1. Afiksy - stanowią część wyrazu różną od rdzenia. Ze względu na zajmowaną pozycję w wyrazie wyróżnia się: prefiksy (przedrostki), sufiksy (przyrostki) i infiksy (wrostki). W różnych językach pełnią różną funkcję.

2. Afonia - inaczej afazja - zaburzenia w zdolności posługiwania się językiem spowodowane uszkodzeniami niektórych okolic półkul mózgu. Rozróżniamy następujące rodzaje: motoryczną (ruchową), sensoryczną (czuciową), amnestyczną (pamięciową).

3. Aglutynacja - jeden ze sposobów tworzenia form gramatycznych. Polega na dołączaniu do rdzenia afiksów, z których każdy pełni tylko jedną funkcję gramatyczną.

4. Akcent - uwydatnianie sylaby w wypowiedzeniu za pomocą środków fonicznych: siły, wysokości tonu. Wyróżniamy akcent: dynamiczny, melodyczny, iloczasowy, stały, swobodny.

5. Allofony - głoski będące realizacją jakiegoś fonemu.

6. Allomorfy - warianty morfemu, zbiór morfemów stanowiący reprezentację jednego morfemu.

7. Alternacja morfologiczna - wymiana, oboczność fonemów występujących w wariantach morfemu uwarunkowana przez kontekst morfologiczny lub fonologiczny, np. płakać - płacze.

8. Analiza morfologiczna - analiza wyrażenia (zwykle wyrazu) na elementarne składniki morfologiczne. Ukazuje z jakich morfemów wyraz jest zbudowany.

9. Analogia - stosunek proporcjonalny jaki zachodzi między formami językowymi danego typu.

10. Aparat mowy -

11. Apele -

12. Artykulacja głosek - sposób wymawiania głosek poprzez skoordynowane ruchy narządów mowy.

13. Aspekt - kategoria gramatyczna czasownika wyrażająca opozycję niedokonaności i dokonaności za pomocą morfemów.

14. Asymilacja -

15. Atlas lingwistyczny -

16. Bezdźwięczność spółgłosek -

17. Cechy akustyczne -

18. Cechy diakrytyczne -

19. Cechy dystynktywne - cechy dystynktywne fonemów (distinctio = wyróżnienie). W przeciwieństwie do fonetyki, która bada dźwięki mowy ze względu na ich właściwości fizyczne, fonologia opisuje cechy dystynktywne, tzn. takie, które pozwalają odróżnić jeden znak językowy od drugiego.

20. Cechy fonetyczne -

21. Cechy fonologiczne - właściwości fonetyczne sygnałów mowy obarczone w danym języku określoną funkcją semiotyczną, istotne z punktu widzenia porozumiewania się za pomocą tego języka jako sygnały przekazywania informacji. Wyróżniamy 3 typy: konfiguracyjne, dystynktywne i ekspresywne.

22. Cechy kombinatoryczne -

23. Cechy niediakrytyczne -

24. Cechy odróżniające -

25. Cechy pozytywne opozycji -

26. Cechy prozodyczne -

27. Cechy redundantne -

28. Cechy spółgłoskowe -

29. Cechy samogłoskowe -

30. Cechy zero -

31. Cykl językowy - grupa języków powiązanych stosunkiem ligi języków. Cykl może obejmować wiele języków i kilka lig w ten sposób, że daną ligę tworzą języki bezpośrednio sąsiadujące ze sobą.

32. Cząstki wyrazów -

33. Części mowy - leksemy - Grupy wyrazowe o wspólnych właściwościach gramatycznych, w języku polskim odmienne części mowy: rzeczownik, przymiotnik, liczebnik, większość zaimków, czasownik. Nieodmienne: spójnik, przyimek, przysłówek, partykuła i wykrzyknik.

34. Człon wyrazu i jego rodzaje -

35. Determinacja - stosunek składniowy między rzeczownikiem, jako członem określanym, a innym wyrazem jako członem określającym, czyli określnikiem.

36. Diachronia - wzajemny stosunek dwóch lub więcej stanów ewolucyjnych języków, z których jedne są wcześniejsze a inne późniejsze, innymi słowy historyczny rozwój języka. Skupia uwagę na kolejnych zmianach i przekształceniach w jego strukturze, słownictwie, składni, morfologii, fonologii.

37. Dialektologia - dział lingwistyki zajmujący się badaniem, genezą, systematyką dialektów w obrębie jakiegoś języka. Dialektologia bada również odmiany poszczególnych języków opartych głównie na uwarunkowaniach geograficznych.

38. Dialektologia historyczna - obejmuje badania filologiczne tekstów mające na celu ustalenie zróżnicowania terytorialnego języka w minionych epokach.

39. Dialekty - regionalna odmiana języka odznaczającego się swoistymi cechami fonetycznymi, leksykonami.

40. Dialekty kulturalne - są mową i środkiem najstarszego piśmiennictwa uzasadniającego wyrazistą i metalogiczną przytomność opozycji języka literackiego i dialektu kulturalnego.

41. Drzewo genealogiczne języków - Graficzny obraz stosunków pokrewieństwa zachodzących między językami należącymi do jednej rodziny języków.

42. Dublety synonimiczne - to głównie pary złożone z terminu obcego i jego ścisłego odpowiednika rodzinnego. Można określić, jako jednostki, które mają wszystkie lub prawie wszystkie cechy tego rodzaju wspólne u różnią su ę właściwościami drugorzędnymi.

43. Dyftong - pojedyncza samogłoska o zmiennym przebiegu artykulacji, co sprawia, że ucho ludzkie słyszy dwa dźwięki mimo, że są one zespolone w jeden mają właściwości pojedynczej samogłoski.

44. Dyslokacja grup wyrazowych - umieszczenie, rozłożenie określonej grupy wyrazów w języku.

45. Dysymilacja prewencyjna - zjawisko polegające na tym, że jeden z podstawowych zależnych procesów fonetycznych polegających na zaniku podobieństwa głosek (niekoniecznie sąsiednich)

46. Dźwięki mowy - dźwięki o charakterze harmonicznym oraz szumy wytwarzane przez narządy mowy człowieka do celów porozumiewania się za pomocą języka i rozpoznawane, jako takie przez innych członków danej społeczności językowej. Jest to więc pewien podzbiór dźwięków jakie mogą być wytworzone przez narządy mowy człowieka ustalony na podstawie konwencji językowej.

47. Dźwiękonaśladowcza funkcja - naśladowanie przy pomocy zapisanych dźwięków wymowy użytych w utworze literackim wyrazów bądź ich zespołów, pozajęzykowych efektów akustycznych. W najprostszej postaci są to wyrazy dźwiękonaśladowcze, w swej wymowie pokrewne dźwiękom występującym w rzeczywistości, np. brzęczeć, szeleścić, kukać.

48. Ewolucja języków - rozwój języków na przestrzeni lat, zauważalne zmiany zmierzające w kierunku doskonalenia sposobów wyrażania przez język, dotyczą głównie słownictwa, które musi się systematycznie przystosowywać do ciągłych zmian zachodzących w strukturze każdej społeczności językowej.

49. Fazy mowy -

1. Okres melodii (pierwszy rok życia dziecka),

2. Faza wyrazu (między pierwszym a drugim rokiem życia dziecka

3. Etap zdania (od drugiego do trzeciego roku życia dziecka),

4. Etap swoistej mowy dziecięcej ( od trzeciego do siódmego roku życia dziecka).

50. Filogeneza - droga rozwoju rodowego, pochodzenie i zmiany ewolucyjne grupy organizmów, zwykle gatunków. Jednym z zadań systematyki jest ustalenie relacji pokrewieństwa pomiędzy znanymi organizmami, zarówno współczesnymi jak i wymarłymi, czyli ich filogenezy.

