FUNKCJONALIZM

1. Twórcy:

• Alfred Reginald Radcliffe—Brown

• Bronisław Malinowski

1. Data umowna powstania – 1922 —— Rok wydania:

• The Andaman Islanders (Wyspiarze Andamańscy) Alfreda Reginalda Radcliffe—Browna

• Argonauts of the Western Pacific (Argonauci Zachodniego Pacyfiku) Bronisława Malinowskiego

1. Zmiany:

• Antropologia staje się dyscypliną socjologiczną

• Systemowe podejście do przedmiotu badań

• Odejście od spekulatywnych rozważań o kulturze na rzecz rzetelnych badań empirycznych

• Dostrzeżenie praktycznych (politycznych) zastosowań antropologii

1. Odrzucono:

• Dualistyczną koncepcję człowieka

• Kategorię świadomości zbiorowej

• Wyjaśnienia przyczynowe

• Skrajny realizm socjologiczny

1. Uznanie antropologii za naukę:

1. Holistyczną

• Wbrew postulatom dyfuzjonizmu

• Traktowanie kultury i społeczeństwa, jako całości składającej się z uporządkowanych elementów

• Pojęcie kontekstu

1. Synchroniczną

• Wbrew postulatom ewolucjonizmu

• Od rzucenie perspektywy historycznej

• „tu i teraz

1. Empiryczną

• W opozycji do ewolucjonizmu i dyfuzjonizmu

• Teoriotwórcza rola terenu – badania terenowe służą formułowaniu hipotez teoretycznych, a następnie ich weryfikacji

• Intensywne badania terenowe

1. Nomotetyczną

• W opozycji do postulatów Franza Boasa

• Celem antropologii jest „dostarczenie wiarygodnych generalizacji” lub „ustalenie praw

1. Rozumiejącą

• W opozycji do europocentryzmu

• Rozumienie faktów kulturowych polega na określeniu ich funkcji, roli odgrywanej w obrębie całościowego systemu

• Rozumienie „odsubiektywizowane”

• (theoretical under standing)

1. Założenia:

1. 3 założenia funkcjonalizmu Roberta K. Mertona:

• Funkcjonalna jedność społeczeństwa

• Powszechna funkcjonalność

• Funkcjonalna niezastępowalność

1. Pięć podstawowych założeń:

• Swoistości systemu społecznego

• Jego samoregulacyjnym charakterze

• Istnieniu wymogów funkcjonalnych

• Funkcjonalności podsystemów społecznych

• Egzogennym charakterze zmiany społecznej

1. Empiryczne podstawy:

• 1883—1884 – amerykańska ekspedycja do Ziemi Baffina

• 1897—1902 – amerykańska Jessup North Pacific Expedition

• 1898—1899 – wyprawa do Cieśniny Torresa

„samotny antropolog przebywa przez rok lub dłużej wśród społeczności liczącej czterysta do pięciuset osób. Studiuje każdy szczegół ich życia i kultury. Poznaje osobiście każdego członka społeczności. Nie zadowala się ogólnikową informacją, ale studiuje każdą cechę ich życia i zwyczaju przy użyciu języka tubylczego”

William H. R. Rivers

1. Antropologia „praktyczna”:

• Wyrastała z nurtu praktycznego

• Miała praktyczne zastosowanie

• Teza: pojawienie się funkcjonalizmu zostało przygotowane przez rozwój kolonializmu

• Nurt „praktycznej etnografii”

Bronisław Malinowski:

1. Monografie funkcjonalne

• Argonauci Zachodniego Pacyfiku (1922)

• Zbrodnia i zwyczaj w społeczności dzikich (1926)

• Życie seksualne dzikich w północno—zachodniej Melanezji (1929)

• Ogrody koralowe i ich magia (1935)

1. Uczniowie

• Raymond Firth (1901—2002)

• Meyer Fortes (1906—1983)

• Siegfried Frederick Nadel (1903—1956)

• Isaac Schapera (1905—2003)

• Audrey Richards (1899—1984)

• Lucy Mair (1901—1986)

• Monica Wilson (1908—1982)

• Ralph Piddington (1906—1974)

• Edmund Leach (1910—1989)

• Edward Evan Evans—Pritchard

• Talcott Prasons

• Kazimierz Dobrowolski

• Maria i Stanisław Ossowscy

• Józef Obrębski

• Feliks Gross

• Andrzej Waligórski

1. Kultura

• Jest całością

• Jest systemem zintegrowanym

• Zależności między elementami kultury mają charakter funkcjonalny

• Kultura jest aparatem instrumentalnym

1. Instytucja

• Rzeczywiste, składowe kultur, posiadające pewien stopień trwałości, powszechności i niezależności

• Grupa ludzi realizujących wspólne działania

• Zorganizowany system działań ludzkich

• Analiza powiązań pomiędzy instytucjami pozwala na uchwycenie „ANATOMII” systemu kultury

• Analiza działania instytucji – na uchwycenie jego „FIZJOLOGII”

• Zasada naczelna instytucji – subiektywne uzasadnienie istnienia instytucji i jej roli, odwołujące się do wierzeń i wartości kulturowych

• Funkcja instytucji – faktyczne, rzeczywiste jej powiązanie z całością systemu kulturowego, sposób, w jaki umożliwia ona utrzymanie struktury tego systemu

  • Struktura instytucji

• Karta instytucji (zasada naczelna)

• Personel

• Normy

• Substrat materialny

• Działanie

• Funkcja

1. Koncepcja potrzeb:

• Każda teoria kultury musi się zaczynać od organicznych potrzeb człowieka

• Istnieje cały system potrzeb – jedne są podstawowe, inne – sztucznie rozwinięte, ale wszystkie wymagają zaspokojenia

• Potrzeby ludzkie mogą być zaspokajane tylko przez kulturę

• Zaspokajanie potrzeb wymaga odwołania się do tradycji, norm i reguł postępowania, wartości kulturowych

• Właściwe człowiekowi dziedzictwo społeczne określa sposób zaspokajania jego potrzeb

• Każdej potrzebie odpowiada charakterystyczna dla niej reakcja kulturowa, dzięki której możliwe jest zaspokojenie potrzeby

• Kulturową reakcją na potrzebę jest pewna instytucja (grupa instytucji)

• Impuls prowadzący do prostej fizjologicznej czynności jest równie zdeterminowany przez tradycję, co stały i nieuchronny, gdyż wywołuje go konieczność fizjologiczna

• Reakcja na potrzeby niższego rzędu stwarza nowy typ potrzeb (potrzeby pochodne)

1. Potrzeby podstawowe:

• Wynikają z faktu, że człowiek jest istotą biologiczną

• Wszyscy ludzie, gdziekolwiek żyją i jakikolwiek typ kultury reprezentują, muszą jeść, oddychać, spać, rozmnażać się i wydalać odpadki ze swych organizmów

• Warunki środowiskowe i biologiczne, które muszą być spełnione, aby jednostka czy grupa utrzymała się przy życiu

• W każdym społeczeństwie impuls jest modyfikowany przez tradycję (!)

• Artykulacja potrzeb jest kształtowana przez system kulturowy określonej społeczności

Potrzeba	Reakcja kulturowa
Metabolizm	Zaopatrzenie
Reprodukcja	Pokrewieństwo
Wymogi organizmu	Osłona
Bezpieczeństwo	Ochrona
Ruch	Czynności
Wzrost	Szkolenie
Zdrowie	Higiena

1. Potrzeby pochodne:

• Wynikają z faktu, że człowiek jest istotą społeczną

• Inaczej: potrzeby konieczności kulturowych

• Są tak samo nieustępliwe, jak potrzeby podstawowe

Potrzeba	Reakcja kulturowa
Produkcja narzędzi i dóbr konsumpcyjnych	Gospodarka
Kodyfikacja i regulacja zachowań ludzkich	Kontrola społeczna
Transmisja kultury	Edukacja
Organizacja kolektywnego działania	Organizacja polityczna

1. Potrzeby integratywne:

• Związane ze specyficznie kulturową stroną egzystencji ludzkiej

• Wynikają z faktu, że człowiek jest istotą kulturową

• Są związane z typowo ludzką umiejętnością posługiwania się symbolem

• Reakcje kulturowe:

• Wiedza

• Religia

• Etyka i moralność

• Sztuka

• Gry i sport

1. Problematyka gospodarcza:

• Aspekt technologiczny (znaczenie praktyczne)

• Aspekt ceremonialny (znaczenie instrumentalne)

• Aspekt ekonomiczny (określający wartość w systemie wymiany dóbr)

1. Magia i Religia:

• Zjawiska współistniejące w każdym społeczeństwie

• Pojawiają się, gdy wiedza i umiejętności techniczne człowieka okazują się niewystarczające

