Narodowe Siły Zbrojne
Narodowe Siły Zbrojne powołane zostały w połowie 1942r. Wówczas to, w lipcu 1942r. doszło do
rozłamu w Stronnictwie Narodowym oraz w Narodowej Organizacji Wojskowej. Spór dotyczył
. Przeciw scaleniu opowiedziała się większość oficerów Komendy
Głównej NOW, przyjmując początkowo nazwę Armia Narodowa. Rozłamowcy (August Michałowski
„Roman”, Władysław Pacholczyk „Adam”)
porozumieli się z działaczami innej podziemnej
organizacji narodowej – Narodowo Ludowej Organizacji Walki powołując Tymczasową Komisję
Rządzącą Stronnictwa Narodowego (TKRSN). Głównym organem prasowym była „Wielka Polska”
stąd częsta nazwa: SN – „Wielka Polska”
. Od połowy 1942r. rozpoczęły się negocjacje pomiędzy
kierownictwem politycznym SN „Wielka Polska” a Grupą Szańca, dotyczące powołania wspólnej
organizacji wojskowej. W ten sposób powstały zalążki nowej narodowej podziemnej organizacji
wojskowej – Narodowych Sił Zbrojnych (NSZ). Oprócz Związku Jaszczurczego oraz rozłamowców z
SN – NOW w skład NSZ weszli w całości lub częściowo członkowie następujących organizacji:
Narodowo – Ludowa Organizacja Walki, Polski Obóz Narodowo – Syndykalistyczny, Zakon
Odrodzenia Polski, Zbrojne Pogotowie Narodu, Legion Unii Narodów Słowiańskich oraz część Tajnej
Armii Polskiej, Organizacji Wojskowej „Wilki”, Konfederacji Zbrojnej, Polskich Wojsk Unijnych,
Polskiej Organizacji Zbrojnej, Korpusu Obrońców Polski, Załogi Partyzantów Wojskowych, Bojowej
Organizacji Wschód i innych mniejszych organizacji
. Do NSZ przeszła również część lokalnych
struktur AK, zwłaszcza na północnym Mazowszu i w Białostockiem. Z AK pochodziła też część
wyższej kadry oficerskiej NSZ, np. kolejni Komendanci Główni NSZ płk dypl. Tadeusz Kurcyusz ps.
"Żegota", "Morski" i mjr/płk NSZ Stanisław Nakoniecznikow-Klukowski (Nakoniecznikoff-
Klukowski) ps. "Kmicic". Ten złożony konglomerat kilkunastu organizacji narodowych powołał
liczącą około 70.000 – 100.000
ludzi, formację zbrojną. Do dziś rozbieżności budzi do dziś kwestia
liczebności struktur, które do NSZ wprowadziły dwie największe, tworzące je organizacje: SN
1
Można stwierdzić, że za scalaniem opowiedziały się w zdecydowanej większości okręgi: stołeczny, Warszawa
– województwo, lwowski, krakowski, cieszyńsko-podhalański; większe rozbicie nastąpiło w okręgach:
białostocki, częstochowski, lubelski, łódzki, rzeszowski; natomiast największe wpływy secesjonistów były w
okręgach kieleckim i radomskim; patrz: Komorowski K., Polityka i walka..., s. 239.
2
Wśród nazwisk głównych „rozłamowców” jest też wymieniane nazwisko Zbigniewa Stypułkowskiego
„Zbyszek”. Istnieje jednak prawdopodobieństwo, że do 1942r. był on poza NOW, relacja L. Żebrowskiego.
3
Muszyński W.J., W walce..., s. 49.
4
Siemaszko Z.S., NSZ, s. 49 – 50 (dalej cytowany jako: ZSS, NSZ); Komorowski K., Polityka i walka..., s. 271;
Romanowski W., WOSN, s.7; Narodowe Siły Zbrojne – dokumenty, struktury, personalia, red. L. Żebrowski, t. I,
Warszawa 1996, s. 6; Żebrowski L., Narodowe Siły Zbrojne, w: Ład (dod. hist.) nr 5/93 czerwiec 1993, s. I- IV.
5
Muszyński W.J., W walce..., s. 51; zobacz też: Żebrowski L., NSZ i NZW w walce o wolną Polskę w: Płońsk...,
s. 148 (podaje liczbę 73.000 na IX 1943r. i 90.000 pod koniec okupacji; powtarza te cyfry w artykule: NSZ a
Polskie Państwo Podziemne w: NSZ na Podlasiu, t. II, s.13). Liczba 73.000 żołnierzy – na dzień 01.10.1943r.,
pojawia się w meldunku złożonym przez St. Żochowskiego Naczelnemu Wodzowi w Londynie, tak więc
logiczne wydaje się twierdzenie, iż w 1944r. NSZ –owców było dużo więcej członków, zob.: NSZ – dsp, t. I, s.
17 – 18; liczbę około 70.000 podaje St. Jaworski (ZJ – NSZ, s. 2); natomiast W. Romanowski, WOSN, s. 7,
podaje liczbę 80.000.
1
„Wielka Polska” i ZJ. Ci pierwsi twierdzą, że członkowie SN „Wielka Polska” stanowiły 80 – 90 %
NSZ a ZJ około 10 %. Natomiast osoby związane z ZJ twierdzą odwrotnie
. Dane z dokumentów NSZ
i NOW wskazuje, że większość w NSZ mieli dawni członkowie NOW. Była to organizacja wolna od
wpływów zewnętrznych, całkowicie samodzielna oraz nie finansowana przez żadną ze stron. NSZ
były samodzielnym bytem politycznym, materialnym a przede wszystkim ideologicznym
. Bardzo
trudno ustalić dokładną datę powstania NSZ. Zazwyczaj uznaje się datę wydania pierwszego rozkazu
dowódcy NSZ płk Ignacego Oziewicza - „Czesław”, a było to 20.09.1942r. i był to rozkaz nr 1/42
Następcą, po aresztowaniu „Czesława” w czerwcu 1943r., został płk Tadeusz Kurcyusz
„Żegota”„Morski”, który piastował swoje obowiązki do kwietnia 1944r.
