brytanii Artura Nevilla Chamberlaina, Adolfa Hitlera i Benito Mussoliniego. Uczestnicy konferencji, nie licząc się z rządem Czechosłowacji, postanowili oddać Hitlerowi Sudety. Konferencję monachijską okrzyknięto w Czechosłowacji zdradą. Premier Wielkiej Brytanii miał o niej odmienne zdanie - uratowałem pokój dla mojego pokolenia.

43. Przyczyny wybuchu II Wojny Światowej:

1. narodziny faszyzmu w Europie,

2. antysemityzm, głoszenie haseł antysemickich,

3. dojście do władzy Adolfa Hitlera (30.01.1933r. - powstanie III Rzeszy),

4. dążenie do rozszerzenia „przestrzeni życiowej” dla Niemców,

5. łamanie przez Niemcy zasad traktatu wersalskiego 28.06.1919r.,

6. wkroczenie wojsk niemieckich do Austrii i wcielenie jej (13.03.1938r.) do III Rzeszy (Anshlus),

7. początek intensywnych zbrojeń, budowa przemysłu ciężkiego - zbrojeniowego,

8. zawarcie przez Niemcy, Włochy i Japonię tzw. Paktu Antykominternowskiego i powstanie tzw. Osi Berlin - Rzym - Tokio,

9. bierność państw europejskich wobec działań Niemców prowadzących do intensyfikacji zbrojeń, nie przestrzegania zasad Traktatu Wersalskiego,

10. niezadowolenie Niemców z postanowień Traktatu Wersalskiego,

44. Wojna fińsko - radziecka w latach 1939 - 1940 - przyczyny, przebieg, rezultaty:

przyczyny:

• szukanie przez Związek Radziecki najwygodniejszej dla siebie pozycji politycznej i strategicznej w zbliżającym się konflikcie europejskim,

• niebezpieczne położenie Leningradu, tuz nad granicą fińską,

• chęć posiadania przez ZSRR części terytorium Finlandii (przesmyk Karelski, półwysep Hanko, kilka wysepek między Leningradem a brzegami Finlandii) mającego zdaniem Stalina strategiczną wartość głównie dla Leningradu, przed zbliżającym się konfliktem europejskim,

przebieg:

• początkowo ZSRR żądało odstąpienia przez Finlandie tych terytoriów, nie wahano się jednak przed użyciem bardziej zdecydowanych środków gdyż Hitler pozostawił ZSRR wolna rękę w krajach bałtyckich z Finlandią włącznie,

• 5.10.1939r. - z Kremla wysłano do Helsinek ultimatum z żądaniem natychmiastowego przybycie do Moskwy fińskiego ministra spraw zagranicznych wyposażonego w nadzwyczajne pełnomocnictwa. Finlandia nie uległa i wysłała do Moskwy jedynie swego przedstawiciela, który miał wyłącznie pertraktować bez prawa podpisywania jakichkolwiek zobowiązań,

• brak poparcie dla Finlandii przez inne państwa skandynawskie zwłaszcza Szwecje, która odmówiła jakiejkolwiek pomocy,

• Finowie zdawali sobie sprawę z faktu, że realizacja wszystkich roszczeń ZSRR wobec Finlandii oddała by ten kraj skandynawski na łaskę Kremla. Dlatego godzili się na znaczne ustępstwa, te jednak nie satysfakcjonowały prowadzącego rozmowy Mołotowa,

• Przerwano rokowania i rozpoczęto antyfińską kampanię propagandową,

• 29.11.1939r. - Moskwa zrywa stosunki dyplomatyczne z Finlandią licząc na to, że dzięki swej olbrzymiej przewadze militarnej bez trudu opanuje cały kraj

• 30.11.1939r. - ZSRR zaatakowało fińskie posterunki graniczne i opanowała kilka miejscowości, w jednej z nich ujawnił się nowy fikcyjny rząd fiński popierający ZSRR, który dostał przychylność Moskwy i podpisał wszystko to czego Moskwa oczekiwała,

• Finowie nie pogodzili się z tą koleją rzeczy i osamotnieni przystąpili do heroicznej obrony, która była niesamowicie skuteczna i wzbudzała wyrazy uznania i szacunku przez inne państwa,

• 1.02.1940r. - na Kremlu podjęto decyzję o kolejnej wielkiej ofensywie, która zmusiła Finów do cofnięcia się na ostatnia linię obrony i postawiła ich w bardzo trudnej sytuacji,

• 8.03.1940r. - wysłano delegację Fińska z premierem na czele do Moskwy, gdzie podpisano „pokój moskiewski”, który obejmował realizację wszystkich pierwotnych żądań ZSRR, bardzo niekorzystnych dla Finlandii,

skutki:

• ZSRR zostały usunięte z Ligi Narodów,

• Mocno nadwerężony prestiż Armii Czerwonej,

• Utrata przez Finlandie 10% jej terytorium,

• 24 tys. Poległych (Finlandia) 280 tys. Poległych (ZSRR)

• ZSRR uzyskało nie wielkie terytorium, którego wartość strategiczna, jak się okazało w przyszłości, była nie wiele warta jak pokazała to przyszła wojna z Niemcami,

45. ZSRR wobec państw bałtyckich bałtyckich latach 1939-1940

Wykorzystując zbliżenie polityczne z Niemcami, Stalin przedstawił we wrześniu 1939r ultimatum Finlandii, w którym domagał się od rządu fińskiego odstąpienia stronie radzieckiej przesmyku karelskiego i półwyspu Hanko. Pomimo ustępstw Stalin zerwał rokowania a następnie 30XI 1939r. armia radziecka przekroczyła granice Finlandii rozpoczynając tzw. „wojnę zimową”.

46. Przyczyny i płaszczyzny konfliktów niemiecko-radzieckich w latach 1940-1941.

- po zdobyciu Grecji i Krety nastepnym celem stało się uderzenie na ZSRR

- radzieckie aneksje państw bałtyckich w czerwcu 1940r (14 VI Litwa, 17 VI Łotwa i Estonia, a zwłaszcza zajęcie Besarabii) zaniepokoiły Hitlera;

- Hitler obawiał się wyprzedającego uderzenia ZSRR

- opracowanie w grudniu 1940r. Fall Barbarossa (pierwotnie przewidzianego na wiosnę 1941r.)

47. III Rzesza wobec Europy Zachodniej i Południowej w latach 1939-1941.

48. II wojna światowa - układ sił politycznych i militarnych, charakter działań wojennych w latach 1939-1941; 1941-1943; 1943-1945

- obie wojny miały charakter światowy.

- w II wojnie wzięło udział 66 państw (!), 57 po stronie aliantów, 9 po stronie państw osi

- 1,7 mld ludzi po stronie aliantów, 300 mln po stronie osi

- państwa osi: Niemcy, Włochy, Japonia, Bułgaria, Rumunia, Węgry, Słowacja

- alianci: Francja, Wielka Brytania, Polska, ZSRR, po Perl Harbour także USA.

