Koncepcja praw człowieka jest dziełem XVII i XVIII wiecznej koncepcji racjonalistycznej szkoły prawa naturalnego. Reprezentowana przez np. Hugo Grotiusa, Thomasa Hobbesa, Samuela Pufendorfa, Johna Locke'a. Hugo Grotius uważany jest za ojca prawa międzynarodowego. Racjonalistyczna szkoła prawa natury przedstawiła szerokie teoretyczne uzasadnienie koncepcji praw człowieka. Właśnie tej szkole przypada zasługa wypracowania głównych zrębów koncepcji absolutnych, niezależnych od państwa: powszechnych, przyrodzonych, niezbywalnych i nienaruszalnych praw człowieka. Charakterystyczne cechy tej szkoły: - indywidualizm - wyeksponowanie dobra człowieka i wysunięcie go, jako podstawowej wartości, przed interes społeczeństwa i państwa - przyjęcie założenia o poprzedzającym społeczeństwo i państwo stanie natury oraz odpowiadającym temu stanu prawie natury - przyjęcie umowy społecznej jako źródła zarówno społeczeństwa jak i państwa. Według niektórych przede wszystkim T. Hobbes'a stan natury był stanem permanentnej wojny wszystkich przeciw wszystkim. Sytuacja ta uderzała w podstawowe prawo tego stanu natury. W takiej sytuacji ludzie podporządkowywali się władzy i to władzy absolutnej. John Locke uważał, że człowiek z natury jest dobry, a stan natury to początkowo stan powszechnej harmonii i szczęścia. Pisał on: „Stan natury ma prawo natury, które go reguluje i któremu każdy zobowiązany jest posłuszeństwo. Rozum, który jest tym prawem poucza, że skoro wszyscy ludzie są równi i niezależni, żaden nie powinien szkodzić drugiemu, jeśli idzie o jego życie, zdrowie, wolność i mienie”. Według Locke'a celem, dla którego ludzie wstąpili w społeczeństwo jest korzystanie ze swych własności w pokoju i bezpieczeństwie. Głównym obowiązkiem państwa było wynikających z niniejszego Paktu w zakresie ściśle odpowiadającym wymogom sytuacji, pod warunkiem, że kroki te nie są sprzeczne z innymi ich zobowiązaniami wynikającymi z prawa międzynarodowego i nie pociągają za sobą dyskryminacji wyłącznie z powodu rasy, koloru skóry, płci, języka, religii lub pochodzenia społecznego Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych - jest jednym z dwóch Paktów Praw Człowieka, o których utworzeniu zdecydowano już w roku 1947. Część III (art. 6-15) - ustala katalog praw, wymieniając prawo do pracy, a także jej sprawiedliwych warunków (w tym odpowiedniego wynagrodzenia, bezpieczeństwa i higieny, możliwości awansu, a także urlopu i czasu wolnego); prawo do tworzenia i przystępowania do związków zawodowych i strajku; prawo do zabezpieczenia społecznego; odpowiedniego poziomu życia; ochrony zdrowia fizycznego i psychicznego; prawo każdego do nauki, która powinna być obowiązkowa, bezpłatna i dostępna dla wszystkich na poziomie podstawowym, powszechnie dostępna dla wszystkich na poziomie średnim i w równym stopniu dostępna dla wszystkich na zasadzie zdolności (przy czym dostępność nauczania na poziomie średnim i wyższym ma być realizowana między innymi przez stopniowe wprowadzanie bezpłatnej nauki); czy wreszcie do udziału w życiu kulturalnym, korzystania z postępu naukowego.
Organem kontrolnym jest Rada Gospodarcza i Społeczna. Jedyną formą kontroli są sprawozdania składane do tej Rady.