51. Fleksja - system opozycji słów lub form wyrazowych zaliczanych do jednego leksemu. Dział gramatyki opisujący te opozycje i, co za tym idzie, regularność w konstrukcji leksemów ze zbudowanych podobnie słów.

52. Fonacja - ruch drgający więzadeł głosowych będący źródłem dźwięku. W znaczeniu szerszym, wszelka aktywność krtani w procesie wytwarzania mowy, współdecydująca m.in. o indywidualnym zabarwieniu głosu.

53. Fonemy - fonem to najprostsza jednostka języka, która nie ma znaczenia, ale posiada zdolność różnicowania (czyli tworzenia) znaczeń, a w związku z tym - pozwala odróżniać mające znaczenie jednostki języka wyższego rzędu. Fonem funkcjonuje w składzie morfemów i wyrazów, a poza nimi jest nie do pomyślenia Każdy język zawiera pewną niewielką ilość fonemów; w języku polskim jest ich (według różnych obliczeń) około 40.

54. Fonetyka - dział językoznawstwa którego przedmiotem jest analiza substancji dźwiękowej języka. Analiza ta może być prowadzona w różnych aspektach. Samodzielna gałąź językoznawstwa.

55. Fonologia - dział lingwistyki, którego przedmiotem jest analiza semiotycznej funkcji dźwięków mowy tzn. roli spełnianej przez dźwięki mowy w procesie porozumiewania się ze pomocą języka. Koncentruje się jedynie na tych fonetycznych właściwościach dźwięków mowy, które w danym języku wykorzystywane są jako skonwencjonalizowane sygnały niosące pewną informację.

56. Funkcja lingwistyczna -

57. Funkcjonowanie języka - Funkcje języka - relacje języka do szeroko rozumianego środowiska. Przez środowisko rozumiemy tu świat, rzeczywistość, przyrodę, społeczeństwo, ludzi, struktury społeczne, kulturę, procesy psychiczne, emocje, sytuacje komunikacyjne.

Językowi przypisywane są 3 podstawowe funkcje:

Kognitywna - poznawcza, racjonalna. Polega ona na wyrażaniu myśli, sądów, idei, pojęć, ale także na realizowaniu ich. Funkcja ta polega na zdobywaniu wiedzy o świecie. Badają ją: logika, psychologia, filozofia.

Społeczna - odzwierciedla miejsce i rolę języka w relacjach społecznych. Język jest narzędziem tworzenia i regulowania relacji społecznych. Jest też najważniejszym narzędziem podziału kompetencji i układu ról społecznych w różnych sytuacjach. Badają ją: socjologia, psychologia społeczna, medioznawstwo.

Afektywna - emotywna, ekspresywna. Jest związana z przekazywaniem emocji. Badają ją: poetyka, literaturoznawstwo, psychologia twórczości.

58. Geografia językowa - lingwistyka arealna, dział językoznawstwa zajmujący się badaniem zróżnicowania terenowego poszczególnych języków, rodzin języków lub nawet rozmaitych grup czy konstelacji języków niepokrewnych. Jej celem jest ustalenie terytorialnych zasięgów poszczególnych cech językowych, gramatycznych, fonetycznych i leksykalnych. Efektem badań są mapy i atlasy językowe.

59. Grafologia - Grafologia w kryminalistyce - technika śledcza zwana ekspertyzą pismoznawczą polegająca na badaniu autentyczności pisma i ustalania tożsamości jego autora, bądź potwierdzenia lub wykluczenia osoby z kręgu podejrzanych.

Pewne cechy charakteryzują pismo każdego człowieka a także okoliczności powstania zapisu i stan emocjonalny autora. Do cech tych należą:

- kształt nakreślonych znaków pisarskich,

- wielkość,

- kąt ich pochylenia,

- grubość poszczególnych linii związana z tempem pisania, naciskaniem narzędzia pisarskiego,

- wielkość odstępów między znakami i wyrazami,

-stosowane skróty.

60. Grupa frazeologiczna - jest to takie połączenie wyrazów, które ma znaczenie przenośne, a nie dosłowne.

Jednym ze źródeł frazeologizmów jest mitologia.

Frazeologizmy dzielimy na:

- wyrażenia (bez czasownika) np. puszka Pandory,

- zwroty (z czasownikiem) np. znaleźć się w labiryncie,

- frazy (forma zdania) np. mieć uszy polizane przez węża.

61. Grupa nominalna - imienna, struktura składniowa o dowolnej liczbie składników, której ośrodkiem jest rzeczownik lub zaimek rzeczowny. Minimalna prosta grupa nominalna jest tożsama z rzeczownikiem.

62. Grupa polipredykatywna -

63. Grupa składniowa - zbiór wyrazów zespolonych kategorialnymi związkami syntaktycznymi. Definicja ta akcentuje fakt współwystępowania wyrazów w ciągu oraz fakt ich powiązania związkami syntaktycznymi.

64. Grupa spółgłoskowa - to sytuacja, kiedy w jednym wyrazie często sąsiaduje ze sobą kilka spółgłosek, są to również zbitki spółgłoskowe o zbliżonej artykulacji, które występują po sobie w wyrazie. Najmniejsze są zbitki złożone z dwóch dźwięków, (np., kto, grupa, gwara), ale można wskazać także zbitki złożone z czterech elementów (np. pstry, źdźbło), a nawet grupy pięciospółgłoskowe (np. bezwzględny).

65. Grupa werbalna - czasownikowa, struktura składniowa, której ośrodkiem jest czasownik w formie finitywnej lub niefinitywnej (bezokolicznik, imiesłów).

66. Grupa wyrazów - grupa syntaktyczna złożona z dwóch lub więcej wyrazów połączonych stosunkiem determinacji, np. wysokie drzewo, pisać list.

67. Grzeczność językowa - są to zwroty używane w listach, pismach urzędniczych, podaniach itp. Np. Pozdrawiam Serdecznie, Witam Serdecznie, Sz.P, Panie Doktorze, itp.

68. Hierarchia wyrazów -

69. Hipotaksa (greckie hypó - pod + táksis - uporządkowanie), związek składniowy wyrazów, ich grup lub zdań, z których jeden jest nadrzędny (główny), drugi podrzędny.

W wypowiedzeniu zdanie podrzędne, podporządkowane nadrzędnemu, może być równocześnie nadrzędnym względem innego np. Pójdę wieczorem do kina, aby zobaczyć ciekawy film, o którym mi wiele osób już mówiło.

70. Homonimia - wyrazy o różnym pochodzeniu i znaczeniu, które w wyniku procesów fonetycznych zaczęły brzmieć tak samo. Zjawisko to występuje w morfologii fleksyjnej oraz słowotwórczej (por. ranny - zraniony, ranny - o poranku), a także w słownictwie np. bal - przyjęcie. O znaczeniu homonimu decyduje kontekst, w jakim on występuje.

71. Identyfikacja fonemów - Identyfikacja fonemów stanowi podstawę rozpoznawania znaków językowych (wyrazów, morfemów, zdań) oraz językowego utrwalania znaczeń. Identyfikacja fonemów jest czynnością złożoną, opartą na percepcji polisensorycznej (rozpoznając fonem wiemy nie tylko, jak brzmi, ale również jak

jest realizowany).

