INTERWENCJA KRYZYSOWA - ANALIZA ZAGADNIEŃ

Zestaw I

1. Teoria adaptacyjna kryzysu i interwencji.

Kryzys

• Stan podtrzymywany przez zachowania adaptacyjne nieadekwatne, negatywne myślenie, destruktywne mechanizmy obronne

• Ustąpi, kiedy adaptacyjne sposoby radzenia sobie z trudnościami zastąpi się zachowaniami adaptacyjnymi

Przerwanie ciągu złego przystosowawczo funkcjonowania powoduje przejście do zachowań adaptacyjnych, promowanie pozytywnego myślenia i budowanie mechanizmów obronnych, które pomogą klientowi pokonać stworzony przez kryzys bezwład i wejść w pozytywny tryb funkcjonowania

• Skoro złe przystosowawczo zachowania są wyuczone to można nauczyć się też zachowań adaptacyjnych

• Interwent pomaga klientowi nauczyć się zastępowania starych, wyniszczających zachowań zachowaniami nowymi, pomagającymi mu się rozwijać (pokonanie kryzysu, pozytywne wzmacnianie podejmowanych w tym kierunku wysiłków)

2. Model równowagi.

• W istocie model równowagi/nierównowagi

• Cel: pomoc klientowi w przywróceniu stanu równowagi sprzed kryzysu

• Najstosowniejszy dla wczesnej interwencji, gdy:

• Osoba nie kontroluje się, jest zdezorientowana, nie potrafi dokonywać właściwych wyborów

• Główny wysiłek skupiony na przywróceniu osobie stabilizacji, aby mogła odzyskać choć częściową zdolność do radzenia sobie z trudnościami

• Ludzie przeżywający kryzys są w stanie psychicznej/emocjonalnej nierównowagi, w którym ich zwyczajowe mechanizmy radzenia sobie z trudnościami i metody rozwiązywania problemów nie mogą działać skutecznie

• jeden z paradygmatów interwencji kryzysowej

• stosowany w przypadku kryzysu wynikającego z przeżywania konfliktów wewnętrznych (powodowanych frustracją potrzeb oraz tym, że nasze problemy wiążą się z naszym dzieciństwem: z przeżytymi traumami, z działaniami nieświadomości).

3.Wytłumacz co to jest:

• Eustres

• dobry stres, stres przyjemny, lekki np. podniecenie przed podjęciem trudnego zadania, trema aktora przed wyjściem na scenę, trema sportowca przed występem na stadionie;

• słowo pochodzi z greckiego ,,eu'' - ,,dobry'' od ,,eus'', co oznacza: dobry, silny, dzielny.

• Neustres

• to bodziec dla danej osoby neutralny w działaniu, chociaż dla innych może być dobry lub zły.

• Dystres

• zły stres, szkodliwy, taki, który zaczyna szkodzić naszemu zdrowiu, samopoczuciu lub choćby tylko wydajności w pracy czy nauce;

• słowo pochodzi z greckiego ,,dys'' - le, ciężko, lub z łacińskiego ,,dis'' - przeciwieństwo czegoś.

Zestaw II

1. Co to jest stres?

• Dynamiczna reakcja adaptacyjna pomiędzy możliwościami jednostki, a wymogami sytuacji (stresorami), charakteryzująca się brakiem równowagi; podejmowanie działań zaradczych jest próbą przywrócenia równowagi.

• Teoria Selye (stres)

• Wszelki wpływ otoczenia, który zaburza równowagę

• Problem jest gdy stres mnie przerasta (przykład z pszczołami)

• Teoria ma początki w fizjologii (teorie):

• A. czynniki stresowe:

1. Eustres dobre stresory: coś jest miłe (stres to czynnik zakłócający homeostazę bo potrzeba energii)

2. Neustres: oddychanie, mówienie (neutralny)

3. Dystres: zły stres np. osa

• Teoria stresu transakcyjnego dotycząca stresu psychicznego (Lazarus'a)

• Ocena pierwotna - sytuacja rzeczywista, w której się znajduję

• Ocena wtórna - moje możliwości (poradzenie sobie);

• interpretować jako wyzwanie (pozytywne),

• część sytuacji będę uważać za zagrożenie

Czym się różni stres od kryzysu:

• W ciągu życia stresujemy się cały czas, ale nie zawsze popadamy w kryzys

• Podstawowy stres może być pozytywny, a kryzys jest negatywny (zawsze ludzkie cierpienie), jego skutki z perspektywy czasu mogą być pozytywne

2. Parafrazowanie wypowiedzi klienta

• przeformułowanie; dawanie klientowi do zrozumienia (powtarzając krótko jego myśl własnymi słowami), że jest wysłuchiwany, a poza tym pomaga to w ustaleniu czy oboje mówimy o tym samym.

3. Mity związane z przemocą.

1. maltretowane kobiety wyolbrzymiają problem

• nikt, kto ma potłuczenia na całym ciele i połamane kości niczego nie wyolbrzymia;

• maltretowane kobiety prowokują pobicie

• nawet „zrzęd” się nie bije

• maltretowane kobiety to masochistki

• gdyby tak rzeczywiście było to znalazłyby sobie wiele innych sposobów wywoływania bólu

• maltretowanie to prywatna sprawa rodzinna

• sprawa staje się problemem społecznym bo dzieci uczą się patologicznej roli znęcającego się ojca, kobiety pozbawione domu (schroniska)

• nadużywanie alkoholu jest główną przyczyną maltretowania żon

• raczej jest pretekstem niż przyczyną

• maltretowanie występuje wyłącznie w rodzinach nękanych problemami

• każda rodzina może być w jakimś momencie sklasyfikowana jako ,,problemowa'', nie ma rodzin bez problemów

• tylko rodziny o niskich dochodach i w środowiskach robotniczych doświadczają przemocy

• maltretowanie jest zjawiskiem występującym we wszystkich klasach społecznych

• maltretowanie nie może być aż tak straszne bo inaczej ona by odeszła

• mnogość czynników osobistych powstrzymuje kobietę przed odejściem

• mąż ma swoje patriarchalne prawa

• żaden rodzaj uzasadnienia nie jest usprawiedliwieniem dla znęcania się

• bita żona rozdmuchuje sprawę, by się zemścić

• zgłoszenie faktu pobicia nie jest rozdmuchiwaniem sprawy, a zemstę można inaczej zaplanować

• kobiety są nadwrażliwe, szczególnie wtedy, kiedy są w ciąży

• maltretowanie jest zjawiskiem rzadkim

• podawane statystyki świadczą o czymś zupełnie przeciwnym

• maltretowanie jest dziełem wyłącznie osób zaburzonych lub chorych psychicznie

• większość sprawców nie jest psychicznie chora, a kobiety nie wchodzą w związek ,,chore”

• mniej niż 10% przypadków przemocy spowodowanych jest chorobą psychiczną

• przemoc i miłość nie mogą współistnieć

• członkowie rodzin nękanych przemocą mogą wciąż kochać się nawzajem

• paradoks i dramat bo dzieci uczą się, że można bić osoby, które się kocha

• ofiarą przemocy jest kobieta.

Zestaw III

1. Smutek w żałobie u Dutra

• Każdy człowiek przeżywa stratę w sposób określony czynnikami psychofizjologicznymi i poznawczo-behawioralnymi, takimi jak:

• rodzaj śmierci,

• rodzaj związku ze zmarłą osobą,

• uprzednio doświadczone straty,

• dominujące normy subkulturowe.

• Powszechnie nakładane istnienie ,,stadiów'' smutku po stracie nie znajduje potwierdzenia według Dutra;

• Nakładanie na smutek po stracie ograniczeń czasowych jest niewłaściwe;

• Wstrzymywanie/ tłumienie smutku w reakcji na żałobę - zjawisko patologiczne i błąd

• Smutek

• wielowymiarowe, interaktywne, zdeterminowane przez złożony zestaw wzajemnie poprzeplatanych zmiennych, indywidualne przeżycie dla danej osoby.

2. Rodzaje kryzysu:

1. suicydalny;

2. po stracie (żałoba);

3. w obliczu zagrożenia chorobą;

4. wywołany cudzą agresją: seksualną, napaścią, przemocą ze strony partnera;

5. nałogu;

6. tożsamości u osób homoseksualnych;

7. rodzinny;

8. dziecko w kryzysie.

3. Różnice między interwencją i psychoterapią w sferach: behawioralnej, afektywnej i poznawczej.

Psychoterapia	IK
Afekt klienta jest na adekwatnym poziomie; klient ma podstawy do doświadczenia i rozumienia swojego stanu emocjonalnego Klient ma pewną zdolność poznawczą, pozwalającą mu rozumieć związki między zachowaniami i ich skutkami - między tym, co racjonalne i nieracjonalne Zachowane jest pewne minimum kontroli behawioralnej	klient upośledzony afektywnie, w stopniu znacznie utrudniającym mu rozumienie własnego stanu emocjonalnego poznawczo klient wykazuje niezdolność do logicznego myślenia w kategoriach następstw behawioralnie klient utracił kontrolę nad swoim życiem

Zestaw IV

1. Cechy charakterystyczne samobójców:

2. Czym jest smutek u Dutra?

3. Model równowagi w interwencji.

Zestaw V

1. Co to jest gwałt?

• ,,każdy akt seksualny do którego jesteś zmuszony'' - Benedict

• ,,wymuszony siłą akt stosunku seksualnego na ciele kobiety, która nie jest żoną sprawcy'' - zła definicja, wąska i chroniąca męską supremację

• ,,wymuszona siłą inwazja cielesna, wtargnięcie w prywatną, osobistą przestrzeń wewnętrzną bez uzyskania zgody - krótko mówiąc, wtargnięcie w przestrzeń wewnętrzną przez jedną z kilku dróg i jedną z kilku metod, stanowiące celowe pogwałcenie emocjonalnej, fizycznej i racjonalnej integralności i będące wrogim, degradującym aktem przemocy” - Brownmiller - definicja obejmuje wszystkie aspekty gwałtu, jak również innych form seksualnego nadużycia

2. Strategie interwencji wobec osób dotkniętych przemocą.

• Różnią się od innych bo odnoszą się zarówno do ofiary jak i sprawcy

I. OCENA

• złożona i może być przedmiotem wielu kontrowersji, nie ma odpowiedzi na wiele pytań odnośnie przyczyn, początku i skutków tych zjawisk zarówno dla ofiar jak i sprawców

• problem: trans kryzysowy charakter maltretowania (strony konfliktu nie znajdują się w „stanie równowagi”, umożliwiającym stabilne i spójne pomiary)

1. Pomiary osobowości

• Skala Kobiety Maltretowanej stosuje się do pomiaru cech pojawiających się jako skutek przeżyć doznanych w związku, w którym występuje maltretowanie;

• ogólnie rzecz biorąc kobiety maltretowane mają wiele objawów zespołu stresu pourazowego;

• nie ma wiele empirycznych dowodów pozwalających przewidzieć, kto stanie się ofiarą przemocy.

• Nigdy nie wiadomo, czy zaobserwowane czynniki osobowościowe były obecne już wcześniej, czy są skutkiem wiktymizacji

• Wywiad kliniczny

• zbieranie wywiadu rodzinnego powinno zawierać pytania o bicie, groźby, narzucanie kontroli, niszczenie własności lub zabijanie ulubionych zwierząt, wymuszony seks, nadużywanie alkoholu lub narkotyków

• zasada: kiedy kobieta dzwoni, aby zgłosić, że jest maltretowana, uwierz jej i natychmiast podejmij interwencję

• ocena selektywna powinna przede wszystkim koncentrować się na bezpieczeństwie kobiety i jej bliskich osób

• Zakłady służby zdrowia

• przy podejrzeniu maltretowania należy powiedzieć kobiecie, że pytania o to stanowią część rutynowego badania lekarskiego oraz, że informacje, jakie zostaną jej udzielone o źródłach pomocy dla ofiar maltretowania, również należą do standardowej procedury; w ten sposób oddaje się kobiecie kontrolę nad sytuacją i udziela wsparcia, jej niezależność zostaje uszanowana

• wywiad bez świadków

• Linie kryzysowe

• ofiarowanie krótkotrwałego wsparcia, by pomóc w złagodzeniu bólu fizycznego i w emocjonalnym uspokojeniu klientki w sytuacji, gdy nie chce ona podać nazwiska i adresu w celu wezwania policji

• rozpoznać wszystkie obszary kryzysu, upewniając się, że wszystkie istotne informacje i możliwe do podjęcia działania zostały gruntownie rozważone (dokładna i szybka ocena)

II. ELEMENTY INTERWENCJI:

• podniesienie słuchawki - proces oceny z aktywnym słuchaniem

• pracownik ma być:

• dobrym słuchaczem, wspierać klientkę, ułatwić jej zachowanie, troszczyć się o jej bezpieczeństwo, występować w roli adwokata

• wysłuchiwanie i reagowanie (ułatwiają wypowiedzi) - zrozumienie i akceptacja bez osądzania

• wspieranie, czyli wyrażanie empatii, ale nie współczucia dla ofiary; nie jednorazowe wspieranie (cierpliwość, bo tylko klienta jest w stanie zdecydować o zmianie zachowania)

• nie ratować klientki na drodze rozmów z jej mężem (niebezpieczne, odziera maltretowaną z samodzielności i odpowiedzialności za swoje życie)

• ułatwienie ofierze podjęcia decyzji o działaniu wymaga uporu i cierpliwości, a polega na wzmacnianiu wysiłku ofiary do podejmowania racjonalnych decyzji;

• zapewnienie bezpieczeństwa

• ocena jak groźnie przedstawia się sytuacja (czy osoba potrzebuje opieki medycznej, umieszczenia w schronisku, bezpiecznego miejsca dla dzieci, sposobu wydostania się z domu, jeżeli jej mąż powróci)

• przygotować plan, do przetrwania jednego dnia

• sprawy wymagające natychmiastowego zajęcia się nimi

• odgrywanie roli - gdy ofiara nie chce opuścić domu (różne sposoby zachowania się, plan ucieczki)

• pomoc prawna (będąc w izolacji nie wiele wiedzą na temat możliwości)

• procedur interwencji nie da się zamknąć w 20 minutowej rozmowie telefonicznej (2-3 rozmowy by ustabilizować klientkę, sprawić by rozeznała się w swoich uczuciach itd.)

