Aktywność ruchowa - to niezbędna ilość ruchu - ćwiczeń fizycznych - potrzebna do rozwoju i zachowania zdrowia każdego człowieka
Adaptacja - przystosowanie się organizmu żywego do życia w nowych dla niego, trwale zmieniających się warunkach bytowych lub zewnętrznych
Aktywność ruchowa adaptacyjna - to takie formy zajęć, które promują zdrowy styl życia u osób ze szczególnymi potrzebami, poprzez aktywność ruchową i sport. Celem ARA jest umożliwienie wszystkim ludziom, bez względu na rodzaj niepełnosprawności, uczestniczenie w sposób aktywny w aktywności ruchowej, dzięki przystępowaniu istniejących form zajęć lub znalezienie nowych. W centrum uwagi jest tu jednostka (człowiek) i jego potrzeby, a także otaczające go środowiska.
Główna zasada: Zaadoptuj proponowaną formę zajęć do potrzeb jednostki, a nie odwrotnie!
Adaptacja może podlegać na wiele sposobów bez zmiany podstawowej idei grupy, sportu, czy innej formy aktywności ruchowej. Zmiana może dotyczyć powierzchni, niektórych zasad, ilości uczestników, dodatkowego sprzętu, np. do lokomocji roli uczestników i wiele innych, a uczestnicy nadal będą mieli przyjemność. Osoba prowadząca zajęcia powinna wykazywać się dużą kreatywnością, wiedzą o możliwych formach adaptacji oraz jakie formy zajęć można przystosować mając na uwadze potrzeby jednostki.
ARA jest podstawowym narzędziem umożliwiającym indywidualny rozwój umiejętności ruchowych osoby niepełnosprawnej.
Proces adaptacji
Możemy wyróżnić 3 główne poziomy adaptacji. Przechodzenie z niższego poziomu na wyższy może nastąpić jedynie po opanowaniu niższego.
Poziom 1
Zmysły, percepcja, aktywność ruchowa
Na tym poziomie dzieci nie potrafią w pełni uczestniczyć w zajęciach ruchowych, wymagają wsparcia nauczyciela.
Cel:
pobudzenie zmysłów dziecka
stymulowanie go do reakcji i koncentracji a także aktywnego uczestnictwa
Efektem końcowym jest wzrost samodzielności przy wykonywaniu czynności w ciągu dnia („mobilność jednostki w środowisku”). Istotna jest umiejętność utrzymywania przyjaznych stosunków między nauczycielem a uczniem.
Adaptacja:
należy sprawić aby dziecko cieszyło się ruchem, to stymuluje do dalszego rozwoju akcji ruchowych
wywołać pozytywny stosunek do zajęć
pobudzić uwagę i pamięć
pomóc jednostce selekcjonować docierające informacje
stymulować postrzeganie elementów środowiska
osiągnąć kontrolę nad zdobywanymi umiejętnościami
stymulować indywidualną inicjatywę i pożądanie do dalszego udziału
Poziom 2
Nauka umiejętności ruchowych
Na tym etapie dzieci potrzebują wsparcia nauczyciela przy wykonywaniu trudniejszych aktów ruchowych. Nauczane i doskonalone są zróżnicowane umiejętności ruchowe, jednostka uczy się wykorzystywać zdobyte umiejętności po wyjściu z zajęć. Zajęcia muszą umożliwiać dziecku aktywne uczestniczenie, dokonywanie wyborów, samo ekspresję.
Cel:
umożliwienie jednostce wykorzystanie i prezentację indywidualnych możliwości oraz rozwijanie poczucia przynależności do danej grupy społecznej i „bycia razem”
Adaptacja:
należy dać dziecku poczucie przynależności i redukować sytuacje, w których ujawnia się niepełnosprawność. Na tym etapie tworzy się grupy, aby uczestnicy uczyli się reakcji społecznych
organizacja czasu wolnego
przystosowanie otaczającej przestrzeni i środowiska
ułatwianie techniki, reguł, nauka różnych sportów
Poziom 3
Aktywność sportowa
Na tym etapie jednostka samodzielnie uczestniczy w zajęciach.