10 grudnia 2008 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ uchwaliło protokół fakultatywny do tego Paktu. Ceremonia podpisania odbędzie się 24.09.2009 r. w siedzibie ONZ w Nowym 34, która: a. jest anonimowa lub b. jest co do istoty identyczna ze sprawą już rozpatrywaną przez Trybunał lub ze sprawą, która została poddana innej międzynarodowej procedurze dochodzenia lub rozstrzygnięcia, i jeśli skarga nie zawiera nowych, istotnych informacji. 3. Trybunał uznaje za niedopuszczalną każdą skargę indywidualną wniesioną w trybie art. 34, jeśli uważa, że skarga nie daje się pogodzić z postanowieniami Konwencji lub jej protokołów, jest w sposób czywisty nieuzasadniona lub stanowi nadużycie prawa do skargi. 4. Trybunał odrzuca każdą skargę, którą uzna za niedopuszczalną w myśli niniejszego artykułu Trybunał może tak zdecydować w każdej fazie postępowania. 14Europejska Karta Społeczna podpisana została 18 października 1961 r. w Turynie weszła w życie w 1965 r. i posiada obecnie 26 ratyfikacji. Polska podpisała ją 11 listopada 1991 r., ratyfikowała 25 czerwca 1997 r. W pierwszej części zawiera ona 19 zwięzłych artykułów formułujących podstawowe prawa, w części drugiej zawiera również 19 artykułów, które stanowią rozwinięcie artykułów części pierwszej poprzez określenie zakresu poszczególnych praw i metod ich realizacji. Funkcje kontrolne spełniają przewidziane przez Kartę: Komitet Ekspertów (skład powoływany przez Komitet Ministrów) - mający kompetencję do badania sprawozdań państw - stron i formułowania wniosków. Wnioski te przesyłane następnie do składającego się z przedstawicieli państw - stron Komitetu Rządowego, który na podstawie sprawozdań państw i wniosków Komitetu Ekspertów przygotowuje sprawozdanie dla Komitetu Ministrów.
W dnie 3 maja 1996 r. przyjęto Zrewidowaną Europejską Kartę Społeczną, która łączy Kartę z Protokołem z 1988 r. oraz dodaje kilka praw, np. prawo do ochrony przed biedą, prawo do mieszkania. Karta ta weszła w życie po uzyskaniu 3 ratyfikacji - 1 lipca 1999 r., prawnego niweczącego którekolwiek z praw i wolności). 16 Prawa człowieka w Polsce ustanowione w rozdziale II Konstytucji z 1997 r. uległy znacznej poprawie od czasów upadku komunizmu w 1989. Raporty organizacji międzynarodowych i Departamentu Stanu USA wskazują, że rząd polski dba o prawa swoich obywateli. Polska konstytucja wyszczególnia m.in. takie prawa jak: prawo do wolności (art. 31) równości wobec prawa oraz zakaz dyskryminacji (art. 32) prawną ochronę życia (art. 38) zakaz stosowania tortur (art. 40) prawo do rzetelnego procesu (art. 45) prawo do prywatności (art. 47) wolność wyznania i poglądów (art. 53-54) wolność do gromadzenia i zrzeszania się (art. 57-59) Rozdział II "Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela" Rozdział II Konstytucji normuje sytuację prawną obywateli, określając ich wolności, prawa, a także obowiązki względem państwa. Podkreśla się wyraźnie, iż wszyscy ludzie są równi wobec prawa. Zabrania się dyskryminacji w życiu politycznym, społecznym i gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny (art. 32), także ze względu na płeć (art. 33). Zapewnia się poszanowanie odrębności obywateli należących do mniejszości narodowych (art. 35). Konstytucja przyznaje obywatelom wolności i prawa osobiste (ochrona życia, wolność i nietykalność osobista, wolność od tortur, domniemanie niewinności, prawo do sprawiedliwego procesu, ochrony życia prywatnego, decydowania o życiu osobistym, wolność sumienia i religii, prawa dziecka i instytucja Rzecznika Praw Dziecka, prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami, wolność myśli, zakaz cenzury prewencyjnej i