72. Identyfikacja wyrazów - wyraz, część zdania lub zdanie są poznawane jako całościowy obraz graficzny, Wyrazy poznaje się na podstawie ich wyglądu ogólnego. Głównym celem jest utrwalenie wyrazu i podkreślenie różnic pomiędzy poszczególnymi wyrazami, a nie badanie ich struktury literowo- głoskowej.

73. Idiomy - Dwu lub kilkuwyrazowa ustalona (stała) konstrukcja językowa, której znaczenia nie da się wyprowadzić ze znaczeń i reguł łączenia składających się na nią wyrazów. Np. znaczenie `drzeć koty', `żyć w niezgodzie, kłócić się' nie wynika ani ze znaczenia wyrazu kot, ani drzeć. Wyrażenie to jest znaczeniowo i składniowo niepodzielne, jako całość spełnia funkcję czasownika.

74. Impresywna funkcja - polega na wpływaniu na odbiorcę, nakłonieniu go do podjęcia pewnych działań, wywołaniu u niego określonych reakcji w postaci zachowań, postaw, przekonań.

75. Infiksy - wrostki, morfemy segmentalne zajmujące pozycję wewnątrz rdzenia.

76. Informacja językowa - to dane, które mają znaczenie z punktu widzenia celu powstania i przekazania informacji. Celem zaś, dla którego nadawca generuje i przesyła informacje, jest wywołanie określonej zmiany w zachowaniu lub osądzie odbiorcy informacji.

77. Intonacja i jej rodzaje - melodyczna charakterystyka wypowiedzenia (zdania), polegająca na zmianach wysokości tonu w trakcie jego wypowiadania. Kadencja: obniżenie tonu ostatniej sylaby poakcentowej (zdania oznajmujące), antykadencja: podwyższenie tonu ostatniej poakcentowej sylaby (zdania pytające).

78. Izofony - linie na mapie językowej wyznaczające zasięg terytorialny danej cechy głosowej, np. zasięg mazurzenia w polskich gwarach.

79. Izoglosy - Linie na mapie językowej wyznaczające zasięg terytorialny danej cechy języka. Wśród Izoglosów rozróżnia się izofony, izomorfy i izoleksy.

80. Izoleksy - Linie na mapie językowej wyznaczające zasięg terytorialny danego wyrazu lub wyrażenia np. zasięg terytorialny wyrazów klepisko i boisko (w tym samym znaczeniu) na obszarze języka polskiego.

81. Izomorfy - Linie na mapie językowej wyznaczające zasięg terytorialny danej cechy morfologicznej, np. zasięg terytorialny sufiksów -ity, -isty, używanych w tej samej funkcji (wodnity, wodnisty), w innych dialektach na obszarze polski.

82. Język jako system znaków - służący do porozumiewania się w obrębie danej społeczności. Język jest tworem społecznym, tj. wspólnym wszystkim członkom danej społeczności, w przeciwnym wypadku niemożliwe byłoby porozumienie.

83. Język ojczysty - język, którego człowiek uczy się najpierw. Jego przyswojenie następuje w dzieciństwie, odbywa się w sposób naturalny, a ma miejsce w środowisku zajmującym się główną opieką nad małym człowiekiem. Najczęściej jest to jego środowisko rodzinne.

84. Języki koncentryczne - języki, których cechą charakterystyczną jest włączanie do czasownika określeń zaimkowych, a nawet rzeczownikowych, przez co całe zdanie koncentruje się w orzeczeniu.

85. Języki handlowe - język używany w komunikacji biznesowej, np., w Bankowości i Finansach, w handlu krajowym i zagranicznym, marketingu i reklamie.

86. Języki fleksyjne - morfologiczny podtyp języków afiksalnych, w których podstawowym środkiem tworzenia form gramatycznych są afiksy fleksyjne, zwane końcówkami. Są one ściślej zespolone z morfemem leksykalnym i kumulują zazwyczaj kilka funkcji gramatyczno - syntaktycznych.

87. Języki bezwyrazowe -izolujące pierwiastkowe, izolujące tematowe, szeregujące.

88. Języki artystyczne - mają dostarczać estetycznych przyjemności lub stwarzać efekt humorystyczny, tworzone są tylko dla zabawy; zazwyczaj języki tajne lub mistyczne są klasyfikowane jako języki artystyczne.

89. Języki aglutynacyjne - języki w których głównym środkiem tworzenia form gramatycznych jest aglutynacja. Należą tu m.in. tureckie, polinezyjskie, australijskie.

90. Języki alternacyjne - morfologiczny typ języków syntetycznych , w których podstawowym środkiem wyrażania kategorii gramatycznych jest alternacja morfonologiczna.

91. Języki inkorporacyjne - koncentryczne :języki, których cechą charakterystyczną jest włączanie do czasownika określeń zaimkowych, a nawet rzeczownikowych, przez co całe zdanie koncentruje się w orzeczeniu.

92. Języki izolujące - języki, które w przeciwieństwie do języków syntetycznych wyrażają funkcje gramatyczne za pomocą luźnych morfemów w postaci np. przyimków, elementów przysłówkowych, zaimkowych oraz słów posiłkowych np. fr. Vin, du vin wobec pol. Wino; wina

93. Języki kancelaryjne - dialekty kulturalne, których tradycje przechowują korporacje urzędnicze, sporządzające w nich dokumenty państwowe. I tak każde niemal z bardzo licznych miast-państw greckich miało między w. VI a III przed n.e. swój język kancelaryjny, który powstał w oparciu o dialekt miejscowy, a który znamy z napisów na kamieniach o treści prawniczej lub pamiątkowej. Te dialekty kulturalne jednak ani
w starożytności, ani przez nowożytnych badaczy nie były uważane za języki literackie. Zawsze przeciwstawiano je właściwym językom literackim, służącym potrzebom całego społeczeństwa
94. Języki kobiet - Kobiety mówią emocjonalnie; Często używają zdrobnień. Kobiety częściej ze sobą rozmawiaja na różne tematy (nawet te mało ważne). Jako małe dziewczynki, kobiety uczone były przebywania i kontaktowania się z innymi (np. mówienie do lalek, czy zabawa w sklep) przez co są przyzwyczajone do częstych rozmów.

Cechy wypowiedzi:

-Stosowanie bardziej złożonych zdań,

-zgłaszanie niepewności (np. „wydaje mi się...”),

-stosowanie pytań dodawanych (np. „ładna pogoda, prawda?”),

-emocjonalne wypowiedzi,

-pytania retoryczne, przerywniki „aha”.

95. Język mężczyzn - mężczyźni mówią twardo i konkretnie. Często wolą nie wypowiadać się w danej kwestii uważając ją za mało ważną. W swoich wypowiedziach (prywatnych) używają przekleństw. Mali chłopcy są uczeni samodzielności i sprawności fizycznej które pozwolą im przetrwać.

Cechy wypowiedzi:

-błędy gramatyczne,

-podawanie własnych opinii (np. „najlepiej zrobić tak...”),

-wokalizacja pauz (np. „hmmm”, ”eee”),

-używanie czasowników akcji („uderzył w słup z maksymalnie dozwoloną prędkością”),

-stosowanie zaimka „ja”,

-dłuższe słowa.

96. Język literacki - pisana, staranna odmiana języka ogólnego; jest to język używany przez wykształcone grupy społeczeństwa, instytucje publiczne i państwowe oraz szkoły i uczelnie. Dzieli się na język mówiony i pisany.

