1. Sceptycyzm metodyczny i racjonalizm Kartezjusza.
2. Kartezjusz- przejście od filozofii bytu di filozofii świadomości.
3. Podstawowe zasady empiryzmu Johna Locke 'a. Nowy program filozofii.
4. Klasyfikacje idei według Locke 'a i ich filozoficzne konsekwencje.
5. Przedmiot i granice wiedzy według Dawida Hume 'a
6. Dawid Hume jako "grabarz empiryzmu"
7. Główne cechy filozofii francuskiego Oświecenia.
8. Najważniejsze poglądy filozoficzne Woltera.
9. A. C. Halvetius - podstawowe zasady naukowej sztuki życia.
10. J. J. Rousseau: powrót do natury- krytyka cywilizacji i władzy.
11. Kantowska nauka o dwóch pniach poznania.
12. Etyka obowiązku Kanta - " imperatyw kategoryczny"
13. Filozofia pozytywna Augusta Comte 'a
14. John Stuart Mill -empiryzm i utylitaryzm
15. Krytyka religii Ludwika Feuerbacha
16. Podstawowe zasady materializmu dialektycznego i historycznego.
17. Zarzuty wobec religii wysuwane przez marksistów.
18. Wpływ koncepcji człowieka i poznania Nietzschego na jego poglądy filozoficzne.
19. Moralność panów i moralność niewolników oraz koncepcja nadczłowieka i dwóch porządków kultury według Nietzschego
20. Dwa źródła moralności i religii wyróżnione przez Henri Bergsona
21. Soren Kierkegaard jako twórca filozofii egzystencjalnej. Typy (stadia) ludzkiego życia.
22. Zagadnienia wolności w filozofii egzystencjalnej J. P . Sartre 'a
23. Koncepcje fenomenologii Edmunda Husserla i Maxa Schelera.
24. Pogląd Maxa Schelera na temat natury i hierarchii wartości.
25. Neotomizm i humanizm integralny Jacquesa Maritaina.

1. Sceptycyzm metodyczny i racjonalizm Kartezjusza

Rene Descartes, Kartezjusz, Des Cares - to ta sama osoba
Dzieła Kartezjusza:
„Rozprawa o metodzie”
„Medytacje o pierwszej filozofii”
Pyt.1

Sceptycyzm metodyczny- Miał pokazać że cała dotychczasowa nauka opiera się na niepewnych postawach, musi więc być odrzucona; znaleźć takie twierdzenie, które opiszę się wszelkimi wątpliwościom i będzie mogło stać się punktem wyjścia dla nowej, pewnej filozofii.

Kartezjusz w swoim sceptycyzmie odwołał się do poglądów wypracowanych przez grecką szkołę sceptyków. Wynikało z nich, że cała dotychczasowa filozofia wydając sądy o świecie opierała się na świadectwie zmysłów. Tymczasem zmysły mogą wprowadzać ludzi w błąd. To też poznanie zmysłowe nie dostarcza wiedzy pewnej, niezbędnej do tworzenia nauki.
Jedyną rzeczą, której możemy być pewni to nasza własna świadomość (myślenie). Pogląd ten Kartezjusz wyraził w postaci reguły „ Cogito Ergo Sum” (myślę, więc jestem).
Pyt.2
Konsekwencją sceptycyzmu metodycznego było uznanie, że filozofia mówiąca o otaczającym człowieka świecie tzw. Filozofia bytu nie jest możliwa. przedmiotem filozoficznych rozważań mogą być wyłącznie lidzkie myśli o świecie. Od czasu Kartezjusza filozofia bytu została więc zastąpiona przez filozofię świadomości.