- działania wojenne na wszystkich kontynentach, obojętna wobec wojny jedynie ludność afrykańska

cele wojenne:

- państwa osi: hegemonia w Europie i na świecie, supermocarstwowa polityka Niemiec, germanizacja; Włochy - nawiązanie do tradycji Imperium Rzymskiego, Japonia - stworzenie wielkiej azjatyckiej strefy wspólnej prosperity (wyparcie USA i Europy z Azji), podbicie Azji

charakter działań:

- starcia zbrojne nie tylko na polach bitew, walki uliczne (powstanie Warszawskie)

- udział policji w okupacji zajętych ziem

- istotna rola lotnictwa, floty

- blietzkrieg (wojna błyskawiczna)

- wojna partyzancka państw okupowanych, ruch oporu, dostawy z USA

- 1939-1941 przewaga Rzeszy

- wojna na dwa fronty

- od 1942 roku załamanie frontu i cofanie się państw osi

- 16 lipca 1943 - odwrót Niemców po przegranej bitwie na łuku burskim

- 17 sierpnia 1943 - zakończenie ewakuacji resztek wojsk niemieckich i włoskich broniących Sycylię na Półwysep Apeniński.

- nowa broń: atom

- wojna totalna: morze, ląd, powietrze.

49. Ruch oporu w Europie /pojęcie, uwarunkowania, cele, charakterystyka/

ruch oporu - działania różnych sił o wyraźnie sprecyzowanych celach niepodległościowych, działalność podziemna oparta na założeniach politycznych, ideologiczny, organizacyjnych, wojskowych w zakresie przeciwstawiania się założeniom okupanta. Nurty prawicowe - nastawione na wyczekiwanie, nurty lewicowe - na działanie.

- cele: obalenie reżimów satelickich, odłączenie od Niemiec i przejście do koalicji antyfaszystowskiej, zniesienie okupacji i odbudowa państwa, znalezienie nowej formuły współżycia narodów (Jugosławia, Czechosłowacja);

50. Problem kolaboracji w okresie II wojny światowej /pojęcie, uwarunkowania, cele, charakterystyka/

- kolaboracja - popieranie okupanta.

- Prawo międzynarodowe dopuszcza współdziałanie (Haga). Kolaboracja jest trudna do rozgraniczenia. W przypadku Francji była to masowa kolaboracja.

- zbliżenie ideologiczne i polityczne, które pozwala wejść do obozu zwycięsko, związać się z jego losem, gorliwość na rzecz okupanta, wyrzeczenie się własnego państwa, współpraca.

- czynniki hamujące kolaborację: niepomyślny dla osi przebieg wojny, metody ludobójcze, siła ruchu oporu, niepewność krajów podbitych co do ich dalszych losów, odczucie eksploatacji krajów podbitych, konflikty na tle wyznaniowym

- 1940 - 90% Francuzów poparło Peteina

- Holandia - 200 tys osób poszło do więzienia za kolaborację

- Francja - 100 tys - czynną kolaborację uprawiało 10% społeczeństwa

51. Udział Japonii w II Wojnie Światowej:

a) przyczyny przystąpienia Japonii do II Wojny Światowej:

• chęć ponownego zdobycia autorytetu na arenie międzynarodowej, dzięki układom zawartym z mocarstwami

• nasilenie szowinizmu i militaryzmu,

• Japonia doprowadziła do powstania państwa marionetkowego Mandżukuo, co wywołało oburzenie świata,

• Wystąpienie Japonii z Ligi Narodów (1933r.),

• Podpisanie przez Japonię paktu antykominternowskiego
  z Niemcami (1936r.),

• Rozpoczęcie wojny przeciw Chinom (1937 - 1945),

• Zakaz importu surowców strategicznych do Japonii wprowadzony przez USA, Wlk. Bryt., Holandie,

• chęci ekspansyjne prowadzące na południe, i podpisanie z ZSRR paktu o neutralności(1941), co zaskoczyło Niemców, którzy przygotowując atak na ZSRR liczyły na współprace z Japonią,

b) udział Japonii w II Wojnie Światowej:

• 7.12.1941r. - atak na amerykańska bazę marynarki wojennej w Pearl Harbour na Hawajach

• czerwiec 1942r. - bitwa i Midway, przegrana przez Japończyków, którzy utracili trzon swojej siły uderzeniowej - 4y lotniskowce. Musieli zrezygnować z planów zaatakowania Australii,

• 1942 - 1943 - ciężkie walki w rejonie wysp Salomona,

• sierpień 1943r. - początek ofensywy amerykańskiej opartej na taktyce „żabich skoków” polegającej na stopniowym opanowywaniu wysp oceanii, posuwali się w kierunku Japonii,

• listopad 1943 - atak Amerykanów na Wyspy Gilberta,

• 1944r. - zagarnięcie przez Amerykanów wysp Marshalla, Mariantów, Borneo,

• 1945r. - zagarnięcie przez Amerykanów Iwo - Jimy, Okinawy, Filipin,

• rozpoczęcie masowych bombardowań Tokio i reszty Japonii,

• 6.08.1945r. - zrzucenie Bomby atomowej na Hiroszimę,

• 9.08.1945r. - zrzucenie bomby atomowej na Nagasaki,

• 8.08.1945r. - ZSRR wypowiedziało wojnę Japonii,

• 2.09.1945r. - bezwarunkowa kapitulacja Japonii,

52. Udział USA w II Wojnie Światowej:

a) stosunek USA do wybuchu wojny w Europie:

• izolacjonizm - do 1939r., później sprzedawano broń państwom Europejskim walczącym z państwami Osi. W latach 1941-1945 udzielano aliantom znacznej pomocy,

• 14.08.1941 - Roosevelt i Churchil podpisali „Kartę Atlantycką”, definiującą cele i zasady polityki obu państw w trakcie i po II wojnie światowej,

b) daleki wschód:

• 7.12.1941r. - Japonia atakiem na Pearl Harbot rozpoczeła wojnę z USA

• 8.11.1941r. - USA przystąpiły do wojny

• 11.12.1941r. - Niemcy i Włochy wypowiedziały wojnę Stanom Zjednoczonym,

• czerwiec 1942r. - bitwa o Midway (zwycięstwo Amerykanów),

• listopad 1942r. - klęska Japończyków pod Guadacanal,

• sierpień 1943r. - początek ofensywy amerykańskiej opartej na taktyce „żabich skoków” polegającej na stopniowym opanowywaniu wysp oceanii, posuwali się w kierunku Japonii,

• 6.08.1945r. - zrzucenie Bomby atomowej na Hiroszimę,

• 9.08.1945r. - zrzucenie bomby atomowej na Nagasaki,

• 2.09.1945r. - bezwarunkowa kapitulacja Japonii,

c) USA po wojnie:

• powołanie ok. 15mln. Żołnierzy (1,1mln. - straty) i wielka produkcja materiałów wojennych - to wszystko zaważyło na wynikach wojny,

• USA ugruntowały swoją pozycję polityczną i gospodarczą w świecie,

• Aktywność na arenie międzynarodowej (odejście od izolacjonizmu) stała się stała cechą w polityce zagraniczne Stanów Zjednoczonych,

