Claude Levi-Strauss „Struktura mitów”
Problemy etnologii religijnej należą do psychologii intelektu [„jasne idee mogą rodzić się z mętnych emocji”]
Stare interpretacje mitologii:
marzenia świadomości zbiorowej
ubóstwianie bohaterów historycznych
Niektórzy twierdzą, że każde społeczeństwo wyraża w swoich mitach podstawowe uczucia, takie jak miłość, nienawiść czy mściwość, które są wspólne całej ludzkości. Dla innych mity są próbami tłumaczenia zjawisk trudno zrozumiałych: astronomicznych, meteorologicznych itp.
Jeśli system mitologiczny poświęca wiele uwagi jakiemuś bohaterowi, np. złej babce, to tłumaczy się nam, że w tym społ. babki są wrogie wobec wnucząt - mitologia będzie odbiciem stosunków społecznych i struktury społecznej. Jeśli zaś obserwacja przeczy hipotezie, to dowodzi się od razu, że właściwym przedmiotem mitów jest dostarczenie ujścia uczuciom rzeczywistym, ale tłumionym. A więc badanie mitów prowadzi nas do wniosków wzajemnie sprzecznych.
W micie wszystko może się zdarzyć; wydaje się, że następstwo zdarzeń nie jest podporządkowane żadnej logice, ani zasadzi ciągłości
Problem: jeśli treść mitów jest zupełnie przypadkowa, to jak można zrozumieć fakt, że na różnych krańcach ziemi mity są tak do siebie podobne.
Mit stanowi nieodłączną część języka, poznajemy go dzięki mowie jednostkowej, a on sam należy do mowy.
Mit jest jednocześnie w języku i poza nim
De Saussure: mowa ma dwa dopełniające się aspekty: strukturalny i statystyczny
Język należy do dziedziny czasu odwracalnego, a mowa - jednostkowa - do dziedziny czasu nieodwracalnego.
Mit odnosi się do zdarzeń minionych ”przed stworzeniem świata”, „dawno, dawno temu”
Wewnętrzna wartość mitu bierze się z tego, że zdarzenia mające rozwijać się w jakimś momencie tworzą trwałą strukturę, która odnosi się do przeszłości, teraźniejszości i przyszłości.
Mit może równocześnie należeć do dziedziny mowy jednostkowej (oraz być odpowiednio analizowany) oraz do języka (w którym jest formułowany)
Poezję trudno przetłumaczyć na język obcy, każdy przekład wiąże się z licznymi deformacjami. Mit zachowuje swą wartość nawet przy najgorszym tłumaczeniu.
Substancja mitu nie tkwi ani w stylu, ani w sposobie narracji, ani w składni, lecz w historii, którą się tam opowiada.
Mit jest mową, która porusza się na bardzo wysokim poziomie, znaczenie w nim odrywa się od podstawy językowej, z której się wywodzi.
WNIOSKI:
Jeżeli mity mają znaczenie, to nie bierze się ono z odosobnionych składników, które są ich częściami, lecz ze sposobu, w jaki one się łączą.
Mit należy do porządku mowy i stanowi jego nieodłączną część, jednak mowa używana w micie wykazuje swoje szczególne własności
Własności tych można szukać powyżej normalnego poziomu przekazu,
KONSEKWECJE WNIOSKÓW:
Jak każdy twór językowy mit składa się z jednostek konstytutywnych
Jednostki konstytutywne mitu zakładają obecność tych, które normalnie występują w strukturze języka, tzn. fonemów, morfemów i semantemów
Fonem - minimalny segment dźwiękowy mowy, najmniejsza jednostka mowy rozróżniana dla użytkowników danego języka
Morfem - najmniejsza niepodzielna cząstka znaczeniowa wyrazu. Wyróżnia się: morfem główny (rdzeń) i morfemy poboczne (afiksy i końcówki fleksyjne).
Semantem -
Każda forma rożni się od poprzedniej wyższym poziomem złożoności
Elementy należące do mitu nazywane są wielkimi jednostkami konstytutywnymi, czyli mitemami. Mitemów szukamy na poziomie zdania. Każdy mit analizujemy niezależnie. Mitemy wielkich jednostek konstytutywnych mają naturę relacji. [każda jednostka konstytutywna ma naturę relacji] Wprawdzie jednostki konstytutywne są wiązkami relacji i dopiero one jako różne kombinacje posiądą znaczącą funkcję. Jeżeli je ugrupujemy w sposób „naturalny", zorganizujemy mit w sposób odpowiadający czasowemu systemowi odniesienia. Jest to system dwuwymiarowy: diachroniczny i synchroniczny łączący właściwości langue i parole.