1. Magia:

• Jest bezpośrednio związana z codzienną praktyczną działalnością człowieka

• Stanowi uzupełnienie jego możliwości technicznych

• Umożliwia oddziaływanie na środowisko zewnętrzne za pomocą specjalnej wiedzy („rytualizuje optymizm”)

• Jest pragmatyczna i utylitarna

1. Religia:

• Oferuje inne formy rozwiązywania trudności

• Nigdy nie jest czymś instrumentalnym, jej celem jest sam akt religijny

• Jest związana z kryzysowymi momentami w życiu ludzkim (narodziny, dojrzewanie, śmierć)

• Umożliwia człowiekowi wyjście z sytuacji, wobec których jest bezradny

1. Etnograficzna teoria języka:

• Znaczenie wypowiedzi językowych określane jest kontekstem sytuacji i typem funkcji mowy

• Konieczność kontekstualnego rozumienia znaczenia

• „gdyby oni nas zabili, nie byliby w gniewie nasi krewni, ponieważ był głód”

• „oni by nas nie zabili, bo byliby w gniewie nasi krewni, ponieważ był głód”

• Trzeba spojrzeć na wyrażenie w szerokim kontekście rzeczywistości kulturowej

• Analiza znaczenia staje się opisem etnograficznym

• Z uwagi na odmienność celów osiąganych za pomocą języka istnieją 4 typy funkcji mowy i 4 rodzaje znaczenia związane z odpowiednimi kontekstami sytuacyjnymi

1. Znaczenie Fatyczne:

• Sytuacje mowy, w których przekazywanie informacji nie odgrywa roli

• Mówienie to sposób działania

• Rzeczywisty cel wypowiedzi: osiągnięcie „wspólnoty fatycznej” z rozmówcą

• Nieważne, co się, mówi, ważne, że się mówi

• Trafna interpretacja – życzliwe ustosunkowanie się do mówiącego

1. Znaczenie Praktyczne

• Słowa służą realizacji zamierzeń

• Właściwa reakcja: działanie, które jest właściwym krokiem do zrealizowania celu, o jaki chodzi

1. Znaczenie Magiczne:

• Przekonanie, iż słowa posiadają tajemniczy związek z czymś w świecie, przez co pozwalają nad czymś zapanować

1. Znaczenie Narracyjne:

• Znaczenie słów polega na wyrażaniu myśli

Alfred Reginald
Radcliffe—Brown

1. Prace :

• „A Natural Science of Society” (1957)

• „Structure and Function in Primitive Society” (1952)

• „Method in Social Anthropology” (1958)

1. Uczniowie:

• Isaac Schapera (1905—2003)

• Ralph Piddington (1906—1974)

• Sol Tax ((1907—1995)

• Robert Refdfield (1897—1958)

• Fred Eggan (1906—1991)

• Meyer Fortes (1906—1983)

• Edward Evan Evans—Pritchard (1902—1973)

1. Trzy główne etapy:

1. Okres historyczny (1906—1909)

2. Okres wczesnego funkcjonalizmu
   (do początku lat 30—tych)

3. Okres dojrzałego funkcjonalizmu

1. Antropologia

• Porównawcza socjologia

• Zadanie: badanie regularności zachowania się grupowego

• Odkrywanie ogólnych praw + systematyczne klasyfikacje

1. Struktura społeczna

• W okresie wczesnego funkcjonalizmu – ubogi krewny kultury i organizacji społecznej

• Utożsamiana z przestrzennym rozmieszczeniem populacji i stosunkami społecznymi wynikającymi z tego rozmieszczenia

• Splot (Network) lub system stosunków społecznych, obejmujących grupy o pewnym stopniu trwałości, a także wysoce zróżnicowane warstwy i role społeczne

• Składa się z sumy wszystkich stosunków społecznych wszystkich jednostek w danym momencie czasu

• Układ osób w zinstytucjonalizowanych relacjach, rolach i stosunkach

1. Porównawcza morfologia społeczna – badanie i klasyfikowanie różnych typów struktur społecznych

2. Fizjologia społeczna – badanie, jak poszczególne struktury funkcjonują

3. 3 aspekty systemu społecznego

• Struktura społeczna

• Ogół społecznych praktyk

• Szczególne sposoby myślenia i odczuwania, co, do których możemy wnioskować, że są związane ze społecznymi praktykami i tworzącymi strukturę społeczną stosunkami

1. Kultura?

• Drugorzędny aspekt systemu społecznego

• 1937: „Nie można zbudować żadnej nauki o kulturze. Kulturę można badać jedynie, jako integralną własność systemu społecznego”

CULTURE AND PERSONALITY APPROACH

1. Twórcy:

• Franz Boas

• Ruth Benedict

• Margaret Mead

• Zygmunt Freud

• Karen Horney

• Abram Kardiner

• Ralph Linton

1. Etapy:

• Prekursorski

• Konfiguracjonizm

• Etap freudowski

1. Inaczej:

• Kultura i osobowość

• Etnopsychologizm

• Psychokulturalizm

1. Definicja

• „ogólna tendencja badania związków pomiędzy jednostką ludzką a kulturą w oparciu o kilka wspólnych założeń dotyczących natury ludzkiej i istoty kultury”

(Z. Mach)

1. Bada:

• Relacje między człowiekiem a jego środowiskiem kulturowym

• Regularności działań, typy myślenia i zachowania charakterystyczne dla grupy lub środowiska społeczno—kulturowego

• Nie: zintegrowany system kulturowy

• Lecz: jednostka ludzka i jej związek ze środowiskiem kulturowym

1. Cechy:

• Kulturalistyczny punkt widzenia

• Podejście empiryczne

• Odrzucenie determinizmu biologicznego

• Odrzucenie wszelkich założeń ewolucjonizmu (poza jednością natury ludzkiej)

• Skrajny relatywizm kulturowy

• Przekonanie o społecznym powołaniu antropologii

1. Cel:

• Próby uchwycenia regularności w zachowania ludzkich i ustalenia procesów, jakie je kształtują

Zainteresowanie procesem socjalizacji i wychowania

Etap prekursorski
Franz Boas

1. Wyprawy:

• Wyprawa do Ziemi Baffina(1883—1884)

• Wyprawa na Wyspę Vancouver(1886)

• Jesup North Pacific Expedition (1897—1902)

1. Główne prace:

• 1897 – The Social Organization and the Secret Societies of Kwakiutl Indians

• 1911 – The Mind of Primitive Man

• 1927 – Primitive Art.

• 1928 – Anthropology and Modern Life

• 1935 – Kwakiutl Culture as Reflected in Mythology

• 1945 – Race and Democratic Society

1. Uczniowie:

• Alfred Louis Kroeber

• Edward Sapir

• Clark Wissler

• Robert H. Lowie

• Paul Radin

• Leslie Spier

• Ruth Benedict

• Gladys Reichard

• Esther Goldfrank

• Ruth Bunzel

• Elsie Clews Parson

• Margaret Mead

• Melville Herskovitz (i inni)

1. Partykularyzm historyczny

• Zrozumieć zjawiska we własnych kategoriach

• Zrozumieć człowieka i jego kulturę

• Rasa, język i kultura nie są ze sobą ściśle połączone

• Kultura nie rozwija się według jednego, ogólnego i uniwersalnego prawa

• Każda kultura rozwija się w swój własny, unikalny sposób

• Najważniejsze czynniki: konkretne środowisko i kumulacja doświadczeń życiowych

• Zamiast wyjaśniania praw rządzących kulturą:

• Rozumienie konkretnych kultur i konkretnych zachowań

1. 4 pola antropologii:

• Antropologia fizyczna

• Lingwistyka

• Antropologia kulturowa (etnologia)

• Archeologia

1. Relatywizm kulturowy

2. Naukowiec, jako działacz

• Antropolog ma obowiązek wypowiadać się na temat zagadnień społecznych

1. Nauczyciel:

• Kładł nacisk na jedność człowieka z otaczającym go światem

• Ostrzegał przed zbyt pośpiesznymi uogólnieniami

• Zwracał uwagę na drobne szczegóły, które mogły mieć związek z całym obrazem

• Czuł się w obowiązku prowadzić gigantyczną akcję ratunkową w celu zachowania ginących języków i kultur

• Czuł się odpowiedzialny za użytek czyniony z antropologii (pracował dla dobra ludzkości

Konfiguracjonizm

• Pierwszy etap culture and personality approach

• Związany z nazwiskami Ruth Benedict i Margaret Mead

Ruth Benedict

1. Najważniejsze prace:

• 1934 Patterns of Culture —Wzory kultury

• 1946 The Chrysantemum and the Sword. Patterns of Japanese Culture —Chryzantema i miecz. Wzory kultury japońskiej

1. Kultura:

• Kultura stanowi całość poszukiwanie świadectw zintegrowania systemu kulturowego

• Kultura stanowi rezultat szeregu wyborów spośród rozmaitych alternatywnych sposobów działania w różnych sytuacjach