NSZ były formacją o charakterze wojskowym, nie prowadziły, więc samodzielnej polityki. Podlegały
one dyrektywom Tymczasowej Narodowej Rady Politycznej (TNRP)
, która posiadała kompetencje
do prowadzenia działalności politycznej i reprezentowania NSZ w kontaktach z ZWZ – AK, a także z
innymi ośrodkami politycznymi. TNRP, która formalnie została utworzona 08.05.1943r., liczyła 40
. Bezpośrednio zapleczem politycznym NSZ kierowało Prezydium TNRP (jako organ
wykonawczy), składająca się z 8 osób: Otmar Wawrzkowicz, Jerzy Olgierd Iłłakowicz, Tadeusz
Salski, Władysław Marcinkowski (z ZJ), Zbigniew Stypułkowski, August Michałowski, Jan
Matłachowski oraz Karol Stojanowski (z SN)
. Na czele TNRP stał Zbigniew Stypułkowski
sekretarz generalny). TNRP, niezależnie od pionu wojskowego (NSZ) oraz pionu cywilnego ZWZ –
AK, tworząc zarazem alternatywę wobec Delegatury Rządu (choć działalność bardzo często się
pokrywała), utworzyła własną strukturę administracyjno – polityczną (cywilną) pod nazwą: Służba
Cywilna Narodu (SCN)
, która powstała poprzez rozwinięcie struktur Komisariatu Cywilnego ZJ
skład SCN wchodzili fachowcy powiązani z SN jak i bezpartyjni (przykładem jest okręg lubelski
. Kierownikiem SCN był Kazimierz Gluziński. SCN była podzielona na kilkanaście wydziałów
(prowadzono m.in. tajne nauczanie, szkolono urzędników, tworzono też plany odbudowy i rozbudowy
6
Komorowski K., Polityka i walka..., s. 250 - 252, podaje, iż do lata 1944r., wcielono 70 % stanu ogólnego
NOW, który przekroczył 100.000 żołnierzy. Łącznie (NOW i NOW Kobiet) było nie mniej niż 78.000 osób; zob.
też: Muszyński W.J., W walce..., s. 51, Jaworski St. (ZJ – NSZ, s. 11).
7
Muszyński W.J., W walce..., s. 50; NSZ – dsp, t. I, s. 5.
8
Muszyński W.J., W walce..., s. 49-50; Jaworski St., ZJ – NSZ, s. 8-9; NSZ – dsp, t. I, s. 6. Leszek Żebrowski
uważa, że proces formowania się NSZ rozpoczął się już na początku 1942r. (data rozłamu w SN i NOW),
wówczas to pojawiła się nazwa NSZ (lipiec 1942r.) w komunikacie TKRSN. Nie zgadza się z nim K.
Komorowski – patrz: Komorowski K., Polityka i walka..., s. 271.
9
Treść statutu TNRP patrz: NSZ – dsp, t. I, s. 31 – 39.
10
NSZ – dsp, t. I, s. 7.
11
Muszyński W.J., W walce..., s. 51; ZSS, NSZ, s. 54.
12
Tamże; NSZ – dsp, t. I, s. 5.
13
Więcej o Służbie Cywilnej Narodu, patrz: NSZ – dsp, t. I, s. 257 – 290 oraz ZSS, NSZ, s. 68 – 88.
14
ZSS, NSZ, s. 39.
15
O SCN w Okręgu Lubelskim patrz: Piotrowski M., Stronnictwo Narodowe na Lubelszczyźnie w latach 1944 –
1947, w: Ojczyzna i wolność, red. A. Barańska, W. Matwiejczyk, E. M. Ziółek, Lublin 2000,, s. 619 – 621.
2
gospodarki Polski, działała administracja, przygotowywano służbę porządkową, która później miała
pełnić funkcję policyjną; istniały też dwa piony: propagandowy oraz sądowniczy
. Zarówno SCN, jak
i NSZ, uznawały Polski Rząd w Londynie, a także układ sił na emigracji, natomiast nie zgadzali się na
wyłączność Delegatury Rządu oraz AK w polskim podziemiu
. Różnice pomiędzy AK a NSZ
pojawiają się w programach. Do głównych celów NSZ sformułowanych w Deklaracji Narodowych Sił
Zbrojnych z lutego 1943 r. zaliczono: nienaruszalność granic ustalonych traktatem ryskim,
przyłączenie do Polski dawnych ziem piastowskich (Dolny Śląsk, Pomorze, Prusy Wschodnie –
zadaniem NSZ było przygotowanie siły zbrojnej, która w chwili załamania się Niemiec, poprzez
„fakty dokonane”, miała siłą ustanowić zachodnią granicę na linii rzek Odry i Nysy Łużyckiej)
innym celem była budowa Wielkiej Polski (państwa będącego mocarstwem w Europie środkowo –
wschodniej, państwa, które będzie się w stanie przeciwstawić agresji ze wschodu i zachodu), opartego
na zasadach Kościoła Katolickiego
. Program NSZ odnosił się do budowy tzw. „ustroju
narodowego”. Zamierzano przebudować ustrój państwa. Władza głowy państwa, a także senatu, miała
być bardzo silna, będąc przeciwwagą sejmokracji z dwudziestolecia międzywojennego. Zamierzano
zdecentralizować administrację oraz rozwinąć samorządy. System wychowawczy miał być oparty na
etyce katolickiej oraz solidaryzmie narodowym. Aby plan się powiódł, potrzebna była silna rodzina
oraz tzw. szkoła samorządowa (wzorowana na systemie brytyjskim). Podporą ustroju gospodarczego
miała być własność prywatna, głoszono też potrzebę umiarkowanej reformy rolnej
. Zdecydowanym
rozróżnikiem pomiędzy NSZ a ZWZ-AK był stosunek do ZSRR. W odróżnieniu od ZWZ-AK, NSZ
uznawały ZSRR za takiego samego wroga jak Niemcy, zaś od przełomu 1942/43r (po bitwie pod
Stalingradem), uznano, że klęska Niemiec to kwestia czasu i należy się przygotować do nowej
okupacji – sowieckiej. Odrzucono idee powstania antyniemieckiego, gdyż wg NSZ, byłby to czyn
samobójczy, w dodatku szedłby na rękę komunistom. Dlatego postanowiono, że należy zlikwidować
16
Muszyński W.J., W walce..., s. 52; Żebrowski L., NSZ a Polskie Państwo Podziemne, w: NSZ na Podlasiu, t.
II, s. 11; NSZ – dsp, t. I. s. 5 – 6; ZSS, NSZ, s. 68 – 88; Tajne oblicze..., t. I, s. 214.
17
Żebrowski L. NSZ a PPP, w: NSZ na Podlasiu, t. II, s. 11 – 12.
18
NSZ – dsp, t. I, s. 76 – 98; Ład (dod. hist. ) nr 5/93, czerwiec 1993, s. II - III; ZSS, NSZ, s. 75; Komorowski K.,
Polityka i walka..., s. 285 – 286; Szpakowski Z, Geneza..., s. 53 – 54; Muszyński W.J., W walce..., s. 245 – 266.
