Najstarsze zabytki piśmiennictwa polskiego.
GEOGRAF BAWARSKI
powstał ok.. 845 r.,
księga zawierająca informacje o plemionach słowiańskich,
pierwszy dokument, w którym znajdują się (nieliczne) nazwy polskie, np. Wiślanie, Ślężanie, Opolanie.
ROCZNIKI JORDANA I GAUDENTEGO:
powstał w II poł. X wieku,
pisany w języku łacińskim,
rocznik spisywany był w latach 970 - 1039, najpierw pod nadzorem biskupa Jordana, a potem Gaudentego,
tekst obejmuje najważniejsze wydarzenia rozgrywające się na dworze królewskim (także przed 970 r., np. Chrzest Polski - 966).
DAGOME IUDEX:
990 - 992 r.
łaciński dokument mówiący o tym, iż Mieszko I oddaje państwo polskie pod opiekę stolicy apostolskiej,
zawiera nazwy plemion, rzek, grodów,
oryginał nie został zachowany, współcześnie znany jest tylko łaciński skrót.
ROCZNIK RYCHEZY:
1013 - 1266 r.
tekst prozatorski po łacinie,
do Polski przywieziony został przez Rychezę (żonę Mieszka II),
autorem prawdopodobnie był duchowny z otoczenia królowej,
tekst wykorzystany został przez Galla Anonima przy pisaniu kroniki,
podstawowe źródło informacji o pierwszych wydarzeniach polskich.
KRONIKA POLSKA ANONIMA ZW. GALLEM:
dzieło powstało nie wcześniej niż w 1113 r. i nie później niż w 1116 r.
powstała na zamówienie,
tekst zachował się bez tytułu,
utwór pisany zrytmizowaną prozą w jęz. łacińskim,
kronika obejmuje wydarzenia od czasów legendarnych do 1113 r. - pokutna pielgrzymka B. Krzywoustego na Węgry,
tekst został podzielony na trzy części, a każdą z nicg poprzedza wierszowany skrót i list,
gatunek: gesta - czyny władców,
dzieło poświecone B. Krzywoustemu.
BULLA GNIEŹNIEŃSKA:
zwana także "złotą bullą języka polskiego",
powstała w 1136 roku,
dokument papieski pisany prozą po łacinie,
pojawia się 410 nazw polskich - nazwy miejscowości, imiona własne.
PIEŚŃ MAURA - CARMEN MAURI:
utwór powstał nie wcześniej niż w 1150 r. do roku 1163.,
łaciński poemat epicki opisujący dramatyczne losy Piotra Włostowica,
oryginał nie został zachowany; w XVI w. powstało opracowanie prozą,
pisany heksametrem,
autorem był prawdopodobnie mnich o imieniu Maur,
gatunek: żywotopisarstwo.
KRONIKA POLSKA MISTRZA WINCENTEGO ZW. KADŁUBKIEM:
dzieło powstało ok. 1190 - 1205 r.,
spisana kunsztowną prozą w jęz. łacińskim,
utwór dzieli się na 4 księgi.
.
KSIĘGA HENRYKOWSKA:
powstała po 1260 roku,
spisana po łacinie,
zawiera pierwsze zdanie w jęz. polskim: „Daj, ać ja pobruszę, a ty poczywaj”.
ROCZNIKI CZYLI KRONIKA KRÓLESTWA POLSKIEGO:
dzieło powstało w latach 1455 - 1480,
autorem był Jan Długosz,
łaciński utwór pisany prozą,
obejmuje dzieje królestwa polskiego od czasów bajecznych do 1480 roku,
w swej pracy Długosz oparł się dokonaniach poprzedników,
w kronice pojawiają się dwa zdania polskie: „Biegajcie, biegajcie” i „Gorzej nam się stało”