• Kultura nie jest przypadkowym zlepkiem różnych sposobów zachowania, lecz zintegrowaną, harmonijną całością

• Kultura – składa się ze wzorów zachowań, z których każdy stanowi kulturową reakcję na określoną sytuację

• Reakcje te wykształciły się w procesie historycznym

• Kultura nie jest kompleksem zjawisk przekazywanych biologicznie

1. Założenia:

• Krytyka naiwnego etnocentryzmu

• Krytyka rasizmu

• Krytyka ewolucjonistycznego atomizmu

• Zasada antropologicznego relatywizmu

1. Wzory kultury:

• „człowiek patrzy na świat za pośrednictwem określonego zespołu zwyczajów, instytucji, sposobów myślenia”

• Kultura to systematyczna i zintegrowana konfiguracja wzorów zachowania i myślenia

• Wzór kultury – charakterystyczny wątek, dominująca wartość

• Porządkuje elementy i nadaje im logikę

• Dzięki wiedzy o wzorach kultury możemy zrozumieć człowieka, jego osobowość i zachowanie

• W toku socjalizacji, mozolnego wpajania wzorów (drogą naśladownictwa i metodą kar i nagród) powstaje osobowość członka społeczeństwa

• Zintegrowana osobowość – harmonijnie dopasowane wzory

• Kultura dostarcza materiału, z którego jednostka formuje swoje życie

1. Trzy kultury— trzy wzory:

1. ZUNI – rytualizm & umiar

• Indianie Pueblo z Nowego Meksyku

• Kultura apollińska

• RYTUALIZM i UMIAR

• Trzeba wiedzieć, jak działać”

• Ideał człowieka: człowiek dostojny i uprzejmy, który nigdy nie stara się przewodzić, nie wywołuje krytycznych komentarzy ze strony sąsiadów

• „to miły, uprzejmy człowiek, nigdy się o nim nie słyszy, nie miesza się w żadne awantury”

• Typ apolliński

• Umiar, jako zasada życia, poszukiwanie złotego środka, niechęć do wyróżniania się spośród równych sobie, do ryzyka, kroczenia w życiu utartymi szlakami

1. DOBU – wrogość & zdrada

• Pn. zach. Melanezja obok Wysp Trobrianda

• Biorą udział w kula

• WROGOŚĆ, ZDRADA

• Susu – „mleko matki”

• Wabuwabu

• Jeśli chcemy kogoś zabić, zbliżamy się do niego, jemy z nim, pijemy, śpimy, pracujemy i odpoczywamy razem z nim i to może trwać parę miesięcy. Czekamy na właściwy moment i nazywamy go swym przyjacielem”

1. KWAKIUTLOWIE — rywalizacja

• Typ dionizyjski

• RYWALIZACJA

• Indywidualizm i niezwykłość, osobisty sukces

• Człowiek przedsiębiorczy, waleczny, samodzielny, wojownik—indywidualista

1. „Chryzantema i miecz”

1. Cel:

• Zrozumienie japońskiego sposobu myślenia i emocji oraz wzorów, według których były one kształtowane

1. Założenie:

• Nawet najbardziej oderwane ludzkie zachowania układają się w system, w ogólne wzory

1. Wyniki

• Społeczność ludzka musi wytworzyć jakiś wzór, według którego żyje

• Uznaje ona pewne sposoby reagowania na określone sytuacje i pewne sposoby ich oceny

• Okulary, przez które każdy naród patrzy na świat różnią się między sobą

Margaret Mead

1. Najważniejsze prace:

• 1928 Coming of Age in Samoa —(Dojrzewanie na Samoa)

• 1930 Growing Up in New Guinea —(Dorastanie na Nowej Gwinei)

• 1935 Sex and Temperament in Three Primitive Societies —(Płeć i charakter w trzech społecznościach pierwotnych)

• 1969 Culture and Commitment: A Study of the Generation Gap — (Kultura i tożsamość. Studium dystansu międzypokoleniowego)

1. Założenia:

• Kultura jest konfiguracją harmonijnie powiązanych wzorów zachowania

• Jeden wzór – dominujący wpływ (najpełniej charakteryzuje dany system kulturowy)

Kształtuje określony typ osobowości

• Jednostka jest zdeterminowana przez kulturę

• Osobowość – rezultat procesu socjalizacji w danej kulturze i epoce

• Każda jednostka ma indywidualne cechy, które sprzyjają bądź przeszkadzają przyjęciu określonych wzorów zachowania

1. Zainteresowania:

• Sposób przystosowania jednostki do kultury

• Proces wychowawczy

• Później: psychologia dziecka i procesy psychiczne towarzyszące dojrzewaniu

1. Tematy prac:

• Rozumiejący opis wzrastania i dojrzewania młodych pokoleń w różnych od europejskiej kulturach

1. Dojrzewanie na Samoa:

• Rezultat młodzieńczych badań na Pacyfiku

• Plastyczność natury ludzkiej i znaczenie uwarunkowań kulturowych

• Opis procesu socjalizacji

1. Główne pytanie

• Czy można mówić o uniwersalnych charakterystykach poszczególnych etapów życia ludzkiego?

1. Cel:

• Zrozumienie człowieka i jego działań

1. Metoda:

• Badania porównawcze

1. Obiekt:

• Społeczności małe i izolowane

1. Płeć i charakter w trzech społecznościach pierwotnych:

• Arapeshowie

• Mundugumorowie

• Tchambuli

• W jakim stopniu różnice temperamentu obu płci są wrodzone, a w jakim zdeterminowane przez kulturę?

• Każdy lud inaczej tworzy swoją kulturę, kładzie nacisk na inny fragment z całego wachlarza ludzkich możliwości

• Czy dotyczy to także płci?

• Które elementy są wytworami społecznymi, niezwiązanymi z biologicznymi różnicami płci, jako rodzaju?

1. Wnioski:

• „nie możemy dłużej doszukiwać się biologicznych uwarunkowań osobowości”

• Cechy osobowości są luźno związane z płcią

• Ogromna waga uwarunkowań społecznych

• Zintegrowana kultura oddziałuje na rozwijające się dziecko

• Plastyczność natury ludzkiej

1. Dewiacje:

• Dewiant – jednostka, dla której naczelne zasady jej społeczeństwa brzmią bezsensownie, nie do przyjęcia albo wręcz błędnie

• Tylko w określonej kulturze

• Jedna norma taka sama dla obu płci:

„wyobcowanie obu tych grup w ich własnej kulturze, choć upośledziło ich funkcjonowanie społeczne, ograniczając pożytek, jaki można by wyciągnąć z ich uzdolnień, pozostawiło jednak w stanie nieupośledzonym ich funkcjonowanie psychoseksualne”

1. Homoseksualizm uwarunkowany kulturowo:

1. Osobowość sztywno zastrzeżona dla jednej z płci

• Odwoływanie się do postępowania określonego przez płeć

• Kwestionowanie płci dziecka, które przejawia „anormalne” skłonności

1. Zawody lub hobby przypisane do jednej płci

• Przypisywanie uczuć określonych, jako „kobiece” chłopcu, który wykazuje upodobanie do któregoś z tych zawodów

• Dostarczenie podstaw do identyfikowania się dziecka z rodzicem płci odmiennej

1. Kultura i tożsamość

1. Kultury postfiguratywne

2. Kultury kofiguratywne

3. Kultury prefiguratywne

Etap freudowski

1. Krytyka konfiguracjonizmu:

• Model niezgodny z rzeczywistością

• Zbyt wyidealizowany

• Nie dostrzega wewnętrznych sprzeczności i konfliktów

• Arbitralna identyfikacja wzoru kultury

• Brak obiektywizmu i wszechstronności opisu

• Nie pozwala na analizę procesów zmiany

ALE:

• Atrakcyjny klucz do zrozumienia człowieka i jego działań

• Pozwala spojrzeć na kulturę, jako na zintegrowaną całość, spójny system wzorów o jednolitym, możliwym do ogarnięcia stylu

1. Etap Freudowski=

• Przeniesienie na grunt antropologii myśli Freuda i rozwinięcie porównawczego badania kultur

1. Zmiany:

• Stanowisko indywidualistyczne i mentalistyczne

• => społeczeństwo = suma jednostek

• => kultura = przeciętne, najczęściej spotykane sposoby indywidualnego reagowania na bodźce

• Skupienie się na jednostce, jej procesach psychicznych i zachowaniach

• Tendencja do budowania modeli wyjaśniających

• Po wyjaśnienie sięgnięto do psychiki jednostek

Wiedza o indywidualnych procesach psychicznych, frustracjach, niepokojach, sublimacjach, kompensacjach, redukcjach lęku i kompleksach miała służyć, jako źródło odpowiedzi na pytania o przyczynę różnorodności wzorów kulturowych

Zygmunt Freud

1. Główne prace:

• Psychopatologia życia codziennego (1901)

• Trzy rozprawy z teorii seksualnej (1905)