19
Szerszą definicję Wielkiej Polski lub inaczej Katolickiego Państwa Narodu Polskiego, podaje Zdzisław
Szpakowski (Geneza TAP, NSZ i NZW w Polsce, w: Płońsk i ziemia płońska w walce z dwoma okupantami
1939 – 1956, Warszawa 1998, s. 53 – 54). Wg niego, hasło KPNP przekładało się na program społeczno –
gospodarczy. Gospodarka ta miała na celu stworzenie dla państwa i narodu polskiego takich warunków, aby w
przyszłej Polsce nie było ludzi głodnych, Polacy zaś mieliby być samodzielni, pełni inicjatyw gospodarczych,
bez żebractwa, pijaństwa, złodziejstwa, prostytucji itd. Chodziło oto, aby Polak był podmiotem a nie
przedmiotem, który wyciąga rękę po jałmużnę. Chciano, aby słowo Polak, znaczyło – dumny. Zamierzano także
upodmiotowić Naród Polski i co się z tym wiązało, stworzyć miejsca pracy dla każdego człowieka, stworzyć
warunki, aby każdy swoją pracą i przedsiębiorczością mógł się dorobić, chciano, aby Polacy przejęli w swoje
ręce odpowiedzialność za własne losy poprzez utworzenie samorządów i korporacji. Zob. też: Muszyński W.J.,
W walce..., s. 227 – 244; ZSS, NSZ, s. 75; Komorowski K., Polityka i walka..., s. 285 – 286; NSZ – dsp, t. I. s.
76 – 98.
20
Żebrowski L., NSZ i NZW..., w: Płońsk... , s. 149 – 152; NSZ – dsp, t. I, s. 9.
3
komunistyczną agenturę (czyli oddziały Gwardii Ludowej – Armii Ludowej oraz partyzantów
radzieckich) w Polsce, co też robiono w praktyce (czyli likwidowano) od przełomu lipca i sierpnia
Pion wojskowy NSZ dzielił się na: Oddziały Akcji Specjalnej (OAS lub AS), Oddziały Dyspozycyjne
(OD), Oddziały Partyzanckie (OP) i Oddziały Pogotowia Akcji Specjalnej (O PAS)
. AS utworzono
w październiku (listopadzie) 1942r., na mocy rozkazu Komendanta Głównego NSZ płk Czesława
Oziewicza ”Czesław”:
Uznano, że walka z Niemcami powinna mieć miejsce wówczas, gdy będzie to absolutnie potrzebne.
Powód był prosty: rezultaty akcji zbrojnej były niewspółmiernie duże wobec odwetu Niemców na
ludności cywilnej
. Należy tu wspomnieć, że w pierwszym okresie wojny (1939 – 1942) podziemie
pro-londyńskie uznało, że istnienie większych stałych oddziałów partyzanckich prowadzi do
przedwczesnej intensyfikacji walki oraz naraża kadry dowódcze, a przede wszystkim ludność cywilną
na duże, a zarazem niepotrzebne straty
. W ten sposób chciano uniknąć niepotrzebnych ofiar wśród
ludności cywilnej, potrzebnej do odbudowy Polski po wojnie. Nie zapominajmy, że jednym z
głównych celów istnienia i działalności oddziałów partyzanckich była ochrona ludności cywilnej.
Zdawano zaś sobie sprawę z tego, że konieczne jest prowadzenie konspiracji cywilnej i wojskowej w
terenie. Dlatego postanowiono utworzyć specjalne jednostki, które przeprowadzałyby akcje militarne
(takie jak: sabotaż, samoobrona,...). I tak ZWZ-AK utworzyła Kedyw (Kierownictwo Dywersji), a
NSZ – Akcję Specjalną
. Oddziały partyzanckie AS NSZ ograniczały się do kilku celów:
•
Akcje zaopatrzeniowe (zdobywanie broni i pieniędzy),
•
Odbijanie więźniów,
•
Ochrona ludności cywilnej (zarówno przed okupantem hitlerowskim jak i bandami
rabunkowymi)
Pierwsze oddziały partyzanckie NSZ powstały jesienią 1942r. Najwięcej było ich w okręgu V –
kieleckim (por. „Morskiego”, por. „Bema”, por. „Groźnego” i inne) oraz w okręgu III – lubelskim
(por. „Grota”, mjr „Zęba”, por. „Stepa”, por. „Cichego”, ppor. „Znicza” i inne)
21
Muszyński W.J., W walce..., s. 53 – 54; Żebrowski L., NSZ a PPP, w: NSZ na Podlasiu, t. II, s.14 – 17,
Jaworski St., ZJ – NSZ, s. 4 – 7; NSZ – dsp, t. I, s. 8; Komorowski K., Polityka i walka..., s. 283 – 284; ZSS,
NSZ, s. 95 – 97.
22
NSZ – dsp, t. I, s. 12.
23
Muszyński W.J., W walce..., s. 52 – 53.
24
Chodakiewicz M.J., Akcja Specjalna NSZ na Lubelszczyźnie, WPH r. XXXVIII nr 2 (144), s. 53.
25
Chodakiewicz M.J., AS NSZ na Lubelszczyźnie, WPH r. XXXVIII nr 2 (144), s. 53 – 58.
26
Muszyński W.J., W walce..., s. 52 – 53; zob. też: „Wytyczne ogólne dla AS”[NSZ], b.d. [1943 – 1944] oraz
„Deklarację NSZ” z 1943r. [w: NSZ – dsp, t. I, s. 30 – 31]. Zbigniew S. Siemaszko podaje (za St. Żochowskim),
że w październiku 1942r. płk Oziewicz wydał rozkaz uruchomienia AS nr 1 (która miał za zadanie walkę z
bandami rabunkowymi, Niemcami oraz akcję zaopatrzeniową), a pod koniec 1942r. AS nr 2 (pomoc
wysiedleńcom z Zamojszczyzny).
27
NSZ – dsp, t. I, s. 11.
4
Struktura organizacyjna NSZ uwzględniała podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej z
1939r. (była podstawą podziału), choć zasięg organizacyjny NSZ obejmował tereny nie należące do
państwa polskiego w 1939r. Cała Polska była podzielona na inspektoraty (obszary)
: Centralny
(Okręg I A, I B, XII), Ziem Zachodnich (VI, VIII, IX, X, XI), Górnej Wisły (III, V), Północny (II,
XIII), Południowo – wschodni (IV, VII, XIV), Północno – wschodni (pozostał tylko w projekcie - XV,
XVI, XVII)
. Obejmowały one po kilka okręgów (warto zaznaczyć, że tylko AK miała podobny
podział terytorialny). Każdy Okręg był podzielony na Obwody (choć z uwagi na rozległość terenu
albo problemy z łącznością, istniały gdzieniegdzie Podokręgi). Obwody obejmowały zazwyczaj kilka
powiatów te zaś podzielone były na Obwody (z uwagi na rozległość terenu lub problemy z łącznością
istniały w niektórych przypadkach Podokręgi). Najmniejszymi komórkami terenowymi były Powiaty i
Placówki. Na szczeblu Okręgów i Powiatów istniały komendy na czele z Komendantami Okręgowymi
i Powiatowymi.