III. SCHRONISKA

Ośrodek - interwencje telefoniczne i krótkotrwałe przeprowadzane na miejscu interwencji kryzysowej i poradnictwo

Schronisko - instytucja w której kobiety i ich rodziny mogą pozostawać przez krótszy lub dłuższy czas

• musi to być decyzja kobiety, musi zapewniać anonimowość jej pobytu;

• prowadzi poradnictwo dla 2 grup kobiet:

• które nie są pewne czy zrezygnować ze związku, w którym są maltretowane - wymagają ciągłego monitorowania i większej troski ze strony personelu, stałego z nimi kontaktu oraz wzmacniania pozytywnego za szukanie pomocy w schronisku;

• które podjęły ostateczną decyzję o odejściu - schronisko stara się pomóc w znalezieniu mieszkania, opiece nad dziećmi, pomoc finansowa; wsparcie emocjonalne stoi tu na dalszym miejscu.

3. W jakich sferach życia objawia się kryzys?

Obszary kryzysów :

1. kryzysy rozwojowe

• wydarzenia zachodzące w toku normalnego rozwoju i ewolucji, które powodują gwałtowną zmianę lub zwrot życiowy, wywołujące nagłą reakcję

• zjawisko normalne - dla każdego człowieka niepowtarzalny (traktować i przezwyciężać w szczególny dla niego sposób)

• sytuacyjne

• wyłaniają się w obliczu rzadkich i nadzwyczajnych zdarzeń, których człowiek nie jest w stanie przewidzieć lub kontrolować (wypadek, choroba)

• przypadkowość, nagłość, wywoływanie wstrząsu, nasilenie i katastroficzny wymiar (tym różni się od innych kryzysów)

• egzystencjalne

• obejmują wewnętrzne konflikty i lęki związane z ważnymi dla ludzi sprawami celowości życia, odpowiedzialności, niezależności, wolności oraz zaangażowania

• środowiskowe

• naturalna lub spowodowana przez człowieka katastrofa dopadająca człowieka/grupę ludzi, którzy nie z własnej winy wpadają w nurt wywołanych przez katastrofę wydarzeń mogących mieć negatywne skutki dla wszystkich członków społeczności zamieszkałej w ich środowisku

• pochodzenia biologicznego, o podłożu politycznym, ciężka zapaść gospodarcza

Sfery życia, w których objawia się kryzys:

• fizjologiczna - somatyczno-wegetatywne zaburzenia organizmu;

• behawioralna - zaburzenia w działaniach, zachowaniach, podejmowaniu decyzji, odgrywaniu ról i innych przejawów aktywności psychomotorycznej;

• poznawcza - zaburzenia jeśli chodzi o wzorce myślenia;

• afektywna - zaburzenia nastroju, przesadne i niekontrolowane reagowanie emocjonalne, zamknięcie się w sobie, izolacja.

Zestaw VI

1. Na czym polega parafrazowanie wypowiedzi klienta?

2. Teoria interpersonalna kryzysu i interwencji.

• Zbudowana z wielu wymiarów wzmacniających poczucie własnej wartości:

• Otwartość, zaufanie, dzielenie się z innymi, bezpieczeństwo, bezwarunkowa pozytywna postawa, empatia, szczerość

• Założenie: ludzie nie mogą pozostawać przez dłuższy czas w stanie kryzysu, jeśli wierzą w siebie i w innych oraz ufają, że mogą się zmienić i pokonać kryzys

• Kryzys będzie trwał tak długo, jak długo utrzymywać będziemy zewnętrzny ośrodek oceny (istnienie jednostki uzależnione od innych i ich ocen)

• Cel: przywrócenie sił do dokonania samooceny

• Umożliwi to odzyskanie kontroli nad własnym losem i przywrócenie zdolności podejmowania działań koniecznych do radzenia sobie z sytuacją kryzysową

• Kryzys bo ludzie nie są w stanie zbudować własnej samooceny, budują ją więc na postawie opinii innych osób lub uwierzytelniają tą ocenę gdy inni ją potwierdzają

3. Strategie interwencji wobec sprawców przemocy.

Typy sprawców:

1. zaprzeczający (ja jej w ogóle nie dotknąłem!);

2. minimalizujący (owszem, popchnąłem ją, ale nigdy bym jej nie uderzył!);

3. przerzucający winę (ona nie jest aniołem, zasłużyła na nauczkę!).

Terapia grupowa:

• cel:

• zapewnienie bezpieczeństwa partnerowi, który jest ofiarą

• zmiana postawy sprawcy wobec przemocy

• wzmożenie poczucia osobistej odpowiedzialności u sprawcy

• nauczenie pozbawionych przemocy zachowań

Ocena:

• Skala Taktyki Konfliktowej

• Instrument do pomiaru konfliktu wewnątrzrodzinnego

• Koncentruje się głownie na fizycznych środkach rozwiązywania konfliktu, nie poświęca dostatecznej uwagi napaściom słownym i całkowicie ignoruje emocjonalne, społeczne, seksualne i ekonomiczne formy znęcania się

• Test alkoholowy

• Długotrwałe nadużywanie alkoholu jest czynnikiem pozwalającym przewidzieć bardziej gwałtowne zachowania

• Osobnik znajdujący się pod wpływem środków wpływających na umysł powinien być najpierw odtruty

• Testy mające na celu wychwycenie osobników typu bordeline, narcystycznych, depresyjnych i innych zaburzonych

Wywiad wstępny

• Ocena stanu psychicznego sprawcy, jego motywacji

• Udzielenie informacji, o tym czego może się spodziewać w grupie terapeutycznej

Grupa kontrolowania gniewu

• typowy program poradnictwa grupowego dla sprawców maltretowania, którzy nakazem sądu zostali skierowani do uczestnictwa w programie, realizowanego w ciągu 24 sesji.

• Cel programu: kontrola nad gniewem, lepsza komunikacja z partnerem, ograniczenie stosowania przemocy, rozpoznawanie i komunikowanie własnych uczuć.

Zestaw VII

1. Strategie interwencji, które są potrzebne w każdej fazie kryzysu.

2. Rola milczenia w wysłuchiwaniu

• jedna z technik okazywania empatii w procesie wysłuchiwania;

• daje czas do namysłu klientowi, a także prowadzącemu interwencję - zarzucanie klienta lawiną pytań świadczy o poczuciu niepewności pracownika, słowotok może przeszkadzać lub być wręcz niepożądany;

• zachowując milczenie, ale zwracając na klienta troskliwą uwagę, możemy przekazać mu głębokie, pełne empatii zrozumienie - przekazujemy komunikat: ,,Rozumiem jak bardzo walczysz ze sobą…''.

• Wypowiedz jest bardziej trafna i pomocna

3. Strategie interwencji po stracie bliskiej osoby.

Rodzaj straty	Strategie
Śmierć współmałżonka	System Oceny Selektywnej poradnictwo indywidualne i interwencja (zagadnienia samotności i żałoby, wskazówki, co do odzyskania równowagi i powrotu do normalnego życia, wsparcie emocjonalne, przegląd stadiów żałoby, praca nad żałobą, identyfikacja i radzenie sobie z obszarami podatności na zranienie) grupy wsparcia dla owdowiałych współmałżonków (ocena implikacji owdowienia, wskazówki dla rodzica samotnie wychowującego dziecko, skierowanie do innych grup, organizacji i instytucji oferujących pomoc i wsparcie, wypracowanie sposobów radzenia sobie z samotnością)
Śmierć dziecka	interwencja i poradnictwo dla par (rozmowy, płacz, wyrażanie gniewu i winy, wspomnienia dziecka, przekierunkowanie energii na rodzinę i twórczą pracę oraz program regularnych ćwiczeń, ocena problemów i możliwości rodziny, ocena stosunków w małżeństwie po śmierci dziecka, zapewnienie o byciu najlepszymi rodzicami i, że z czasem zaczną normalnie funkcjonować) grupy wsparcia dla osieroconych rodziców (rozmowy wspierane przez grupę, dzielenie się, smutek po stracie, łzy, podtrzymywanie kontaktów z innymi rodzicami np. wspieranie się przez telefon) pomocne lektury i materiały audiowizualne (biblioterapia - sposób dostarczenia informacji, wzmocnienia i wsparcia poprzez czytanie i korzystanie z innych środków przekazu, traktujących o specyficznych potrzebach klienta) każdy przypadek związany ze śmiercią dziecka jest inny, różne typy doświadczanego o nich bólu wymaga odmiennych strategii interwencyjnych
Żałoba po samobójcy	poradnictwo indywidualne i interwencja terapia systemów rodzinnych (ułatwienie rodzinie rozładowania emocji, skoncentrowanie się na wartości życia rodzinnego, ocena i zajęcie się gniewem, obwinianiem, odrzuceniem, niedokończonymi sprawami, pomaganie członkom rodziny w pogodzeniu się z faktem, że ktoś wybrał śmierć) strategia odpytywania (kombinacja technik z terapii rzeczywistością, terapii zachowaniami racjonalno-emotywnymi oraz terapii Gestalt - nawiązanie kontaktu z własnym światem wewnętrznym) korzystanie ze wszystkich modeli terapeutycznych, jakie okażą się stosowne dla klienta terapia grupowa (dla pracowników)
Żałoba w wieku dziecięcym	poradnictwo indywidualne i interwencja terapia systemów rodzinnych lalki, prace artystyczne, zabawy w pisaku, psychodramy terapie racjonalno-emotywnych zachowań, terapia behawioralna, terapia Gestalt
Separacja i rozwód	indywidualne poradnictwo grupy wsparcia źródła wsparcia, do których należałoby się skierować techniki behawioralne (nagrania)
Śmierć ulubionego zwierzęcia domowego	indywidualne poradnictwo i interwencja praca w grupie (rozmowa o zwierzaku, śmierci, upamiętnienie zwierzaka)
Żałoba osób starszych	indywidualne poradnictwo i interwencja praca w grupie (działające w domu opieki) możliwości kierowania do innych źródeł wsparcia (medyczne, religijne, organizacje pomocowe, pomoc prawna)
Żałoba klientów zarażonych HIV	podstawowa forma interwencji terapia w grupie osób o podobnym statusie (przełamanie uczucia izolacji, umożliwienie dzielenie się żałobą i promowanie procesu leczenia ran emocjonalnych zapewnie dodatkowej wyczerpującej informacji (rozproszyć obawy związane z problemem zaraźliwości) praca nad żalem (najbardziej efektywna w grupie - uczestnicy na różnym poziomie przystosowania psychologicznego)

Zestaw VIII

1. Stadia przemocy w rodzinie.

2. Wymiar afektywny, behawioralny i poznawczy w interwencji i psychoterapii:

3. 3. Porównanie interwencji i psychoterapii:

Interwencja kryzysowa	Psychoterapia
Grupy pacjentów
działamy na problem pacjent nie kontroluje się, nie wie co się dzieje, rutyna zaburzona, nie myśli logicznie (przyczyna - skutek), emocje nie są adekwatne do sytuacji	samodzielna, intensywna praca nad sobą, klient musi być w stanie równowagi, żeby zacząć tą pracę dlatego też potrzebna jest IK przejawia logiczne myślenie (przyczyna-skutek), umie rozpoznać swoje uczucia, emocje są adekwatne, kontrola swojego zachowania
Diagnoza
selekcyjna (ocena sposobu funkcjonowania człowieka wobec problemu) Fakt wystąpienia problemu - czy ktoś jest w stanie określić skąd się wziął problem i kiedy Zasadnicza część kryzysu - ok. 6 tygodni po wystąpieniu traumy (to czas trwania kryzysu i IK) Zespół ostrego stresu - trwa kilka dni tylko i wyłącznie (ASD) PTSD - zespół stresu pourazowego (zachowana ciągłość); szok  zaburzenie myślenia  (nie ma zerwania między traumą a skutkami symptomami zdarzenia) Wyjątek żałoba może trwać dłużej niż 6 tygodni	całościowa, adekwatna do teorii

Natomiast i w interwencji i w psychoterapii leczymy słowem, leczymy w trakcie rozmowy (pracujemy na materiale słownym dostarczanym przez klienta/pacjenta), wykluczamy zastosowanie środków farmakologicznych.