• Dowcip i jego stosunek do nieświadomości (1905)

• Totem i tabu (1913)

• Wstęp do psychoanalizy (1915—17)

• Przyszłość pewnego złudzenia (1927)

• Kultura, jako źródło cierpień (1930)

1. Podstawy psychoanalizy:

1. Koncepcja nieświadomej motywacji:

• Procesy psychiczne są ściśle zdeterminowane

• Działania i uczucia są zdeterminowane przez nieświadome motywy o charakterze emocjonalnym

1. „wyparcie” – usunięcie ze świadomości jakiegoś afektu lub impulsu

2. Mechanizmy obronne:

• Zmieniające sam popęd

• Formowanie reakcji przeciwnych(bycie miłym dla nielubianych osób)

• Projekcja(myślenie, że inni czują to, co my)

• Zmieniające jego kierunek

• Przeniesienie na kogoś innego

• Przeniesienie na rzeczy i zwierzęta

• Przeniesienie na siebie

• Rozmycie

1. Sposoby rozładowania afektu:

• Wyparcie

• Racjonalizacja(szukanie wytłumaczenia dla swojej złości)

• Zachowania mimowolne

• Lapsusy językowe

• Dowcipy

• Marzenia senne i fantazje

1. Kulturowy kontekst myśli Freuda:

• Biologiczne uwarunkowania

• Niewielka wiedza o różnicach kulturowych

• Tendencja do operowania parami przeciwieństw

1. Instynkty

• Instynkt seksualny, instynkt życia {Eros}

• Instynkt śmierci, destrukcji, agresji {Tanatos}

1. Panseksualizm:
   (założenie, że wszystkie doznania zmysłowe mają kontekst seksualny)

• Człowiek jest rządzony głównie i nieodwołalnie dążeniem do zaspokajania pewnych zasadniczych instynktów

• Kompleks Edypa – pociąg seksualny do jednego z rodziców, zazdrość o związek między nimi

• Kompleks uwarunkowany biologicznie

• Zjawisko uniwersalne

1. Psychologia kobiety:

• „anatomia jest przeznaczeniem”

• Najważniejsze postawy i pragnienia kobiety czerpią swoją energię z pragnienia posiadania członka

• Całe życie kobiet to życie w cieniu zazdrości wobec mężczyzn

1. Freud i kultura

• Główny wpływ na humanistykę: teoria osobowości

• Sprzeczność między naturą ludzką i jej potrzebami a społeczeństwem i normami kulturowymi

1. Kultura

• Kultura – mechanizm represjonujący naturalne potrzeby człowieka

• Na miejsce stłumionych naturalnych skłonności kultura wprowadza swoje własne wzory, ideały i normy

1. Osobowość

• Zasadniczo uformowana przed ukończeniem przez dziecko 5 roku życia

• W najwcześniejszym okresie życia dziecko przystosowuje się do życia w kulturze

• Sposób traktowania przez rodziców powoduje wytworzenie się trwałych cech osobowości

1. Wpływ Freuda na antropologię

• Rola nieświadomości w procesach psychicznych

• Odkrycie instynktów seksualnych w rozwoju osobowości

• Decydująca rola najwcześniejszych lat życia dla rozwoju osobowości

Karen Horney

1. Modyfikacja myśli Freuda

• Społeczno—kulturowe uwarunkowania, a nie biologiczne różnice seksualne są odpowiedzialne za odrębność seksualnego zachowania kobiety

1. Neurotyk jest pasierbem naszej kultury”

• Neuroza rodzi się, kiedy jednostka nie może rozwiązać wewnętrznego konfliktu

• Konflikty powstają na skutek kulturowo narzucanych żądań i są różne dla różnych społeczeństw

• Każda kultura wytwarza typowe dla siebie konflikty i typy neurozy

• „neurotyk różni się od człowieka zdrowego tylko nasileniem swych problemów”

1. 3 sprzeczności neurotyczne

Sprzeczność między:	A:
Współzawodnictwem i dążeniem do sukcesu	Nakazem miłości bliźniego i pokory
Naszymi potrzebami	Trudnościami w ich zaspokajaniu
Pozorną wolnością jednostki	Rzeczywistym jej ograniczeniem

Abram Kardiner

1. Osiągnięcia

• Przy współpracy antropologów zbudował model osobowości i procesu jej kształtowania oraz ogólny model kultury

• Odrzucił kompleks Edypa

• Odrzucił popęd płciowy, jako najważniejszy motyw ludzkich działań

• Zbudował model opisujący mechanizm funkcjonowania kultury i socjalizacji jednostek ludzkich

1. Główne zainteresowania:

• Całościowe badanie osobowości

1. Cel:

• Odkrywanie i opis sposobów tworzenia się osobowości w ramach społeczeństwa i instytucji społecznych

• Budowanie wyjaśnień

1. Ustalenia:

• Dla rozwoju osobowości pierwszorzędne znaczenie mają oddziaływania rodziców na dziecko w najważniejszym okresie jego życia

• Odmienne metody wychowawcze stwarzają odmienną strukturę

• Instytucja – ustalone społecznie sposoby działania

• Kultura – zwyczajowe regularności pomiędzy jednostkami i zorganizowane sposoby postępowania wobec świata zewnętrznego

• Mechanizm adaptacyjny

1. OSOBOWOŚĆ PODSTAWOWA:

• Podstawowa struktura osobowości – układ cech, podstawowych dyspozycji psychicznych, wspólnych dla wszystkich ludzi na danym obszarze kulturowym, niezależnie od wszelkich możliwych różnic

• Matryca, według której rozwijają się cechy charakteru

• Wpojone jednostce przez społeczeństwo wyposażenie pozwalające radzić sobie z biologicznymi popędami w sposób możliwy do zaakceptowania przez inne jednostki, organizować w pożądany społecznie sposób relacje międzyludzkie i w ogóle działać zgodnie ze społecznymi oczekiwaniami

1. Podstawowa struktura osobowości:

• Rezultat funkcjonowania systemu metod wychowawczych (instytucje pierwotne)

Ralph Linton

1. Nauki o człowieku:

Nauka:	Przedmiot Badań:
Psychologia	Jednostka (jednostki i ich potrzeby)
Socjologia	Społeczeństwo (zorganizowane grupy jednostek)
Antropologia	Kultura (zorganizowane powtarzalne reakcje członków społeczeństwa))

Te same pojęcia, ale odmiennie rozumiane

1. Zarzuty wobec badań osobowości:

• Aspektowe nie całościowe

• Statyczność i czasowość wyników badań

• Badają osobowość w danym momencie

1. Potrzeby:

1. Fizjologiczne
   (Związane z biologią organizmu)

2. Psychologiczne

• Odzewu emocjonalnego (reakcji na nasze działania)

• Bezpieczeństwa na przyszłość (poczucie czasu rezygnacja z czegoś teraz na rzecz bezpiecznej przyszłości)

• Nowych doświadczeń (sposoby zaspokajania mają wymiar kulturowy)

1. Cechy wspólne społeczeństw ludzkich:

• Liczy się przetrwanie społeczeństw nie jednostek
  by społeczeństwo mogło przetrwać trzeba poświęcić jednostki

• Długość życia społeczeństwa jest większa niż jednostki

• Społeczeństwo działa, jako całość

• Działania niezbędne do przetrwania całości są przydzielane poszczególnym członkom

1. Definicja kultury:

„Kultura jest konfiguracją^* wyuczonych^** zachowań i ich rezultatów^***, których elementy składowe są podzielane^**** i przekazywane^***** przez członków danego społeczeństwa”

*konfiguracja—całość złożona ze współgrających elementów

**wyuczone—tj. zmodyfikowane przez proces uczenia się, niewrodzone

***rezultaty zachowań—1.Psychicznych—postawy, systemy wartości, wiedza

2.Materialnych—przedmioty wytwarzane przez członków społeczności

****podzielane—wspólne dla dwóch lub więcej członków społeczeństwa

*****przekazywane—drogą szkolenia lub naśladownictwa

1. 2 aspekty kultury i trzy porządki:

Porządek	Aspekt
Materialny (rezultaty wytwarzania)	Jawny (jest bezpośrednio obserwowalny, podlega opisowi, sprawdzalny za pomocą przyrządów mechanicznych)
Kinetyczny (jawne zachowania)
Psychologiczny (wiedza, postawy, wartości itp.)	Ukryty (można o nim wnioskować tylko na podstawie aspektu jawnego)

1. Koncepcja kultury rzeczywistej i konstruktu kulturowego:

1. Kultura rzeczywista:

• Faktyczne zachowania członków społeczeństwa

1. Rzeczywisty wzór kulturowy

• Normalne reakcje członków na dane sytuacje

1. Konstrukt wzoru kulturowego

• Modalna z rzeczywistego wzoru kulturowego

1. Wzory idealne

• Zgodne opinie członków danego społeczeństwa jak ludzie powinni się zachowywać

1. Struktura społeczna:

1. Instytucja

• Konfiguracja wzorów kulturowych

1. Społeczeństwo—

• Zorganizowane ugrupowania mogące funkcjonować, jako niezależne nośniki kultur

• Zorganizowany agregat mniejszych zorganizowanych grup

1. Społeczeństwo elementarne

• Grupa integrująca jednostki i przekazująca kulturę

1. Organizacyjne cechy wspólne społeczeństw elementarnych

• Jednostki są klasyfikowane na kilka sposobów jednocześnie

• System społeczny trwa, mimo iż jednostki przychodzą i odchodzą

1. Podział członków na kategorie według wieku i płci

• Spowodowany jest różnicą zdolności zależnych od wieku i płci (np. siła zdolność reprodukcji itp.)