Rozmowy scaleniowe z AK
Utworzenie NSZ zostało wrogo przyjęte przez czynniki oficjalne w kraju, gdyż komplikowało
prowadzoną przez AK akcję scaleniową. 11 kwietnia 1943 r. w oficjalnym piśmie Komendy Głównej
AK, "Biuletynie Informacyjnym", ukazał się artykuł pt. "Warcholstwo", w którym Delegat Rządu na
Kraj, Jan Piekałkiewicz, potępił powstanie NSZ. Pomimo tego wkrótce rozpoczęły się rozmowy
pomiędzy obiema organizacjami w sprawie podjęcia współpracy wojskowej. Komendant Główny
NSZ, płk I. Oziewicz był zwolennikiem takiego współdziałania, ale pod warunkiem zachowania
autonomii wewnętrznej przez NSZ. Natomiast Komendant Główny AK, gen. Stefan Rowecki ps.
"Grot", żądał całkowitego podporządkowania NSZ dowodzonej przez siebie organizacji. Rozmowy
zostały przerwane z powodu aresztowania przez Niemców na pocz. czerwca 1943 r. płk. I. Oziewicza,
a następnie gen. S. Roweckiego.
Nowym Komendantem Głównym NSZ w lipcu 1943 r. został mianowany płk dypl. Tadeusz
Kurcyusz. Był on związany z Grupą "Szańca", czyli politykami wywodzącymi się z przedwojennego
Obozu Narodowo-Radykalnego "ABC", którzy zajmowali nieprzejednane stanowisko w sprawie
scalenia z AK. W ich opinii współpraca wojskowa mogła się odbywać tylko na zasadzie
równorzędności obu organizacji.
28
Tamże, s. 324. Uważa on, że inspektoraty nie spełniły pokładanych w nich nadziei, a część z nich pozostała
tylko na papierze.
29
Tamże, s. 324 – 388, NSZ – dsp, t. I, s. 297 – 310.
30
Komorowski K., Polityka i walka..., s. 324.
31
Dział napisany na podstawie książek i artykułów Leszka Żebrowskiego, książki K. Komorowskiego, notatek
własnych oraz Wikipedii.
5
Od jesieni 1943 r. rozpoczęła się kolejna runda rozmów scaleniowych. Strona NSZ-owska
przygotowała pisma do Naczelnego Wodza i prezesa Rady Ministrów w Londynie, aby przejęli
sprawy scaleniowe w swoje ręce. Przedstawiciele AK odmówili jednak ich przesłania. Nowy
Komendant Główny AK, gen. Tadeusz Komorowski ps. "Bór", wobec przedłużania się pertraktacji
polecił je przerwać (co nastąpiło 1 października 1943 r.), wyznaczając jednocześnie dzień 15
października jako ostateczny termin podporządkowania się NSZ. Ponieważ żądanie to zostało
zdecydowanie odrzucone przez KG NSZ, gen. T. Komorowski wydał 9 listopada 1943 r. Rozkaz nr
122 potępiający NSZ. Wobec impasu w rozmowach, KG NSZ postanowiła wysłać do Londynu swoich
przedstawicieli (politycznego i wojskowego), aby nawiązać bezpośredni kontakt z naczelnymi
władzami państwowymi. W tym celu na jesieni 1943 r. zostali wysłani: Tadeusz Salski, przedstawiciel
TNRP i kpt. dypl./mjr NSZ Stanisław Żochowski ps. "Bohdan", "Brodzic", "Strzała", szef sztabu KG
NSZ. W rezultacie Naczelny Wódz, gen. Kazimierz Sosnkowski, przesłał 20 stycznia 1944 r.
Komendantowi Głównemu AK wytyczne dotyczące włączenia NSZ do AK, które pozwalały NSZ
zachować dużą samodzielność. Zostały one jednak odrzucone przez gen. T. Komorowskiego.
Tymczasem od pocz. stycznia 1944 r. rozmowy scaleniowe z przedstawicielami AK podjął sekretarz
generalny TNRP Zbigniew Stypułkowski. Na ich przyśpieszenie wpływ miała zapewne komplikująca
się sytuacja polityczna Polski wobec wkroczenia na jej ziemie Armii Czerwonej. W rezultacie 7 marca
1944 r. nastąpiło podpisanie umowy scaleniowej. Na jej mocy oddziały NSZ miały pozostać jako
zwarte jednostki w składzie oddziałów partyzanckich AK. 31 marca 1944 r. gen. T. Komorowski
wydał rozkaz w sprawie przeprowadzenia scalenia, który zawierał m.in. zatwierdzenie płk. dypl. T.
Kurcyusza jako Komendanta Głównego NSZ oraz mianowanie go pełnomocnikiem Komendanta
Głównego AK ds. scalenia NSZ.
Rozłam w NSZ
Przez okres półtora miesiąca umowa scaleniowa była przestrzegana. Członkowie Grupy "Szańca" nie
zamierzali jednak doprowadzić do utraty zwierzchnictwa nad NSZ. Wykorzystali w tym celu nagłą
śmierć płk. dypl. T. Kurcyusza w nocy z 22 na 23 kwietnia 1944 r. Doszło wówczas do tzw.
"wewnętrznego zamachu stanu". Członkowie TNRP reprezentujący Grupę "Szańca" wydali fikcyjne,
antydatowane rozkazy rzekomo podpisane przez płk. dypl. T. Kurcyusza, mianujące mjr./ppłk. NSZ
Stanisława Nakoniecznikowa (Nakoniecznikoff-Klukowskiego), dotychczasowego komendanta
Okręgów NSZ Północne Mazowsze i Białystok, najpierw z dniem 21 kwietnia 1944 r. I z-cą
Komendanta Głównego NSZ, a następnie z dniem 22 kwietnia p.o. Komendanta Głównego NSZ.
Podjęto także inne działania. 21 kwietnia z funkcji szefa sztabu KG NSZ został usunięty płk dypl.
32
Dział napisany na podstawie książek i artykułów Leszka Żebrowskiego, książki K. Komorowskiego, notatek
własnych oraz Wikipedii.