97. Języki liturgiczne - język używany jako język tekstów i ceremonii religijnych. W niektórych kulturach jest używany w życiu codziennym, a w niektórych jego użycie jest zabronione. Wiele z nich to języki martwe.

98. Języki łowieckie - jest to odmiana języka środowiskowego, gwara myśliwych. Wraz z upływem czasu wykształciła się własna mowa, gwara wśród łowieckiej społeczności, która ułatwia wzajemne porozumiewanie się. Język łowiecki nie jest zamkniętym zasobem słów.

99. Języki martwe - Język, który nie jest już używany jako środek komunikacji międzyludzkiej. Może on być jednak stosowany w formie pisanej czy ustnej jako np. język liturgiczny.

100. Języki narodowe - system językowy będący podstawowym sposobem porozumiewania się członków określonego narodu. Kształtuje się stopniowo, towarzysząc danej zbiorowości w rozwoju społecznym i kulturalnym. Jest zróżnicowany terytorialnie (dialekty) i środowiskowo (żargony). W jego obrębie kształtuje się język literacki i potoczny. W rozwoju języka narodowego znaczną rolę odgrywa literatura.
101. Języki naukowe - funkcjonalna odmiana języka literackiego używana w tekstach naukowych i czasami popularnonaukowych. Język ten jest zazwyczaj nasycony fachowymi terminami, które mają w obrębie danej dyscypliny ściśle zdefiniowane znaczenie (często odmienne od znaczenia w języku potocznym), dzięki czemu teksty pisane tym językiem nie pozostawiają, jak inne formy wypowiedzi literackiej, swobody ich różnej interpretacji. Cechuje go też częste stosowanie form bezosobowych, strony biernej, czasu przeszłego, form przypuszczających i formalizmu matematycznego. Język ten nie stanowi jednolitego tworu, lecz cechuje się odmianami, charakterystycznymi dla określonych dziedzin wiedzy. Teksty naukowe są zwykle pisane przez jednych naukowców dla innych naukowców i są trudne, bądź wręcz niemożliwe do zrozumienia bez odpowiedniego przygotowania.

102. Języki niemorowe - przeciwieństwo języków morowych czyli języków prozodycznych, np. łacina i greka, wyzyskujące cechy sylab (ich długość lub krótkość) do rozróżniania i oddzielania jednych wyrazów od drugich, przy czym istotny dla charakteru sylaby jest nie tylko jej element zgłoskotwórczy (samogłoska), ale także jej granice
103. Języki nieprozodyczne - przeciwieństwo języka prozodycznego czyli takiego, w którym cechy prozodyczne (np. iloczas, akcent) służą do odróżnienia wyrazów. Języki nieprozodyczne można podzielić na 2 odmiany: umiarkowanie nieprozodyczne (cechy prozodyczne służą tylko do oddzielania wyrazów - np. język polski), skrajnie nieprozodyczne (cechy prozodyczne nie mają żadnego znaczenia, np. język turecki).
104. Języki ogólne - posługują się nimi członkowie środowisk inteligenckich, a także ci chłopi, robotnicy, rzemieślnicy, którzy nauczyli się go w szkole, bądź w kontaktach z inteligencją, bądź też za pośrednictwem środków masowego przekazu. Język ogólny jest najbardziej uniwersalnym narzędziem porozumiewania się, służy bowiem zaspokajaniu najróżnorodniejszych potrzeb komunikacyjnych. Jest językiem państwowym, językiem piśmiennictwa oraz językiem warstw wykształconych.
105. Języki pisane - to reprezentacja języka mówionego w formie pisma. Język pisany zawsze występuje jako element konkretnego języka naturalnego oraz wielu sztucznych (np. angielski, esperanto, interlingua, polski). Wiele języków wymarłych znane jest wyłącznie dzięki zabytkom pisanym.

106. Języki poetyckie - dialekty kulturalne, Trzecim typem dialektów kulturalnych są języki poetyckie oparte na tradycji ustnej, przekazywanej w obrębie korporacji śpiewaków-recytatorów. Język taki, po spisaniu klasycznego repertuaru śpiewaków, funkcjonuje przez pewien czas jako tworzywo poezji o tradycyjnej wersyfikacji. Typowym przykładem takiego języka poetyckiego jest język Homera, związany z poezja daktyliczną, a w średniowieczu język liryki prowansalskiej, rozwijającej się między XI a XIII wiekiem.
107. Języki pokrewne - języki wywodzące się z jednego wspólnego języka.

108. Języki polisyntetyczne - jedna z odmian struktury języków według typologii morfologicznej. W językach takich znika w praktyce różnica między wyrazem a zdaniem (nawet złożonym), Wyraz języka polisyntetycznego składa się z jednego lub kilku rdzeni niosących informację leksykalną, oraz z afiksów niosących informację gramatyczną. W takich językach nie ma ściśle określonej kategorii części mowy, ponieważ każdy morfem znaczeniowy posiada szerokie pole znaczeniowe precyzowane przez licznie dołączane morfemy gramatyczne, i pełni funkcję czasownikową lub rzeczownikową wyłącznie w zależności od użytych morfemów gramatycznych. Niekiedy trudno powiedzieć nawet, czy dany morfem to rdzeń czy afiks. Języki polisyntetyczne można zaliczyć do typu aglutynacyjnego lub fleksyjnego w zależności od tego, czy afiksy mają tylko jedną funkcję, czy też wiele. Istnieją również języki polisyntetyczne, w których informację gramatyczną przenosi głównie kolejność morfemów semantycznych, jak ma to miejsce w językach izolujących. Polisyntezie zazwyczaj towarzyszy inkorporacja rzeczowników.

109. Języki powinowate - języki należące do tej samej ligi językowej. Powinowate względem siebie są np. języki nowogrecki, albański, bułgarski i rumuński należące do bałkańskiej ligi językowej.
110. Języki religijne - dialekty kulturalne, Wśród języków religijnych, którymi posługują się kapłani w czasie nabożeństw i których tradycje przechowują ich korporacje, wyróżnić można języki święte, jak wedyjski w Indiach czy awestyjski w Iranie, języki misyjne, jak starosłowiański czy gocki, i wreszcie pomocnicze języki kościelne, jak staro-wysoko-niemiecki, które tu dla nas mają największe znaczenie. Funkcja społeczna staro-wysoko-niemieckich dialektów kulturalnych miedzy r. 700 a 1100 nie przekraczała z małymi wyjątkami potrzeb kościoła, gdzie jednak ograniczona była do funkcji pomocniczej w stosunku do wszechpotężnej łaciny. Przekłady czy parafrazy różnych części Biblii, pieśni kościelne, modlitwy, katechizmy, reguły zakonów - oto najliczniejsza grupa zabytków tego "mniszego" piśmiennictwa.
111. Języki prozodyczne - typ fonologiczny języków w których relewantne pod względem fonologicznym są cechy prozodyczne: akcent, iloczas, intonacja, służące do odróżniania form językowych (wyrazów).

112. Języki specjalne - swoista odmiana potocznego języka ogólnonarodowego oparta na odrębności środowiskowej. Odróżnia się tym od dialektu i gwary, wyodrębnionych terytorialnie. W przeciwieństwie do gwar i dialektów, różni się od języka ogólnego leksyką, frazeologią i zmianami znaczeń słownictwa ogólnego, nie gramatyką. Slangi różnicuje się ze względu na środowisko, w którym są używane - do ważniejszych należą slang przestępczy, więzienny, a także młodzieżowy, żeglarski i naukowy. Niekiedy słownictwo typowo slangowe wkracza do języka ogólnego, przeważnie jednak używane jest wtedy do celów humorystycznych, ekspresyjnych i stylizacyjnych.