• USA zdecydowało się udzielić pomocy finansowej Europie (plan Marshalla), ZSRR wraz z krajami komunistycznymi nie przyjęła tej pomocy - rozpoczęła się ZIMNA WOJNA,

USA podjęło rolę przywódcy świata niekomunistycznego. Zasadą ich polityki było przeciwdziałanie wpływów ZSRR,

53. Światowy charakter I WŚ:

• wzięły w niej udział 33 państwa, które zmobilizowały ponad 70 mln żołnierzy,

• straty wyniosły ok. 10 mln zabitych i 20 mln rannych, ponadto ok. 10 mln ludzi zmarło z powodu głodu lub szerzących się epidemii,

• z p. widzenia wojskowego I WŚ była ważnym etapem rozwoju strategii, sztuki i techniki wojennej,

• wprowadzono do walki nowe rodzaje broni, czołgi (1916 Anglicy), samoloty bojowe, łodzie podwodne, granaty ręczne,

• zrujnowany przemysł i gospodarka krajów biorących udział w wojnie,

• utworzenie nowej mapy politycznej w europie,

56. Teheran, Jałta, Poczdam - główne postanowienia,

a) Teheran (28.11.1943r. - 1.12.1943) - spotkanie przywódców koalicji antyhitlerowskiej - Wielkiej Trójki, Roosevelt (USA), Churchill (W. Brytanii), Stalin (ZSRR) w celu uzgodnienia współdziałań w dalszym prowadzeniu wojny. Postanowienia:

• Ustalono nowe granice Polski.

• Granica wschodnia miała opierać się na linii Curzona (proponowana jeszcze w 1919r.) z pozostawieniem Lwowa po stronie radzieckiej.

• Granica zachodnia miała opierać się o rzekę Odrę. Do Polski przyłączone miały zostać: Gdańsk, Warmia, Mazury, Śląsk opolski. Niemcy mieli być wysiedleni poza tą granicę,

• udzielenie jak największej pomocy partyzantce w Jugosławii,

• uzgodniono termin otwarci drugiego frontu we Francji (maj 1944r.),

• ZSRR miał wypowiedzieć wojnę Japonii po zwycięstwie nad Niemcami,

• Decyzja o wciągnięciu Turcji w wojnę,

• Rozmawiano także o utworzeniu Organizacji Narodów Zjednoczonych, a Stalin zażądał wydzielenia sowieckiej strefy wpływów w Europie wschodniej i krajach nadbałtyckich,

• Zażądano ponadto bezwarunkowej kapitulacji Niemiec,

b) Jałta (4 - 11.02.1945r.) - spotkanie przywódców koalicji antyhitlerowskiej - Wielkiej Trójki, Roosevelt (USA), Churchill (W. Brytanii), Stalin (ZSRR). Odbyła się w Liwadii, leżącej pod Jałtą na Krymie. Postanowienia:

• granica zachodnia Polski powinna zostać rozszerzona na zachodzie i północy w
  ramach rekompensaty za straty na wschodzie,

• utworzenie TYMCZASOWEGO RZĄDU JEDNOŚCI NARODOWEJ, który jest zobowiązany do przeprowadzanie wolnych i suwerennych wyborów jak najszybciej,

• w sprawie Niemiec: po wojnie Niemcy okupowane przez USA, W. Brytanie, ZSRR, Francję w celu wypełnienia przez nich postanowień przyszłej konferencji pokojowej, całością okupacji miała kierować SOJUSZNICZA RADA KONTROLI- skład - dowódcy wojsk okupacyjnych,

• Ligę Narodów zastąpi Organizacja Narodów Zjednoczonych,

• ZSRR wypowie wojnę Japonii nie później niż 3 miesięcy po zakończeniu wojny w Europie.

c) Poczdam (17 VII - 2 VIII 1945r.) - Truman, Stalin, Churchill:

• Sprawa polska: granica zachodnia, ziemie na wschód od od Odry i Nysy Łużyckiej Polska otrzyma w zarząd administracyjny do czasu postanowień konferencji pokojowej: Gdańsk, Warmia i mazury zostaną przyłączone do polski; granica wsch. - potwierdzono linie Curzona,

• Sprawa Niemiec: (najważniejszy temat konferencji); utworzono Sojuszniczą Radę Kontroli, z siedzibą w Berlinie sprawującą najwyższą władzę w Niemczech,

• Podział Niemiec na 4 strefy okupacyjne: wsch.-radziecka, pł-zach-brytyjska, płd-zach - amerykańska, środ. Zach - francuska,

• Ustalono, że w Niemczech zostanie przeprowadzona demilitaryzacja, dekartelizacja,, demokratyzacja, denazyfikacja(usunięcie wszystkich wpływów nazistowskich z urzędów itp.),

• Ludność niemiecka z terenów Czechosłowacji, Węgier i polski ma zostać przesiedlona do Niemiec,

• Ściganie i ukaranie zbrodniarzy hitlerowskich,

57. Światowy charakter II Wojny Światowej:

• była największym konfliktem w dziejach ludzkości wzięło w niej udział 61 państw (na67 wówczas istniejących), obejmujących 80% ludności świata, powołano pod broń ok.. 110 mln ludzi,

• zgineło co najmniej 48 mln ludzi z czego większość to cywile,

• wojna miała charakter totalny,

• w okresie tej wojny wyprodukowano rekordowe wówczas ilości sprzętu- 330 tys czołgów, 170 tys. Samolotów,

• wszechobecne zniszczenia, strach, wojna niosła kryzys dotychczasowych wartości, systemów politycznych,

• ukształtowanie się dwubiegunowego podziału świata „zimna wojna”,

58. Konsekwencje polityczne II WŚ:

• wojna wywołała kryzys dotychczasowych wartości, systemów politycznych i partii politycznych, co było jedną z przyczyn późniejszych sukcesów komunistów,

• „zimna wojna” stan napięć pomiędzy państwami z bloku socjalistycznego a USA i państwami kapitalistycznymi,

• dwubiegunowy podział świata,

• umocnienie przez USA swojej pozycji na arenie międzynarodowej,

• ustanowienie nowych podziałów terytorialnych na mapach świata,

61. Rywalizacja amerykańsko-radziecko po II WŚ:

• „zimna wojna”

• Kuba

• Korea

• wyścig zbrojeń

• doktryna Truhmana,

75. Koncepcje rozwoju gospodarczego Chińskiej Republiki Ludowej

• Gdy w 1949 do władzy doszła KPCh, sytuacja gospodarcza Chin była bardzo zła. Kraj był ekonomicznie zacofany i wyniszczony trwającymi na jego obszarze od ponad dwóch dziesięcioleci wojnami. Chiny przed wojną posiadały dobrze rozwinięty przemysł ciężki, skupiony na obszarze Mandżurii, lecz pod koniec wojny Rosjanie, którzy zajęli ten region wypierając okupacyjne wojska japońskie, wywieźli większość maszyn i wyposażenia tamtejszych zakładów.