6
Wacław Świeciński ps. "Tuwar". Jednocześnie przedstawiciele Grupy "Szańca" ogłosili rozwiązanie
TNRP, a na jej miejsce utworzenie Rady Politycznej NSZ, do której weszli tylko oni.
Tymczasem Komendant Główny AK, gen. T. Komorowski, realizując umowę scaleniową, wyznaczył
2 maja 1944 r. według hierarchii funkcyjnej w KG NSZ płk. dypl. W. Świecińskiego na stanowisko
swojego pełnomocnika ds. scalenia NSZ. Po jego natychmiastowej rezygnacji na powyższe
stanowisko został mianowany 5 czerwca dotychczasowy zastępca płk. W Świecińskiego, ppłk Albin
Walenty Rak ps. "Lesiński", który ją przyjął. W rezultacie rozłam w NSZ stał się faktem. Odtąd
funkcjonowały dwie odrębne organizacje używające tej samej nazwy: NSZ-AK, które
podporządkowały się AK oraz NSZ-ZJ, które zachowały niezależność organizacyjno-wojskową.
Rozłam spowodował także dezintegrację Służby Cywilnej Narodu. Akcja scaleniowa trwała do końca
lata 1944 r. i zakończyła się przejściem do AK większości żołnierzy dawnej NOW. Natomiast władze
niezależnej NSZ postanowiły "zemścić się" na tych, którzy podporządkowali się umowie scaleniowej.
Sąd Wojenny przy KG NSZ wydał wyrok śmierci na ppłk. A. W. Raka. 15 czerwca 1944 r. został on
zatrzymany przez patrol NSZ i wymuszono na nim podpisanie rezygnacji ze stanowiska Komendanta
Głównego NSZ-AK. Po wypuszczeniu na wolność, natychmiast odwołał on jednak wymuszone
przyrzeczenie. Jednocześnie zostali zamordowani m.in. szef wywiadu w Komendzie Okręgu VIII
Częstochowa NSZ-AK, kpt. Stanisław Żak ps. "Stach Częstochowski", szef Wydziału I
Organizacyjnego sztabu KG NSZ-AK ppor. Władysław Pacholczyk, czy szef Wydziału II
Wywiadowczego ppor. Wiktor Gostomski ps. "Nałęcz", "Hubert", "Witold". Komendant Główny AK,
gen. T. Komorowski, poinformował 12 czerwca 1944 r. Naczelnego Wodza o zerwaniu scalenia przez
NSZ, przez co zostały one napiętnowane przez najwyższe władze wojskowe (gen. K. Sosnkowski) i
cywilne (wicepremier Jan Kwapiński).
NSZ po upadku powstania warszawskiego
Wybuch powstania warszawskiego 1 sierpnia 1944 r. poważnie skomplikował sytuację wewnętrzną w
ramach NSZ. Wprawdzie KG NSZ zdążyła przenieść się do Częstochowy, ale w Warszawie pozostał
p.o. Komendanta Głównego NSZ, mjr/ppłk NSZ S. Nakoniecznikow. Wobec utraty z nim łączności,
nowym p.o. Komendanta Głównego NSZ został mianowany gen. bryg. w stanie spoczynku Tadeusz
Jastrzębski ps. "Powała". Po upadku powstania, w poł. października 1944 r. dotarł do Częstochowy
mjr/ppłk NSZ S. Nakoniecznikow, który wydostał się z miasta wraz z ludnością cywilną, przejmując
ponownie pełnioną przez siebie funkcję. Prawdopodobnie próbował wówczas przeforsować pomysł
podporządkowania NSZ AK, za co został zastrzelony 18 października przez szefa Oddziału II
33
Dział napisany na podstawie książek i artykułów Leszka Żebrowskiego, książki K. Komorowskiego, notatek
własnych oraz Wikipedii.
7
Wywiadowczego KG NSZ, kpt. NSZ Otmara Wawrzkowicza. Po jego śmierci Rada Polityczna NSZ
wydała oświadczenie, jakoby nawiązał on kontakt z Polską Armią Ludową, chcąc podporządkować
NSZ komunistycznemu Polskiemu Komitetowi Wyzwolenia Narodowego. Jednocześnie
przeprowadzono ogólne zmiany organizacyjne. 9 sierpnia 1944 r. przestała faktycznie istnieć Rada
Polityczna NSZ, przekazując swoje uprawnienia na terenach okupowanych przez Niemców Radzie
Politycznej NSZ-Zachód. Wydano również rozkazy utworzenia trzech grup operacyjnych (północnej,
środkowej i południowej), które miały objąć wszystkie oddziały NSZ, a następnie ewakuować się na
Zachód, na tereny zajęte przez wojska amerykańskie i brytyjskie. Ostatecznie zdołano w Kieleckiem
utworzyć jedynie Brygadę Świętokrzyską NSZ.
Na nowego p.o. Komendanta Głównego NSZ został wybrany 20 października 1944 r. mjr rez.
Zygmunt Broniewski ps. "Bogucki", dotychczasowy komendant Okręgu III Lubelskiego. Jednocześnie
11 listopada został on mianowany generałem brygady NSZ. Także w listopadzie 1944 większa część
oddziałów NSZ została formalnie podporządkowana NOW i została przekształcona w Narodowe
Zjednoczenie Wojskowe. NZW liczyła kilkadziesiąt oddziałów (w sumie 2-4 tys. żołnierzy) i
prowadziła działania zbrojne przeciw NKWD, KBW, WP a także z innymi formacjami urzędu
bezpieczeństwa i oddziałami UPA. W 1947 doszło do rozbicia większości grup NZW, nieliczne
oddziały prowadziły działalność do połowy lat 50. w konspiracji.
Według dekretu Prezydenta RP na Wychodźstwie, Kazimierza Sabbata, wydanego 1 stycznia 1988 r.,
żołnierze NSZ "spełnili swój obowiązek narodowy i żołnierski wobec Rzeczypospolitej Polskiej".