113. Języki tajne - stosowane głównie w gwarach środowiskowych o charakterze zamkniętym, w których komunikacja z założenia jest dostępna tylko dla wybranej grupy. Dotyczy to zatem np. żargonu złodziejskiego, więziennego. Efekt tajności uzyskuje się przez: wprowadzanie wyrazów obcego pochodzenia, np. szaber, → neologizmów, neosemantyzmów, przez ucięcia: gra, dru zamiast granica, drukarnia. Możliwe jest także zastosowanie tzw. kminy pojmowanej, czyli dodawanie do wyrazu (w nagłosie lub śródgłosie) jakiejś sylaby w celu zaciemnienia jego znaczenia, np. bi: biteraz ´teraz´, bitam ´tam´, bite ´te´. Zabieg ten wykorzystywany jest także przez dzieci, które chętnie stosują go przy tworzeniu tajnych języków dziecięcych.

114. Języki wyrazowe - typ morfologiczno - syntetyczny języków obejmujący zarówno języki

fleksyjne jak i języki aglutynacyjne, w których systemie morfologicznym stwierdza się istnienie wyrazu zbudowanego wg określonego schematu morfologicznego obowiązującego dla wszystkich składników zdania.

115. Języki żywe - języki używane przez społeczność i przekazywane w sposób naturalny przez jedne pokolenia następnym. Przeciwstawia się je językom martwym.

116. Językoznawstwo i jego podział - nauka o języku. Z uwagi jednak na to, że językiem zajmują się także inne dziedziny nauk, często określa się językoznawstwo jako naukę, dla której język jest głównym przedmiotem badań. Dzieli się na: zewnętrzne: obejmuje zagadnienia związane ze stosunkiem języka do innych zjawisk, wewnętrzne: badania nad samą budową języka, teoretyczne: zbudowanie teorii języka, stosowane.

117. Klasyfikacja historyczna języków -

118. Klasyfikacja typologiczna języków - klasyfikacja języków z punktu widzenia ich budowy, bez względu na ich związki historyczno - genetyczne i geograficzne.

119. Kategoria słowotwórcza - jednostka klasyfikacyjna systemu słowotwórczego wyznaczona przez gramatyczną charakterystykę podstawy słowotwórczej, charakter funkcjonalnego stosunku między leksemem fundującym, a fundowanym , określony zespół środków słowotwórczych wchodzących w struktury tożsame z punktu widzenia obu powyższych wymogów.

120. Kategorie fonologiczne - nauka o systemach dźwiękowych języków. Stanowi jeden z działów językoznawstwa (lingwistyki) (podawane jako synonimiczne nazwy: fonemika, fonematyka, odnoszą się tylko do jednej z teorii fonologicznych i nie mogą być traktowane jako zamiennik nazwy "fonologia").

121. Kategoria gramatyczna - zespół wzajemnie wykluczających się funkcji gramatycznych przysługujących wszystkim członom danej części mowy i wyrażanych za pomocą określonych wykładników morfologicznych.

122. Kod - ciąg składników sygnału kombinacji sygnałów elementarnych służący do przekazywania określonego typu informacji np. kropek i kresek, impulsów prądu, symboli oraz reguła ich przyporządkowania składnikom wiadomości. Wyróżnia się m.in. kody otwarte i zamknięte.

123. Komenda -

124. Koniugacja - odmiana leksemów czasownikowych, wyodrębniona jako odmiana nie przez przypadki. Odmiana czasownika przez osoby, czasy, tryby, strony, liczby, aspekty i inne kategorie gramatyczne. Formy czasownikowe, które nie posiadają określonych podanych kategorii, zwane są bezokolicznikiem.

125. Konstrukcja składniowa - zbudowana z szeregu współrzędnych członów lub zdań niepołączonych spójnikiem  np. wszem wobec i każdemu z osób widomym się czyni.

126. Konsytuacja - warunki w których odbywa się dany akt mówienia. Składają się na nią takie elementy jak miejsce i czas aktu mówienia, przynależność społeczna jego uczestników wzajemny stosunek jego uczestników. Uaktualnia znaczenia poszczególnych wyrażeń językowych, pozwala na oszczędniejsze wyrażanie się przez opuszczenie wielu składników wypowiedzenia, których z niej możemy się domyślić.

127. Kontekst - W znaczeniu językowym (komunikacji międzyludzkiej) - zależność znaczenia treści jakiegoś fragmentu tekstu, wypowiedzi lub słowa, od treści i znaczeń słów ją poprzedzających lub po nich następujących

128. Końcówka - morfem końcowy wyrazu w językach fleksyjnych, podlegający wymianie w drodze koniugacji lub deklinacji. Określa funkcję składniową wyrazu w wypowiedzeniu. Końcówka fleksyjna, w odróżnieniu od luźnych sufiksów w językach aglutynacyjnych, bardzo często określa kilka kategorii gramatycznych jednocześnie. Przykładowo końcówka -ę w wyrazie idę wyraża pierwszą osobę, liczbę pojedynczą i czas teraźniejszy

129. Labializacja - w fonetyce opisowej zjawisko zaokrąglenia warg przy artykulacji samogłosek lub spółgłosek.

130. Liga języków - grupa języków różnego pochodzenia, które wskutek długotrwałego wzajemnego oddziaływania wytworzyły wiele wspólnych cech w systemach gramatycznych i fonologicznych, np. liga bałkańska, czy uralo-ałtajska.

131. Metafora - językowy środek stylistyczny, w którym obce znaczeniowo wyrazy są ze sobą składniowo zestawione, tworząc związek frazeologiczny o innym znaczeniu niż dosłowny sens wyrazów np. "od ust sobie odejmę", lub "podzielę się z wami wiadomością".
Ponieważ metafory pojawiają się w różnych rodzajach wypowiedzi, dzieli się je na metafory poetyckie i metafory potoczne, zwane też językowymi. Różni je stopień konwencjonalności - metafory potoczne są wielokrotnie powtarzanymi zestawieniami słownymi, których znaczenie jest powszechnie rozumiane przez użytkowników języka. Natomiast metafory poetyckie powstają na skutek indywidualnych zabiegów twórczych, mają za cel zaskakiwać albo zachwycać odbiorcę. Jednakże granice między metaforami poetyckimi a językowymi są płynne: wszakże te pierwsze pojawiają się również w indywidualnych powiedzeniach, dowcipach. Z kolei metafory występujące w poezji mogą mieć charakter skonwencjonalizowany, banalny i być tym samym pozbawione pierwiastka twórczego. Używane powszechnie w mowie potocznej metafory poetyckie z czasem zasilają zasób związków frazeologicznych danego języka.

132. Metateza - przestawienie, zmiana wzajemnego uporządkowania jednostek językowych, np. fonemów, przestawienie głosek, które nie znajdują się w bezpośrednim sąsiedztwie, np. leworwer zamiast rewolwer.

133. Metoda filologiczna - czyli analiza tekstów pisanych źródeł historycznych.

134. Metoda geograficzna - konieczna jest przy opracowaniu wpływu warunków geograficznych na rozwój osadnictwa i towarzyszącej mu sieci komunikacji. Zajmuje się także działalnością gospodarczą różnych grup zawodowych, działaniami wojennymi.

135. Metoda historyczno - porównawcza - może być stosowana przy opracowaniu funkcjonowania instytucji, urzędów, przedsiębiorstw, a nawet i życia politycznego.