|
zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa i warunków, w których ludzie mogliby korzystać ze swych naturalnych uprawnień. Jednostki mają obowiązek podporządkować się władzy, a władza ma obowiązek stworzyć odpowiednie warunki. Jeżeli państwo sprzeniewierza się z obowiązku poszanowania praw wtedy jednostka też nie musi przestrzegać tych praw, może wymówić posłuszeństwo władzy i zastąpić ją inną władzą. Podstawowym kryterium oceny władzy jest to w jakim stopniu pozwala jednostkom korzystać ze swych praw. Niektórzy krytycy tej szkoły twierdzili, że ta szkoła prawa natury nie dostrzegała niedoskonałości, grzeszności człowieka. Zdaniem niektórych szkoła ta odbiegała od klasycznej szkoły. 3Szczególne miejsce w historii praw człowieka posiadają osiemnastowieczne deklaracje rewolucji amerykańskiej i francuskiej. Pierwszą z nich była Karta Praw Wirginii z 12 czerwca 1776 r., która stała się wzorem dla innych stanowych deklaracji praw, współtworzących konstytucje poszczególnych stanów Ameryki. Karta Praw Wirginii stoi na gruncie koncepcji naturalnych, przyrodzonych praw człowieka oraz teorii umowy społecznej w wersji Johna Locke'a, według której ochrona tych praw jest zasadniczym celem państwa. To samo odnosi się do Deklaracji Niepodległości Stanów Zjednoczonych z 4 lipca 1776 r., która głosiła, że „wszyscy ludzie zostali stworzeni równi, że zostali wyposażeni przez Stwórcę w pewne niezbywalne prawa, między którymi są: życie, wolność i dążenie do szczęścia” i że „dla zabezpieczenia tych praw ustanowione zostały wśród ludzi rządy wywodzące swoją słuszną władzę z przyzwolenia rządzonych”. W Deklaracji wpisana jest pewna doktryna naturalnych praw człowieka i hierarchii ludzkich ludzkich celów, takich jak: wolność, dążenie do szczęścia. Koncepcja natury człowieka jest fundamentalna dla
Jorku. Protokół przewiduje z jednej strony składanie skargi państwowej, a z drugiej skargi indywidualnej. Skarga może być złożona po wyczerpaniu drogi krajowej. 10 i 11Najważniejszym dokumentem człowieka w ramach Rady Europy, którą tworzy 45 państw, jest Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, zwana popularnie Europejską Konwencją Praw Człowieka. Konwencja została przyjęta na posiedzeniu Komitetu Ministrów Rady Europy w Rzymie 4 listopada 1950 r., a weszła w życie 3 września 1953 r. Do konwencji zostało dołączone 14 protokołów dodatkowych, z Europejska Konwencja Praw Człowieka jest bardzo wstrzemięźliwa aksjologicznie. Jest jednym z nielicznych dokumentów w sferze praw człowieka, który nie odwołuje się do godności człowieka. Konwencja gwarantuje ochronę praw cywilnych i politycznych, a ich katalog nie odbiega generalnie od katalogu Paktu Praw Obywatelskich. Konwencja ustanowiła wyrafinowany i skuteczny mechanizm kontroli przestrzegania przez państwa - strony jej postanowień. Funkcje kontrolne powierzyła przede wszystkim Europejskiej Komisji Praw Człowieka i Europejskiemu Trybunałowi Praw Człowieka. Kontrola przestrzegania Konwencji dokonywana jest na dwu płaszczyznach: skargi międzypaństwowej oraz skargi indywidualnej (petycji). Ta pierwsza sprowadza się do tego, że każde państwo-strona Konwencji może wszcząć spór z innym państwem-stroną, któremu zarzuca naruszenie tej właśnie Konwencji (lub jej protokołów dodatkowych).