• Panująca w okresie powojennym hiperinflacja zdewaluowała wartość chińskiej waluty i doprowadziła do zaniku handlu z użyciem pieniądza.

• Systemy irygacyjne o podstawowym znaczeniu dla gospodarki rolnej były w dużej części zniszczone.

• W 1949 produkcja przemysłowa podstawowych wyrobów, takich jak przędza bawełniana, wyroby odzieżowe, węgiel i stal spadła do poziomu od 1/5 do 2/3 produkcji przedwojennej.

• Największe zakłady przemysłowe kraju znajdowały się w posiadaniu zagranicznych przedsiębiorców, podobnie jak i większa część linii kolejowych i banków. Chiny były wówczas jednym z najsłabiej rozwiniętych krajów świata, dochód narodowy, w przeliczeniu na jednego mieszkańca, najlepszy syntetyczny wskaźnik sytuacji gospodarczej kraju, sytuował je wśród państw najuboższych.

• Realizację powojennej polityki gospodarczej rozpoczęto od nacjonalizacji w przemyśle i kolektywizacji gospodarstw wiejskich.

• Do połowy lat 50. \\\"socjalistyczna transformacja własnościowa\\\" została ukończona.

• Rozwój gospodarki przebiegał w rytmie pięcioletnich planów, które wyznaczały cele w zakresie wzrostu inwestycji, dochodu narodowego i wielkości produkcji poszczególnych dóbr i usług. Największy nacisk w tym okresie położono na alokację środków do branż produkujących dobra inwestycyjne.

• W późnych latach 70., po śmierci Mao Tse-tunga, nowi przywódcy KPCh zdecydowali się na wprowadzenie poważnych zmian w gospodarce. Państwo znacząco ograniczyło swoją ingerencję w sprawy ekonomii, podjęto próbę stworzenia gospodarki socjalistycznej (socjalizm) opartej (częściowo) na zasadach rynkowych.

• Nowy system wprowadził duże zmiany w gospodarce rolnej, opartej dotychczas o kolektywy produkcyjne liczące po około 20-30 tys. członków.

• Zgodnie z zasadami nowej polityki, pojedyncza rodzina otrzymywała w dzierżawę pewną ilość ziemi, za co miała odprowadzać określoną ilość produktów rolnych.

• W przemyśle zmiany ograniczyły się do sposobu zarządzania i organizacji pracy oraz próby stworzenia systemu oceny przedsiębiorstw opartego o jego rentowność, nie, jak dotychczas, o globalną wielkość produkcji.

76. Polityka zagraniczna USA w latach 1945-56-91, główne zasady, sfery aktywności, sukcesy.

• koniec wojny stany witały z przekonaniem, że jej cel - zniszczenie faszyzmu - został osiągnięty, one same zaś zdobyły czołową pozycję polityczną w świecie,

• aktywność na arenie międzynarodowej, ostateczne odejście od izolacjonizmu, stała się trwałą cechą polityki zagranicznej USA,

• stany podjęły się roli przywódcy świata niekomunistycznego, zasadą ich polityki stało się przeciwdziałanie rozszerzaniu wpływów ZSRR i pomoc krajom mogącym się znaleźć pod jego kontrolą,

• w 49' stany odegrały istotną role w tworzeniu się NATO, oraz kolejnych paktów, ANZUS, SEATO, CENTO,

• następnie w latach 70', następny prezydent USA, Eisenhower dążył do odprężenia stosunków między mocarstwami (detente),

• jednak później została wprowadzona doktryna Reagana, zakładająca wyścig zbrojeń, wygrany przez USA,

77. Polityka zagraniczna ZSRR w latach 1945-56-91, główne zasady, sfery aktywności, sukcesy.

• zimna wojna

• doktryna regana

• doktryna breżniewa

• 1949 - bomba uranowa

• 1950 - 53 - Korea

• 1955 - Układ Warszawski

• 1956 - Węgry - Nagy

• 1961 - mur berliński

• 1962 - Kryzys Kubański

• 1968 - praska wiosna - Dubcek

• 1981 - 13 grudnia - stan wojenny

• 1989 - upadek muru, okrągły stół,

78. ZSRR wobec Europy środkowej 1949-91:

Raz jeszcze pojawia się pytanie, które było już opracowane w innych punktach:

• 1955 - Układ Warszawski

• 1956 - Węgry - Nagy

• 1961 - mur berliński

• 1962 - Kryzys Kubański

• 1968 - praska wiosna - Dubcek

• 1981 - 13 grudnia - stan wojenny

Oczywisty jest fakt, że ZSRR chciało mieć pod ścisłą kontrolą wszystkie swoje `satelity', jednak nie było o łatwe z tego względy, że państwa socjalistyczne podlegający pod związek radziecki chciały uciec spod jego władzy, stąd, utrzymanie w ryzach ten kocioł wymagało niesamowitego wysiłku, stąd wszystkie te wydarzenia, z którymi nieodzownie wiązała się przemocą, naciski i represje.

79. Polityka wewnętrzna ZSRR po II WŚ

• zakończenie II WŚ oznaczało zasadniczą zmianę międzynarodowej sytuacji ZSRR

• ZSRR na skutek wojny powiększył swoje terytorium, umocnił swoją pozycję na arenie międzynarodowej i stał się niekwestionowanym mocarstwem światowym,

• Rozbudowanie władzy przez Stalina na aparacie tortur,

• Po 45 roku organy bezpieczeństwa uzyskały zupełną niezależność od partii i zostały podporządkowane osobistemu sekretarzowi Stalina,

• Przekształcono NKWD w ministerstwo spraw wewnętrznych,

• A NKGB w ministerstwo bezpieczeństwa państwowego,

• Tłumienie nadziei niepodległościowych państw podległych ZSRR,

• Wywożenie „kolaborantów” do łagrów,

• 1946 - przystąpiono do szerokiej partii ideologicznej, mającej na celu uświadomić obywateli o wspaniałości systemu socjalistycznego,

• czysty spowodowane obsesyjną nieufnością Stalina wobec najbliższych i najwierniejszych nawet współpracowników,

ZERÓWKOWE

80. Jesień Narodów/ Jesień Ludów - 1989-1991:

Jesień narodów -wydarzenia ostatnich miesięcy 1989 w Europie Środkowo-Wschodniej, które doprowadziły do załamania się ustroju socjalistycznego i rozpadu bloku komunistycznego oraz uzyskanie przez należące do niego kraje niepodległości,

Przyczyny:

• powolna liberalizacja systemu socjalistycznego od 1656 r.,

• niewydolność socjalistycznego systemu gospodarczego,

• działalność kształtującej się stopniowo opozycji politycznej,

• rezygnacja Moskwy z doktryny Breżniewa,

81. Proces rozkładu i upadek ZSRR oraz radzieckiej strefy wpływów w Europie Środkowej.

Jesień Narodów 1989-1991, patrz punkt 80.