136. Metoda rekonstrukcji wewnętrznej -

137. Metoda językoznawstwa -

138. Metonimia -

139. Miejsce artykulacji - Obszar maksymalnego zbliżenia narządów mowy w obrębie kanału głosowego. W jamie ustnej zbliżenie to może następować między wargą dolną i górną lub między zębami górnymi oraz między językiem a zębami lub dowolnym obszarem sklepienia jamy ustnej.

140. Miejsce puste systemu - element potencjalny, niejako luka, która może być zapełniona przez element do tej pory nie istniejący ale mogący powstać np. w wyniku zapożyczeń lub zmian wewnątrzsystemowych.

141. Modalna funkcja -

142. Model fonemu -

143. Model języka -

144. Morfem i jego rodzaje - elementarna jednostka znakowa systemu językowego będąca ciągiem segmentów płaszczyzny wyrażenia i spełniającym w systemie danego języka funkcję pewnego określonego znaczenia. Rodzaje: fleksyjny, funkcjonalny, gramatyczny, leksykalny, nieciągły, segmentalny, słowotwórczy, suprasegmentalny, swobodny, zerowy, związany.

145. Morfologia - dział lingwistyki, którego przedmiotem jest analiza reguł odmiany i budowy wyrazów, z jednej strony zespołu reguł tworzenia i rozpoznawania form fleksyjnych, z drugiej zespołu reguł określających sieć stosunków motywacji między elementami zasobu leksykalnego danego języka i wyznaczających jednocześnie zespół środków rozbudowy jego zasobu leksykalnego.

146. Morfologia historyczna - ściśle łączy się z fonetyką zwłaszcza słowiańską. Pokazuje jaką ewolucję przechodzą; język, gramatyka oraz fonetyka . Złożenia wyrazowe, ich podział ze względu na budowę morfologiczną i ogólny rozwój mowy .

147. Morfonem - najmniejsza abstrakcyjna jednostka formy morfemu, reprezentowana w poszczególnych wariantach tego morfemu przez występujące obocznie fonemy, np. ręk-a : ręc-e : ręcz-ny : rąk : rącz-ka.

148. Mowa - jest to używanie języka w procesie porozumiewania się, czyli konkretne akty użycia systemu językowego (złożonego ze znaków i reguł). Celem mowy jest odbieranie i nadawanie komunikatów w formie przekazów językowych:

- ustnych,

- pisemnych,

- gestów i mimiki,

Mowa spełnia następujące funkcje:

- ekspresyjną - przekazywanie uczuć,

- komunikacyjną - informowanie o tym co znamy, widzieliśmy, słyszeliśmy,

- regulacyjną - wydawanie i przyjmowanie dyspozycji.

149. Mowa dziecka - stanowi istotny element w jego życiu emocjonalno-poznawczo-społecznym. Rozwija się bezwiednie, jest czymś naturalnym, oczywistym, ale też biologicznie uwarunkowanym. W mowie niemowlęcia słychać dźwięki przypominające połączenia samogłosek. Pojawiają się też dźwięki naśladujące mlaskanie, muczenie, buczenie, gruchanie. Następnie pojawia się okres kiedy dziecko zaczyna tworzyć pojedyńcze wyrazy, zdania, aż w końcu następuje okres swoistej mowy dziecięcej - trwa od 3 do 6-7 roku życia. Dziecko opanowuje wzorce wszystkich głosek, opanowuje odmianę wyrazów. To czas doskonalenia języka, czas przyrostu słownictwa i utrwalania się reguł gramatycznych.

150. Norma językowa - to pojęcie z zakresu językoznawstwa normatywnego. Norma opisuje elementy systemu językowego uznawane za wzorcowe i poprawne, motywując to względami historycznymi, tradycją i kulturą językową, estetyką i uzusem. Powstanie normy językowej wymaga jej skodyfikowania i pojawia się w związku z powstaniem literatury piśmienniczej w danym języku. Norma językowa kodyfikuje przede wszystkim formę pisaną danego języka.

151. Nowotwory Językowe - są to wyrazy (oraz zdania ) które już wcześniej istniały ale ich nazwa zostaje zmieniona (tworzenie nowej mniej lub bardziej „czytelnej” nazwy)i używana przez określoną grupę osób na pewne potrzeby takie jak np. zaszyfrowanie jakiejś informacji ,chęć utożsamienia się z określoną grupą i wyodrębnienia jej ze społeczeństwa dzięki swojej zakodowanej informacji. Z biegiem czasu grupa tak przystosowuje się do nowej zaszyfrowanej mowy, że staje się ona potoczna w ich okręgu (np. tak jak w słownictwie więziennym).

152. Obrazy akustyczne - obrazowy zapis dźwięku, graficzny znak mający charakter linearny (np:obraz akustyczny miasta: Ustawienie ekranów dźwiękochłonnych wzdłuż drogi krajowej lub obrazów z rozdzielczością zależną od długości fali akustycznej)

153. Onomatopeje - onomatopeja to figura retoryczna, używany w poezji środek stylistyczny polegający na takim dobieraniu wyrazów (istniejących w mowie lub neologizmów albo glosolalii), aby naśladowały one swym brzmieniem opisywane zjawisko lub dźwięki wydawane przez opisywany przedmiot.Dobrym przykładem jest "Lokomotywa" Juliana Tuwima:

(...)

I dudni, i stuka, łomocze i pędzi,

A dokąd? A dokąd? A dokąd? Na wprost!

(...)

Do taktu turkoce i puka, i stuka to:

Tak to to, tak to to, tak to to, tak to to.

(...)

Że pędzi, że wali, że bucha buch, buch?

To para gorąca wprawiła to w ruch,

(...)

I koła turkocą, i puka, i stuka to:

Tak to to tak, tak to to tak, tak to to tak, tak to to tak!

(...)

Onomatopeja to wyraz naśladujący dźwięki i odgłosy naturalne, w tym dźwięki wydawane przez zwierzęta. W języku polskim (i nie tylko) onomatopeja jest rdzeniem wielu wyrazów, również czasowników i rzeczowników (np. buczeć, buczenie, szumieć, szum)

154. Ontogeneza -

155. Opozycje i jej rodzaje -

156. Organy mowy -

157. Ortografia - ogół zasad określających poprawną wersję pisaną danego języka. Jest zazwyczaj dziedziną najpełniej skodyfikowaną.

158. Pacjens - składnik zdania wyrażający przedmiot będący odbiorcą czynności nazwanej przez orzeczenie przechodnie. Pojęcie to odnosi się do struktury semantycznej zdania.

159. Paleografia - nauka zajmująca się badaniem dawnych form pisma. Pomaga odcyfrować dawne teksty i pozwala ustalić przybliżony czas ich powstania.

160. Paradygmat - zbiór słów lub form wyrazowych należących do danego leksemu, uporządkowanych wg określonej zasady, najczęściej wg ustalonego porządku kategorii fleksyjnych i ich wartości.

161. Parataksa -

162. Parole - system znaków, który pozwala na widzialne utrwalanie myśli w konkretnym języku. Pojawiło się ok. 5-6 tys. lat temu. Wynajdywano je kilkukrotnie i całkowicie odrębnie w wielu centrach kulturowych.

163. Partykuła - partykuły to nieodmienne części mowy, które nie mają samodzielnego znaczenia. Nadają zdaniom zabarwienie znaczeniowe lub uczuciowe. Są wyrazami pomocniczymi. Partykuła wyrażą stosunek mówiącego do wyrażanej treści i podobnie jak wykrzykniki oraz większość wołaczy łączy się z całą wypowiedzią.