• Podział czynności i zawodów

• Wyznacza wzory zachowań właściwe dla danej jednostki

• Jest narzędziem taksonomicznym

• Grupy w ten sposób ustalone nie tworzą zorganizowanych funkcjonalnych zespołów

• Rozpoznaje się 7 podstawowych kategorii płci i wieku:

• Niemowlę

• Chłopiec

• Dziewczynka

• Dorosły mężczyzna

• Dorosła kobieta

• Stary mężczyzna

• Stara kobieta

1. Wyróżnienie jednostek lub grup jednostek na podstawie specjalizacji zawodowej

• Wyznaczane w ten sposób wzory są zwykle nieznacznym rozszerzeniem i uzupełnieniem wzorów z pkt. a)

• Wzory przypisywane danym zawodom mają często charakter wzorów idealnych

1. Zawierają w sobie:

• Grupy rodzinne wyodrębnione na podstawie związków biologicznych

• Do grupy rodzinnej może być przypisywana grupa zawodowa

• Główną funkcją rodziny jest dostarczanie jednostką wzorów zachowań względem innych jednostek w ramach grupy

• Wzory zachowań względem jednostek należących do grupy rodzinnej są silnie zdeterminowane kulturowo

• Grupa rodzinna jest również grupą, w której silnie rozwinięte są wzory idealne

• Grupy zrzeszone na podstawie więzi duchowych lub wspólnoty interesów

• Przynależność do tych grup jest często ograniczona do jednostek tej samej płci i wieku

• Uczestnictwo w grupie ma najczęściej charakter dobrowolny

• Powstają one na bazie sympatii lub wspólnych interesów i zazwyczaj zawierają oba te elementy

• Przypisują one wzory zachowanie względem innych członków tej grupy, ale uczestnictwo może pociągać za sobą konieczność stosowania określonych wzorów względem osób spoza grupy

1. Mają tendencję do szeregowania jednostek i grup na skali prestiżu

• Zazwyczaj występują oczekiwania, że jednostki o wysokim prestiżu powinny zachowywać się w określony sposób

• Często oczekuje się rozwagi w stosowaniu władzy i troski o osoby stojące niżej

1. Status i rola:

• Jednostka może mieć wiele statusów, ale nie może mieć wielu jednocześnie

• Dzięki temu, że rozmaite statusy aktywizują się w różnym czasie nie następuje kolizja powiązanych z nimi ról

1. Status(miejsce jednostki w systemie zajmowane w danym czasie)

• Czynny (ten w ramach, którego jednostka działa w danym czasie)

• Utajony/e (pozostałe statusy, w których aktualnie nie działa)

1. Rola (całościowa suma wzorów kulturowych wiążących się z określonym statusem)

• Jest wyuczana na bazie statusu

• Obejmuje postawy wartości i zachowania, które społeczeństwo wiąże z danym statusem

1. Osobowość
   „Zorganizowany agregat procesów i stanów psychicznych właściwych jednostce.”

• Osobowości stanowią konfiguracje osobliwego rodzaju niemającego bliskiego odpowiednika na szczeblu zjawisk fizycznych

• Należą do ukrytego aspektu kultury

• Funkcją osobowości jest umożliwienie jednostce wykazywania takich form zachowania, które będą dla niej korzystne w warunkach narzuconych przez środowisko

• Funkcja ta spełniana jest najskuteczniej, gdy dane zachowanie osiągane jest minimalnym wysiłkiem

1. Funkcjonowanie osobowości

1. Rozwinięcie adekwatnych behawioralnych reakcji na dane sytuacje

2. Redukowanie reakcji do nawyków

3. Wytwarzanie ustalonych nawykowych reakcji

• Rejestracja sytuacji wywołującej reakcje

• świadoma

• Nieświadoma

• Komponent społeczny-

• Czynnik wspólny sytuacjom bodźcowym
  (np. potrzeba odzewu społecznego)

• Powoduje przekazywanie złożonych wzorów zachowania, jako całości z pokolenia na pokolenie

• Sprawia, że nawyki jednostki będą miały charakter zgodny z nawykami innych członków społeczności

• Sytuacje wywołujące reakcje stanowią konfiguracje obejmujące agregaty potrzeb i układy warunków ich zaspokojenia

1. Reakcje na sytuacje:

1. Kształtujące się

• W procesie rozwoju

• Wywoływane przez nowe i nieznane sytuacje

• Próbne, eksperymentalne, pozbawione spójnej organizacji lub wzoru

• Sytuacja jest uświadamiana i wkłada się wysiłek w rozwiązanie problemu

1. Ustalone

• W pełni zorganizowane i zautomatyzowane

• Wywoływane przez dobrze znane sytuacje

• Całkowicie uwzorowane i zorganizowane zachowania

• Sytuacja jest nieuświadamiana a zachowanie automatyczne

„zorganizowany agregat nawyków utrwalony w jednostce stanowi większą część jej osobowości i nadaje jej formę strukturę oraz ciągłość”

• Pierwsza reakcja jednostki może rozwinąć się przekaz:

• Naśladownictwo

• Procesy logiczne

• Metodę prób i błędów

1. Kultura a osobowość

• „kultury podobnie jak osobowości stanowią kontinua nieustannie zmieniające się i jako takie mają swe własne procesy wzrostu, ustalania nowych wzorów reakcji i eliminowania starych”

• Procesy te są równoległe do zachodzących w osobowości i w ostatecznym rachunku są zależne od zdolności członków społeczeństwa do rozwijania nowych form zachowania, uczenia się i zapominania

1. Normy osobowości różnią się w danych społeczeństwach

2. Członkowie każdego społeczeństwa wykazują znaczne indywidualne odmiany osobowości

3. We wszystkich społeczeństwach można znaleźć wiele podobnych typów osobowości

• TYP OSOBOWOŚCI PODSTAWOWEJ —wspólne elementy osobowości tworzące zintegrowaną konfigurację (dla społeczeństwa, jako całości)

• OSOBOWOŚCI STATUSOWE —powiązane ze statusem konfiguracje reakcji

Osobowości statusowe nakładają się na typ osobowości podstawowej są z nim w pełni skonfigurowane

Kombinacja czynników wrodzonych i środowiska postawy osobowość

• Kultura—dominujący czynnik w ustalaniu typów osobowości podstawowej i szeregów osobowości statusowych charakterystycznych dla danego społeczeństwa

Hipoteza Sapira-Whorfa

• Hipoteza względności językowej

• Teoria relatywizmu językowego

• „nasza percepcja rzeczywistości i obraz świata zależą od struktury języka, w którego ramach dokonujemy tej percepcji i tworzymy ów obraz świata”

• Związana z etnolingwistycznymi badaniami amerykańskiej szkoły antropologicznej (wywodzącej się od Franza Boasa)

• Podstawowe idee rozwinęły się w latach 20-tych i 30-tych XX w., A spopularyzowały pod koniec lat 40-tych

Edward Sapir

• Sformułowania ogólne

• Mistrz Whorfa

• Twórca językoznawstwa strukturalnego w Ameryce

• Mistrz opisu synchronicznego

• Pionier nieskazitelnego, nieeuropocentrycznego deskryptywizmu

1. Język:

• Klucz do zrozumienia całego ludzkiego świata

• Klucz od kultury, klucz do myśli

• Właściwy wszystkim ludzkim społecznościom

• Doskonałe narzędzie ekspresji i komunikacji

1. Świat ludzki:

• Różni się od świata nauk przyrodniczych tym, że jest to świat znaczeń

• Język jest aspektem kultury i wart jest badania w odniesieniu do ludzkiego świata znaczeń

1. Cechy charakterystyczne języka (każdego)

1. Jest systemem symboli fonetycznych, służącym do wyrażania dających się przekazać myśli i uczuć

2. Jest systemem fonologicznym – nieświadoma selekcja pewnej liczby „pozycji fonetycznych”, czyli jednostek dźwiękowych

• Fonemy – system swoisty dla danego języka

• Języki różnią się pod względem struktury fonologicznej

1. Fonemy są wbudowane w pewne konwencjonalne ciągi, rozpoznawalne natychmiast przez użytkowników języka, jako sensowne symbole odniesienia