dotychczas ratyfikowało ją 17 państw. Polska dotychczas nie podpisała Karty. Katalog uprawnień: Prawo do pracy Prawo do odpowiednich warunków pracy Prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy Prawo do sprawiedliwego wynagrodzenia Prawo do organizowania się Prawo do rokowań zbiorowych Prawo dzieci i młodocianych do ochrony Prawo pracownic do ochrony, Zbigniew Salwa Prawo do poradnictwa zawodowego Prawo do szkolenia zawodowego Prawo do ochrony zdrowia Prawo do zabezpieczenia społecznego Prawo do pomocy społecznej i medyczne Prawo do korzystania ze służb opieki społecznej Prawo osób niepełnosprawnych fizycznie lub umysłowo do szkolenia zawodowego oraz readaptacji zawodowej i społecznej Prawo rodziny do ochrony społecznej, prawnej i ekonomiczniej Prawo matek i dzieci do ochrony społecznej i ekonomiczne Prawo do prowadzenia działalności zarobkowej na terytorium innych Układających się Stron Prawo pracowników koncesjonowania prasy), polityczne (prawo do uczestniczenia w zgromadzeniach, wolność zrzeszania się, prawo do uczestnictwa w życiu publicznym, decydowaniu o składzie instytucji władzy państwowej poprzez uczestnictwo w wyborach, prawo do składania petycji, skarg na działanie przedstawicieli władzy), a także ekonomiczne, socjalne i kulturalne (wśród nich prawo do własności, dziedziczenia, pracy, rodziny, godnego poziomu życia, ochrony zdrowia, zabezpieczenia społecznego, prawo do nauki i obowiązek szkolny, autonomia szkół wyższych, prawo dostępu do dóbr kultury, wolność badań naukowych i twórczości artystycznej, prawa konsumenta i lokatora). Określone są sposoby ochrony wolności i praw (sądowa droga dochodzenia naruszonych wolności lub praw, zaskarżalność orzeczeń i decyzji, skarga do Trybunału Konstytucyjnego, wniosek do Rzecznika Praw Obywatelskich). Do wymienionych w Konstytucji obowiązków obywatela względem państwa należą wierność Rzeczypospolitej Polskiej, konieczność przestrzegania jej prawa i ponoszenia na jej rzecz ciężarów i świadczeń publicznych, a także obrona Ojczyzny. 8 września 2006 Sejm uchwalił ustawę o zmianie Konstytucji, dotyczącą możliwości wydania obywatela polskiego, który jest ścigany za popełnienie czynu stanowiącego przestępstwo zarówno za granicą, jak i w Polsce (Europejski Nakaz Aresztowania). Zgodnie ze zmianą, obywatel polski może być wydany innemu państwu lub międzynarodowemu organowi sądowemu, o ile możliwość taka wynika z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej lub ustawy stanowiącej wykonanie aktu prawa stanowionego przez organizację międzynarodową, której Rzeczpospolita Polska jest członkiem.[30]
|
przyjęcia praw człowieka. Można założyć że prawa te wynikają z konsensusu wspólnoty politycznej. Podobną optykę, jak ta zawarta w Deklaracji Niepodległości, wyraża francuska Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela z 26 sierpnia 1789 r., według której „Ludzie rodzą się i pozostają wolni i równi w swoich prawach” , a „celem każdego stowarzyszenia politycznego jest zachowanie naturalnych i niezbywalnych praw człowieka. Tymi prawami są wolność, własność, bezpieczeństwo i opór przeciwko uciskowi”. 