Racjonalizm Kartezjusza
Filozofia Kartezjusza była reakcją na kryzys filozofii jaki miał miejsce w epoce renesansu. W epoce tej ludzie zainteresowali się bowiem nauką i sztuką rezygnując z rozważań o filozoficznym charakterze. Uważał, że kryzys filozofii spowodowany był brakiem właściwej metody, dlatego Kartezjusz chciał opracować nową metodą filozofowania, która nie tylko ułatwi zdobywanie wiedzy, ale sprawi że wiedza ta będzie pewna. Kryterium pewności wiedzy była jej jasność i wyrazistość. Wiedzą jasną posiadamy wtedy gdy znamy wszystkie najważniejsze elementy danego zjawiska, natomiast wiedzę wyrażaną wtedy, gdy potrafimy odróżnić badanie zjawisko od innych zjawisk. Dlatego podstawą prawidłowego poznania jest podział badanej rzeczywistości na jasne składniki.
Ostatecznie Kartezjusz uznał, że aby właściwie zajmować się filozofią należy w poznaniu wzorować się na metodzie, którą znamy z matematyki. Była to wielka nowość, gdyż wcześniej uważano, że to właśnie filozofia powinna stanowić wzór dla wszystkich nauk.
Uznając metodę matematyczną za wzór dla filozofii Kartezjusza stwierdził, że filozofia ograniczyć się powinna wyłącznie do ilości analizy zjawisk. W ten sposób jako pierwszy sprowadził rozważania o świecie przyrody wyłącznie do takich problemów, które wyrazić można za pomocą pojęć matematycznych. Taka ilościowa interpretacja przyrody doprowadziła do tego, że w europie powstać mogła cywilizacja techniczna. Filozofia Kartezjusza przypominać powinna drzewo.
Korzeń - Matematyka
Pień- Fizyka
Gałęzie- Etyka, Mechanika, Medycyna itp.

Uznał, ze budując nowy system wiedzy pewnej odrzucić należy całą dotychczasową naukę. Dlatego swoją filozofię rozpoczął od sceptycyzmu (wątpienia) metodycznego.
Racjonalizm twierdzi , ze:

- poznanie polega na zrozumieniu (natury poznania)
- poznanie zaczyna się od idei wrodzonych, które są w naszym umyśle (od czego poznanie sie zaczyna)
- poznanie pochodzi z rozumu (pochodzenia, źródła pytań)
-rozwija się przez rozumowanie (metody poznania)
- poznanie ma charakter ogólny (wartości poznania)
2. Kartezjusz- przejście od filozofii bytu do filozofii świadomości. (dalsza część pyt.2)

Według Kartezjusza przedmiotem filozoficznych dyskusji mogą być więc wyłącznie ludzkie myśli o świecie. Myśli te Kartezjusz uznał ideami. Stwierdził, że w umyśle człowieka znajdują się trzy typy idei.
Idee nabyte- to idee, które uzyskujemy za pomocą naszych zmysłów. Idee te są niepewne, nie mogą zatem być podstawą wiedzy naukowej. Są natomiast przydatne w praktycznym życiu.
Idee skonstruowane- są skutkiem działania ludzkiej wyobraźni- nie mają więc realnych odpowiedników w rzeczywistości.
Idee wrodzone- Według Kartezjusza lidzie przychodzą na świat z umysłem, w którym znajdują się już pewne wrodzone idee. Idee te nie znajdują się jednak w gotowej postaci, lecz mają formę dyspozycji, które ludzie muszą rozwijać. To właśnie dzięki istnieniu idei wrodzonych ludzie mogą poznawać prawdę i tworzyć naukę. Pogląd o istnieniu idei wrodzonych nazywa się natywizmem.



Przychodzi kolega do Kartezjusza, drzwi otwiera jego matka:
- Czy jest Kartezjusz? - pyta.
- Chwileczkę - matka oddala się wgłąb mieszkania, po chwili wraca i mówi:
- Jest, bo myśli.

3. Podstawowe zasady empiryzmu Johna Locke 'a. Nowy program filozofii.
Empiryzm brytyjski. John Lock (1632-1704)
„List o tolerancji”- 1689
„Rozważania dotyczące ludzkiego umysłu”- 1690r.

Punktem wyjścia jego rozważań były przeżycia wewnętrzne. Jego filozofia ( empiryzm ) wiąże wiedzę z doświadczeniem, z faktami. Można ją sformułować słowami : Nie ma wiedzy bez doświadczenia. Locke twierdził, że wszelka wiedza, wyobrażenia, sądy, zarówno błędne jak i prawdziwe, wytwarzają się na drodze doświadczenia. Locke interesował się psychologicznym zagadnieniem, jak wiedza zbiera się w naszej świadomości. Jego empiryzm był subiektywny. Uważał, że doświadczenie posługuje się zmysłami ( nie był to jednak sensualizm ). Locke zastąpił stary program metafizyczny przez epistemologiczny : zadanie filozofii widział w poznaniu nie bytu, lecz naszych pojęć o bycie. Doszedł do przekonania, że umysł ludzki nie może rozwiązać zagadnień metafizyki. Przedmiot filozofii przesunięty został z bytu na poznanie; przez to filozofia przestała być poglądem na świat i stała się raczej poglądem na człowieka. Locke wskazał również metodę filozofii :