82. Problem zjednoczenia Niemiec - 1949 - 1991

• Termin zjednoczenie Niemiec (niem. Deutsche Wiedervereinigung) oznacza zjednoczenie Niemieckiej Republiki Demokratycznej i Republiki Federalnej Niemiec w jeden organizm państwowy. Zjednoczenie Niemiec stało się faktem 3 października 1990 roku na mocy porozumienia zawartego 12 stycznia podczas moskiewskiej konferencji dwa plus cztery. Układ ten podpisały obok NRD i RFN cztery dawne mocarstwa okupacyjne: Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Francja i Związek Radziecki. Zjednoczone Niemcy przystąpiły do Wspólnoty Europejskiej (obecnie Unii Europejskiej) oraz NATO.

• Wraz z zakończeniem II wojny światowej Niemcy zostały podzielone na cztery strefy okupacyjne, sama stolica - Berlin również dostała się pod jurysdykcję czterech okupantów - Francji, Wielkiej Brytanii, USA oraz ZSRR. Wraz z rozpoczynającą się zimną wojną w 1949 roku wojną alianci połączyli swoje strefy w jedną, formując w ten sposób RFN, w skład której wchodził również Berlin Zachodni, podczas gdy Związek Radziecki utworzył z okupowanej strefy zależną od siebie NRD.

• Z pierwszą propozycją połączenia Niemiec wystąpił Stalin w 1952. Rząd Zachodnich Niemiec pod przewodnictwem Konrada Adenauera był zwolennikiem integracji połączonych Niemiec z Zachodem, domagając się wolnych wyborów w nowym państwie, monitorowanych przez obserwatorów międzynarodowych. Na takie warunki Stalin nie chciał przystać.

• W wyniku coraz częstszych ucieczek swoich obywateli na zachód, rząd Wschodnich Niemiec w 1961 zamknął wszystkie punkty graniczne z RFN i rozpoczął budowę Muru Berlińskiego, co przyczyniło się do coraz większego pogłębiania podziału Niemiec na dwie części oraz izolacji NRD.

• W połowie lat 80. XX wieku zjednoczenie obu państw niemieckich wydawało się nierealnym marzeniem wielu Niemców. Na drodze do realizacji tego marzenia stała zimna wojna dzieląca Europę na dwa wrogie sobie obozy. Zakończenie ery konfrontacji było niemożliwe bez politycznych zmian w ZSRR i bez upadku, narzuconego siłą środkowo-wschodniej Europie, komunizmu. Wzrost niewydolności gospodarczej i politycznej radzieckiego imperium w drugiej połowie lat 80-tych wymusił na kierownictwie KPZR wprowadzenie pewnych reform. Przywódca ZSRR Michaił Gorbaczow ogłosił okres tak zwanej "przebudowy" (po rosyjsku pieriestrojka). Zmiany polityczne w ZSRR szybko wpłynęły na rozwój wypadków w podporządkowanych mu państwach europejskich. W Polsce, Czechosłowacji, na Węgrzech jak i w samym NRD odżyły dotychczas brutalnie tłumione ruchy demokratyczne i niepodległościowe.

• Jesień ludów/narodów

83. Wojny w Indochinach w latach 1945-1975:

• 1947 - 1949 - konflikt między Indiami, a Pakistanem o księstwo Kaszmir. Ówczesny maharadża Kaszmiru podjął decyzje o przyłączeniu do Indii, jeżeli taka będzie wola ludności wyrażona w plebiscycie. Rezultacie doszło do powstanie ludności muzułmańskie, a rząd Pakistanu wezwał państwa muzułmańskie do udzielanie poparcie w walce o Kaszmir,. W listopadzie 1947 roku Indie przejęły administracje w Kaszmirze i doprowadziły do jego podziału na Dżammu i Kaszmir. W kwietniu 1988 roku rada ONZ zalecił Pakistanowi wycofanie wojsk a Indiom zmniejszenie liczby wojsk i przeprowadzenie plebiscytu. W 1949 oba państwa podpisały rozejm. Indie objęły kontrolą 2/3 Kaszmiru, a Pakistan 1/3,

• 1962 - wojna miedzy Indiami a Chinami o Tybet, wygrana przez Chiny,

• grudzień 1971 - interwencja Pakistanu przeciwko Państwu Bangladesz. 3 grudnia nastąpił atak lotnictwa Pakistanu na lotniska Indii. W odpowiedzi 4 grudnia nastąpiła inwazja Indii na Pakistan. 17 grudnia - rozejm i uznanie przez Pakistan niezależności Bangladeszu,

84. Kościół katolicki w XX wieku:

• w okresie walki o władze polscy komuniści unikali generalnej rozprawy z kościołem, próbując nawet pozyskać jego neutralność licznymi ustępstwami i obietnicami,

• siła i poparcie jakim w polskim społeczeństwie cieszył się kościół katolicki uniemożliwiły jego unicestwienie,

• jednak komuniści za pomocą terroru, szykan i nacisków próbowali osłabić rolę kościoła,

• szukano także możliwości jego wewnętrznego rozbicia i kompromitowania duchowieństwa szkalującymi artykułami prasowymi,

• w 48' zauważono nasilenie nacisków na kościół, za pomocą aresztowań księży i ataków prasowych w stronę kościoła,

• w 49' przeszła przez Polskę fala aresztowań, która objęła kilkuset księży,

• pretekstem do kolejnych ataków komunistów na księży stał się wydany w tym roku dekret papieski zakazujący pod karą ekskomuniki, należeć do partii komunistycznej lub współpracować z komunistami,

• zarzucano także katolickiej organizacji humanitarnej - Caritas - nadużycia i malwersacje,

85. Wybitni politycy XX wieku. Wymień 5 postaci, uzasadnij wybór.

1. Dubcek Aleksander - 1921-1992 - polityk czechosłowacki,, przywódca praskiej wiosny, w 70' usunięty z partii i przeniesiony na emeryturę. Dlaczego? Za determinacje i wole walki, za stawianie oporu Związkowi Radzieckiemu,

2. Nagy Imre - 1896 - 1958 - polityk węgierski. W 56' przeciwstawił się interwencji sowieckiej. W 58' za odmówienie współpracy ze związkiem radzieckim, skazany na śmierć i powieszony. Dlaczego? Odwaga, honor, determinacja, przejaw patriotyzmu, siły i dumy,

3. Ronald Regan - 1911 - wybitny antykomunistyczny polityk amerykański. 81-89' - prezydent. Dlaczego? Za walkę z komunizmem, antykomunistyczne nastawienie,

4. George Marshall - 1880 - 1959 - amerykański polityk, autor planu pomocy dla europy powojenne, dlaczego? Za chęć udzielenia pomocy, fakt nie był on w pełni bezinteresowny ale jednak akt pomocy niezmiernie pomógł europie,

5. Butros Ghali - 1922 - polityk egipski, od 91 sekretarz ONZ. W latach 1977-1991 był egipskim ministrem spraw zagranicznych, odgrywając istotną rolę w rozmowach pokojowych między prezydentem Egiptu Anwarem Sadatem i premierem Izraela Menachemem Beginem.

