Wojny Greków z Persami. podr. s. 86 - 92 mapa w podr. s. 87, oprac. RM

„Przechodniu powiedz Sparcie, że tu spoczywają wierni jej prawom synowie”- napis na obelisku

upamiętniającym obronę Termopile przed Persami, przez króla spartańskiego Leonidasa i jego 300 hoplitów (spartiatów)

„Przyjdź i weź”- odpowiedź Leonidasa przed bitwą pod Termopilami na propozycję kapitulacji złożoną mu przez króla

Persów Kserksesa

hoplita - żołnierz w starożytnej Grecji, służący pieszo, opancerzony, posiadający krótki miecz, włócznię, dużą okrągłą

tarczę (hoplon), zob. podr. s. 73, s. 79

falanga - grecki szyk bojowy, sposób ustawienia żołnierzy - hoplitów na polu bitwy, zob. podr.,s.73

triera (trójrzędowiec) - okręt napędzany potrójnym szeregiem wioseł, podr., s. 89

1. Przyczyny wojen grecko - perskich (relacja Herodota, podr. s. 91)

• uzależnienie przez Persów greckich polis w Jonii (m in. ich wyzysk ekonomiczny, narzucanie przez Persów tyranów greckim polis w Jonii )

- antyperskie powstanie jońskich polis w latach 500 - 494 (zwł. Miletu, zniszczonego przez Persów w 494 r.)

• poparcie Aten dla greckich polis w Jonii dążących do uniezależnienia się od Persji

• do wyprawy zbrojnej przeciw Atenom przekonał Persów wygnany wcześniej z Aten tyran Hippiasz (syn Pizystrata), chciał on przy pomocy Persów odzyskać władzę w Atenach (relacja Herodota, podr. s. 91)

2. Wyprawa Datysa i Artafernesa (wodzowie Dariusza I) do Grecji i bitwa pod Maratonem w 490 pne, mapa, s.87

▪ wódz Ateńczyków w bitwie pod Maratonem - Miltiades 11 IX 490

▪ stosunek sił w bitwie pod Maratonem (ponad 25 tys. Persów, 10 tys. Greków), straty po obu stronach - 6400:192

▪ armia perska (podr., s. 86), rola ateńskich hoplitów i falangi w bitwie pod Maratonem

▪ geneza „biegu maratońskiego” w igrzyskach olimpijskich: „po bitwie Ateńczycy wysłali gońca do swego miasta,

odległego o ok. 40 km, który przebiegł do Aten i krzyknął: Zwycięstwo! Po czym padł z wyczerpania”

▪ opis bitwy pod Maratonem i jej znaczenia (podr. s. 88, relacja Herodota - podr. s. 91)

▪ znaczenie bitwy pod Maratonem: „pierwsze zwycięstwo Greków nad Persami w otwartym polu, Grecy uwierzyli,

że można pokonać Persów, wzrósł prestiż Aten w życiu politycznym Grecji, dla Persów bitwa była „jedynie drobną potyczką

na peryferiach ich rozległego państwa”, ale było pewne, że będą dążyć do rewanżu na Grekach i zorganizują przeciw nim

kolejną wyprawę”, doszło do niej 10 lat później, już za panowania następcy Dariusza I- Kserksesa (podr., s.88)

3. Rywalizacja dwóch stronnictw politycznych w Atenach po bitwie pod Maratonem w 490 pne (dwie

koncepcje obrony Aten przed kolejnym atakiem Persów), podr., s.88 - 89, 93

• stronnictwo Miltiadesa i Arystydesa: reprezentowali interesy arystokracji - zamożnych posiadaczy

ziemskich, byli zwolennikami pokonania Persów w bitwie na lądzie (w bitwach rozgrywanych na lądzie

potrzebna była konnica oraz hoplici, w obu formacjach zbrojnych służyć mogli więc obywatele posiadający

majątek, czyli ci których stać było na utrzymanie konia lub kosztowne wyposażenie hoplity np. w tarczę,

miecz, hełm

• stronnictwo Temistoklesa: reprezentowali kupców i rzemieślników, mieli także poparcie najuboższych

obywateli Aten - tetów (obywatele nie posiadający żadnego majątku, np. parobkowie, najemnicy), byli zwolennikami

rozbudowy floty i pokonania Persów w bitwie morskiej, rozbudowa floty była czynnikiem korzystnym dla

kupców i rzemieślników (czerpiących korzyści z handlu zamorskiego, do rozwoju którego potrzebne były okręty - flota), a

także dla najbiedniejszych obywateli Aten, którzy służąc na okrętach w charakterze wioślarzy mogli

przyczynić się do zwycięstwa w bitwie morskiej i dzięki temu wzmocnić swoją pozycję polityczną w

Atenach

▪ rywalizację wygrało stronnictwo Temistoklesa, który będzie dowodzić flotą ateńską w zwycięskiej bitwie

pod Salaminą w 480 pne.