Okręg lubelski nosił kryptonimy „Antylopa”, „Jabłoń”, „Niezapominajka”
. Oznaczony był
numerem III, administracyjnie zaś podlegał pod Inspektorat Górnej Wisły
. Swoim zasięgiem
obejmował tereny dawnego województwa lubelskiego (nie licząc kilku północnych powiatów, które
znalazły się w okręgu XII). Okręg lubelski od V/VI 1944r. podzielony był na 2 podokręgi obejmujące
dawne struktury ONR – ZJ (czyli już po rozłamie z III/IV 1944r.): I - obejmował powiaty: Lubartów,
Parczew, Włodawa, Chełm oraz II - z powiatami: Lublin, Janów – Kraśnik, Biłgoraj, Zamość
. Okręg
ten zbudowany był głównie z byłych członków NOW
, którzy w większości nie uznali scalenia, z
34
Więcej o okręgu lubelskim, patrz: Zaborski M., Okręg Lubelski Narodowych Sił Zbrojnych 1942 – 1944, w:
NSZ. Materiały z sesji naukowej poświeconej historii NSZ – Warszawa 25 X 1992, red. Piotr Szucki, Warszawa
1994, s. 179 – 237; Okręg III lubelski ZJ i NSZ, Zeszyty..., z. 1, s. 55 – 57.
35
Komorowski K., Polityka i walka..., s. 355 – 362.
36
Relacja M.J. Chodakiewicza; Gawryszczak P., Podziemie polityczno – wojskowe w Inspektoracie Lublin w
latach 1944 – 1956, s. 77; Żochowski S., O Narodowych Siłach Zbrojnych, Warszawa 1986, s. 47.
37
W Lublinie SN istniało od 1904r.. Więcej o Stronnictwie Narodowym na Lubelszczyźnie patrz: Piotrowski M.,
SN na Lubelszczyźnie w latach 1944 – 1947, s. 603 – 623. Warto tu wspomnieć, że podawane dane, jakoby już
w 1940r. został zorganizowany Okręg III ZJ, stale rozbudowywany, są nieprawdziwe. Członkowie ZJ w większej
grupie działali tylko w pow. janowskim. Te nie sprawdzone dane podaje: Gawryszczak P., Podziemie polityczno
– wojskowe w inspektoracie Lublin w latach 1944 – 1956, s. 77.
8
czasem zaś do NSZ przechodzili członkowie AK (zresztą z różnych powodów)
. Warto zaznaczyć, że
w Okręgu lubelskim praktycznie nie było członków ZJ, nie licząc powiatu Janów – Kraśnik (tam też,
w Kraśniku i Wilkołazie, były zwarte struktury ZJ)
. Jednak również w powiecie Kraśnik SN
„współpracowało” z NSZ, np. doradcą politycznym w NSZ (z ramienia SN) był w latach 1943 – 1945
Jan Sykuła
. W szeregi NSZ wstępowali też członkowie innych organizacji konspiracyjnych
Obowiązki komendanta Okręgu lubelskiego, do IV 1943r. (a następnie od VI 1944r.), pełnił kpt./mjr
Michał Kłosowski „Rola” „Stanisław Michałowicz”
, później zaś obowiązki te przejął mjr Zygmunt
Broniewski „Bogucki”
(„Rola” pozostał zastępcą komendanta). Od XII 1944r. komendantem został
Tadeusz Zieliński „Wujek” „Dyzma”
. Pełny skład KO funkcjonował od 01.05.1943r.
okresu kształtowała się Komenda Okręgu)
. Sieć terenowa NSZ w okręgu lubelskim ostatecznie
ustalona została do połowy 1943r., istniała zaś do lata 1945r. Liczebność Okręgu wahała się od 4.700
(tak mówią dokumenty SN z wiosny 1944r.) do około 6.000 (dane NSZ)
. W jej skład wchodziło 10
powiatów, terytorialnie odpowiadały one powiatom II RP sprzed września 1939r. (w pewnym okresie
czasu także na Obwody, składające się z kilku powiatów), które utworzyły sieć terenową okręgu III.
Składały się na nie następujące powiaty:
1. Lublin,
2. Janów Lubelski (Kraśnik),
3. Chełm,
4. Puławy,
5. Biłgoraj,
6. Zamość,
7. Krasnystaw,
8. Lubartów,
9. Tomaszów Lubelski,
38
Zaborski M., Okręg Lubelski NSZ..., s. 187 - 188; zob. też : Caban I., Mańkowski Z., ZWZ i AK w okręgu
lubelskim 1939 – 1944, Lublin 1971, s. 214.
39
Zaborski M., Okręg Lubelski NSZ..., s. 186. Zauważa on, że udział ZJ w tworzeniu Okręgu był raczej
jakościowy – poprzez skład KO, niż ilościowy; zob. też: Chodakiewicz M.J., NSZ „Ząb” – przeciw dwu wrogom,
s. 93.
40
Piotrowski M., SN na Lubelszczyźnie..., s. 610.
41
Komorowski K., Polityka i walka..., s. 355.
42
Komorowski K., Polityka i walka..., s. 356; Żochowski S., O NSZ, s. 289; Zaborski M., Okręg Lubelski NSZ...,
s. 191 – 195. Szerzej o mjr. „Roli”, patrz: Zaborski M., Major Michał Kłosowski, Lublin 1993.
43
Komorowski K., Polityka i walka..., s. 356 – 357.
44
Żochowski S., O NSZ, s. 289.
45
Zaborski M., Okręg Lubelski NSZ..., s. 193, tam też znajduje się pełny skład KO, który w trakcie okupacji
kilkakrotnie się zmieniał.
46
Zaborski M., Okręg Lubelski NSZ..., s. 183.
47
Zaborski M., Okręg Lubelski NSZ..., s. 185; zob. też: Caban I., Mańkowski Z., ZWZ i AK w..., s. 58;
Chodakiewicz M.J., NSZ „Ząb” – przeciw..., s. 93.
9
10. Hrubieszów
Komendanci Główni NSZ
płk Ignacy Oziewicz ps. "Czesław" (od 20 września 1942 r. do pocz. czerwca 1943 r.)
płk dypl. w st. sp./gen. bryg. NSZ Tadeusz Kurcyusz ps. "Żegota", "Morski", "Fiszer", "gen. Mars"
(od 1 sierpnia 1943 r. do 22/23 kwietnia 1944 r.)
mjr/płk NSZ Stanisław Nakoniecznikow (Nakoniecznikoff-Klukowski) ps. "Kmicic", "Zawisza",
"Kiliński" (od 22 kwietnia do 24 lipca 1944 r.)
gen. bryg. w st. sp./gen. dyw. NSZ Tadeusz Jastrzębski ps. "Powała" (od 24 lipca do poł. października
1944 r.)
mjr/płk NSZ Stanisław Nakoniecznikow (Nakoniecznikoff-Klukowski) ps. "Kmicic", "Zawisza",
"Kiliński" (od poł. października do 18 października 1944 r.)
mjr rez./gen. bryg. NSZ Zygmunt Broniewski ps. "Bogucki", "St. Bogucki" (od 20 października 1944
r. do pocz. sierpnia 1945 r.)
ppor. rez./ppłk NSZ Stanisław Kasznica ps. "Wąsal", "Przepona", "Wąsowski", "Stanisław Wąsacz"
(od sierpnia 1945 r. do 15 lutego 1947 r.)