87. Proces rozbrojeń i kontroli zbrojeń po II WŚ

Temat ten został poruszony na konferencji w Poczdamie (17-02.07.1954), dokonano demilitaryzacji Niemiec

88. Wojna Koreańska(1950-1953):

1. przyczyny:

• lipiec.1954 - Korea okupowana dotąd przez Japonię została w części północnej wyzwolona przez ZSRR, a w części południowej przez wojska amerykańskie.

• 2.09.1945 - ustalono linie podziału, która przebiegał wzdłuż 38 równoleżnika

• maj 1948 - wybory w Korei południowej pod nadzorem ONZ w których wygrało ugrupowanie pod przewodnictwem Li Syng-mana,

• sierpień 1948 - wybory w Korei północnej, bez nadzoru ONZ w których wygrał Kim Ir Sen, popierany przez ZSRR,

• 1949 - z terenów Korei wycofaly się wojska radzieckie i amerykańskie pozostawiając tam jednak doradców wojskowych,

2. przebieg:

• 25.06.1950 - licząca około 200 tysięcy żołnierzy armia północnokoreańska zaatakowała Koreę południową. Zaskoczona armia południowokoreańska licząca 95 tys. Żołnierzy uzbrojona tylko w lekki sprzęt wycofała się w południowo wschodnią część kraju,

• 27.06.1950 - zebrała się rada bezpiecz. ONZ i korzystając z jej czasowego bojkotu przez ZSRR uchwaliła wysłanie wojsk do Korei, w których dominujące były wojska amerykańskie na czele z gen. D. MacArthur

• początek lipca 1950 - pierwsze oddziały wojsk ONZ lądują w Korei

• 15.10-1950 - w rejonie miasta Inczhon, na tyłach wojsk północnokoreańskich wojska amerykańskie dokonały desantu 50 tys. Żołnierzy, a od południe ruszyła ofensywa wojsk amerykańskich i południowokoreańskich. Wojska agresora zostały wyparte za 38 równoleżnik, jednocześnie wojska amerykańskie i koreańskie zajęły większość terytorium Korei Południowej,

• 25.10.1950 - do wojny po stronie Korei północnej przystąpiły Chiny.

• styczeń 1951 - Wojska komunistyczne zdobyły Seul. Po kilku miesiącach walk front ustabilizował się w pobliżu dawnej linie rozejmowej,

• lipiec 1951 - 27 lipiec 1953 - rokowanie pokojowe podpisanie pokoju w Panmundżonie,

3. skutki:

• zginęło, zostało rannych i uznano za zaginionych ok. 1,7 mln Koreańczyków,, 1 mln Chińczyków, 140 tysięcy żołnierzy amerykańskich,

• wzmożenie napięcia miedzy USA a ZSRR,

• zwieszenie wydatków na zbrojenie w ZSRR i NATO,

• trwały podział Korei

89. Camp David w stosunkach arabsko-izraelskich

1. 15.05.1948 - utworzenie państwa Izrael, które spowodowało długotrwały konflikt na bliskim wschodzie. Kraje arabskie nie chciały uznać Izraela,

• w efekcie, tego samego dnia Państwa arabskie przekroczyły granice Izraela. Wybuchła wojna, w której stawką była niepodległość państwa żydowskiego,

• wojna przyniosła zwycięstwo lepiej wyposażonym wojskom izraelskim,

• wojna o kanał Sueski 1956:

• Izrael łącznie z W. Brytania i Francją zaatakował Egipt, po nacjonalizacji kanału przez prezydenta Nasera,

• Wojska Izraelskie szybko opanowały półwysep Synaj i Strefę Gazy,

• Wobec ostrego sprzeciwu ZSRR i braku poparcia ze strony USA, napastnicy musieli się wycofać ze zdybytych terenów,

• wojna sześciodniowa:

• 1967r. - wojska Izraelskie dzięki pomocy materialnej i logistycznej ze strony USA zajęły Półwysep Synaj, Strefę Gazy, rolnicze terytoria Jordanii, arabską część Jerozolimy i część terytorium Syrii (wzgórze Golan),

• ONZ wzywało Izrael bezskutecznie, do wycofania się z zajętych terytoriów, w latach 68-70 trwała pozycyjna wymiana ognia artykler

• wojna Yom Kuppur

• w październiku 1973 - nazwa wojny pochodzi od nazwy żydowskiego święta, podczas którego ta wojna wybuchła, ponownie zakończyła się zwycięstwem Izraela,

• Izrael dalej okupował znaczną część zajętych wcześniej ziemi arabskich,

• W 79 Izrael zawarł dwustronny układ pokojowy, na podstawie konferencji w CAMP DAVID z udziałem premiera Izraela - Manachema Begina, prezydenta Egiptu, Anwara Sadata i prezydenta USA Jimmy Cartera, z Egiotem, na mocy którego egipt odzyskał półwysep Synaj,

• 1982 - wojna libańska, siły izraelskie zajęły południowy Liban, aż do Bejrutu, w 85 Izrael stopniowo zaczął się wycofywać,

90. Praski zamach stanu 1948r.

Czechosłowacja w chwili zakończenia wojny była jedynym państwem regionu, w którym doszło do uzgodnienia stanowisk i zgodnej współpracy wszystkich ugrupowań walczących z Niemcami, reprezentujących zarówno komunistów, jak i władze na emigracji kierowane przez prezydenta Edwarda Benesza. Owocem tego porozumienia były m.in. decyzje o zakazie legalizacji partii kolaborujących z Niemcami, a także wspólna platforma polityczna, która zyskała miano "programu koszyckiego". Zapowiadano w nim konfiskatę majątku zdrajców, wysiedlenie mniejszości niemieckiej i węgierskiej, reformy społeczne oraz zachowanie własności prywatnej. Wycofanie z Czechosłowacji pod koniec 1945 r. obcych wojsk (amerykańskich i radzieckich) stwarzało szansę na możliwość uczynienia z tego państwa swoistego pomostu między Wschodem a Zachodem. Wybory parlamentarne z maja 1946 r. położyły kres złudzeniom komunistów, co do możliwości szybkiego przejęcia władzy drogą parlamentarną, choć na 300 miejsc w Ustawodawczym Zgromadzeniu Narodowym zdobyli oni 114. Wybory wzmocniły jednak komunistów; ich przywódca Klement Gottwald został premierem. W tym okresie zaznaczyły się w obozie władzy różnice, co do kierunków polityki zagranicznej i miejsca Czechosłowacji w Europie oraz konkretnych posunięć w polityce wewnętrznej (np. zakresu nacjonalizacji, reformy rolnej, systemu podatkowego). Czechosłowacja pozostawała wszakże jedynym państwem regionu utrzymującym względną równowagę polityczną i usiłującym budować dobre stosunki z Zachodem. Jednak pod presją Moskwy w lipcu 1947 r. odrzuciła propozycję przystąpienia do planu Marshalla. Oznaczało to polityczne i gospodarcze podporządkowanie się ZSRR. Od tej chwili komuniści podjęli działania mające na celu zdominowanie władz państwowych. Do ostatecznej próby sił doszło w lutym 1948 r., kiedy to na znak protestu przeciwko bezprawnym posunięciom komunistycznego ministra spraw wewnętrznych do dymisji podało się 12 ministrów koalicyjnego rządu. Pod presją manifestacji ulicznych organizowanych przez komunistów oraz bezpośrednim naciskiem ze strony przywódców KPC z 25 lutego Benesz przyjął dymisję rządu, powierzając Gottwaldowi zadanie sformowania nowego gabinetu. W jego skład weszli niemal wyłącznie komuniści i ich sympatycy. Po przejęciu władzy przez komunistów kraj ogarnęła fala "czystek". W ciągu kilku tygodni usunięto z zajmowanych stanowisk tysiące urzędników, oficerów, profesorów i nauczycieli, aresztowano wielu działaczy demokratycznych. W maju uchwalono nową konstytucję sankcjonującą dokonywane zmiany. W czerwcu 1948 r. prezydent Benesz podał się do dymisji, a jego następcą kilka dni potem został Gottwald.