• Prawdziwymi jednostkami języka są, więc konwencjonalne połączenia fonemów

1. Jest doskonałym systemem symbolicznym, narzędziem wszystkich odniesień i znaczeń dostępnych danej kulturze

• Zawartość treściowa każdej kultury daje się wyrazić w jej języku

1. Formy języka wyznaczają nam pewne sposoby obserwacji i interpretacji

• Język pomaga nam i zarazem przeszkadza w naszych zmaganiach poznawczych z doświadczeniem

1. Język całkowicie przenika doświadczenie

• Powszechnie odczuwa się identyczność lub bliską odpowiedniość słów i rzeczy

• Wszelkie doświadczenie, rzeczywiste i potencjalne, jest przesycone werbalizmem

1. Przenikanie się języka i doświadczenia ma charakter kontekstowy

• Słowa użyte w danym kontekście mogą mieć znaczenie przeciwne temu, które przysługuje ich powierzchni (np. ironia)

1. Funkcje języka:

1. Funkcja komunikacyjna

• Powszechnie traktowana, jako główna

1. Funkcja łącząca (konsolidująca)

• Fakt wspólnoty mowy służy, jako szczególnie ważny symbol solidarności wyodrębniania danej grupy z grupy liczebniejszej

• „on mówi tak jak my” = „on jest jednym z nas”

1. Funkcja uspokajająca (grzecznościowa)

• Język służy ustalaniu dobrych stosunków między członkami grupy fizycznej

• Istotne jest nie to, co się mówi, lecz że się w ogóle mówi

1. Funkcja przechowawcza (przechowywania kultury)

• Przysłowia, formuły medyczne, standardowe modlitwy, opowieści ludowe, teksty pieśni i genealogie

1. Funkcja indywidualizująca

• Powiadamianie społeczeństwa o psychologicznym statusie każdego z jej członków

1. Klasyfikacja języków:

3 kryteria klasyfikacji:

1. Stopień syntetyczności słów

2. Stopień spoistości części, z jakich składa się słowo

3. Zakres, w jakim podstawowe pojęcia relacyjne danego języka są w nim bezpośrednio wyrażone

1. Stopień syntetyczności słów:

1. Typ izolacyjny

• Pojedyncze słowo jest zasadniczo nieanalizowalne

• Nie pozwala na modyfikowanie słów przez ich zmiany wewnętrzne, czy przedrostki i przyrostki

• Chiński, syjamski, birmański, współczesny tybetański, kambodżański

1. Typ słabo syntetyczny

• Dopuszcza do pewnego stopnia modyfikowanie słów, w sposób formalnie umiarkowany

• Dość sztywny szyk zdania

• Popularne języki indoeuropejskie: angielski, francuski, hiszpański, włoski, niemiecki, holenderski, duński

1. Typ w pełni syntetyczny

• Duża złożoność formalna

• Pojęcia klasyfikacyjne (rodzaj, liczba, przypadek, czas i tryb) są wyrażane z ogromną subtelnością, wieloma różnymi sposobami

• Szyk zdania jest mniej sztywny

• Arabski i wczesne języki indoeuropejskie: sanskryt, greka, łacina

• Język polski

1. Typ polisyntetyczny

• Jedno słowo bywa ekwiwalentem zdania o wielu konkretnych odniesieniach, które w większości innych języków wymagałyby użycia wielu słów

• Eskimoski, algonkin, liczne języki Indian Amerykańskich

1. Zmiany językowe:

• Zmiany wewnętrzne

• Zmiany spowodowane przez kontakt z innymi wspólnotami językowymi

• Nie można przeprowadzić ostrej granicy między tymi zmianami

• Zmiany fonetyczne

• Zmiany formy

• Zmiany słownictwa (charakter bardziej kulturowy niż czysto lingwistyczny)

1. Warstwy mowy ludzkiej:

1. Głos

2. Warstwa dynamiki głosu

• Intonacja

• Rytm

1. Wymowa

2. Słownik

3. Styl

1. Wnioski:

• Ludzie nie żyją w świecie obiektywnym, ale pozostają na łasce języka

• „realny świat” jest w znaczniej mierze zbudowany nieświadomie na zwyczajach językowych danej grupy

• żadne dwa języki nie są nigdy dostatecznie podobne, by można je było traktować, jako reprezentujące tę samą rzeczywistość

• światy, w których żyją różne społeczeństwa są odrębnymi światami

• Nawet stosunkowo proste akty percepcji są w większym stopniu niż można przypuszczać, uzależnione od słownictwa właściwego danej społeczności

• Widzimy, słyszymy i w ogóle doświadczamy tak, jak doświadczamy w dużej mierze, dlatego, że zwyczaje językowe nasze społeczności preferują pewne wybory interpretacyjne

• świat form językowych właściwych danemu językowi jest zupełnym systemem odniesienia

• Przejście od jednego języka do drugiego jest podobne do przejścia od jednego systemu geometrycznego do innego

• świat punktów w przestrzeni jest ten sam LECZ formalna metoda wyrażania elementów doświadczenia jest tak odmienna, że daje całkiem inną orientację

• W każdym języku zawarty jest swoisty pogląd na świat

• Niewinne kategorie lingwistyczne stają się absolutnymi aspektami wszechświata

Benjamin Lee Whorf

• Empiryczna weryfikacja tez Sapira

• Ich konkretyzacja i radykalizacja

1. Odkrycie:

Nazwa sytuacji stanowi czynnik wpływający na zachowanie ludzkie:

Puste beczki:

Pusty—dwa wzory językowe:

1. „czczy”, „nieważny”, „bezużyteczny”, „pozbawiony treści”

2. W analizie sytuacji fizycznych związanych z wszelkimi pojemnikami oraz płynami, gazami, odpadkami

• Nazywamy sytuację wedle jednego wzoru, ale jej nazwa zaczyna funkcjonować i żyć według innego wzoru [pusty => brak zagrożenia]

1. SAE:

• Standard European Average

• Standardowy język europejski

1. Pytanie badawcze:
   „czy pojęcia „czasu”, „przestrzeni”, materii dane są w doświadczeniu wszystkim ludziom w formie zasadniczo tej samej, czy też są częściowo uwarunkowane strukturą poszczególnych języków?

2. Wzorce gramatyczne interpretacją doświadczenia:

• Sens, czyli znaczenie nie wyrasta ze słów ani morfemów, lecz z zachodzących między nimi relacji strukturalnych

• Myślenie – operowanie pewnymi wzorcami języka

• Jawne i ukryte kategorie języka:

1. Fenotyp (jawna) – wyraźny, wspólny element znaczeniowy i jego formalny wykładnik (morfem)

2. Kryptotyp (ukryta) – nienacechowana morfologicznie, lecz wymagająca w niektórych zdaniach odrębnego potraktowania

1. Różnice między SAE a Hopi

Kategoria	SAE	HOPI
Liczba mnoga i numerowanie	Liczba mnoga i liczebniki główne w odniesieniu do pluraliów rzeczywistych i wyimaginowanych (do zbiorów rozciągłych przestrzennie i do zbiorów metaforycznych)	Liczba mnoga i liczebniki główne tylko w stosunku do przedmiotów, które mogą utworzyć obiektywny zbiór Zamiast wyimaginowanej liczby mnogiej – liczebniki porządkowe i liczba pojedyncza
Ilość	Dwa rodzaje rzeczowników oznaczających przedmioty fizyczne: Rzeczowniki indywidualne (zdecydowany kształt) Rzeczowniki zbiorowe (homogeniczne continuum, pozbawione wyraźnych granic) „substancja” i „materia” to pojęcia„zdroworozsądkowe”	Wszelkie rzeczowniki są nazwami indywidualnymi i występują zarówno w liczbie pojedynczej i w mnogiej => nie jest konieczny dualizm bezkształtnej materii i formy
Czasy gramatyczne	Pojęcie czasu wymodelowane zostało przez system trzech czasów gramatycznych => wyobrażamy sobie jednostki czasu poustawiane w szereg	Czasowniki nie występują w „czasach”, ale w trzech asercjach: Asercja sprawozdawcza – relacjonuje zaistnienia pewnej sytuacji Asercja ekspektywna – antycypacja lub oczekiwanie jakiejś sytuacji Asercja nomiczna – sąd, jako ogólna prawda Aspekty wyrażają różne stopnie i różne tendencje trwania Aspekty: momentalny, duratywny, odcinkowy, momentalno-odcinkowy, inceptywny, progresywny, przestrzenny, projektywny i ciągły Strony: nieprzechodnia, przechodnia, zwrotna, bierna, półbierna, wynikowa, bierna długotrwała, dzierżawcza i zaprzestająca
Czas trwania, intensywność	Wyrażają czas trwania, intensywność i tendencję w sposób metaforyczny Metafory mają charakter przestrzenny (odnoszą się do rozmiarów, ilości, pozycji, kształtu oraz ruchu) => imaginacyjne nadawanie przestrzenności cechom i potencjałom, które nie mają takiego charakteru => przestrzeń imaginacyjna Nie potrafimy mówić o najprostszych nawet sytuacjach, nieprzestrzennych bez stałego uciekania się do fizycznych metafor	Brak tego rodzaju metafor Nie używają terminów przestrzennych w sytuacjach, gdy przestrzeń nie wchodzi w rachubę Dwa przymiotniki: „długi w trwaniu” i „długi w przestrzeni”
Mikrokosmos	Analizuje rzeczywistość w kategoriach „rzeczy” (ciał i pseudociał) oraz „sposobów istnienia” – rozciągłej przestrzennie, ale bezkształtnej „substancji” czy „materii” widzimy świat przez dwuwymiarowe formuły: Każde istnienie – połączenie przestrzennej formy z pozbawionym kształtu przestrzennym continuum Byty nieprzestrzenne stają się imaginacyjnymi bytami przestrzennymi	Nie mają żadnego ogólnego pojęcia czy wyobrażenia czasu, jako dziejącego się równomiernie continuum Język pozbawiony słów, form gramatycznych (itp.), które odnosiłyby się bezpośrednio do tego – kategoria zdarzenia (zdarzania się), ujmowanego na dwa sposoby: Subiektywnie i obiektywnie Czas zanika, przemianom podlega przestrzeń Uniwersum organizuje się w dwie formy: ujawnioną (obiektywną) i ujawniającą się (subiektywną) Obiektywne: to, co dostępne zmysłom (cały fizykalny świat bez wyróżnienia przeszłości i teraźniejszości) Subiektywne: ujawniające się (przyszłość oraz cały świat mentalny, myślenie, rozumienie, emocje) Większość wyrażeń metafizycznych to czasowniki, a nie rzeczowniki Przedkładając czasowniki nad rzeczowniki nieodmiennie przekształcają sądy o przedmiotach w sądy o zdarzeniach
Fazy cykli	„lato”, „zima”, „wrzesień”, „ranek”, „południe”, „nic” – rzeczowniki (mają liczbę mnogą jak rzeczowniki niepoliczalne) => ulegają obiektywizacji [„upływanie”]	Nie rzeczowniki, ale „przysłówki”, nie mogą stać się podmiotami ani dopełnieniami => nie istnieje żadne obiektywizowanie subiektywnego poczucia „upływania” za pomocą strefy, zakresu czy ilości

1. Wnioski:

• Zachowania są skoordynowane z uwarunkowany językiem mikrokosmosem

GDYŻ:

• Ludzie działają w zwykłych sytuacjach w takich sposób, w jaki o nich mówią

• Język, będąc tworem społecznym, jako system, w którym wychowujemy się i myślimy od dzieciństwa, kształtuje nasz sposób postrzegania otaczającego świata

• Wobec różnic między systemami językowymi, które są odbiciem tworzących je odmiennych środowisk, ludzie myślący w tych językach rozmaicie postrzegają świat

Kultura, jako komunikacja
Edward Twitchell Hall jr.

1. Prace:

• Bezgłośny język The Silent Language 1959

• Ukryty wymiar The Hidden Dimension 1966

• Poza kulturą Beyond Culture 1976

• Taniec życia The Dance of Life1983

1. Kultura, jako komunikacja:

• Język werbalny i niewerbalny (język naszego behawioru)

• Kultura to coś więcej niż obyczaj, którego można się pozbyć, czy który można zmienić niczym ubranie

• W różnych kulturach istnieją całkowicie odmienne zasady organizacji życia, odmienne sposoby myślenia, milcząco przyjmowane założenia dotyczące rodziny, państwa, gospodarki, a nawet człowieka, jako takiego

• Nie można się nauczyć kultury tak, jak się naucza języka

• Dla antropologii niezbędne jest wypracowanie własnej metodologii, przystosowanej do swoistości przedmiotu

• Musimy nauczyć się rozumieć „pozaświadomościowe” aspekty komunikacji

• Ukazanie szerokości zakresu, w jakim kultura sprawuje kontrolę nad naszym życiem

• Kultura zataja więcej niż ujawnia i jakkolwiek by to było dziwne, część ukryta jest najskuteczniej skrywana przed tymi, którzy w niej partycypują.

• Lata badań przekonały mnie, że największego wysiłku wymaga zrozumienie nie obcej, lecz własnej kultury

1. 10 odrębnych typów aktywności ludzkiej
   (podstawowe systemy przekazu)

1. Interakcja

2. Wspólnota

3. Pożywienie

4. Dwupłciowość

5. Przestrzeń

6. Czas

7. Edukacja

8. Zabawa

9. Obrona

10. Technika

1. Proksemika

• Wymiar kulturowy

• Obserwacje i teorie dotyczące posługiwania się przestrzenią, jako szczególnym wytworem kultury

1. Terytorializm:

• Podstawowy system zachowań charakteryzujących organizmy żywe włącznie z człowiekiem

• W przypadku człowieka – ma wymiar kulturowy

1. Rodzaje dystansu:

1. Świat zwierząt

• Ucieczki

• Krytyczny

• Osobniczy

• Społeczny

1. świat ludzi:

• intymny (

• osobniczy (

• społeczny

• publiczny (

1. Przestrzeń:

1. Zmysłowa:

• wzrokowa

• słuchowa

• węchowa

• dotykowa

• termiczna

1. Trwałość

• trwała

• półtrwała

• nieformalna

1. społecznie:

• dospołeczniona (skłania do utrzymywania kontaktów

• odspołeczniona (nie pozwala na utrzymywanie kontaktów

1. Czas:

dwa różne warianty użytkowania czasu i przestrzeni, jako ramy organizujące ludzkie działanie

1. monochroniczny

• jedna rzecz w danym czasie

• => planowanie

• akcentuje plany, segmentację i dokładność

1. polichroniczny

• kilka czynności naraz (czas nielinearny)

• kładzie nacisk na zaangażowanie ludzi i zakończenie przedsięwzięć niż na posłuszeństwo wobec założonych planów

1. Edukacja:

1. Formalna: nakazy i zakazy („metoda prób i błędów”)

2. nieformalna – „naśladownictwo

3. techniczna – „nauczanie celowe”

1. Kontekstowanie:

• funkcja kultury – wytwarzanie wysoce selektywnej przesłony między człowiekiem a światem zewnętrznym

• sposób radzenia sobie z nadmiarem informacji

• continuum wysoki – niski kontekst

• pięć grup różnych kategorii wydarzeń

• podmiot działania lub samo działanie

• sytuacja

• status jednostki w systemie społecznym

• minione doświadczenia

• kultura

• to, co człowiek akceptuje, świadomie lub nie, nadaje strukturę i znaczenie jego światu

• przekaz, wysokokontekstowy:

• większość informacji bądź zawiera się w fizycznym kontekście, bądź jest zinternalizowana w człowieku, tylko nieznaczna jej część mieści się w zakodowanej, bezpośrednio nadawanej części przekazu

• przekaz niskokontekstowy:

• większość informacji mieści się w kodzie bezpośrednim

Językoznawstwo Strukturalne

Struktura — całość jest czymś więcej niż sumą części

1. Strukturalizm:

1. zasada metodologiczna –zasada systemowości: badacz powinien traktować opisywany przez siebie zespół zjawisk, jako system

2. zespół doktryn językoznawczych (dominujących w lingwistyce światowej w latach 1930-1960)

3. amerykański odłam językoznawstwa strukturalnego (deskryptywizm lub dystrybucjonizm)

4. zróżnicowane kierunki z różnych dziedzin nauki, które łączy dążność do stosowania aparatu pojęciowego wzorowanego na językoznawstwie

Ferdynand de Saussure

• prekursor & twórca strukturalizmu

• Szwajcar

• profesor lingwistyki w Genewie i w Paryżu

• tzw. szkoła genewska

• językoznawstwo strukturalne

1. Główna zasada:

• Rozróżnienie między langue i parole

LANGUE (JĘZYK)	PAROLE (MOWA)
ponadindywidualny system reguł	indywidualne zastosowanie języka
twór istniejący obiektywnie, niezależnie od indywidualnych zastosowań	język staje się mową, gdy używa go konkretna osoba
nie ma podmiotu nie istotny jest czas	zawsze ma podmiot istnieje w określonym czasie

1. Mowa:

• jest realizacją, nie instytucją

• jest indywidualna, nie społeczna

• jest swobodna, nieustalona z góry

1. Cel:

• szuka tego, czemu język zawdzięcza obiektywność

1. Metoda:

• badanie synchroniczne

1. Język:

• język – system znaków wzajemnie ze sobą powiązanych w ten sposób, że wartość każdego znaku zależy od pozostałych