Zestaw IX

1. 6 - etapowy model interwencji.

2. Teorie przemocy

3. Narzędzia badawcze w IK.

FORMULARZ OCENY SELEKCYJNEJ

• instrument pomocny w szybkim przeprowadzeniu oceny klienta;

• spełnia 5 kryteriów: szybkości, prostoty, sprawności, wiarygodności i rzetelności;

• na ten formularz składa się trójwymiarowy model oceny kryzysu oraz skale ocen

1. Skala natężenia zaburzeń afektywnych

• kryzys wiąże się z negatywnymi emocjami:

• lęk (boje się wszystkiego, trudno podać przyczynę lęku)/strach (boje się kogoś, potrafię powiedzieć czego się boje)

• gniew (ma swój obiekt, mniejszego kalibru może ewaluować)/wrogość (stosunek zgeneralizowany)

• depresja/smutek (ma swój przedmiot)/melancholia (generalne nastawienie do świata)

• kiedy którakolwiek z tych emocji zaczyna ogarniać i wyczerpywać klienta wzrasta niebezpieczeństwo zachowań destrukcyjnych.

• Przyglądamy się emocjom, ustalamy które występują określamy stopień i natężenie

• Jakie emocje?

• Które dominują? (siła)

• Totalny brak reagowania emocjonalnego??

• Skala natężenia zaburzeń behawioralnych

• zachowania klienta mają charakter:

• działań chybionych,

• unikania (unikanie tematu, podjęcia działania)

• paraliżu działań (gdy kryzys przekracza jego możliwości radzenia sobie z trudnościami);

• poza tym klient może wydawać się wysoce zmotywowany, albo działa w określonym celu w fałszywie przystosowawczy sposób, albo na chybił trafił, bez zaznaczonego celu, może też usiłować uciec od nieprzyjemnych wydarzeń.

• Zdolny/niezdolny do działania

• Adekwatność reagowania (brak tego  kryzys pogłębia się)

• Rutyna codzienna jest najlepszym wskaźnikiem

• Skala natężenia zaburzeń poznawczych

• w kryzysie aparat poznawczy klienta odbiera wydarzenie w kategoriach pogwałcenia, zagrożenia lub utraty kombinacji emocji/myślenia/zachowania;

• nasilenie irracjonalnego myślenia może wywołać u klienta obsesję na punkcie kryzysu, uniemożliwiającą logiczne myślenie na płaszczyźnie kryzysu jak i poza nim.

• Obszary:

• Fizyczny (pożywienie, woda, bezpieczeństwo, mieszkanie itp.)

• Psychiczny (samoocena, komfort emocjonalny, tożsamość)

• Stosunków społecznych (rodzina, przyjaciele, współpracownicy)

• Moralny/duchowy (poczucie osobistej prawości, wartości moralne, system przekonań)

• Przekroczenie granic - świadomość, że obecnie dzieje się coś złego,

• Zagrożenie - świadomość, że może coś złego się stać

• Utrata - świadomość, że coś złego się już wydarzyło

• Reakcje klienta na kryzys w aspekcie poznawczym:

• Zaburzenia koncentracji i uwagi (koncentracja na wydarzeniu kryzysowym)

• Trudności w rozwiązywaniu problemów i podejmowaniu decyzji

• Postrzeganie i interpretacja wydarzeń kryzysowych mija się z rzeczywistością

• Reakcje klienta na kryzys w aspekcie afektywnym:

• Adekwatny/nieadekwatny afekt

• Panowanie/niepanowanie nad emocjami

• Wahania nastroju

• Reakcje klienta na kryzys w aspekcie behawioralnym:

• Radzenie/nieradzenie sobie z kryzysem stosownie do okoliczności

• Rutyna zaburzone funkcjonowanie

Porównanie z przedkryzysowym poziomem funkcjonowania

• nie zawsze jest możliwe

• wyznaczenie stopnia odchylenia od właściwych klientowi poziomów funkcjonowania

• ustalenie czy funkcjonowanie ma charakter przejściowy czy chroniczny

FOS

• dostarcza nieskończonej liczby kombinacji trójwymiarowej oceny stopnia zaburzenia spowodowanego kryzysem

• koncentruje się na określonych obszarach funkcjonowania

• pozwala szybko ocenić klienta i opracować konkretne działania interwencyjne skierowane bezpośrednio na obszary stwarzające w danej chwili największe problemy

• łatwe do opanowania i umożliwia szybie i sprawne działanie

Zestaw X

1. Stadia żałoby wg. Schneidera (Transformacyjne stadia smutku po stracie)

Model:

• Kompleksowy, holistyczny promujący proces rozwoju osobistego na ile to możliwe w warunkach stresu, straty i smutku po niej

• Integruje fizyczne, poznawcze, emocjonalne, behawioralne i duchowe reakcje ludzi na stratę

• Strata:

• Zdarzenia wewnętrzne, systemy przekonań, procesy dojrzewania i starzenia się

• Łatwo rozpoznawalna np. śmierć, rozwód

Stadia	Charakterystyka
1. wstępna świadomość straty	- uświadomienie obejmuje wymiar: fizyczny, behawioralny, emocjonalny, poznawczy, duchowy - szok, zamęt, odrętwienie, niedowierzanie - emocje/uczucia jakich doświadcza człowiek w obliczu straty
2. próby ograniczenia świadomości straty przez ,,trzymanie się''	- koncentrowanie przez jakiś czas myśli i energii emocjonalnej na jakichkolwiek pozytywnych aspektach straty, na wykorzystaniu siły wewnętrznej i nadziei w celu ochrony równowagi - normalna metoda by wypróbować sprawdzone uprzednio sposoby pokonywania trudności, radzenia sobie ze stratą, frustracją, stresem, konfliktem - zapewnia czas do umieszczenia straty w odpowiedniej perspektywie, odnowienia zasobów energii i ograniczenia poczucia bezradności i rozpaczy - emocje: napięcie mięśni, zaburzenia snu, niezależność, poszukiwanie zamiennika, wiara w kontrolę wew., tęsknota, nieustanne powroty do tych samych spraw, euforia, targowanie się, poczucie winy
3. próby ograniczenia świadomości straty przez ,,odpuszczenie''	- uświadomienie sobie osobistych ograniczeń w odniesieniu do straty, rezygnacja z nierealistycznych celów, złudzeń, nieuzasadnionych założeń - uwolnienie się od zależności/przywiązania do utraconej osoby - przygotowanie gruntu pod przyszłe zachowania i postawy przystosowawcze - emocje: depresja, odrzucenie, niesmak, lęk, wstyd, pesymizm, autodestrukcja, cynizm, zapominanie, hedonizm - czasami rezygnacja ze swoich ideałów, przekonań i wartości
4. świadomość rozmiarów straty	- najboleśniejsza faza - bezradność, beznadziejność, skrajny smutek, deprywacja, bezbronność w radzeniu sobie ze stratą - emocje: wyczerpanie, ból, milczenie, zaabsorbowanie, smutek, poczucie samotności i bezradności, brak nadziei, perspektyw, strata egzystencjalna, pustka, słabość
5. kształtowanie perspektywicznego poglądu na stratę	- akceptacja faktu, że co się stało, nie odstanie się - nabieranie dystansu: - odkrywanie równowagi między negatywnymi i pozytywnymi aspektami straty - zyskiwanie perspektywy wobec rozmiaru i granic odpowiedzialności własnej i innych osób ze stratą - czas na pogodzenie się z przeszłością - emocje: cierpliwość, samotność, akceptacja, gotowość przebaczania, otwartość, refleksyjność, ukojenie, spokój
6. rozwiązywanie problemu straty	- smutek zanika gdy osoba jest w stanie dostrzec i włączyć się w działania nie związane ze stratą i kiedy nie jest to reakcja przeciw (odpuszczenie), ani identyfikacji z (trzymanie się) utraconą osobą - czas przebaczenia sobie, rekompensaty, zaangażowania, przyjmowania odpowiedzialności za działania i przekonania, dokończenie spraw i pożegnanie - zadbanie o siebie, spokój
7. przeformułowanie straty w kontekście rozwoju	- przezwyciężenie smutku po stracie bodźcem osobistego rozwoju - koncentrowanie się na: - odkrywanie bardziej potencjału niż ograniczeń - spojrzeniu na problemy jako wyzwanie - ponownym odczuwaniu ciekawości - szukaniu równowagi między różnymi aspektami własnego jestestwa - emocje: poszerzona świadomość zmysłowa, stanowczość, spontaniczność, cierpliwość, integralność/wypośrodkowanie, rozpoznawanie złudzeń, ciekawość i zwiększona tolerancja na ból
8. przekształcenie straty w celu osiągnięcia nowych poziomów zaangażowania	- osiągnięcie wyższych poziomów zrozumienia i akceptacji - podejście do życia z większą otwartością i gotowością do podporządkowania się konieczności wynikającej ze struktury życia - uwolnienie energii wyzwalającej nowe siły - z największej straty może wyniknąć przekształcenie dające większą zdolność rozwoju, niż mieliśmy uprzednio - zjawiska behawioralne i emocjonalne: świadomość wzajemnych związków między zjawiskami, bezwarunkowa miłość, kreatywność, głęboka empatia, koniec poszukiwań i zaangażowanie

2. Teoria chaosu i złożoności

• Wywodzi się z reguł dynamiki nieliniowej

• Opis zdarzeń, systemów, które wydawały się mieć charakter przypadkowy ale po bliższym przyjrzeniu się odsłaniał się u ich podłoża globalny porządek (nauki przyrodnicze)

• W odniesieniu do interwencji kryzysowej, teoria chaosu jest swego rodzaju teorią ewolucji

• Chaotyczna (kryzysowa) sytuacja ewoluuje w tryb „samoorganizujący się”, ilekroć krytyczna masa zbioru ludzi pojmuje, że nie dysponuje wzorcami czy przygotowanymi planami rozwiązania stojącego przed nimi problemu.

• Sytuacja kryzysowa wykracza poza znane rozwiązania alternatywne  pracownicy służb społecznych próbują radzić sobie z problemem  podejmują spontaniczne eksperymenty (metoda prób i błędów)  globalne wyjaśnienie kryzysu, ale też porażki, ślepe uliczki

• Eksperymentowanie może być bodźcem do przedefiniowania kryzysu w ramach nowych i rozbieżnych sposobów podejmowania problemu oraz do stworzenia nowych opcji radzenia sobie z nim

• „samoorganizowanie” - dochodzenie do uogólnionego poglądu na sytuację, co pozwala pragmatycznie dostrzec ukryty głębiej globalny porządek w obrębie tego, co uprzednio wydawało się być fundamentalnie chaotycznym nieładem

• Poszukiwanie porządku w sposób przypadkowy, bez planu i sprawdzania

• Kryzys może wydawać się typowym przejawem nierozwiązywalnego i chaotycznego impasu, to staranne zbadanie takiego kryzysu doprowadza do zrozumienia ważnego, głębokiego, a uprzednio nierozpoznanego przesłania globalnego.

• Rozpoznanie tego przesłania może dostarczyć bodźca, motywacji koniecznych do podjęcia pozytywnych/celowych działań zmierzających do złagodzenia problemu

• sytuacja kryzysowa zdarza się na zasadzie przypadkowości;

• wyjście z niej jest możliwe bez wiedzy teoretycznej o teoriach i kryzysie.