Mit ma podwójną naturę odwracalną i nieodwracalną, synchroniczną i diachroniczną.
Nadwartościowanie pokrewieństwa ma się tak do niedowartościowania go, jak wysiłek, by wyrwać się z autochtonii, do niemożliwości osiągnięcia tego rezultatu
Nie poszukuje wersji pierwotnej lub autentycznej. Proponujemy by określić każdy mit przez zbiór wszystkich jego wersji inaczej mówiąc, mit pozostaje mitem tak długo, jak długo jest ujmowany jako mit.
Mit składa się ze zbioru wszystkich swych wariantów, analiza strukturalna musi je rozpatrywać jednakowo.
Dla każdego z tych wariantów zbuduje się tablice, gdzie każdy element będzie umieszczony tak, by umożliwić porównanie z odpowiednimi elementami innych tablic
Otrzymamy w ten sposób wiele tablic dwuwymiarowych, z których każda jest poświecona jednemu wariantowi.
Tak więc trzy wersje opisują wielką wojnę wydaną przez przodków Zuni mitycznemu ludowi Kyanakwe, wprowadzają do opowieści znaczące warianty, które polegają:1)na przymierzu z bogami albo ich wrogości;-2)na przyznaniu końcowego zwycięstwa takiemu albo innemu obozowi;-3)na funkcji symbolicznej przypisywanej Kyanakwe przedstawianym niekiedy jako myśliwi(wtedy mają łuki z cięciwami sporządzonymi ze ścięgien zwierzęcych)bądź jako rolnicy(ich łuki napinają wtedy włókna roślinne)
Ponieważ włókno roślinne (rolnictwo) jest zawsze doskonalsze od cięciwy ze ścięgien(myślistwo),ponieważ nadto(acz w mniejszym stopniu)sojusz z bogami jest lepszy od ich wrogości, przeto w wersji Cushinga człowiek jest w sytuacji podwójnie niekorzystnej(wrodzy bogowie, cięciwy ze ścięgien);w wersji Stevenson- w sytuacji podwójnie uprzywilejowanej (sprzyjający bogowie, cięciwy z włókien roślinnych).podczas gdy wersja Parsons ukazuje sytuacje przejściową(sprzyjający bogowie, cięciwy ze ścięgien, ponieważ pierwotnie ludzkość żyje z myślistwa).
Punkt wyjścia i punkt dojścia rozumowania są jednoznaczne, a wieloznaczność pojawia się na etapie pośrednim.
Niektóre mity centralnych i wschodnich Pueblo postępują w inny sposób. Zaczynają od ustanowanienia zasadniczej tożsamości między myślistwem a rolnictwem.
Zamiast prostych członów krańcowych i rozdwojonych członów pośrednich(jak u Pueblo zachodnich)Mamy tu człony krańcowe, które ulegają rozdwojeniu, podczas gdy prosty człon pośredniczący występuje na pierwszy plan, ale wyposażony jest w wieloznaczne atrybuty.
Dzięki temu można skojarzyć który atrybut będzie posiadać ”Mesjasz” Zależnie od momentu w jakim się pojawił:
- Dobroczynny - na początku (Zuni, Cushing)
- Dwuznaczny - pośrodku (Pueblo centralni)
- Złoczynny - na końcu (Zia)
Nie dotyczy to podanej przez Bunzel wersji mitu Zuni, gdzie sekwencja jest odwrócona
Według Freuda dwa razy(nie zaś jeden, jak się często przypuszcza) są nieodzowne dla zrodzenia się tego indywidualnego mitu na którym polega nerwica.
Powtarzanie mitu ma własną funkcje która polega na odsłonięciu struktury mitu. Wykazaliśmy że właściwa mitowi struktura synchro-diachroniczne pozwala uporządkować jego elementy w sekwencje diachroniczne(wiersze naszych tablic)które winny być czytane synchronicznie (kolumny).Każdy mit posiada więc strukturę warstwową ,która przejawia się na powierzchni, jeśli można tak powiedzieć w zjawisku powtarzania i poprzez nie.
Poszczególne warstwy nigdy nie są identyczne
Wzrost mitu jest ciągły w opozycji do jego struktury, która pozostaje nieciągła
Mit jest bytem słownym który zajmuje w dziedzinie mowy jednostkowej miejsce, jakie zajmuje kryształ w świecie materii fizycznej.
Logika myślenia mitycznego wydaje nam się równie wymagająca jak ta, na której opiera się myślenie pozytywne.