Charakterystyka empiryzmu konstruktywnego Bas van Fraassena
Przeprowadzane przy pomocy różnych technik i procedur obserwacje oraz ich wyniki wbrew solipsyzmowi uznaje van Fraassen za realne i prowadzące do nowych konstrukcji oraz wyrafinowanych interpretacji złożonych ze skomplikowanych terminów teoretycznych. Teorie budowane na podstawie tych terminów mają charakter wyraźnie instrumentalny. Według empiryzmu konstruktywnego van Fraassena wizerunek naukowy wymaga poznawczego uprzywilejowania jawnego wizerunku świata. Przekonanie o adekwatności empirycznej teorii, które uwiarygadniają wizerunek naukowy pozwala na jego przyjecie, ale tylko wtedy, gdy ich konsekwencje odnoszące się bezpośrednio do obserwowanych przedmiotów i zdarzeń są prawdziwe. Wizerunek naukowy więc w odróżnieniu od jawnego wizerunku świata opierającego się na przekonaniach uznawalnych za prawdziwe, porządkuje doświadczenie. Natomiast alternatywne konstrukcje są mniej lub bardziej dopasowane do świata, tzn mniej lub bardziej adekwatne empirycznie i w tym punkcie rozważań widać wyraźną ucieczkę empiryzmu konstruktywnego od relatywizmu ontologicznego. Wprowadzona natomiast kategoria wyboru poznawczo obojętnego jest świadectwem ucieczki van Fraassena od relatywizmu epistemologicznego. To co jest nieobserwowalne, nie może być prawdziwe i poznane. Konstruktywny empiryzm radykalnie rozdziela same wyniki obserwacji od interpretujących je analiz teoretycznych, a o zakresie obserwacji decydują same teorie. Decydują, ale nie rozstrzygają o tym, które zdania na ich temat zostana zaakceptowane. Pojecie obserwowalności jest najbardziej kontrowersyjnym momentem empiryzmu konstruktywnego. Van Fraassen wychodząc od pojęcia wiedzy teoretycznej wykazuje, że decyduje ona o tym, na jakim etapie przechodzi pozbawiona wymiaru epistemologicznego granica między tym co obserwowalne, a nieobserwowalne. Przenosi więc sens pojęcia obserwowalności na grunt teoretyczny czego konsekwencją jest uznanie naszych zmysłów za przyrząd pomiarowy. Takie ujęcie sprowadza na empiryzm kostruktywny nieprzyjemną rolę gloryfikowania opisywanego przez nasze zmysły działania przy jednoczesnej dyskryminacji działania innych nieludzkich.