3. Definicja stresu.

Zestaw XI

1. Parafrazowanie wypowiedzi klienta.

2. Rola milczenia w wysłuchiwaniu.

3. Model przemiany psychospołecznej.

• Założenie: ludzie są sumą swoich genów i tego, czego nauczyli się w swoim środowisku społecznym

• Kryzysy mogą mięć związek z wewnętrznymi i zewnętrznymi (psychospołecznymi, społecznymi, środowiskowymi) trudnościami

• Cel:

• współpraca z klientem w ocenie wew. i zew. czynników przyczyniających się do kryzysu

• pomoc w wyborze skutecznych, alternatywnych dla ich obecnych zachowań, postaw i sposobów wykorzystania zasobów środowiskowych

• kryzys nie jest czysto wew. stanem rzeczy zachodzącym tylko wewnątrz jednostki (uwaga skierowana też na systemy wymagające zmiany: koledzy, rodzina, praca, religia, społeczność)

• nie można osiągnąć pozytywnych zmian, jeśli:

• nie ulegną zmianie społeczne systemy mające wpływ na klienta

• klient nie rozpozna dynamiki tych systemów i sposobu, w jaki wpływają na przystosowanie się do sytuacji kryzysowej i nie poradzi sobie z nimi.

• Zastosowanie: najwłaściwszy w sytuacji, w której klienta doprowadzono do stabilnego stanu.

• Działanie na jednostkę i jej otoczenie bo kryzys wynika z dysfunkcji wew. i zew.

Zestaw XII

1. Główne założenia i mity dotyczące gwałtu

ZAŁOŻENIA:

1. Gwałt nie jest aktem seksualnym

• gwałt, kazirodztwo, penetracja pochwy lub odbytu, wymuszony seks oralny, wymuszone dotykanie innych części ciała, wymuszona masturbacja i inne formy seksualnego nadużycia są aktami agresji, przemocy, przymuszenia lub świadomym egzekwowaniem władzy, dominacji i kontroli wobec innych osób, a nie wyrazem seksualności

• Gwałt jest aktem niesprowokowanym

• ofiary rzadko ,,dopraszają” się napaści seksualnej lub ją prowokują

• ludzie nie proszą o negatywne emocje będące skutkiem gwałtu lub innych form nadużyć seksualnych

• Każdy może stać się ofiarą gwałtu

• ofiary nadużyć seksualnych pochodzą ze wszystkich przedziałów wiekowych, ras, środowisk kulturowych, grup społecznych, płci i orientacji seksualnych

• Gwałciciele wywodzą się ze wszystkich środowisk społecznych.

• Liczba rejestrowanych przypadków napaści seksualnych jest znacznie zaniżona

• większość przypadków molestowania dzieci i kazirodztwa nigdy nie zostaje ujawniona

• 50-90% przypadków gwałtu lub usiłowania gwałtu nie zostaje zgłoszona

• Prawie wszyscy odnotowani sprawcy seksualnych nadużyć to mężczyźni, a większość ofiar - kobiety i dzieci

• 99% sprawców nadużyć seksualnych (USA) to mężczyźni w wieku 18 - 35 r.ż.

• Powrót do zdrowia ofiar znacznie ułatwia pełna empatii pomoc i zrozumienie ze strony bliskich im osób

• dla procesu terapeutycznego ważne są: akceptacja, szczerość, empatia, troska, zrozumienie bez dokonywania ocen.

• Gwałt wywołuje u ofiary najrozmaitsze pourazowe komplikacje psychiczne i behawioralne

• natężenie i czas trwania zespołu pourazowego zależy od:

• zdrowia i stabilności emocjonalnej przed urazem,

• używania narkotyków i alkoholu,

• depresji, problemów z samooceną,

• wyniszczających myśli wewnętrznych i rozmów z samym sobą.

• Niektórzy gwałciciele czerpią seksualne podniecenie z używania siły i agresywnego oporu ze strony ofiar

• Podważenie punktu 1, że gwałt nie jest aktem seksualnym

MITY:

1. Gwałt to seks

• gwałt to przemoc, zadawanie, cierpienia i zdarzenie zagrażające życiu, to coś całkowicie upokarzającego, jest ZŁY i NIEWYBACZALNY

• nie można jednak całkowicie oddzielić gwałtu od seksu, ponieważ jest osadzony w psychospołecznym kontekście seksu i skutkami gwałtu mogą być ciąża, choroba weneryczna.

• Kobiety mówią głośno o gwałcie, żeby się zemścić

• mity takie jak ten są:

• w naszej strukturze wygodne (ludzie nie chcą wierzyć, że gwałt miał miejsce),

• służą przerzucaniu winy ze sprawcy na ofiarę,

• są łatwiejsze do przyjęcia niż świadomość, że każdy może paść ofiarą gwałtu.

• Gwałt jest motywowany żądzą

• 2 stanowiska:

• chęć posiadania władzy, dominacja, kontrola, złość, zemsta, frustracja lub sadyzm

• motywacja gwałciciela ma pierwotnie charakter seksualny, a wykorzystywanie władzy ma być środkiem prowadzącym do celu.

• Gwałciciele to dziwaczni samotnicy

• badania nie wykazały żadnego takiego związku.

• Ofiary gwałtu prowokowały go lub chciały zostać zgwałcone

• praktycznie nie istnieje żaden udokumentowany przypadek, w którym kobieta wciągnęłaby mężczyznę w zgwałcenie jej

• (badania) to co ofiara robi bezpośrednio przed zdarzeniem ma niewiele/nic wspólnego z podjęciem przez gwałciciela decyzji o napaści

• Tylko złe kobiety bywają gwałcone

• ten mit jest jednym z jaskrawych przykładów ,,winić ofiarę”

• jeśli kobieta ma złą reputację, to gwałt jest usprawiedliwiony - BZDURA!

2. Mity dotyczące samobójstw.

1. Omawianie samobójstwa z klientem może go do niego popchnąć

• z reguły jest odwrotnie, rozmowa dostarcza poczucia ulgi, jeżeli rozmówca jest empatyczny i daje czas by zapanować nad sytuacją

• Klienci, którzy grożą samobójstwem, nie popełniają go

• znaczna ilość osób, która popełniła samobójstwo, groziła wcześniej, że to zrobi lub zdradzała taki zamiar

• Samobójstwo jest aktem nieracjonalnym

• prawie wszystkie samobójstwa i próby samobójcze są ABSOLUTNIE RACJONALNE z perspektywy popełniających je osób

• Ludzie popełniający samobójstwa są niespełna rozumu

• większość z nich to normalni ludzie, tylko bardzo przygnębieni, samotni, bezradni, pozbawieni nadziei, świeżo po stracie kogoś bliskiego albo zszokowani, rozczarowani, odepchnięci

• niewiele to szaleni i psychopaci

• Samobójstwo to skłonność rodzinna, te tendencje są dziedziczone

• nie jest to kwestia dziedziczności, raczej związane z wyuczeniem sytuacyjnym lub innymi zaburzeniami (np. depresją)

• Kto raz miał tendencje samobójcze, będzie je miał zawsze

• znaczna część ludzi w jakimś momencie rozważa odebranie sobie życia

• większość wyzwala się z tego i prowadzi satysfakcjonujące życie

• Kiedy ktoś popełni próbę samobójczą i przeżyje, zagrożenie znika

• jednym z sygnałów ostrzegawczych jest euforia następująca po epizodzie depresyjnym lub próbie samobójczej !!!

• Jeśli osoba o tendencjach samobójczych zaczyna być hojna wobec innych i rozdaje swoje dobra osobiste, jest to oznaka odnowy i ozdrowienia

• takie rozdawnictwo jest często tożsame z wypełnieniem swojej ostatniej woli.

• Samobójstwo jest zawsze aktem spontanicznym

• często jest bardzo starannie zaplanowane i przeprowadzone

3. Etapy/stadia smutku u osoby umierającej (model Kübler-Ross)

Model

• opiera się na bardzo ogólnych założeniach i nie można go stosować do każdego przypadku

• opracowany by dostarczyć umierającym sposobów przekazania swoim opiekunom i rodzinom tego, jak się czują i czego potrzebują

• opisuje emocje

Zaprzeczenie i izolacja	- typowa reakcja na uświadomienie sobie po raz pierwszy tego, że ma się wkrótce umrzeć - ,,nie to nie mogę być ja, to musi być jakaś pomyłka!'' - zdrowy mechanizm radzenia sobie z bolesną i trudną wiadomością - pacjent może odizolować się od osób i informacji mogących potwierdzić jego beznadziejny stan
Gniew	- ,,dlaczego ja?'' - osoba już nie jest w stanie zaprzeczyć, więc może pojawić się gniew, wrogość, wściekłość, zazdrość i uraza - normalny mechanizm przystosowawczy - rozpaczliwa próba zwrócenia na siebie uwagi, zażądania szacunku i zrozumienie oraz ustanowienia niewielkiej kontroli - oznaki gniewu typowe próby dopominania się o miłość i akceptacje
Targowanie się	- z lekarzami/Bogiem o przedłużenie życia, o jeszcze jedną szansę, o czas na zrobienie jeszcze jednej rzeczy - normalne usiłowanie opóźnienia śmierci - opiekun powinien starać się wydobyć niepokoje, leżące u podłoża tych zachowań (bo pacjent może mieć potrzebę uporania się z poczuciem winy lub inną, skrywaną emocją)
Depresja	- opinia lekarzy, fizyczne dowody, wygląd ciała i świadectwo zmysłów zmuszają pacjenta, by przyznał, że jego stan jest beznadziejny  poczucie straty (życia, kariery, pieniędzy, ukochanych osób) - pojawia się depresja: - reaktywna (reakcja na nieodwracalną stratę) - przygotowawcza (przygotowanie emocjonalne do wyrzeczenia się wszystkiego) - pacjentów należy traktować z miłością, troską, empatią - nie powinno się poprawiać humoru bo to mogło by przeszkodzić w oswojeniu się z sytuacją
Akceptacja	- zmęczenie, słabość, uporanie się ze smutkiem i zaakceptowanie sytuacji - cicha spokojna rezygnacja, zamknięcie się w sobie - rodzina i opiekunowie powinni okazać swoją miłość i wsparcie przez samą swoją obecność, trzymanie pacjenta za rękę lub spokojne reagowanie na jego potrzeby, życzenia

Zestaw XIII

1. Różnice między psychoterapią, a IK.

2. Rodzaje kryzysu:

3. Działania interwencyjne w przypadku osób dotkniętych przemocą.

Zestaw XIV

1. Komunikat ,,Ja'' w interwencji.

• W rozmowach unikamy przedstawienia problemów wprost, używając w tym celu oświadczeń „wywłaszczonych” ze sformułowaniu tj. „Mówi się, że…” - nieświadome/świadome uchylanie się od własnej odpowiedzialności za słowa lub unikanie uświadomienie sobie własnego stosunku do emocji związanych z problemem

• Zdania własne - zaczynające się od JA są w IK ważniejsze niż w innych rodzajach terapii (wobec klienta pozbawionego zdolności do działania interwent musi przyjąć postawę dyrektywną)

• Należy używać go oszczędnie (bo podstawowym zadaniem interwenta jest koncentrowanie się na kliencie a nie na sobie)

• Używając tego komunikatu musimy zdawać sobie sprawę z własnych myśli, uczuć i zachowań (bo klient może traktować nas jako wzór do naśladowania)

• W procesie wysłuchiwania klienta najbardziej pomocny jest komunikat typu JA, ponieważ możemy nim przekazać:

• że rozumiemy drugiego człowieka;

• wyrazić swoje stany myślowe;

• wyrazić swoje stany emocjonalne;

• wyrazić sądy wartościujące;

• dawać wzmocnienia pozytywne;

• stać na straży godności osobistej klienta.