• znaki języka (zespół dźwięków) zawsze odnoszą się do jakieś rzeczywistości

• pytanie o to, jak się mają znaki do rzeczywistości to pytanie o znaczenie

• de Saussure: język jest sam w sobie światem

• => znak i znaczenie funkcjonują w obrębie języka

1. Znak:

każdy znak posiada dwa aspekty:

1. signifiant (element znaczący)

• element znaczący

• dźwiękowy aspekt wyrazu, jego forma brzmieniowa

1. signifié (element znaczony)

• element znaczony

• pojęcie, do jakiego odnosi się wyraz

• abstrakcyjny obraz, który powstaje w umyśle, obraz, który przywodzi ten dźwięk

1. Opozycyjność

• zarówno element znaczący, jak i znaczony ustalane są poprzez to, jak dany dźwięk różni się od innych dźwięków lub jak dane pojęcie funkcjonuje w opozycji do innych pojęć

• => opozycyjność zawarta jest w każdym języku

1. Fonem:

• najmniejsza jednostka systemu dźwiękowego

• elementarna cząstka każdego języka

• dźwięki, dzięki, którym istnieje każdy język

• mikroelement języka, który rozróżnia znaki języka

• taki element systemu dźwiękowego, który bez względu na jego konkretną artykulację wyraźnie wyróżnia się od pozostałych

• znak językowy służący do rozpoznania znaczenia wyrazu, który nie może być zastąpiony żadnym innym dźwiękiem bez zmiany znaczenia wyrazu

• każda cecha fonemu wynika z tego, że istnieje jakiś inny fonem różniący się tylko przez tę właśnie jedną cechę

• => wartość fonemu wyznaczona jest, więc przez jego przeciwstawienie, opozycyjność w stosunku do innego fonemu

1. Opozycje fonologiczne:

• wokaliczna / niewokaliczna

• konsonantalna / niekonsonantalna

• nosowa / ustna

• skupiona / nieskupiona

• rozproszona / nierozproszona

• ciemna / jasna

• napięta / nienapięta

• dźwięczna / bezdźwięczna

• ciągła / nieciągła

1. Język:

język jest całością, która opiera się na połączenia jednostek bardziej skomplikowanych

1. Piętra, warstwy języka

Gramatyka generatywno—transformacyjna
Noam Chomsky

• jeśli badania nad językiem ograniczyć do badań fonemów i morfemów, z pola widzenia badacza umyka zdaniowa struktura języka, czyli „gramatyka”

• pominięty zostaje twórczy charakter języka

• performacja – indywidualna realizacja językowa, „wykonanie językowe” – konkretne użycie języka w określonym kontekście i ograniczeniach

• kompetencja językowa – wrodzone formy językowe, tzn. zdolność do posługiwania się językiem, do stosowania reguł właściwych temu językowi, który jest dla danego dziecka językiem ojczystym

1. Gramatyka generatywno- trans formatywna

• zdolność języka do przekształceń

• generowanie – tworzenie zdań w obrębie danego języka, w oparciu o zasób jego słownictwa i reguły tworzenia zdań opisane przez gramatykę

• transformowanie zdań – przekształcanie jednych zdań w drugie

1. Gramatyka:

• zbiór reguł istniejących w umyśle użytkownika języka, warunkujący posługiwanie się językiem

„istnieje fundamentalna różnica między znaczeniem zdania a jego strukturą fonetyczną (łańcuchem dźwiękowym)”

1. Znaczenie

• ukrywa się w strukturze głębokiej

1. Łańcuch dźwiękowy

• jest wyprodukowany przez strukturę powierzchniową

Strukturalizm

Claude Levi-Strauss

1. Prace:

• 1955 – Smutek tropików (1960, 1992)

• 1958 - Antropologia strukturalna (1970)

• 1962 - Totemizm dzisiaj (1968)

• 1962 - Myśl nieoswojona (1969)

• 1975 - Drogi masek (1985)

• 1983 - Spojrzenie z oddali (1993)

• 1991 – Opowieść o rysiu (1994)

1. Antropologia strukturalna:

• właściwą dziedziną badań Levi-Straussa jest etnologia

• badanie „kultur prymitywnych”

• jakie cechy można uznać za specyficzne dla tych kultur?

• punkt wyjścia: empiryczny opis obserwowalnych faktów

• (obyczaje, wierzenia, mity, sposoby zawierania małżeństw)

• to tylko pierwszy krok

1. Metoda fonologiczna:

1. fonologia przechodzi od badania uświadamianych zjawisk językowych do badaniach ich nieuświadamianej infrastruktury

2. nie chce traktować członków, jako bytów niezależnych, ale zajmuje się ich relacjami

3. wprowadza pojęcie systemu

4. zmierza do odkrywania ogólnych praw

„sposoby badania właściwe fonologii, przeniesione do badań nad kulturą pozwolą etnologii ujawnić nie powierzchowne cechy poszczególnych kultur małych plemion czy oddzielnych społeczeństw, ale cechy ogólne, przysługujące całej kulturze ludzkiej, wszelkim społeczeństwom”

1. Zasada: przejście od "mowy" do "języka"

2. Etnografia a etnologia:

1. Etnografia

• obserwowanie i analizowanie grup ludzkich, ujmowanych w ich swoistości

1. etnologia:

• ogólny opis kultury w oparciu o materiał dostarczony przez etnografię i metody wypracowane przez językoznawstwo

1. Mowa i język:

1. mowa:

• zachowania, obrzędy, wierzenia, systemy pokrewieństwa, sposoby przyrządzania pożywienia, rodzaj głoszonych mitów (KULTURY)

1. język:

• nieuświadomiona działalność ludzkiego umysłu (KULTURA)

1. Struktury:

1. struktury powierzchniowe

• to jedynie przekształcenia struktur głębokich

1. struktury głębokie

• konstrukcje teoretyczne

1. Wymóg synchronii:

• diachronia jest tylko ujęciem pomocniczym (nie pozwala na dotarcie do „istoty rzeczy”)

• właściwy przedmiot badań: rzeczywistość „unieruchomiona”, to, co stałe, wspólne różnym społeczeństwo i kulturom

• zmiany odbywają się na powierzchni

1. Struktury głębokie:

1. myślenie opozycjami

• Jackobsonowska fonologia – wzorcowa metoda analizy wewnętrznych struktur kultury

• opozycje binarne

• człon nacechowany – człon nienacechowany

• trójkąt kulinarny

1. wymóg Normy, jako Normy

• właściwa umysłowi ludzkiemu dążność do wprowadzenia jakiegoś porządku tam, gdzie natura pozwala na działanie bezwładu

• (np. zakaz kazirodztwa)

1. zasada wzajemności

• każdemu świadczeniu powinno odpowiadać przeciwświadczenie

1. syntetyzujący charakter Daru

• dobrowolne przekazanie jakiejś wartości przez jednostkę drugiej zmienia je w partnerów i dodaje nową, jakość do przekazanej wartości

• dar łączy dwie różne jednostki i grupy w szerszą całość

1. Wymiana kobiet:

• świadomość pewnej opozycji między dwoma typami kobiet

• kobiety oddane (siostra lub córka)

• kobiety otrzymane (żona)

• kobiety spokrewnione

• kobiety spowinowacone

• wymiana między mężczyznami

• kobiety pełnią funkcję materialnych nośników pewnego stosunku czy zespołu stosunków

• kobiety są znakami (element znaczący i element znaczony)

• kobiety są znakami, a tym, co przez nie znaczone są stosunki powinowactwa, czyli systemy praw i obowiązków łączących grupy, które uprawiają między sobą wymianę

1. Dlaczego kobieta może być znakiem?

1. jest zawsze wartością seksualną i ekonomiczną

2. zawsze zajmuje określone miejsce w jakimś systemie opozycji (jest czyjąś córką, siostrą, kuzynką)

1. Kultura:

• jako system komunikacji między ludźmi albo, jako system relacji, w obrębie, którego poszczególne przedmioty stają się znakami i jako takie są wymieniane, umożliwiając istnienie organizacji społecznej.

1. Wymiana:

w każdym społeczeństwie komunikacja dokonuje się przynajmniej na trzech poziomach:

1. wymiana kobiet

=> system pokrewieństwa

1. wymiana dóbr i usług

=> system ekonomiczny

1. wymiana przekazów

system językowy

1. Społeczeństwo:

• zbiór struktur odpowiadających różnym typom porządku:

• system pokrewieństwa – porządkuje jednostki wedle pewnych reguł

1. System pokrewieństwa:

• wyraz nieświadomej, binarnej, dualistycznej organizacji społecznej

• celem jego analizy jest znalezienie nieuświadomionych struktur przysługujących wszelkim społecznościom

• wyraża się w systemie nazw i w systemie postaw

• system nazw – określenie rodzaju pokrewieństwa przez członków danej społeczności

• system postaw – zachowania połączonych w rodzinę jednostek względem siebie