164. Pismo - system znaków, który pozwala na widzialne utrwalanie myśli w konkretnym języku. Pojawiło się ok. 5-6 tys. lat temu. Wynajdywano je kilkukrotnie i całkowicie odrębnie w wielu centrach kulturowych.

165. Płaszczyzna asocjacyjna - inaczej paradygmatyczna, gdzie elementy językowe tkwią w świadomości mówiących i są poza tekstem i są wielokierunkowe, bo dotyczą płaszczyzn języka: fonicznej, morfologicznej, wyrazowej.

166. Płaszczyzna fonetyczna - rozpatruje cechy akustyczne elementów dźwiękowych

mowy, ich właściwości fizyczne.

167. Płaszczyzna fonologiczna - Płaszczyzna fonologiczna rozpatruje naukę o fonemach i relacje między nimi. Opisuje systemy dźwiękowe charakterystyczne dla danego języka.

168. Płaszczyzna tekstowa - Płaszczyzna tekstowa traktuje o tworzeniu i funkcjonowaniu tekstu - opiera się zatem nie tylko na gramatycznym i leksykalnym systemie języka. Struktura znaczeniowa tekstu zależy od kulturowego obrazu świata utrwalonego w języku. Płaszczyzna fonologiczna i płaszczyzna tekstowa - obie ze sobą współgrają.

169. Podmiot gramatyczny - podmiot wyrażony rzeczownikiem w mianowniku, np. Ellie śpiewa. Jest to także każda część mowy użyta w znaczeniu rzeczownika.

170. Pokrewieństwo językowe - powiązanie między językami naturalnymi, które polega na pochodzeniu tych języków od wspólnego prajęzyka. Dwa języki są pokrewne, jeżeli jeden z nich pochodzi od drugiego lub jeżeli oba mają wspólnego przodka, np. plemiona germańskie dały początek językom germańskim: niemieckiemu, holenderskiemu, duńskiemu, angielskiemu, norweskiemu i szwedzkiemu.

171. Polisemia - wieloznaczność wyrazu, związku wyrazowego, np. letnia rezydencja.

172. Powinowactwo językowe - językami powinowatymi nazywamy języki należące do jednej ligi. Liga języków nazywamy grupę języków sąsiadujących ze sobą, które dzięki wzajemnym wpływom zbliżyły się do siebie swą budowa fonologiczną, morfologiczną lub składniową. Językoznawcy stwierdzili np. istnienie ligi języków bałkańskich, w których skład wchodzi język norweski, albański, bułgarski i rumuński.

173. Praforma -

174. Prajęzyk - wspólny przodek rodziny językowej, najczęściej nie zaświadczony bezpośrednio, ale częściowo zrekonstruowany za pomocą metody porównawczej.

175. Prawo fonetyczne -

176. Prefiksy - jest to fragment wyrazu (tzw. morfem) dodawany po lewej stronie do słowa podstawowego lub jego rdzenia (czyli do podstawy słowotwórczej), służący tworzeniu wyrazów pochodnych. Wyraz może nie posiadać żadnego prefiksu, może posiadać jeden lub więcej prefiksów.

177. Procesy fonetyczne - zmiana języka w zakresie fonetyki. Wyróżnia się procesy zależne od pozycji i niezależne. Jedną z przyczyn procesów fonetycznych może być wpływ podłoża językowego (substratu językowego) na superstrat językowy.

178. Prymarne elementy języka -

179. Przekazywanie języka -

180. Przekodowanie - nazywamy wyszukiwanie odpowiedników dla znaku jednego kodu wśród znaków innego kodu. Zaczyna się to od tego , że wrażenie zmysłowe osoby mówiącej zostają przekodowane na wyraz obejmujący obraz akustyczny i związane z nim przedstawienie. W wyniku tej operacji powstaje nowy wyraz, który wchodzi w skał tekstu budowanego przez nadawcę.

181. Przyczyny zmian językowych -

182. Psychologia mowy -

183. Ranga wyrazu -

184. Rdzeń -

185. Recesywne typy języków -

186. Rekonstrukcja językoznawcza -

187. Rodzaj gramatyczny -

188. Rodzina języków -

189. Równoważniki zdań -

190. Rozszerzenie wartości językowej - kiedy wyrazy przechodzą z żargonu do języka ogólnego ich zakres staje się ogólniejszy, natomiast treść uboższa. Żargony ograniczają znaczenie wyrazów do ciasnych możliwości, np. wyraz łaciński adripare (przybijać do brzegu, lądować) używany przez żeglarzy został zapożyczony do języka ogólnego i wówczas rozszerzył swe znaczenie do arriver (przybywać). Rozszerzenie wartości językowej jest wynikiem różnego rodzaju zapożyczeń.

191. Różnicowanie obszaru językowego - w miarę cofania się w przeszłość rosną podobieństwa między językami bliskimi sobie, dlatego językoznawcy przypuszczają , że języki te powstały wskutek różnej na różnych obszarach ewolucji wspólnego im obu językowego „przodka” tzw. „prajęzyka”.

W skrócie różnicowanie w.j. to wzajemne oddalanie się od siebie języków mających wspólne pochodzenie, które jest wynikiem zerwania kontaktu geograficznego między nimi.

192. Samogłoski i ich rodzaje - głoski dzwięczne, otwarte, mogące tworzyć sylabę. W języku ogólnopolskim jest osiem samodzielnych samogłosek: a, e, y, i, o, u, ę, ą. Samogłoski polskie dzielimy:

1) wysokie, średnie, niskie,

2) przednie, środkowe, tylnie,

3) ustne i nosowe,

4) okrągłe, obojętne i płaskie,

193. Schemat intonacyjny - wyróżniamy trzy intonacje w j. polskim:

oznajmująca - zaczyna się nisko, a następnie wznosi się i zataczając łuk opada przy końcu wypowiedzenia, np. wróciłeś do domu.

pytajna - zaczyna się nisko w wznosząc urywa w najwyższym punkcie, np. wróciłeś do domu?

wykrzyknikowa - zaczyna się wysoko, a następnie opada, np. wróciłeś do domu!

194. Schemat językowy - jedno z 3 głównych pojęć określających znaczenie terminu „język”. Schemat językowy to czysta forma językowa określona niezależnie od realizacji społecznej i przejawów fizycznych.

195. Schemat składniowy - ( wzorzec składniowy) struktura syntaktyczna klasy wyrażeń językowych. Konkretne wypowiedzenia można traktować jako realizacje określonych schematów składniowych. Np. zdanie Janek biegnie. reprezentuje inny system składniowy niż Janek czyta gazetę.

196. Semantemy - najmniejsze znaki językowe wyrażające pojęcia leksykalne. Semantem to tzw. Morfem leksykalny w przeciwieństwie do morfemów gramatycznych.

197. Semantyczna funkcja - tak niektórzy określają funkcję pełnioną przez morfemy gramatyczne, kiedy te nie służą wyłącznie do celów syntaktycznych. Funkcję semantyczną pełnią np. morfemy tworzące liczbę mnogą, czasy itp.

198. Semiologia - nauka o systemach znakowych wprowadzona przez F. de Sausser'a. Oprócz języka o kodów pozajęzykowych do zakresu badań semiologicznych zalicza się takie dziedziny jak rozmaite formy społecznego komunikowania się ( ceremonie, obrzędy, formy towarzyskie, ubiory, szydy), kody estetyczne (literatura, sztuki plasyczne)

199. Semantyka - termin używany w nauce w kilku znaczeniach. W językoznawstwie tradycyjnym jako naukę o znaczeniach i zmianach znaczeniowych wyrazów, natomiast w j, współczesnym zdań. W gramatyce generatywnej semantyka to sposób reprezentacji znaczenia zdań. W logice semantykę rozumie się jako naukę albo o znakach, albo o stosunkach między znakami a rzeczywistością.