2. Cechy samobójców:

3. Model poznawczy w IK.

• założenie: źródłem kryzysów jest fałszywa ocena zdarzeń lub sytuacji otaczających kryzys - a nie same wydarzenie lub sytuacje

• cel: pomoc w uświadomieniu sobie istoty wydarzeń lub sytuacji kryzysowych i zmianie poglądów oraz przekonań z tym związanych

• główna zasada: ludzie mogą uzyskać kontrolę nad życiowym kryzysem, zmieniając swój sposób myślenia (uświadomienie i zwalczanie irracjonalnych i autodestrukcyjnych sposobów funkcjonowania swego aparatu poznawczego, zachowanie i skoncentrowanie się na racjonalnych i samodoskonalących elementach tego aparatu)

• zastosowanie: najwłaściwsze, gdy klient został ustabilizowany i przywrócony do stanu względnej równowagi przedkryzysowej

• ludzie popadają w kryzysy bo fałszywie oceniają zdarzenia. Mogą odzyskać kontrolę nad zdarzeniami zmieniając sposób myślenia (uświadomienie sobie jednostronnych interpretacji głownie negatywnych)

Zestaw XV

1. Cechy samobójców:

• sytuacyjne

• wspólny bodziec: niedający się znieść ból psychiczny

• czynnik stresujący frustracja potrzeb psychicznych

• wolicjonalne

• dążenie do znalezienia rozwiązania

• cel: likwidacja świadomości

• afektywne

• emocje: poczucie beznadziejności i bezradności

• postawa wewnętrzna: ambiwalencja

• poznawcze

• stan poznawczy to zawężenie (wzorce myślenia są tak zawężone, że uniemożliwia to wyjście poza schemat)

• relacyjne

• akt interpersonalny: zakomunikowanie intencji (poinformowanie drugiej osoby, że decyzja o samobójstwie jest sensowna),

• działanie: prawo do wyjścia z sytuacji według własnej woli lub prawo do autonomicznej decyzji o sposobie wyzwolenia się z bólu

• seryjne

• zgodność wewnętrzna dotyczy wzorów radzenia sobie z trudnościami w ciągu całego życia (decyzja o popełnieniu samobójstwa jest logiczna i harmonizuje ze stylem życia oraz stosowanymi strategiami radzenia sobie z przeciwnościami).

2. Cechy kobiet maltretowanych:

• niskie poczucie własnej wartości (wielokrotne powtarzanie im, że są głupie);

• brak kontroli nad własnym życiem, brak wiary we własną zdolność podjęcia działań dla poprawienia swego małżeństwa;

• posiadanie historii doświadczeń bycia maltretowaną (akceptacja roli ofiary) lub przyglądania się na maltretowanie matki w dzieciństwie (przekonanie, że taki los kobiety);

• wstyd powodujący ukrywanie obrażeń fizycznych, izolacja od otoczenia;

• zależność - ,,zniosę wszystko by tylko moje potrzeby były zaspokojone'';

• pozbawienie zasobów osobowościowych, edukacyjnych i finansowych, które pozwoliłyby na wyrwanie się z tej sytuacji;

• wyidealizowane wyobrażenie o tym czym powinien być związek i łudzenie się na ,,zmianę'' mężczyzny;

• brak umiejętności komunikowania się (w zakresie upominania się o swoje prawa i uczucia)

• poczucie winy za nieprzestrzeganie reguł sztywnego systemu patriarchalnego;

• wiara, że miłość przejawia się w intensywnym związku seksualnym.

3. Komunikaty w interwencji.

1. Pytania otwarte

• Dają możliwość pełniejszej i bardziej znaczącej wypowiedzi

• Zaczynają się od słów co/jak albo dotyczą bliższego wyjaśnienia czy uszczegółowienia poprzednich oświadczeń

• Zachęcają do odpowiadania pełnymi zdaniami i na głębszym poziomie znaczeniowym

• Cel: wydobycie od klienta informacji o jego uczuciach, myślach, zachowaniach

• Wskazówki:

• Domagaj się opisu: „Powiedz mi proszę…”

• Koncentruj się na planach: „Co będziesz robił…”

• Unikaj pytań typu dlaczego - mało pożyteczne, skłaniają klienta do uzasadnienia i obrony swoich działań

• zasadność stosowania tego typów pytań

Pytania zamknięte

• Cel: uzyskanie konkretnych informacji

• Czy/kiedy/gdzie

• Stosowane zazwyczaj we wczesnej fazie IK, aby uzyskać konkretne informacje mogące pomóc interwentowi w szybkiej ocenie sytuacji

• Szczególnie przydatne w uzyskiwaniu zaangażowania i zobowiązania się do podjęcia działań

• Wskazówki:

• Domagaj się konkretnych informacji: „Kiedy wydarzyło się to po raz pierwszy?”

• Uzyskaj zobowiązanie: „Czy chcesz się spotkać z…?”

• Antypatia - subtelna metoda przymuszenia słuchacza do zgodzenia się z mówcą: „Czyż nie jest tak…?”

• Komunikacja niewerbalna

• Obserwować: postawę, gesty, mimikę, brzmienie głosu, ruchy oczu, rąk i nóg itp.

• Zwracać uwagę na to czy niewerbalne przekazy są spójne ze słownymi komunikatami klienta (informować o rozbieżnościach - pełne empatii zrozumienie tego wymaga)

• Unikać wyczytywania z języka ciała więcej niż niesie rzeczywisty przekaz

• Komunikat „JA”

• Komunikaty wywłaszczone

• złe, chybione np. wg obyczajów (forma bezosobowa)

• „Mówi się, że…” - nieokreślony nadawca

• Pluralis

• przygniatająca większość

• Komunikaty zagrażający

• podtrzymuje agresje, albo osoba czuje się zdominowana

Typy reakcji werbalnej	Opis	Przykłady
Minimalne reakcje werbalne	Werbalne odpowiedniki potakujących kiwnięć głową, które wskazują, że pomagający słucha	Mhm, tak, rozumie
Parafrazowanie (przeformułowanie)	Wypowiedź werbalna tożsama treściowo z wypowiedzią klienta, tylko sformułowana przez pomagającego innymi słowami	K: Miałem dziś okropny dzień P: Sprawy nie szły ci dziś dobrze
Sondowanie	Próba uzyskania bogatszej informacji na jakiś temat. Jest skuteczniejsza przy użyciu pytań otwartych	Powiedz mi o tym więcej Zastanawiam się nad… Porozmawiajmy o tym…
Odzwierciedlenie	Komunikowanie klientowi naszego rozumienia jego trudności i punktu widzenia. Możemy odzwierciedlać uczucia, treści nieopowiedziane wprost, pominięte lub uwypuklone	Bardzo cię złości, gdy traktują Cię jak dziecko Wydaje się, że jesteś bardzo zły na matkę
Klasyfikacja	Koncentrowanie się na podstawowej treści wypowiedzi klienta lub jej rozumieniu	Mam problem ze zrozumieniem tego, co mówisz, czy chodzi o to, że… Pogubiłem się w kwestiach … Czy możesz do tego wrócić?
Sprawdzanie	Ma miejsce kiedy pomagający stracił jedność postrzegania zachowań werbalnych i niewerbalnych lub ma jakieś przeczucie które wymaga sprawdzenia	Czuję że jesteś na mnie zły Czy możemy o tym porozmawiać Czy nie wydaje ci się, że… Podejrzewam, że znasz to uczucie…
Interpretowanie	Występuje wtedy, gdy pomagający uzupełnia wypowiedź klienta lub stara się mu pomóc w zrozumieniu jego ukrytych uczuć, ich związku z przekazem werbalnym oraz stosunku uczuć i przekazu do bieżącej sytuacji	K: Nie mogę się zmusić do napisania tego raportu. Bez przerwy odkładam to i teraz wisi to nade mną jak wyrok P: wydaje się, że nie znosisz sytuacji, kiedy musisz zrobić coś na co nie masz ochoty
Konfrontowanie	Polega na dostarczeniu klientów rzetelnej informacji zwrotnej o tym co naprawdę się dzieje	Dotyczące autentyczności np. czuje, że po prostu nie masz ochoty o tym mówić „Wydaje mi się, że w tym momencie coś udajesz” Dotyczące niespójności „Mówisz, że jesteś zły, ale się uśmiechasz
Informowanie	Przekazywanie klientowi obiektywnych informacji (bez doradzania)
Podsumowanie	Tworzenie syntezy tego, co zostało zakomunikowane w czasie spotkania i wyodrębnia główne tematy afektywne i poznawcze. Jest rodzajem klaryfikacji
Powtórzenie	Ma na celu zwrócenie uwagi klienta na daną rzecz

Werbalna	Niewerbalne
Zachowania pomocne
- używanie zrozumiałych słów - odzwierciedlanie i klasyfikowanie wypowiedzi klienta - głownie dotyczy kwestii uczuciowej, afektywnej - trafne interpretowanie - odwoływanie się do teorii - podsumowanie na użytek klienta - reagowanie na podstawowe przekazy - stosowanie wzmocnień werbalnych (mhm, rozumiem, tak) - nie można ich pomijać - zwracanie się do klienta po imieniu - podawanie stosownych informacji - odpowiadanie na pytania o własną osobę - adekwatnie się zachować, związek z tematem, anonimowość jest duża, ale niebezpieczna - czasami stosowanie humoru, aby zredukować napięcie - nieosądzanie i okazywanie szacunku - przydawanie zrozumienia wypowiedziom klienta - żeby klient lepiej zrozumiał, powiększanie pola rozumienia własnej osoby - formułowanie interpretacji na prośbę tak, aby wywołać autentyczne informacje zwrotne klienta	- upodabnianie tonu głosu do tonu klienta - ale nie papugowanie - utrzymywanie dobrego kontaktu wzrokowego - potakiwanie co jakiś czas głową - zachowywanie żywej mimiki - gestykulowanie od czasu -umiarkowane tempo mowy - pochylanie się ku klientowi - dotykanie od czasu do czasu klienta - postawa rozluźniona, otwarta - ufny ton głosu - uśmiechanie się w odpowiednich momentach - zachowanie bliskiego dystansu fizycznego wobec klienta
Zachowania niepomocne
- przerywanie - dawanie rad - prawienie kazań - przekupywanie - obwinianie - pochlebstwa - upominanie - usilne sondowanie i wypytywanie szczególnie pytanie dlaczego - ukierunkowanie, wymaganie - protekcjonalna postawa - nadinterpretacja - używanie niezrozumiałych dla klienta słów, żargonu - odbieganie od tematu - intelektualizowanie - nadmierne analizowanie - mówienie zbyt wiele o sobie -lekceważenie lub niedowierzanie		- zamykanie oczu - nieprzyjemny ton głosu - zbyt wolne/szybie tempo mowy - pośpieszne ruchy - niepatrzenie na klienta - siedzenie daleko od klienta i odwróconym do niego -szyderczy uśmiech - sroga mina - chmurne spojrzenie - kiwanie palcem wskazującym - rozpraszająca gestykulacja - ziewanie

Zestaw XVI

1. Teorie Caplana:

Kryzys

• stan powstający wskutek nieprzezwyciężonych przeszkód w osiągnięciu celów życiowych; przeszkód, których nie można usunąć na drodze znanych sobie zachowań (blokada życiowa)

• powoduje to stan dezorganizacji i zamieszania, w którym podejmowane są liczne próby nieudanych rozwiązań

• występuje po stracie, ale też ludzie popadają w ten stan w innych sytuacjach

• Źródłem przeszkód mogą być zarówno sytuacje, jak i zdarzenia;

• Głównym celem interwencji jest powrót do równowagi sprzed kryzysu zanim wystąpiła trauma

• Pozytywna rola sytuacji kryzysowych w rozwoju osobowości człowieka (w świetle teorii kryzysu zespoły psychopatologiczne stanowią naturalną fazę procesu adaptacji do nowych warunków środowiskowych);

• Z kryzysu można wyjść w stronę:

• przewlekłej choroby lub śmierci (próba samobójcza)

• adaptacji pozytywnej (tzw. dezintegracja pozytywna)

• Człowiek dokonuje przewartościowania świata

• Stan który prowokuje człowieka do nowości (nowe funkcjonowanie)

• zmusza organizm do przeciwstawienia się sytuacji stresowej (stresorom) poprzez mobilizację mechanizmów obronnych

• w trakcie kryzysu zmiany zachodzą w tych sferach osobowości i w nich dokonuje się też diagnozy

• 2. Rola oceniania w interwencji.

• W sześcioetapowym modelu interwencji ocenianie jest wszechobecne

• nieformalna procedura, ciągle przewijające się i zamierzone działanie prowadzącego interwencję.

• Ocena stanu człowieka w sytuacji kryzysowej to podstawa, na której opiera się IK

• Ma ono decydujące znaczenie ponieważ pozwala ustalić:

• Natężenie kryzysu;

• Stan emocjonalny klienta;

• Poziom jego zdolności lub niezdolności do działania;

• Dostępne możliwości - mechanizmy radzenia sobie z trudnościami, systemy wsparcia i inne zasoby klienta;

• Stopień w jakim klient zagraża życiu - swojemu i innych osób.

3. Rodzaje działania w interwencji.

Zestaw XVII

1. Teoria psychoanalityczna Freuda i socjologiczna Durkheima w wyjaśnieniu samobójstw

Durkheim (podejście socjologiczne)

• główne czynniki determinujące zachowania samobójcze:

• społeczna agresja i relacje ze społeczeństwem

• 4 typy samobójstw:

• Egoistyczne - brak integracji lub identyfikacji z grupą

• Anomiczne - poczucie odosobnienia i utraty kontaktu z normami i wartościami społecznymi

• Altruistyczne - tj. harakiri lub samobójcze ataki ekstremistów, związane z solidarnością społeczną

• (Fukimura) Umieranie z godnością - decyzja o śmierci w obliczu bolesnej i nieuleczalnej choroby.