4. Wyprawa na Grecję króla Kserksesa w latach 480 - 479 - przekroczenie Hellespontu przez armię perską, dzięki mostom zbudowanym z połączonych z sobą okrętów(relacja Herodota, s. 92)

- liczebność armii perskiej: Herodot podaje liczbę 1,5 mln piechoty i 80 tys. jazdy, rzeczywista liczebność - podr., s. 88

- bitwa w wąwozie Termopile w 480 r. pne (bohaterska obrona Termopile przez króla Sparty

Leonidasa i jego 300 hoplitów)

▪ opis bitwy pod Termopile: Termopile to wąwóz w górach umożliwiający przejście z Grecji północnej do Grecji środkowej,

możliwa była jego skuteczna obrona nawet w sytuacji gdyby Persów było znacznie więcej od broniących go Greków (130 tys na 7 tys.),

Persowie jednak odkryli ścieżkę górską umożliwiającą obejście wąwozu Termopile z drugiej strony, „gdy stał o się jasne, ze lada

moment otoczą odziały greckie, Leonidas rozkazał kilkutysięcznym sprzymierzonym oddziałom się wycofać, a sam z 300 swoimi

hoplitami pozostał do końca” ( podr. s. 89)

▪ skutki bitwy pod Termopile: Persowie z królem Kserksesem zajęli środkową Grecję, w tym Attykę, złupili i spalili Ateny, których

ludność zdążyła się jednak wcześniej ewakuować

▪ „Przechodniu powiedz Sparcie, że tu spoczywają wierni jej prawom synowie”- napis na obelisku

upamiętniającym obronę Termopile przed Persami, przez króla spartańskiego Leonidasa i jego 300 hoplitów (spartiatów)

▪ „Przyjdź i weź”- odpowiedź Leonidasa przed bitwą pod Termopilami na propozycję kapitulacji złożoną mu przez króla

Persów Kserksesa

- bitwa morska pod Salaminą w 480 r. pne (29 IX)

▪ dowódca floty ateńskiej - Temistokles, plan bitwy pod Salaminą - podr. s. 89

▪ zwycięstwo floty ateńskiej mimo dwukrotnej przewagi floty perskiej,

▪ rola ateńskich okrętów zwanych trierami (il. i opis w podr., s.89) i tetów (najbiedniejszych mieszkańców

Aten służących w bitwie na trierach w charakterze wioślarzy)

▪ triera (trójrzędowiec) - okręt napędzany potrójnym szeregiem wioseł (il. i opis w podr., s.89)

- bitwa pod Platejami w 479 r. pne: pokonanie przez Greków perskiej armii, dowódcą wojsk greckich

był spartański wódz Pauzaniasz

5. Zakończenie wojen grecko - perskich w 449 pne (uzyskanie przez greckie polis w Azji Mniejszej

pełnej niezależności od Persów)

6. Skutki wojen grecko - perskich

- utworzenie Związku Morskiego (Związku Delijskiego) w 479 r. pne (wymierzona przeciwko

Persji koalicja greckich polis pod przewodnictwem Aten), skarbiec Związku Morskiego znajdował się

początkowo na wyspie Delos, w czasach Peryklesa (454) został przeniesiony do Aten, umożliwiło to Atenom wyzysk

ekonomiczny polis ze Związku Morskiego (źródło nr 2, podr., s. 96 - 97)

- dalsza demokratyzacja ustroju Aten w okresie wojen z Persami: wzrost politycznego znaczenia

najbiedniejszych obywateli Aten (tzw. tetów, nie posiadających żadnego majątku, np. parobkowie, najemnicy), m.in. dzięki

służbie na okrętach w charakterze wioślarzy w zwycięskiej bitwie pod Salaminą w 480 pne (podr., s. 93, il. w

podr.,s.89)

- wzrost znaczenia politycznego Aten (uzależnienie przez Ateny znacznej części greckich polis - w

ramach Związku Morskiego) i początek hegemonii politycznej Aten w Helladzie

- wpływ zwycięskich wojen z Persami na mentalność (samoświadomość) Greków: m .in. w wyniku

wojen z Persami nabrali przekonania o swojej wyższości nad innymi ludami (nazywając je barbarzyńcami,

gr. barbaros - mówiący niezrozumiale, obcy oraz o doskonałości swojej cywilizacji i wyższości ustroju polis

(demokracji, oligarchii) nad despotycznymi monarchiami Wschodu

7. Herodot jako historyk wojen grecko - perskich (np. opis przyczyn tych wojen, bitwy pod Maratonem, s. 91)

8. Teksty źródłowe (podr. s. 91 - 92; Antologia Operonu, s. 27 - 30 - bitwa pod Maratonem, opis falangi)

Najważniejsze bitwy w wojnach Greków z Persami

Miejsce bitwy	Rok	Dowódca Greków	Dowódca Persów
Maraton	490	Miltiades z Aten	Datys i Artafernes, dowódcy króla Dariusza I
Termopile	480	Leonidas ze Sparty	król Kserkses
Salamina	480	Temistokles z Aten	król Kserkses
Plateje	479	Pauzaniasz ze Sparty	król Kserkses

1

---