91. „Praska Wiosna” Czechosłowacja (1968):

1. przyczyny:

• 05.01.1968 - na miejsce stalinisty Novatnego został wybrany Dubczek, który skupił wokół siebie grono reformatorów partyjnych. Postulował m.in. wprowadzenie systemu wielopartyjnego, wolnych wyborów zniesienia cenzury i rehabilitacji ofiar czeskiego stalinizmu. Uchwalono ustawę o rehabilitacji ofiar prześladowań i nowe prawo prasowe znoszące cenzurę

• przebieg:

• liberalizacja ożywiła środowiska intelektualne,

• zaniepokojenie sytuacją ZSRR, zdeterminowało związek radziecki do skierowania ostrzeżeń wobec Czechosłowacji, które miało na celu zahamowanie reform,

• 20/21.08.1968 - wojska układu warszawskiego przekroczyły granice Czechosłowacji. Breżniew motywował zbrojoną interwencję zagrożeniem dla systemu socjalistycznego (doktr. Breżniewa), mimo apeli o spokój śmierć poniosło 200 osób

• 23.08.1968 - doszło do strajku generalnego co umożliwiło powołanie kolaboracyjnych władz na czele z proradzieckim Bilakiem,

• 26.08.1068 - Dubczek wraz z premierem Czernickim zostali poddani silnej represji i zmuszeni do podpisania porozumienia, na mocy którego wojska Układu Warszawskiego miały jeszcze pozostać na terenie Czechosłowacji, a Dubczek miał zawrócić z drogi reform,

• wyrazem dramatycznego protestu przeciwko interwencji było samospalenie 18o letniego studenta Jana Palacha

• skutki:

• wprowadzenie federalizmu czechosłowackiego,

• represje

Dubczek ustąpił ze stanowiska na rzecz Husaka, który miał na celu zawrócić wszystkie zdobycze „praskiej wiosny”. Od 75 r. był tez prezydentem

92. Powstanie Węgierskie (1956):

1. Przyczyny:

• realizacja polityki totalitaryzmu przez ekipę M. Rakosi'ego,

• nadzieje na demokracje u społeczeństwa determinowały do działania i przeciwstawiania się rządom Rakosi'ego.

• Przebieg:

• nasilenie napięć pomiędzy Rakosim, a zwolennikami reform na czele z Nagyem, na skutek, czego ZSRR zmusiło Rakosiego do ustąpienia władzy na rzecz, Gero,

• - 6.10.1956 - Pogrzeb ofiar stalinowskich represji przerodził się w olbrzymią manifestację, domagając się rozliczenia poprzedniego okresu.

• opinia publiczna domagała się wycofania wojsk radzieckich z Węgier, zniesienia cenzury, zwolnienia więźniów politycznych, stworzenia systemu wielopartyjnego i przeprowadzenia wolnych wyborów,

• 23.10.1956 - Doszło w Budapeszcie na placu Bema do jeszcze większej manifestacji z udziałem ok. 100 tyś. Osób, doszło do walk zbrojnych z policją polityczną. W nocy rząd ogłosił wprowadzenie stanu wyjątkowego,

• 24.10.1956 - do stolicy zaczęły wkraczać wojska radzieckie stacjonujące na Węgrzech,

• 25.10.1956 - powstanie ogarnęło całe Węgry, ludność stawiała opór wojskom radzieckim,

• 28.10.1956 - KC WPP zmienił ocenę wydarzeń (po ostrych sporach wewnętrznych) i przyznał, że nie miały one charakteru rewolucyjnego. Tego samego dnia Nagy na spotkaniu z ambasadorem radzieckim na Węgrzech, uzgodnił natychmiastowe wycofanie wojsk radzieckich z Budapesztu,

• 30.10.1956 - pod presją społeczną Nagy ogłosił wprowadzenie systemu wielopartyjnego i utworzenie nowego rządu,

• 1.11.1956 - nowy rząd ogłosił wystąpienie Węgier z układu warszawskiego i proklamował neutralność apelując do \ONZ o ochronę neutralności,

• 3.11.1956 - podczas rozmów dotyczących wycofanie wojsk radzieckich z Węgier, delegacja węgierskich oficerów została aresztowana przez KGB,

• 4.11.1956 - wojska radzieckie ponownie wkroczyły do Budapesztu gdzie rozegrały się krwawe walki,

• ONZ nie reagowało. Nagy, został stracony potajemnie z czterema najbliższymi współpracownikami

3. skutki:

- 20 tys. Ofiar

• na Węgrzech w latach 1956-58 stosowano represje polityczne, które objęły 28 tys ludzi w tym 2 tys poniosło śmierć,

• - rozpoczął się okres „gulaszowego socjalizmu”, w którym ludność w zamian za gratyfikacje materialne nie podejmowała oporu przeciwko władzy komunistycznej

93. Doktryna Breżniewa:

(sformułowana we wrześniu 1968r.). Zasada polityki zagranicznej ZSRR, zgodnie z która miał on prawo do interwencji zbrojnej jeśli uznał, że zostały naruszone „postawy ustroju socjalistycznego”, w którymś z krajów bloku komunistycznego

- zwana także doktryną „ograniczonej suwerenności” - w krajach Układu Warszawskiego obowiązuje ograniczenie suwerenności państw członkowskich na rzecz interesów wspólnoty socjalistycznej (w praktyce ZSRR).

94. Doktryna Reagana:

wyścig zbrojeń. Nowe zasady postępowania wobec związku radzieckiego. Drastyczne zwiększenie wydatków na zbrojenia, a w ich ramach na tzw. program wojen gwiezdnych. Zakładał, że przyspieszenie rozwoju zmusi Rosjan, również do takiego wysiłku, lecz mimo wyrzeczeń zaaplikowanych społeczeństwu Rosjanie nie byli wstanie zwyciężyć tego wyścigu. Zmusiło to elity do zmian personalnych i reform systemu politycznego i gospodarczego w celu poprawy ich efektywności. Realizowane zmiany musiały siłą rzeczy wykraczać poza dozwolone wcześniej ramy ustroju socjalistycznego,

96. KBWE

Idea zwołania Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE) była nie tylko konsekwencją sytuacji politycznej Europy po drugiej wojnie światowej, ale również próbą budowy ogólnoeuropejskiego systemu bezpieczeństwa. Proponowano wzajemne zobowiązania stron do nieagresji, nie używania siły i uregulowania kwestii spornych za pomocą pokojowych środków rozstrzygania tych sporów. W razie ataku na jedną ze stron układu, inne państwa zobowiązane miały być do zastosowania przymusu wobec agresora. Podstawę prawną tego porozumienia miał stanowić rozdział VII Karty Narodów Zjednoczonych o układach i organizacjach regionalnych.