Freud (podejście psychodynamiczne)

• Zachowania samobójcze wyzwalają się pod wpływem wew. konfliktów, które powstają, gdy człowiek dostarcza silnego stresu psychicznego

• Stres jest skutkiem:

• Regresji do bardziej prymitywnego stanu ego

• Tłumienia agresywnych uczuć wewnątrz, przeciwko sobie samemu

• W skrajnych przypadkach pragnienie autodestrukcji jest silniejsze niż chęć wyładowania się na innych

• Stan zaburzenia równowagi, towarzyszący kryzysowi, można zrozumieć sięgając do nieświadomych myśli i minionych doświadczeń emocjonalnych klienta;

• Pewne zaburzenia, traumy z okresu wczesnego dzieciństwa są głównym wyjaśnieniem przyczyn, dla których dane wydarzenie staje się kryzysem;

• Leczenie słowem, poprzez rozmowę, bazując na materiale słownym dostarczanym przez klienta/pacjenta.

• Sublimacja - zawieszenie popędu, dzięki temu mamy ciekawość poznawczą, powstają dzieła

• Problemy na styku świadomości/nieświadomości

• Problemy wywodzą się z frustracji potrzeb (istotna rola dzieciństwa)

• Sięgnąć do dzieciństwa, nieświadomości by określić problemy

• Trauma rozwija się na miejsce i psychikę (co w danym momencie myślimy), nie da się tego ograniczyć do realnej sytuacji

2. Obszary życia, w których objawia się kryzys.

3. Skutki molestowania seksualnego dzieci.

URAZ PSYCHICZNY I JEGO NASTĘPSTWA:

• objawy ściśle związane z depresją, lękiem, wstydem i upokorzeniem

• zespół stresu pourazowego

• podatność na dokonywane na nich nadużycia seksualne w wieku dorosłym

• wiktymizacja wtórna lub powtórzenie nadużycia poprzez odtwarzanie przez ofiarę fizycznej, emocjonalnej lub seksualnej napaści doznanej w dzieciństwie

• kłopoty emocjonalne - podatność na izolację społeczną, skłonność do zachowań dewiacyjnych (kradzieże, kłamstwa), chęć przebywania w towarzystwie innych nieprzystosowanych rówieśników

• niska samoocena, złe wyobrażenie własnego ciała, nadaktywność, myśli samobójcze i skrajne,

• barykadowanie się w swoich pokojach lub ukrywanie, próby odgrodzenia się od prześladowców, ucieczki z domu, oddawanie się prostytucji

• trudności z koncentracją, zachowania agresywne, wycofanie społeczne, dolegliwości somatyczne, nadmierne podporządkowanie, tendencje antyspołeczne, regresja behawioralna, uogólnione stany lękowe

• nadmierna masturbacja, czasem publiczna

• nieadekwatna do wieku wiedza o zachowaniach seksualnych

• długotrwałe skutki nadużyć seksualnych już w dorosłym życiu:

• PTSD

• zahamowanie, introwersja społeczna, nadwrażliwość interpersonalna

• depresja, alienacja

• słabsze zdrowie (więcej problemów fizycznych i psychicznych)

• nękające uczucie wstydu i podatność na bycie ofiarą w różnych sytuacjach

• kompulsywność zachowań seksualnych, sadomasochistyczne fantazje seksualne, problemy z identyfikacją seksualną, utrata zainteresowania seksem

• bycie ofiarą gwałtu, maltretowania, nadużyć seksualnych i innych form przemocy fizycznej i psychicznej

• skłonność do nałogów i myśli samobójczych

Zestaw XVIII

1. Sześcioetapowy model IK

OCENIANIE : Dalekosiężne, ciągłe, dynamicznie postępujące przez cały czas trwania kryzysu, określające obecne i przeszłe kryzysy sytuacyjne klienta w kategoriach jego zdolności do radzenia sobie z trudnościami; stopnia zagrożenia; zdolności lub niezdolności do działania oraz służące do wyrobienia sobie poglądu na typ postępowania, jakie powinno być podjęte przez interwenta.
WYSŁUCHIWANIE - zajmowanie się klientem, obserwowanie, rozumienie i reagowanie z empatią, szczerością, szacunkiem, akceptacją, troską i bez osądzania:		DZIAŁANIE - zaangażowanie się w interwencję w sposób niedyrektywny, dyrektywny lub kooperatywny - w zależności od oceny stanu klienta i możliwości wykorzystania wsparcia środowiskowego:
Zdefiniuj problem - z punktu widzenia klienta; - wykorzystuj słuchanie aktywne z pytaniami otwartymi włącznie; - zwracaj uwagę na werbalne i niewerbalne komunikaty klienta; Zapewnij klientowi bezpieczeństwo - oceń powagę zagrożeń psychicznego i fizycznego bezpieczeństwa klienta w kategoriach niebezpieczeństwa dla życia i całkowitej utraty możliwości działania; - oceń przeżycia klienta i jego sytuację, jeżeli to konieczne, uświadom mu jakie są alternatywne zachowania dla impulsywnych zachowań destrukcyjnych; Zapewnij wsparcie - przekonaj klienta, że interwent jest rzeczywiście osobą wspierającą; - przekaż troskliwe, pozytywne, nieosądzające, akceptujące, osobiste zaangażowanie w jego sprawę;		Rozważ możliwości - pomóż klientowi w poszukaniu dostępnych mu w danej chwili wyborów; - pomóż w znalezieniu wsparcia w danej sytuacji (osoby znane klientowi, które mogą interesować się jego losem i stanowić źródło pomocy); - wskaż sposoby radzenia sobie z trudnościami (działania, zachowania, zasoby środowiskowe, których klient może użyć do pokonania obecnego kryzysu) - nakłoń do pozytywnego i konstruktywnego myślenia (ułatwi to modyfikacje spojrzenia na problem i zmniejszy poziom lęku i stresu); Ułóż plan - pomóż klientowi w opracowaniu realistycznego, krótkoterminowego planu, w którym wskaże dodatkowe źródła wsparcia i określi mechanizmy radzenia sobie z trudnościami (coś konkretnego i pozytywnego co klient może wykonać od raz); - plan powinien obejmować konkretne działania, które klient może zrozumieć i uznać ze własne; - uwzględnij rzeczywiste zdolności do radzenia sobie z trudnościami; - planuj wspólnie z klientem (poczucie współautorstwa) - podstawowa sprawa - zachowanie przez klienta kontroli i poczucia niezależności - wprowadzenie w życie planu ma przywrócić klientowi poczucie kontroli nad własnym życiem i zapobiec uzależnieniu się od pomocy innych. Skłoń klienta do zobowiązania się do działania - pomóż klientowi zaangażować się w zdecydowane, pozytywne działania, które może on uznać za swoje i realistycznie sfinalizować je lub zaakceptować; - skłoń do zwerbalizowania planu; - przed zakończeniem sesji uzyskaj od klienta uczciwe, bezpośrednie i stosowne zobowiązanie do współdziałania - sprawdzaj czynione postępy przez klienta i przygotuj sprawozdanie.
Kontinuum działań prowadzącego IK
Działanie niedyrektywne	Współpraca z klientem		Działanie dyrektywne
Klient zdolny do działania	klient częściowo zdolny do działania		klient niezdolny do działania
Próg jest inny dla każdego klienta Poziom działania/zaangażowania interwenta może znajdować się w każdym miejscu tego kontinuum, w zależności od rzetelnej i realistycznej oceny stopnia zdolności klienta do działania Bezpieczeństwo - główne zagadnienie całego procesu interwencji

2. Teoria chaosu.

3. Kryzys, PTSD, ASD.

Charakterystyka kryzysu:

• Jednoczesne występowanie zagrożeń i okazji

• Kryzys jest zagrożeniem - może przytłoczyć  zachowania patologiczne (zabójstwo, samobójstwo)

• Kryzys jest okazją - cierpienie zmusza do szukania pomocy

• Reakcje na kryzys:

• Samodzielne poradzenie sobie  czerpanie siły z doświadczenia (pozytywna zmiana i rozwój)

• Wypieranie raniących zdarzeń ze świadomości

• Załamanie się (niezdolność do dalszego życia jeśli nie otrzymają natychmiastowej pomocy)

• Złożona symptomatologia

• Nie jest zwykłą sytuacją

• Nie działa na zasadzie przyczyna-skutek

• Zalążek rozwoju i zmiany

• Lęk  dyskomfort  bodziec do zmian

• Lęk musi osiągnąć stan wrzenia, zanim człowiek gotowy jest przyznać, że problem wymknął się spod kontroli

• Żadnego panaceum czy „naprawy od ręki”

• Szybka poprawa rzadko następuje w przypadku problemów trwających od dłuższego czasu

• Leki  tłumienie bolesnych reakcji  pogłębienie kryzysu

• Konieczność dokonywania wyboru

• Unikanie wyboru jest wyborem (destrukcyjny, negatywny)

• Wybór jakiegoś działania zawiera ziarno rozwoju, dalej szanse ustanowienie sobie celów i zaplanowania podjęcia walki z problemem

• Uniwersalność i wyjątkowość

• Uniwersalny bo w określonych okolicznościach nikt nie jest całkowicie odporny na załamanie

• Wyjątkowy bo co jednym udaje się przezwyciężyć, innym może się nie powieść w praktycznie identycznych okolicznościach

Kryzys wg Sękowej

• Stan psychiki w sytuacji zew., która ma charakter przełomowy, rozstrzygający, zwrotny, w której dochodzi do rozstrzygnięcia stanu zdrowia człowieka, jakości jego życia, relacji z otoczeniem, dalszego rozwoju

Objawy kryzysu:

• Zmienność nastrojów

• Zaburzenie rutyny

• Zaburzenie koncentracji, uwagi

• Objawy psychosomatyczne: bóle głowy, bezsenność, utrata apetytu, zaburzenia łaknienia, bóle brzucha

• Izolacja

• Apatyczność, bierność

• Drażliwość

• Zamknięcie w przeszłości

• Unikanie miejsc związanych z traumatycznym przeżyciem

• Natrętne, powtarzające się wspomnienia

• Flashback

• Specyficzna niepamięć

• Poczucie pustki

• Nadmierna czujność

Kryzys zjawiskiem ograniczonym w czasie (6-8 tygodni), ale może się przekształcić w serie nawracających się przełomów transkryzysowych

PTSD:

• zespół stresu pourazowego (występuje co najmniej 1 miesiąc po urazie);

• zdarzenia kryzysowe mają źródło w nawracającym działaniu pierwotnego czynnika stresującego

• zaburzenie lękowe spowodowane przez stres o dużej sile, powodujący kryzys psychiczny, przekraczający ludzkie przeżywanie;

• opóźniona lub przedłużona reakcja;

• początek zaburzenia występuje po okresie latencji

• przebieg ma charakter zmienny, ale w większości przypadków można oczekiwać ustąpienia objawów;

• czynnikami predysponującymi mogą być zaburzenia osobowości lub wcześniejsze dekompensacje nerwicowe.

• Warunki, jakie musi spełniać osoba, aby można było u niej stwierdzić PTSD:

• Przeżycie traumatycznego zdarzenia

• Osoba nie przestaje przeżywać ponownie tego zdarzenia w przynajmniej 1 ze sposobów:

• Nawracające natrętne i przygnębiające wspomnienia związane ze zdarzeniem

• Powtarzające się koszmary nocne dot. zdarzenia

• Epizody „flashback” mogące obejmować wszystkie rodzaje zmysłowych halucynacji lub omanów powodujących oderwanie się człowieka od rzeczywistości i działanie oraz odczuwanie tak, jakby zdarzenie rozgrywało się na nowo

• Intensywny stres psychiczny w momencie kontaktu z sygnałami zew. lub wew., które symbolizują, przypominają pewne aspekty urazu

• Fizjologiczne reakcje na wydarzenia symbolizujące pewne aspekty urazu

• Uporczywe unikanie bodźców:

• Unikanie myśli, rozmów, uczuć związanych z urazem

• Unikanie zajęć, ludzi, sytuacji budzących wspomnienie urazu

• Nie możliwość przypomnienia sobie istotnych aspektów zdarzenia

• Znaczne osłabienie zainteresowania istotnymi obszarami życiowych działań

• Poczucie oderwania emocjonalnego i społecznego dystansu wobec innych

• Odrętwienie ogranicza jej życie uczuciowe

• Poczucie braku perspektyw na karierę, małżeństwo itd.