Oprócz określenia nowego celu filozofii Locke sformułował również nową metodę filozofii.
Metoda ta była:
-psychologiczna - za przedmiot badań uznała pojęcia jakie znajdują się w ludzkim umyśle.
-genetyczna- zakładała, ze naturę pojęć poznamy, gdy wyjaśnimy jak pojęcia te powstają w naszym umyśle.
-analityczna- pokazują, że każde pojęcie w ludzkim umyśle składa się z prostych składników, które można opisać.

Filozofia praktyczna Johna Locka

Oprócz rozważań dotyczących zagadnień ludzkiego poznania John Locke w swoim dziele ” List o tolerancji” sformułowała kilka ważnych koncepcji dotyczących praktycznego życia człowieka.

1.) Był , filozofem, który upowszechniał w europie idee tolerancji. Tolerancja dotyczyć miała dwóch sfer. Religijnej i politycznej. Główna teza Locka wskazywała, ze państwo nie powinno ingerować w sferę duchowych przekonań swoich obywateli. Wszelkie próby narzucenia obywatelom urzędowej religii powodują, że obywatele ci akceptują ja tylko w formalny, a nie rzeczywisty sposób. Tymczasem religia powinna być odpowiedzią na rzeczywiste duchowe potrzeby człowieka.

2.) Locke podkreślał potrzebę właściwego kształcenia ludzi. Jego poglądy pedagogiczne opierały się na przekonaniu ze należy uwzględnić indywidualne potrzeby i zdolności dziecka, oraz dostosować przekazywaną wiedzę, do umysłowych zdolności ucznia.

4. Klasyfikacje idei według Locke 'a i ich filozoficzne konsekwencje.

Poglądy Locke'a opierały się na przekonaniu , że wszelka wiedza, którą posiada człowiek pochodzi z doświadczenia. Locke uważał, że umysł przychodzącego na świat człowieka jest niezapisaną tablicą- nie ma tam żadnych idei wrodzonych
Locke mówił, że przez doświadczenie nabywamy cały materiał wiedzy, ale tylko materiał. Istnieją dwie drogi zdobywania doświadczenia :
1. doświadczając rzeczy zewnętrznych ( postrzeżenia )
2. doświadczając samego siebie ( refleksje, dzięki któremu poznajemy własne stany psychiczne).

Postrzeżenie poprzedza refleksję, gdyż umysł wtedy dopiero zaczyna działać, gdy przez postrzeżenie otrzymał materiał do swych działań. Refleksja ma natomiast tę wyższość, że wiedza na niej oparta jest pewniejsza. Trzecia droga zdobywania doświadczenia to introspekcja ( doświadczenie wewnętrzne ). Przez wyraz idea Locke rozumie wszelką rzecz będącą przedmiotem myśli, a więc pojęcie, gatunek i to wszystko, „czym umysł może się zajmować, gdy myśli”. Znamy bezpośrednio tylko idee, a nie rzeczy. One, a nie rzeczy, są jedynym punktem wyjścia wiedzy .

Pierwszy podział idei to podział na: idee pierwotne i wtórne.
Idee pierwotne- obiektywne określają właściwości, które rzeczywiście przysługują rzeczom. Idee takie poznajemy przynajmniej dwoma zmysłami.
Idee wtórne to idee subiektywne, nie opisują one rzeczywistych właściwości rzeczy.

Drugi podział idei to podział na: Idee proste i złożone.
Idee proste to takie idee, które pochodzą bezpośrednio ze zmysłów( dźwięki, barwy, smaki, zapachy itp)
Idee złożone powstają w ludzkim umyśle w wyniku połączenia idei prostych. Umysł ludzki wyrabia sobie zdolność do łączenia prostych idei w wyniku praktyki i doświadczenia. Nie chroni go to jednak przed popełnieniem błędów.

---