Cel:
integracja w sporcie, zmniejszenie adaptacji, co umożliwia uczniowi dalszy rozwój umiejętności, postrzeganie tych samych zasad, treningu, kontrola umiejętności, starty w zawodach / sprawdzianach / testach
uczestnictwo w sporcie na różnym poziomie (rekreacja / wyczyn / szkoła / amatorstwo)
zachęcać do samorozwoju i podejmowania samodzielnej aktywności ruchowej
Adaptacja:
środowisko i sprzęt
zasada i zachowania motoryczne
zasady, które umożliwiają rywalizację w duchu fair play
Przechodzenie z niższego poziomu na wyższy może nastąpić tylko po opanowaniu niższego!
Włączenie osób niepełnosprawnych do społeczeństwa sportowego
Włączenie (inclusion) - być częścią, zawierać się, być związanym (wg.słownika)
Włączenie to uniemożliwienie jednostce określonymi potrzebami uczestniczenie w zajęciach aktywności ruchowej w tym samym środowisku, co pozostali uczestnicy, przy odpowiednim wsparciu nauczyciela. Warunkiem koniecznym jest psychologiczne i społeczne wsparcie oraz akceptacja.
Rodzaje aktywności osób niepełnosprawnych:
Adoptowana aktywność - wszyscy uczestnicy wykonują tą samą aktywność, ale zasady i sprzęt i powierzchnia są tak przystosowane, aby umożliwić włączenie wszystkich uczestników np. koszykówka z obniżonym koszem.
Równoległa aktywność - wszyscy uczestnicy wykonują podobną aktywność, ale na indywidualnie dobranym poziomie oraz przestrzeni lub wszyscy wykonują aktywność razem, ale przy wykorzystaniu takiej formy adaptacji, która umożliwi wyrównanie poziomu
Otwarta aktywność - każde dziecko wykonuje tą samą czynność z minimalnym lub bez adaptacji (środowiska / sprzętu), aktywność jest dopasowana do potrzeb dziecka.
integracja - pełnosprawne dzieci są włączone do zajęć z dziećmi niepełnosprawnymi (goalball, koszykówka na wózkach).
Zróżnicowanie aktywności - osoby pełno i niepełnosprawne uczestniczą w tej samej aktywności ruchowej w tym samym klubie, ale w różnych grupach. Pewne elementy są wspólne dla obu grup (sprzęt, trenerzy, przestrzeń na której organizowana jest aktywność) np. koszykówka na stojąco i na wózkach.
Czynniki, które powinny decydować o wyborze aktywności ruchowej:
niezbędny sprzęt, pomoc partnera
zdolności motoryczne, komunikacyjne, społeczne
aktywność dostosowana do wieku
zainteresowania dziecka, rodziny
możliwości w lokalnej społeczności (np. rekreacja / wyczyn)
Obserwacja dziecka:
Dzięki obserwacji dziecka w różnych sytuacjach możemy wyróżnić:
najbardziej funkcjonalną pozycję (siedzenie, stanie, samodzielnie / z pomocą, leżenie przodem / tyłem)
umiejętności motoryczności w danej pozycji (czy rzuty są lepiej wykonywane w siadzie, czy w staniu)
możliwości funkcjonalne (lokomocja samodzielna, czy na wózku)
poziom cech motorycznych (siła, koordynacja)
umiejętność kontrolowania wykonywanych czynności (chwyty)
wykorzystanie receptorów zmysłów (czy lepiej przyswaja wiadomości przez pokaz, czy podanie informacji)
zdolności komunikacyjne
zachowania w stosunku do innych (indywidualnie / zespołowo).
Cele ARA i „włączenia”
Nadrzędnym celem jest zapewnienie długofalowego procesu uczestnictwa w aktywności ruchowej osób niepełnosprawnych.
Fazy włączenia do procesu uczestniczenia w aktywności ruchowej.
Faza wprowadzenia - zachęcenie do uczestnictwa w sporcie przypada rodzicom, nauczycielom i innym osobom mającym kontakt z osobą niepełnosprawną. Należy pokazać...
Faza nauczania - dziecko zdobywa umiejętności ruchowe, potrzebna silna motywacja
i 4. Faza doskonalenia - umiejętności długofalowego uczestnictwa - uczestnik musi mieć poczucie, że zajęcia, w których bierze udział, są dla niego odpowiednie.
Strategie adaptacji - w tym procesie powinno aktywnie uczestniczyć dziecko:
modyfikacje sprzętowe
modyfikacje zasad i zadań
modyfikacje instruktarzu
modyfikacje środowiska
1