• Uporczywe objawy zwiększonego pobudzenia układu nerwowego, których nie wykazywała przed urazem

• Trudności z zasypianiem/częste budzenie się

• Drażliwość/wybuchy złości

• Trudności z koncentracją

• Nieustanne wypatrywanie rzeczywistych/wyimaginowanych zagrożeń niemających odzwierciedlenia w rzeczywistości (nadczujność)

• Wyolbrzymione reakcje przestrachu na minimalne bodźce

• Zaburzenie to powoduje klinicznie istotne upośledzenie w życiu społecznym, zawodowym itd.

ASD:

• zespół ostrego stresu - występuje do miesiąca czasu po urazie i trwa kilka dni;

Zestaw XIX

1. Co to jest gwałt?

2. Co to jest kryzys?

3. Mechanizmy i teorie przemocy (wybrać i opowiedzieć o 3).

Mechanizmy psychospołeczne i kulturowe:

• główny mechanizm: przekonanie o męskim panowaniu (skutek funkcjonującego od dawna seksistowskiego, paternalistycznego ładu społecznego, który nagradza agresywne zachowanie mężczyzn, lecz oczekuje od kobiet pasywności o podporządkowania)

• Problem władzy punktem zapalnym

• W przekonaniu mężczyzny kobieta ma być posłuszna, łagodzić nieporozumienia, wykonywać tradycyjne obowiązki domowe i pełnić rolę pomocniczą.

• Przemoc jest skutkiem złożonych interakcji pomiędzy czynnikami społecznymi, kulturowymi i psychologicznymi

• 20 teorii maltretowania kobiet:

1. Związków emocjonalnych

• Zaburzenia i zerwania związków emocjonalnych we wczesnym dzieciństwie (gniew, lęk, smutek itd.) zmniejszają jego zdolność do nawiązywania opartych na zaufaniu stosunków z innymi ludźmi w życiu dorosłym

• Istotny związek między przemocą w małżeństwie a liczbą zdarzeń o charakterze separacji lub utraty jakich doświadczyli sprawcy i rodziny, z których pochodzili, a także zaburzonymi wzorcami opiekuńczymi rodziców sprawcy

• Przykład: mężczyźni, dla których rodzice nie stanowili oparcia, byli napastliwi, cierpieli biedę lub w inny sposób nie mogli sprostać zadaniu wychowania dziecka, mogą być podatni na lęk przed odrzuceniem lub osamotnieniem.

• Kontrola przez wymuszenie

• Terroryzm małżeński  taktyki pokrewne praniu mózgu (izolacja społeczna, fizyczna, dyktowanie ofierze sposobu spędzania czasu, oskarżanie, poniżanie)  procedury służą sprawcy do pogłębiania uzależnienia ofiar od siebie (szczególnie niebezpieczny)

• Wzmocnienie kulturowe

• przemoc jest wszędzie: począwszy od dziedzictwa kulturalnego po rodzinę

• przede wszystkim interes narodowy - siła jest głównym narzędziem podtrzymywania struktury społecznej i demonstrowania istnienia narodu, i ten pogląd został rozciągnięty na rodzinę przez co najmniej ciche przyzwolenie państwa

• rodzina ponad jednostkę, mężczyzna ponad kobietę, dorosły ponad dziecko

• kontrola to bezpośredni, ciągły, spersonalizowany i skuteczny sposób utrzymania w stanie nienaruszonym dotychczasowego porządku społecznego państwa

• mężczyzna nie jest w stanie potwierdzić swojej nadrzędnej pozycji poprzez umiejętności zawsze pozostaje mu przewaga fizyczna dla zachowania dominacji

• Teoria wymiany

• sprawcy biją, bo mogą to robić; tak długo jak będą czerpać z tego korzyści, przemoc będzie stosowana jako metoda zapewnienia sobie kontroli.

• Feministyczna

• Maltretowanie jest tylko 1 z rezultatów struktury, która przyzwala na gwałt, kazirodztwo, prostytucję i innych seksistowskich restrykcji mających utrzymać kobietę na pozycji służebnej

• Kobiety nie osiągnęły politycznej, ekonomicznej i społecznej niezależności umożliwiającej im opuszczenie związków, w których są maltretowane

• Nawoływanie do całkowitej restrukturyzacji społecznej celem wyeliminowania nierównego podziału władzy, którego beneficjentem są mężczyźni i który pozwala im na maltretowanie kobiet

• Wewnątrzosobnicza

• Zaburzenia osobowości, zaburzenia koncentracji uwagi, psychozy, urazy wewnątrzczaszkowe i nadużywanie substancji psychoaktywnych mogą przyczynić się do wybuchów agresji i wściekłości

• Uczenia się

• Stosowanie i akceptowanie przemocy fizycznej i psychicznej są zachowaniami warunkowymi i wyuczonymi

• Wyuczona bezradność:

• Bycie świadkiem/doświadczać maltretowania, nadużyć, molestowania

• Stereotypy ról seksualnych, sztywne tradycje uczą dziecko, że losem rządzą zew. autokratyczne siły

• Masochizm

• Teoria psychoanalityczna

• Przestarzała, nie ma dowodów empirycznych na to, że czerpanie erotycznej przyjemności z bólu jest cechą stwierdzaną u maltretowanych kobiet

• Gniazd ekologicznych

• w ekosystemie funkcjonują 4 warstwy zmiennych: doświadczenia indywidualne, system rodzinny, warstwa społecznościowo -rówieśnicza, socjopolityczna nierówność płci.

• Socjobiologia

• adaptacja ewolucyjna wymaga agresji dla przetrwania

• agresja wobec każdego, kto zagraża szansom przetrwania  rozmnażania

• Dlaczego samiec atakuje obiekt, który chce posiadać, zamiast atakować innego samca próbującego wtargnąć na jego terytorium

• Systemów

• znęcania się nie można przypisać standardowej dychotomii ofiara - sprawca;

• raczej trzeba mówić o przemocy małżeńskiej i związku maltretującym, stosownie opisujących maltretowanie jako część systemu, w którym istnieje przemoc

• przemoc jest nieadaptacyjnym ale skutecznym sposobem utrzymania systemu w homeostazie

• poprzez uczenie się i sztywno spolaryzowane role dla obu stron system jest w stanie podtrzymywać swoje istnienie

Zestaw XX

1. Deformacje poznawcze u samobójców wg. Beck'a:

1. wszystko albo nic - postrzeganie swoich doświadczeń, osiągnięć, cech osobowości w sposób dychotomiczny (czarne albo białe);

2. katastroficzność - skłonność do wyolbrzymiania swoich trudności; źródło niepokoju

3. nadmierne uogólnienia - skłonność do wyciągania ogólnych konkluzji na podstawie pojedynczych faktów, przekonanie, że pojedyncze negatywne doświadczenia będą się ustawicznie powtarzać

4. selektywne abstrahowanie - wybiórcze unikanie pewnych doświadczeń i informacji, które mogą podważyć przekonanie o beznadziejności sytuacji

5. wyciąganie arbitralnych i negatywnych wniosków - mimo braków dowodów:

1. ,,czytanie w myślach” (inni wiedzą o czym człowiek myśli),

2. ,,negatywne przewidywanie” (oczekiwanie nieszczęść i klęsk);

6. powiększanie negatywnych doświadczeń i pomniejszanie pozytywnych  poczucie niższej wartości

7. rozumowanie oparte na emocjach - własne emocje są dowodem rzeczywistej sytuacji np. czuję się winna więc jestem zła;

8. twierdzenia ,,powinno się” i ,,musi się”  niemożność sprostanie im  poczucie winy, niepokój, gniew

9. tworzenie własnej, błędnej tożsamości - opartej na wadach, uchybieniach i niepowodzeniach „Miarą człowieka są błędy, które popełnia”

10. wiązanie ze sobą doświadczeń, które nie mają nic wspólnego;

11. dychotomiczny styl myślenia - przekonanie, że nie można stracić kontroli nad żadnym nawet błahym doświadczeniem;

12. skłonność do ustawicznego porównywania siebie z innymi  poczucie własnej wartości uzależnione od porównywania się z innymi

13. dyskwalifikowanie własnych pozytywnych cech „tak ale..”

14. hołdowanie przekonaniu, że życie powinno być sprawiedliwe, szczęśliwe a nieszczęście przychodzi do tych, którzy go oczekują.

Jednostka powinna nauczyć się monitorować procesy poznawcze i usuwać zniekształcenia. Już sama świadomość ich występowania i negatywnych konsekwencji może doprowadzić do ich wyeliminowania

2. Kryzysy rozwojowe Eriksona.

Stadium rozwoju	Kryzys rozwojowy		Określona wartość jako znak osiągnięcia danego stadium.
Niemowlęctwo	Zdobywanie zaufania - brak zaufania	- zaspakajanie potrzeb  poczucie bezpieczeństwa - zaniedbywanie, choroby - brak p.b.	Nadzieja
Wczesne dzieciństwo 2-3 r.ż.	Poczucie autonomii - wstyd niepewność	- spełnianie każdej zachcianki (egocentryczne dziecko) - kontrolowanie własnego ciała	Siła woli
Okres zabaw 4-5 r.ż.	Rozwijanie inicjatywy - poczucie winy	- identyfikacja z własną płcią - rozwój procesów poznawczych - inicjatywa (wzmocnienie pozytywne, pochwała, aprobata) - poczucie winy (krytyka, ośmieszanie, kary)	Osiąganie wartościowych celów
Okres szkolny 6-12 r.ż.	Pracowitość - poczucie niższości	- różne zainteresowania i aktywności, - początek rozwoju moralnego i samooceny - wygórowane oczekiwania, krytyka	Współzawodnictwo
Dorastanie 13-18 (20) r.ż.	Poczucie tożsamości - zagubienie roli	- tożsamość roli seksualnej, rozwój emocjonalny, społeczny, moralny - próba uzyskania własnej tożsamości - wiem na czym polega moja rola, znaczenie w świecie - aby określić siebie musze negować innych - bunt zgeneralizowany (nieświadomy - niebezpieczny - utożsamia się z normami aspołecznymi) - bunt pozytywny (przeciwko czemuś konkretnemu) - tożsamość rozproszona (nie zastanawiam się nad rolami jakie spełniam)  lustrzana (czyste powielanie tego co w kulturze mi się podoba)  moratoryjna (element krytyczny, wybiórcze traktowanie)  dojrzała (kreowanie rzeczywistości przez krytyczne odnoszenie się do nie, istniej trzon identyfikacji) - bunt ODD - zespół opozycyjno-buntowniczy: dziecko młodsze, tendencja do nieposłuszeństwa, dziecko prowokuje do reakcji)	Zdolność podejmowania zadań
Młodość 20-30 r.ż.	Bliskie kontakty - izolacja	- wykształcenie relacji intymnych + określenie stylu życia z partnerem - zachowanie swojej tożsamości w związku + kompromis - kompleks homara - skorupa zbudowana na postawie ważnych ludzi, skorupa pęka  bunt, przez chwile jest bezbronny zanim powstanie nowa skorupa	Miłość
Dorosłość 30-50 r.ż.	Tworzenie czegoś - stagnacja	- troska o innych, ale też rutyna obowiązków	Troska o innych
Dojrzałość 50 +	Integralność ego - rozpacz	- nauka życia z własną fizycznością - dokonanie bilans, postawa wobec starości	Mądrość

3. Żałoba w szkołach

• Natychmiastowa pomoc dla nauczycieli/uczniów

• Sesje indywidualne/grupowe (wyrażanie emocji, dyskusje na temat wydarzenia, czasowe zwolnienie z zajęć)

• Zapewnienie pomocy specjalistów

• Praca z rodzicami

• Wizyty domowe, telefoniczne rozmowy

• Szkolny personel służb społecznych powinien:

• Zdobyć wiedzę o procesie żałoby

• Pozwolić na okazywanie smutku po stracie

• Dać czas na żałobę

• Być gotowym by wysłuchać osoby chcące porozmawiać o tym co się wydarzyło

• Zrozumieć, że reminiscencje są niezbędne

• Udzielać wsparcia wszystkim uczniom

• Zdawać sobie sprawę, że radzenie sobie z bólem jest sprawą indywidualną i wymaga czasu

• Utrzymywać stały kontakt z uczniami (nie dopuścić do tego by zamknęli się w sobie)

• Zorganizować grupę wsparcia

• Dać do zrozumienia, że nikt nie będzie musiał borykać się ze swoimi problemami

4. Co to jest somatyzacja.

• objaw lub zaburzenie z grupy nerwic.

• Charakteryzuje się obecnością dolegliwości sugerujących obecność choroby somatycznej, przy równoczesnym braku innych przesłanek chorobowych w badaniach laboratoryjnych, obrazowych i badaniu fizykalnym.