Idea powstania konferencji zrodziła się w latach 60-tych, kiedy stało się jasne, że dla dobra Europy należy nawiązać współpracę pomiędzy państwami należącymi do NATO i Układu Warszawskiego. Propozycja zwołania międzynarodowej konferencji bezpieczeństwa i współpracy została zgłoszona przez polskiego ministra spraw zagranicznych Adama Rapackiego 14 grudnia 1964 na XIX sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ. Pierwsze spotkanie przygotowawcze odbyło się w 1972 r., od następnego roku toczyły się konferencje dwu- i wielostronne.

W momencie zwołania Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie kwestia mniejszości narodowych została na nowo zauważona na kontynencie europejskim. Znalazło to odzwierciedlenie w Akcie Końcowym KBWE odbywającej się w Helsinkach 1 sierpnia 1975 i podpisanym przez przywódców 33 państw europejskich (wszystkich, oprócz Albanii) oraz USA i Kanady.

97. Detente (odprężenie) w stosunkach amerykańsko radzieckich:

• realizowana w latach 70' przez administrację amerykańską polityka odprężenia, czyli liberalizacja stosunków z ZSRR i jego sojusznikami

• odejście od tej polityki nastąpiło przez wprowadzenie doktryny reagana, czyli wyścigu zbrojeń

Détente (francuskie - odprężenie), określenie z zakresu stosunków międzynarodowych używane w odniesieniu do złagodzenia napięcia między stronami zimnej wojny w latach 70. W związku z rozpoczęciem procesu KBWE, podpisaniem Aktu Końcowego KBWE nastąpiła faza pokojowej koegzystencji i dialogu pomiędzy mocarstwami.

98. Kryzys Kubański:

(rakietowy, karaibski), rozgrywał się 22-23.10.1962r., pomiędzy globalnymi mocarstwami - USA i ZSRR. Bezpośrednią przyczyną konfliktu było zainstalowanie na Kubie przez ZSRR rakiet ofensywnych wraz z wyrzutniami, wykrytych przez amerykański samolot U2.

1. Przyczyny:

• obalenie proamerykańskiego dyktatora Batisty i dojście do władzy (02.01.1959), Fidela Castro,

• reformy socjalne nowej władzy m.in. nacjonalizacja własności obywateli USA, co w konsekwencji doprowadziło do blokady gospodarczej Kuby, ze strony USA,

• współpraca radziecko-kubańska,

• Przebieg:

• 24.10.1962 - Kennedy ogłosił blokadę morską Kuby

• 28.10.1962 - dramatyczne rokowania w których uczestniczyli jako mediatorzy- stolica apostolska i sekretarz ONZ Thant., które w konsekwencji doprowadziły do zawarcia 28.10.1962 porozumienia Kennedy-Chruszczow, w myśl którego ZSRR wycofa z Kuby rakiety i bombowce IŁ28, a USA zniosła wojskową blokade wyspy i zobowiążą się do niedokonywanie zbrojnej agresji na Kubie,

3. skutki

• utworzenie tzw. Gorącej lini pomiedzy Kremlem, a białym domem,

• na Kubie postępował proces totalitaryzacji, dopiero pod koniec lat 90 zaczęły zachodzic powolne zmiany, dla których impulsem była wizyta J. Pawła II,

100. Francja i Anglia w okresie międzywojennym:

• rysowała się różnica zdań między Anglią a Francją już podczas konferencji wersalskiej, podłożem tego była rywalizacja o hegemonię w europie,

• Francja chciała całkowicie osłabić Niemcy, natomiast Anglicy uważali, że silne Niemcy zapewnią stabilizację na kontynencie,

• Francja chciała sobie zapewnić bezpieczeństwo osłabiając Niemcy, nie narażając się w ten sposób na ich ponowny atak,

101. USA w latach 1898 - 1945

• Prezydent Wilson reprezentował nowy nurt polityki amerykańskiej zaraz po I WŚ w którym egoizm narodowy, nacjonalizm i kult prywatnego beztroskiego życia, które obowiązywały do tego momentu, miały ustąpić miejsca idealizmowi, walce o ideały ogólnoludzkie,

• Jednak po nowych wybory przyniosły zwycięstwo Hardingowi, który głosił izolacjonizm i twierdził, że stany nie chcą uczestniczyć w „kierowaniu sprawami świata”.

• Stany nie weszły w skład ligi narodów,

• Gwałtownie rozwijał się przemysł naftowy, samochodowy, włókienniczy,, rozbudowano sieć dróg,

• Dokonały się też poważne postępy w różnych dziedzinach nauk,

• Wprowadzenie wysokich ceł ochronnych,

• 1920 wprowadzenie prohibicji, przyniosło to wiele negatywnych skutków,

• 24 września 1929 - na Wall Street - krach gospodarki amerykańskiej,, w ciągu trzech lat liczba bezrobotnych sięgnęła 12 mln - 25%,

• 1932 nowy prezydent - Roosevelt, wprowadził dyktaturę gospodarczą, wprowadzał mnóstwo zmian,

• odniósł sukces, tworząc przegląd finansów publicznych, tworząc miejsca pracy za pomocą robót publicznych,

102. Francja i Anglia po II Wojnie Światowej:

• Anglia była silnie zadłużona i zależna od amerykańskiej pomocy finansowej,

• Anglia utraciła wiele rynków eksportu,

• Anglia została zdystansowana przez USA i zajmowała drugorzędną pozycję,

• Anglia stała się założycielem ONZ i stałym członkiem Rady Bezpieczeństwa,

• Anglia uczestniczyła w okupacji Niemiec i Austrii,

• Wycofanie się Anglii z posiadłości zamorskich, których przez swoje osłabienie wywołane wojna, nie była już w stanie kontrolować.

104. Japonia po II Wojnie Światowej:

• Okupacja Japonii, na czele wojsk okupacyjnych stanął gen. Douglas McArthur. Polityka okupacyjna skupiła się na demilitaryzacji i demokratyzacji (cesarz zrzekł się boskości stając się symbolem jedności narodu),

• Japonia utraciła Mandżurię, Tajwan, Sachalin, Kuryle,

• Władze okupacyjne rozpoczęły aresztowania zbrodniarzy wojennych, którzy odpowiadali następnie przed Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym,

• Ustanowiono dwuizbowy parlament: Izbę Radców i Reprezentantów,

• Kobiety uzyskały prawa wyborcze,

• 1951r. - konferencja pokojowa w San Francisco - Japonia podpisala traktat pokojowy,

• 1956r. - Japonia została członkiem ONZ,

Spis treści

34

---