6Powszechna Deklaracja Praw Człowieka została uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne ONZ 10 grudnia 1948 r. w Paryżu Powszechna Deklaracja Praw Człowieka była pewnego rodzaju wyznaniem wiary w przysługujące człowiekowi niezależnie od występujących różnic prawa człowieka. Na jej uchwaleniu zaważyły wydarzenia drugiej wojny światowej. Kiedy zbrodnie nazistowskich Niemiec wyszły na jaw, uznano, że Karta Narodów Zjednoczonych jedynie ogólnie formułuje prawa człowieka, dlatego też na konferencji w San Francisco wysunięto propozycję utworzenia karty praw człowieka Deklaracja formułuje długofalowy „program maksimum”, zawierający zarówno klasyczne wolności osobiste i prawa polityczne, jak i prawa gospodarcze, społeczne i kulturalne. Jako całość wymienione w Deklaracji prawa nie stanowią źródła obowiązków państwa wobec jednostek, lecz są „wspólnym standardem do osiągnięcia przez wszystkie ludy i wszystkie narody, do którego realizacji niezbędne są „stopniowe kroki o charakterze krajowym i międzynarodowym”. MiMiędzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych - )Powstał w wyniku konferencji ONZ w Nowym Jorku w 1966 roku. Zakładał podstawowe prawa i wolności człowieka oraz zobowiązania Państwa wobec obywateli. Posiadał wiążący charakter prawny. 1. Protokół fakultatywny Uchwalony 16 grudnia 1966 roku w Nowym Jorku. Obywatele Państw, które. Bardzo rzadko państwa korzystały z tej możliwości. Obawiały się tego, że państwo, przeciwko któremu skierowałyby skargę, uznałoby takie działanie za akt nieprzyjazny, co w konsekwencji mogłoby doprowadzić do pogorszenia stosunków pomiędzy nimi. 10,2 Drugim podstawowym dokumentem składającym się na system ochrony praw człowieka Rady Europy była Europejska Karta Społeczna podpisana w Turynie w 1961 r., weszła ona w życie w 1965 r. Dołączone były do niej 3 protokoły, które miały charakter proceduralny i materialny. W 1996 r. przyjęta została tzw. Zrewidowana Europejska Karta Społeczna 11,2Katalog uprawnień:prawo do życiazakaz torturzakaz niewolnictwa i pracy przymusowejprawo do wolności i bezpieczeństwaprawo do rzetelnego procesuzakaz karania bez ustawyposzanowanie życia prywatnego i rodzinnegowolność myśli, sumienia i wyznaniawolność słowawolność zrzeszania się i stowarzyszaniaprawo do zawarcia związku małżeńskiegoprawo do skutecznego środka odwoławczegozakaz dyskryminacji przy korzystaniu z praw i wolności EKPCObowązek związania się nią dla wszystkich państw Rady Europy.Klauzula derogacyjna - artykuł 15 Uchylanie stosowania zobowiązań w stanie niebezpieczeństwa publicznego 1. W przypadku wojny lub innego niebezpieczeństwa publicznego zagrażającego życiu narodu, każda z Wysokich Układających się Stron może podjąć środki uchylające stosowanie zobowiązań wynikających z niniejszej konwencji w zakresie ściśle odpowiadającym wymogom sytuacji, pod warunkiem że środki te nie są sprzeczne z innymi zobowiązaniami wynikającymi z prawa międzynarodowego. 2. Na podstawie powyższego przepisu nie można uchylić zobowiązań wynikających z artykułu 2, z wyjątkiem migrujących i ich rodzin do ochrony i pomocy 15 Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej to zbiór fundamentalnych praw człowieka uchwalony i podpisany w dniu 7 grudnia 2000 r. podczas szczytu Rady Europejskiej w Nicei w imieniu trzech organów Unii Europejskiej: Parlamentu, Rady oraz Komisji
Karta Praw Podstawowych składa się z preambuły oraz 54 artykułów rozdzielonych między 7 rozdziałów:Godność człowieka (art. 1-5):
|
go ratyfikowały mogą składać skargi do Komitetu Praw Człowieka, a Komitet może interweniować w przypadku stwierdzenia naruszenia postanowień MPPOiP na terenie Państw-Stron. Określa ponadto zasady składania skargi do Komitetu. Polska ratyfikowała 1. Protokół Fakultatywny do MPPOiP w 1991 roku. 2. Protokół fakultatywny Uchwalony 15 grudnia 1989 roku w Nowym Jorku. Zakazuje stosowania kary śmierci na terenie państw, które ten Protokół ratyfikowały. Zakaz ten jest uchylony jedynie na czas wojny, kiedy to można skazać za najcięższą zbrodnię o charakterze wojskowym.