200. Słoworód naturalny -

201. Sonanty -

202. Spiranty -

203. Spółgłoski i ich rodzaje -

204. Strukturalizm -

205. Stylistyka -

206. Stylistyka lingwistyczna -

207. Subkody - różne postacie jednego i tego samego kodu realizowane tylko przy pomocy różnych kanałów informacji.

208. Substrat językowy - pierwotne położenie językowo-etniczne na określonym obszarze zamieszkanym później przez ludność używając innego języka.

209. Sufiksy -

210. Sylaba -

211. Symptomy -

212. Synonimy -

213. Syntaktyczna funkcja -

214. System języka - System języka to zasób podstawowych znaków językowych i zespół reguł ich łączenia w jednostki wyższego rzędu. System języka składa się z kilku podsystemów:

-Podsystem fonologiczny jest zasobem fonemów pozostających w opozycji.
-Podsystem morfologiczny to zasób morfemów pozostających w opozycji
-Podsystem składniowy określa się jako zasób wzorców, czyli modeli budowy zdań stanowiących część składową systemu językowego.

215. System fonologiczny -

216. System fleksyjny -

217. system dziesiątkowy -

218. System dwójkowy liczebników -

219. System dwudziestkowy liczebników - system używany przez prekolumbijską cywilizacje Majów. Do złudzenia przypomina system występujący w języku duńskim. Liczby poniżej 100 przedstawia się jako wielokrotność liczby 20 plus reszta.

220. System morfologiczny - morfologia to dział gramatyki zajmujący się opisem wykorzystania środków fonologicznych w systemie morfologicznym języka. Dąży do przejrzystości danego tekstu.

221. System prymarny -

222. System samogłosek -

223. System semantyczny -

224. System słownikowy -

225. System słowotwórczy -

226. System spółgłosek -

227. System stylistyczny - dyscyplina z pogranicza nauki o literaturze i językoznawstwa, zajmująca się sposobami językowego ukształtowania wypowiedzi, analizująca tekst pod względem celowości, przydatności i stosowności użytych w nim środków językowych.

228. System syntaktyczny - najwyższa płaszczyzna systemu językowego.

229. System zamknięty - jedna z odmian systemu filozoficznego: system zamknięty to taki, który zamknięty jest, poprzez swoją konstrukcję, na dalsze uzupełnienia (np. Hegel) - pretenduje do miana absolutnego wyjaśnienia rzeczywistości.

230. System znaków - każdy ze znaków czyni niezbędnym istnienie drugiego znaku. Takie znaki, które warunkują swoje wzajemne istnienie, tworzą system znaków. Jeden bez drugiego istnieć nie może. Ważne jest jeszcze to, że jeden znak różni się od drugiego, takie przeciwieństwo w językoznawstwie nazywa się opozycją.

231. Szyk gramatyczny -

232. Środki językowe -

233. Teksty - wypowiedzi, przeważnie utrwalone graficznie - szereg współtworzących wypowiedz znaków językowych, których postać i porządek przyjmowane są jako niezmienne i nie powinny ulegać przekształceniom w procesie odbioru i powielania wypowiedzi z wyjątkiem decyzji podejmowanych w tym zakresie przez jej twórcę.

Postać tekstów zapisanych w różnego typu przekazach tekstu mają zazwyczaj we współczesnej kulturze dzieła literackie.

234. Temat - zespół motywów stanowiący ośrodek świata przedstawionego utworu, jego główny składnik najwyższy w hierarchii wyróżnialnych w nim jednostek konstrukcyjnych. Zapewnia on światu przedstawionemu wewnętrzną spójność, wiąże jego elementy i decyduje o ich strukturalnym uporządkowaniu. Stosunek do tematu określa sens wszystkich wyzyskanych w utworze motywów, wyznacza ich rozmieszczenie i rodzaj wiążących je relacji.

235. Typologia fonologiczna -

236. Typologia języków -

237. Typologia semantyczna - dziedzina językoznawstwa zajmująca się językami ze względu na znaczenie słów, zwrotów, zdań i tekstów.

238. Typologia stylistyczna - dziedzina językoznawstwa zajmująca się wszelkimi wypowiedziami językowymi, wyodrębnia i bada istniejące w języku style funkcjonalne.

239. Typologia syntaktyczna -

240. Typy języków -

Kryt. Morfologiczne:

-j. izolujące,

-j. analityczne,

-j. aglutynacyjne,

-j. fleksyjne,

-j. alternacyjne,

-j. polisyntetyczne,

Kryt. Syntaktyczne:

-j. pozycyjne,

-j. przypadkowe,

-j. koncentryczne.

241. Warianty fonemu -

242. Warianty morfemu -

243. Warianty wyrazu - zarówno fonem jak i morfem tworzy zespół cech stałych realizujących się w różnych jego wariantach, które uwarunkowane są w wysokim stopniu przez otoczenie. Np. cząstki ręk-a | ręcz-ny | ręc-e | rąk | rączka są wariantami jednego i tego samego morfemu.

244. Wartościowanie językowe - nadawanie wyrazom nowych znaczeń. Zastąpienie starej wartości słownikowej wyrazu przez jedno z jego znaczeń tekstowych, które staje się jego nową wartością. Zmiany te są możliwe przede wszystkim wskutek braku ciągłości w przekazywaniu języka. Małe dzieci, które uczą się mówić nie otrzymują gotowego systemu słownikowego, dlatego często zmieniają znaczenie zasłyszanym wyrazom. Przykładem może być wyraz „babka” , który pierwotnie oznaczał matkę matki, a następnie starą kobietę. Ostatecznie wyraz babka w języku młodzieżowym jest rozumiany jako kobieta, dziewczyna.

245. Wartość językowa -

246. Wersyfikacja -

247. Wypowiedzenia -

248. Wyrazy i ich rodzaje -

249. Wyrażenia idiomatyczne - wyrażenie złożone, którego znaczenie jest swoiste, konwencjonalne, niedosłowne. Zakres fonemów językowych, których dotyczy owa definicja jest szeroki i zawiły. W przybliżeniu chodzi o wyrażenia popularne zwane powiedzeniami i idiomami np. „ żyć jak pies z kotem” lub „czarna owca” .

250. Zapożyczenia -

251. Zdania i ich rodzaje -

252. Zmiany fonologiczne - W związku z zapożyczeniami słów z języków o odmiennej fonologii, rozpowszechniają się rzadko dotychczas spotykane połączenia głosek, np. po głoskach zębowych t, d, s, z, r pojawia się i (didżej, tir, ring). Pojawiają się też połączenia ky, gy, ly (ankylozaur, poligynia, glyptodon).

Zwykle zmiany fonologiczne pociągają za sobą zmiany morfologiczne (np. utożsamienie fonemów może wywołać utożsamienie morfemów).

253. Znaczenie tekstowe wyrazu -

254. Znak i jego rodzaje -

255. Znak mowy - znaki te zbudowane są z fonemów, morfemów, wyrazów, stałych zwrotów i wyrażeń; Zbiór znaków w języku jest otwarty. Znakiem jest każdy tekst, posiadający znaczenie. Zarówno odbiorcy jak i nadawcy muszą w jednakowy sposób interpretować dane znaki.

256. Żargon -

---