Komenda Główna NSZ
Przy Komendancie Głównym NSZ (Dowódcy NSZ) funkcjonował sztab składający się z 6 Oddziałów
zorganizowanych w 3 Działy: Dowodzenia, Administracyjny oraz Komendę Główną. Sztabem
kierował Szef Sztabu, a na czele poszczególnych Działów stali jego zastępcy. Oddziałami kierowali
szefowie oddziałów. Ponadto powołano do życia tzw. Akcję Specjalną w celu wykonywania
bieżących zadań o charakterze wojskowym. Zorganizowano również Pomocniczą Służbę Kobiet
NSZ.
Komenda Główna NSZ (Dowództwo NSZ)
Komendant Główny NSZ (Dowódca NSZ)
Szef sztabu KG NSZ – mjr dypl./ppłk NSZ Edmund Ludwik Michalski ps. "Kajetan" (od lata 1942 r.
do kwietnia 1943 r.), kpt. dypl./mjr NSZ Stanisław Żochowski ps. "Bohdan", "Orłowski", "Strzała",
"Oswald Walter" (od kwietnia do czerwca 1943 r.), ppłk dypl./płk NSZ Wacław Świeciński ps.
"Tuwar", "Brzeski", "Dzięcioł", "Ksawery", "Stwosz", "Tarzan", "Tol" (od czerwca 1943 r. do
października 1944 r.)
Zastępca szefa sztabu KG NSZ – mjr/ppłk NSZ Albin Walenty Rak ps. "Lesiński", "Karol Lesiński"
(od maja 1943 r. do kwietnia 1944 r.)
Oddział I Organizacyjny – mjr/ppłk NSZ Tadeusz Danilewicz ps. "Kuba", "Łoziński" (od lata 1942
r. do kwietnia 1944 r.), ppor./mjr NSZ Wiktor Radziszewski ps. "Reński", "Wiktor" (od kwietnia do
końca września 1944 r.)
Oddział II Wywiadowczy (Centrala Służby Wywiadowczej) – ppłk dypl. Wacław Berka ps.
"Brodowicz", "Wacław II" (od lata do grudnia 1942 r. – część badaczy uważa, że nie pełnił tej
funkcji), ppor./mjr NSZ Witold Gostomski ps. "Nałęcz", "Hubert", "Witold" (od grudnia 1942 r. do
września 1944 r.), kpt. NSZ Otmar Wawrzkowicz ps. "Oleś", "Kaczkowski" (od września 1944 r. do I
1945 r.)
Oddział III Operacyjno-Wyszkoleniowy – kpt./ppłk NSZ Tadeusz Boguszewski ps. "Wacław III",
"Bielecki", "Wacław Niekonieczny" (od września 1942 r. do lipca 1944 r.)
48
Komorowski K., Polityka i walka..., s. 357; NSZ – dsp, t. I, s. 188 – 193, 297 – 310. Szerszy opis patrz:
Zaborski M., Okręg Lubelski NSZ..., s. 210 – 216.
49
Dział napisany na podstawie książek i artykułów Leszka Żebrowskiego, książki K. Komorowskiego, notatek
własnych oraz Wikipedii.
10
Oddział IV Kwatermistrzowski – kpt. dypl. Jan Ostrowski
Oddział V Łączności - NN ps. "Zbigniew Sawicki"
Oddział VI Oświatowo-Wychowawczy (do września 1943 r. pod nazwą Szefostwa Służby
Oświatowo-Wychowawczej) – ppor. rez./kpt. NSZ Julian Sędek ps. "Juliusz Mac", "Mickiewicz" (do
września 1943 r.), pchor./ppor. NSZ Witold Borowski ps. "Wiktor Brzeziński" (od września 1943 r.)
Biuro Informacji NSZ – pchor./por. NSZ Mirosław Ostromęcki ps. "Mirski"
Centralny Wydział Finansowy – kpt./mjr NSZ Jerzy Olgierd Iłłakowicz ps. "Jerzy", "Michał
Zawisza", "Izydor" (od lata 1942 r. do stycznia 1945 r.)
Biuro Fałszerstw - Władysław Weker ps. "Franek"
Służba Duszpasterstwa – ks. kpt. NSZ Michał Poradowski ps. "Benedykt" (od lata 1942 r. do 1
lutego 1944 r.), ks. dziekan Piotrowski ps. "Stanisław Chorzemiński"
Wojskowa Służba Kobiet – kpt. Halina Reszke (od lata 1942 r. do upadku powstania
Warszawskiego)
Oddział Bojowy przy KG NSZ – por. Tadeusz Siemiątkowski ps. "Mazur" (od lata 1942 r. do
wybuchu powstania warszawskiego)
Brygada Dyspozycyjna Komendanta Głównego NSZ – kpt./ppłk NSZ Zygmunt Reliszko ps.
"Kołodziejski", "Zygmunt" (od 1943 r. do upadku powstania warszawskiego)
Batalion Osłony KG NSZ – kpt. NSZ Mieczysław Dukalski ps. "Mieczysław Pomorski", "Jacek" (od
1 stycznia do 21 lipca 1944 r.)
Struktura organizacyjna NSZ w terenie
Inspektoraty NSZ
Inspektorat Ziem Zachodnich z siedzibą w Warszawie (Okręgi: VI, VIII, IX, X, XI)) – płk rez./gen.
bryg. NSZ Stanisław Thiel ps. "Przemysław" (od lata 1942 r. do kwietnia 1943 r.), mjr dypl./ppłk NSZ
Edmund Ludwik Michalski ps. "Kajetan", "Łodzia", "Morawski" (od kwietnia 1943 r. do wybuchu
powstania warszawskiego)
Inspektorat Ziem Centralnych (Okręgi: Okręgi: IA, IB, XII) płk Witold Komierowski ps. "Kot",
"Niedźwiedź", "Wilkołak", "Sulima" (od stycznia do wiosny 1944 r.)
Inspektorat Ziem Północnych (Okręgi II, XIII) – mjr/płk NSZ Stanisław Nakoniecznikow
(Nakoniecznikoff-Klukowski) (od jesieni 1943 r. do kwietnia 1944 r.)
Inspektorat Ziem Południowo-Zachodnich (Okręgi: III, V)
Inspektorat Ziem Południowo-Wschodnich (Okręgi: IV, VII, XIV) – NN ps. "Zachoszcza"
Inspektorat Ziem Północno-Wschodnich (Okręgi: XV, XVI, XVII) – nigdy nie został utworzony
Okręgi NSZ
Okręg I-A (późniejszy I) Warszawa–miasto – por. rez./mjr NSZ Mieczysław Osmólski ps.