Katalog uprawnień: Część I (art. 1) - nadanie Narodom prawo do samostanowienia i decydowania o kierunkach własnego rozwoju oraz prawo do korzystania z własnych bogactw naturalnych; nakazuje także wzajemne poszanowanie tych praw przez Państwa-Strony, zgodnie z postanowieniami Karty Narodów Zjednoczonych. Część II (art. 2-5) - określa zobowiązania Państw-Stron Paktu wobec wykonywania jego postanowień; zapewnienie zapewnienia praw obywatelskich i politycznych kobietom i mężczyznom na równych zasadach; Państwo może podjąć kroki mające na celu częściowe ograniczenie niektórych praw wobec zagrożenia Narodu, jednak działania takie muszą być adekwatne do zaistniałej sytuacji i nie mogą pociągać za sobą
Klauzula derogacyjna - artykuł 4
W przypadku gdy wyjątkowe niebezpieczeństwo publiczne zagraża istnieniu narodu i zostało ono urzędowo ogłoszone, Państwa-Strony niniejszego Paktu mogą podjąć kroki mające na celu zawieszenie stosowania zobowiązań
przypadków śmierci będących wynikiem zgodnych z prawem działań wojennych, oraz zobowiązań zawartych w artykułach 3, 4 (ustęp 1) i 7. 3. Każda z Wysokich Układających się Stron, korzystając z prawa do uchylenia zobowiązań, poinformuje wyczerpująco Sekretarza Generalnego Rady Europy o środkach, które podjęła, oraz powodach ich zastosowania. Informować będzie również Sekretarza Generalnego Rady Europy, kiedy podjęte środki przestaną działać, a przepisy konwencji będą ponownie w pełni stosowane.
Klauzula imitacyjna - artykuł 8 ust.2 Niedopuszczalna jest ingerencja (zasada) władzy publicznej w korzystanie z prawa do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, z wyjątkiem przypadków przewidzianych przez ustawę (podstawa prawna) i koniecznych (ze względu na 2) w demokratycznym społeczeństwie z uwagi na bezpieczeństwo państwowe, bezpieczeństwo publiczne lub dobrobyt gospodarczy kraju, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności innych osób (cel ingerencji musi być dopuszczony 12SKARGAINDYWIDUALNA Artykuł 34 Skargi indywidualne: zakres przedmiotowy i podmiotowy Trybunał może przyjmować skargi każdej osoby, organizacji pozarządowej lub grupy jednostek, która uważa, że stała się ofiarą naruszenia przez jedną z Wysokich Układających się Stron praw zawartych w Konwencji lub jej protokołach. Wysokie Układające się Strony zobowiązują się nie przeszkadzać w żaden sposób skutecznemu wykonywaniu tego prawa. Artykuł 35 Wymogi dopuszczalności skargi indywidualnej Przesłanki dopuszczalności: 1. Trybunał może rozpatrywać sprawę dopiero po wyczerpaniu wszystkich środków odwoławczych, przewidzianych prawem wewnętrznym, zgodnie z powszechnie uznanymi zasadami prawa międzynarodowego, i jeśli spraw została wniesiona w ciągu sześciu miesięcy od daty podjęcia ostatecznej decyzji. Przesłanki niedopuszczalności: 2. Trybunał nie rozpatruje żadnej skargi wniesionej w trybie art.
reprezentowanych"; prawa dziecka; prawa osób starszych; integracja osób niepełnosprawnych. Solidarność (art. 27-38); |