"Mieczysław", "Kozłowski" (od lata 1942 r. do wybuchu powstania warszawskiego)
Okręg I-B (późniejszy VI) Warszawa–powiaty – ppłk pil./płk NSZ Piotr Abakanowicz ps. "Barski",
"Grządziel", "Grey" (od lata 1942 r. do wybuchu powstania warszawskiego)
Okręg II Mazowsze Północne – mjr/płk NSZ Stanisław Nakoniecznikow (Nakoniecznikoff-
Klukowski) ps. "Kmicic", "Zawisza", "Kiliński", "Gryf" (od września/października 1942 r. do
kwietnia 1944 r.), mjr/ppłk NSZ Józef Żbikowski
Okręg III Lubelski – kpt./mjr NSZ Michał Kłosowski ps. "Rola", "Stanisław Michałowicz" (od
kwietnia 1943 r.), mjr rez./gen. bryg. NSZ Zygmunt Broniewski ps. "Bogucki", "St. Bogucki" (do
czerwca 1944 r.), ppłk dypl. NN ps. "Tur"
Okręg IVC Rzeszowski – por./rtm. NSZ NN ps. "Florian", "Chwalibóg", "Turkus" (od poł. grudnia
1942 r. do poł. lutego 1943 r.), kpt./ mjr NSZ Józef Baran ps. "Lucjan" (od poł. lutego 1943 r.)
50
Dział napisany na podstawie książek i artykułów Leszka Żebrowskiego, książki K. Komorowskiego, notatek
własnych oraz Wikipedii.
11
Okręg V Kielecki (późniejszy Kielecko-Radomski) – mjr/ppłk NSZ NN ps. "Olgierd Mirski",
"Kordian" (od lata 1942 r.)
Okręg VI Warszawa – powiaty – ppłk pil./płk NSZ Piotr Abakanowicz ps. "Barski", "Grządziel",
"Grey" (od czerwca do 18 października 1944 r.)
Okręg VII Krakowski – kpt./mjr NSZ Piotr Mierosław ps. "Geograf" (do sierpnia 1943 r.), por./kpt.
NSZ Julian Sędek ps. "Juliusz Mickiewicz"
Okręg VIII Częstochowski (Częstochowa – Śląsk) – mjr Stanisław Nowak ps. "Zygmunt" (do grudnia
1943 r.), kpt./mjr NSZ Leon Janik ps. "Janosik" (od grudnia 1943 r. do lutego 1944 r.), mjr/ppłk NSZ
NN ps. "Jan Lech" (od lutego do kwietnia 1944 r.), mjr Bolesław Karczewski ps. "Karski" (do
września 1944 r.)
Okręg IX Łódzki - strz./ppor. NSZ Ewaryst Zwierzewicz ps. "Bogumił Bogucki" (od września 1942 r.
do marca 1944 r.), NN ps. "Andrzej Burza"
Okręg X Poznański – por. rez./kpt. NSZ Władysław Rutkowski ps. "Włodzimierz" (do jesieni 1943 r.),
ppłk w st. sp./płk NSZ NN ps. "Winiarski Stefan" (prawdopodobnie do grudnia 1944 r.)
Okręg XI Pomorski
Okręg XII Podlaski – ppłk Stanisław Miodoński ps. "Sokół". kpt./mjr NSZ Szczepan Piszczek ps.
"Tomasz"
Okręg XIII Białostocki – mjr/płk NSZ Stanisław Nakoniecznikow (Nakoniecznikoff-Klukowski) ps.
"Kmicic", "Zawisza", "Kiliński", "Gryf" (od września/października 1942 r. do kwietnia 1944 r.)
Okręg XIV Lwowski – Adolf Bańka ps. "Tatrzański", "Ryszard Brzostowski" (do kwietnia 1943 r.,
kiedy większość Okręgu podporządkowała się operacyjnie lokalnym strukturom ZWZ-AK), mjr/ppłk
NSZ Adam Niedzielski ps. "Zbigniew Zbrowski", por./mjr NSZ Wojciech Stefankiewicz ps.
"Gromski"
Czasopisma wydawane przez NSZ
"Szaniec" – główne pismo NSZ
"Biuletyn Centralny" - główny organ prasowy NSZ przeznaczony dla kierownictwa organizacji,
wychodziło w Warszawie od marca 1943 r. do końca lipca 1944 r.
"Polska Informacja Prasowa" – tygodnik powielany, liczący przeciętnie ok. 30 stron, formatu A4,
wewnętrzny biuletyn tajnej Organizacji Wewnętrznej, wydawany od 1940 r. w Warszawie, w 1944 r.
nakład liczył 400 egz., docierał tylko do członków OP i Służby Cywilnej Narodu
"Propaganda Centralna" (potem P.C.) - dwutygodnik powielany o objętości do 30 stron, formatu A4,
pismo wewnętrzne, nakład ok. 80 tys. egzemplarzy, ukazywało się od 1942 r.
"Naród i Wojsko" – red. Lech Neyman ps. "Domarat"
"Narodowe Siły Zbrojne" – wydawane od 1943 r.
"Pochodnia" – wydawana od grudnia 1939 r. w Łodzi, od 1940 r. zmieniła tytuł na "Na zachodnim
szańcu", nakład doszedł do 3 tys. egz.
"Lux Mundi" – jedyne w konspiracji pismo przeznaczone dla kapelanów partyzanckich, red. ks. kpt.
NSZ Michał Poradowski ps. "Benedykt"
"Chrobry Szlak" – wychodziło w Kielcach
"Szczerbiec" – wychodziło m.in. w Opatowie
"Aktualne wiadomości z Polski i ze świata" – wychodziło w Wołominie
51
Dział napisany na podstawie książek i artykułów Leszka Żebrowskiego, Wojciecha Muszyńskiego, książki K.
Komorowskiego, notatek własnych oraz Wikipedii.
12
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
historia skrypt1918 1945
historia skrypt44-89, Sejm
Historia Polski XXw, historia skrypt, Historia Polski XX w.
historia skrypt nowy
Prahistoria i historia skrypt
Historia skrypt
historiografia skrypt
historia skrypt !!!!
historia skrypt1918 1945
Historia skrypt
historia skrypt44 89
Skrypt z historii etnologii
Skrypt z XX wieku Historia Polski
HISTORIA POLSKI SKRYPT WYKŁADY
więcej podobnych podstron