• W rzeczywistości są one wyrazem zaburzeń układu autonomicznego związanego z nieuświadomionym lękiem i napięciem.

• Do "klasycznych" dolegliwości należą:

• kołatania serca

• kłucie/bóle serca

• duszności

• drżenie rąk

• dolegliwości bólowe o nieznanym pochodzeniu

• bóle brzucha

• wymioty/nudności

• ściskanie w gardle/gula w gardle.

• szumy w uszach

• omdlenia/zasłabnięcia

Zestaw XXI

1. Smutek u Dutra.

2. Wysłuchiwanie.

3. Interwencja kryzysowa u osób wykorzystanych seksualnie - sposoby.

U DZIECI:

1. Terapia indywidualna

• ocena przypadku obejmuje szczegółową dokumentację zdarzeń związanych z nadużyciem, w dokładnym ustaleniu faktów zalecana jest terapia zabawą, bo charakterystyczne zachowania jakie mogą wykazywać podczas zabawy dzieci molestowane to:

• niedojrzałość rozwojowa (opóźnione w stosunku do nienapastowanego seksualnie dzieci wiekiem zabaw; utrata nowych umiejętności do zabaw; niezdolność do nabycia umiejętności odpowiednich do wieku)

• sprzeciw i agresja (upośledzone/agresywne zachowania w zabawie)

• wycofanie się i pasywność (unikowe, lękliwość, izolacja, bierność, rozproszenie uwagi)

• samoponiżanie i autodestrukcja (niska samoocena)

• nadczujność (dziecko oczekuje ukarania i poszukuje sygnałów grożących niebezpieczeństwem z zewnątrz)

• nieadekwatne do wieku zachowania seksualne (społecznie nieakceptowane aktywności seksualne)

• Potrzeba afirmacji i bezpieczeństwa

• umiejętność redukowania lęku i strachu (łagodne i dyrektywne zachęcanie dziecka do otworzenia i omówienia zdarzeń w bezpiecznie ujętych ramach materiałów do zabawy np. lalki, rysowanie)

• Odzyskiwanie poczucia kontroli nad własnym życiem

• środki terapeutyczne, które ułatwiają wyzbyciu się złości to malowanie, rysowanie, lepienie z gliny, pisanie i uczenie się werbalizacji emocji.

• Edukacja

• wyjaśnianie kim są dorośli sprawcy i czym jest seks;

• dziecko powinno wiedzieć, że dorosły popełnił błąd, a nie ono;

• trening asertywności dla dzieci które przeszły molestowanie (umiejętność powiedzenia NIE).

• Teatr kukiełkowy

• Profilaktyka

• działania zapobiegawcze w szkołach i rodzinach mogą znacznie przyczynić się do zmniejszenia skutków nadużyć, ucząc je i ich opiekunów skutecznego radzenia sobie z zagrożeniem, zanim dojdzie do nadużycia

• programy wdrażać już od pierwszych klas i kontynuować w kolejnych latach szkolnych

• wysiłki zmierzające do zapobiegania gwałtom są bardziej skuteczne, jeśli podejmowane są w ramach dobrze zorganizowanych, systematycznych, interaktywnych, długotrwałych i dynamicznych interwencji edukacyjnych

• zbieranie wywiadu od dziecka (nagranie przez specjalistę od dzieci)

• przygotowanie dziecka do składania zeznań

• poradnictwo

• wizyty domowe

• zapobiegania wtórnemu skrzywdzeniu

• terapia dla sprawców

U DOROSŁYCH:

1. Grupy terapeutyczne i grupy wsparcia - rozmowa i omówienie, poczucie mniejszego naznaczenia i wyizolowania.

2. Najlepsze wsparcie dla kobiet wykorzystanych seksualnie dają: pielęgniarki zajmujące się urazem po gwałcie i siostry ofiar.

Zestaw XXII

1. Różnice między psychoterapią a IK.

Interwencja Kryzysowa	Psychoterapia
Diagnoza:
selekcyjna (niepełna, mało rozbudowana), szybka selekcyjna ocena kryzysu	pełna ocena diagnostyczna
Leczenie
Ukierunkowane na to, co w kliencie zostało zaburzone przez wydarzenie traumatyzujące	Ukierunkowane na podstawowe przyczyny leżące u podłoża zaburzeń; obejmuje całą osobę
Metody
Znajomość technik służących do natychmiastowego opanowania skutków urazu powodującego kryzys	Znajomość technik służących do systematycznego osiągania wielu celów krótko-, średnio- i długoterminowych
Plan działania
Indywidualne podejście ukierunkowane na konkretny problem mające na celu natychmiastowe zaspokojenie potrzeb, konieczne do złagodzenia objawów kryzysu	Zindywidualizowane podejście całościowe mające na celu zaspokojenie potrzeb długoterminowych
Ocena wyników
Behawioralne sprawdzenie rezultatów terapeutycznych w zakresie powrotu klienta do stanu równowagi przedkryzysowej	Behawioralne sprawdzenie rezultatów terapeutycznych w funkcjonowaniu klienta

2. Fazy wykorzystania seksualnego dziecka.

1. wciągania

• cel sprawcy: nakłonienie dziecka do podjęcia wspólnie czynności seksualnych, aby to osiągnąć sprawca potrzebuje dostępu do dziecka, jak i odpowiedniej okazji; są dwa typy sprawców:

• molestujący (80%)

• zachęcanie, zwodzenie, uciekanie się do sztuczek i nagród lub wykorzystanie autorytetu dorosłego

• wciąganie w pułapkę (manipulacja dzieckiem - szantaż, stwarzanie sytuacji bez wyjścia, zrzucanie odpowiedzialności na dziecko, robienie filmów pornograficznych i zdjęć)

• gwałciciel

• groźby, siła fizyczna; grozi, że zabije/okaleczy dziecko/kogoś dziecku bliskiego, że sam popełni samobójstwo.

• interakcji seksualnych

• może obejmować masturbację, dotykanie, penetrację przy użyciu palców, penetrację oralną, analną, przymuszanie do prostytucji i pornografię; dorośli często nakazują, wymagają lub zmuszają dziecko do różnych działań.

• zapewniania skrytości

• o kontaktach nikt nie może się dowiedzieć;

• cel: podtrzymywanie tych czynności, aby uniknąć zdemaskowania i zachować dostęp do dziecka.

• ujawnienia

• celowe ujawnienie (otoczenie nie chce uwierzyć)

• przypadkowe ujawnienie (ciąża, choroba weneryczna, zachowania seksualne, uraz fizyczny)

• wytłumienia

• próby wyciszenia sprawy (przez sprawcę, dziecko, rodziców, innych członków rodziny, społeczność lokalną, instytucję)  obawa przed rozgłosem, przed zemstą, chęć chronienia reputacji rodziny, sprawcy, instytucji.

• powrotu do normalnego życia

• położenie kresu nadużyciom, zapewnienie dziecku pomocy medycznej i psychologicznej oraz pomaganie osobom bliskim z otoczenia dziecka w pokonywaniu urazu lęku, gniewu, poczucia doznanej zdrady i rozpaczy.

3. Teoria poznawcza IK.

• ludzie popadają w kryzysy, bo fałszywie oceniają zdarzenia;

• mogą odzyskać kontrolę nad działaniami i zdarzeniami tylko poprzez zmianę sposobu myślenia;

• potrzeba treningów poznawczych - działanie na człowieka.

Zestaw XXIII

1. Eustres, dystres, neustres

2. Charakterystyka interwenta

3. Omów zagrożenie samobójstwem wśród dzieci i młodzieży

Zestaw XXIV

1. Kryzysy rozwojowe wg Ericson'a

2. Zmiany poznawcze u osób w kryzysie suicydalnym

3. Mity dotyczące maltretowania

Zestaw XXV

1. Etapy żałoby

Stadia żałoby: koncepcja operacyjna - McKenna

• Model charakteryzujący sposób, w jaki prowadzący poradnictwo mogliby pracować z klientami doświadczającymi straty

Stadium	Charakterystyka
Szok, smutek, lęk i izolacja	- ważne szukanie pomocy w zajęciach codziennych (np. opieka nad dzieckiem, osobą starszą) bo osoba dotknięta stratą ma trudności w wykonywaniu tych czynności - zachęcenie do nawiązania kontaktów z rodziną, przyjaciółmi w poszukiwaniu wsparcia
Smutek	- dramatyczny napływ uwalnianych emocji (długotrwały, gwałtowny płacz)
Samotność	- poczucie przejmującej samotności może przejawiać się nadzwyczajną nerwowością, bezsennością, utratą apetytu - pozwalać na tyle odpoczynku i odprężenia ile sobie osoba życzy (uzupełniać płyny + ćwiczenia fizyczne)
Gniew i poczucie winy	- zagubienie i niezdolność do skoncentrowania się na swoich normalnych zadaniach w domu i w pracy  frustracja  silny gniew/poczucie winy - skupić się tak jak to tylko możliwe na pozytywnych, zdrowych i dobrych myślach i uczuciach, by pomogły w odzyskaniu kontroli i uzyskaniu nowego bardziej pozytywnego spojrzenia na stratę
Depresja	- dojście do wniosku, że osoba już nie powróci  depresja - pomocne są pełne empatii osoby spędzające dużo czasu z osobą w żałobie, wysłuchujące historii ich straty, autentycznie troskliwe
Zwrot ku przyszłości	- osoba jest w stanie odkryć nowe marzenia i możliwości - podejmowanie nowych inicjatyw z wigorem, entuzjazmem, odnowioną nadzieją - przekształcenie negatywnych emocji w energię, która może być wydatkowana na bardzo pozytywne działania

2. Cykl przemocy /Barnett/

Stadium	Charakterystyka
Panuje spokój	- związek spokojny bez uprzednich incydentów przemocy - okres spokoju po poprzednim gwałtownym epizodzie
Zaczyna narastać napięcie	- rozmaite stresy zaczynają oddziaływać na związek - nie ustają i sytuacja robi się coraz bardziej napięta
Dochodzi do epizodu przemocy	- napaść słowna  ciężkie pobicie - załamuje się komunikacja i sytuacja wymyka się spod kontroli
Związek nabiera charakteru kryzysowego	Opcje: Sprawca ma wyrzuty sumienia i prosi o wybaczenie (ofiara wybacza i powraca spokój) Sprawca nie ma wyrzutów sumienia i czuje, że ustanowił własną kontrolę nad sytuacją (ofiara poddaje się, oddaje kontrolę nad sytuacją i powraca spokój) Ofiara podejmuje nowe działanie: a. sprawca zaczyna negocjować sytuację i jeżeli negocjacje przebiegną w sposób możliwy do zaakceptowania przez ofiarę, powraca spokój b. sprawca odrzuca nowe działania ofiary i stan kryzysowy trwa (kobieta szuka pomocy: ośrodek dla maltretowanych kobiet)

Nie we wszystkich związkach dotkniętych przemocą występuje ten cykl.

3. Czynniki stresujące w przemocy

1. izolacja geograficzna

• brak w pobliżu przyjaciół zapewniających wsparcie

• izolacja społeczna

• skrajana zależność emocjonalna (kobieta oczekuje zaspokojenia wszystkich jej potrzeb przez partnera i nie ma żadnych innych osób znaczących do których mogłaby się zwrócić o pomoc)

• stres ekonomiczny

• zła sytuacja ekonomiczna kobiety (bezrobotna, niewykształcona, dzieci, staję się częścią ruchomego dobytku)

• problemy zdrowotne

• długotrwała choroba  ogromne koszty finansowe i emocjonalne

• niedostateczne umiejętności wychowawcze

• konflikty wokół ról rodzicielskich  drobny problem dyscyplinarny rozrasta się do przemocy w rodzinie

• ciąża

• wiadomość o niechcianej ciąży

• niepokój związany z możliwościami zapewnienia dziecku warunków materialnych

• Zazdrość o uczucia żony do dziecka

• Dysfunkcja rodziny

• Związana z wiekiem dzieci ich liczbą, obecnością dzieci z poprzedniego związku, śmiercią, porzuceniem, zmianą rodzaju pracy zawodowej

• Nadużywanie alkoholu i narkotyków

•  chaos ekonomiczny, zaburzenia emocjonalne, maltretowanie

• Nierówność w wykształceniu i/lub pozycji zawodowej

• Mężczyzna bezrobotny ma dużo czasu na rozważenie swojej niezdolności do funkcjonowania jako głowa rodziny (upokorzenie)

• Wiek

• 18-25 lat - 20% mężczyzn dopuściło się przynajmniej jednego ataku przemocy w ciągu roku

• 26-35 lat - 17%

Cechy charakterystyczne osób prowadzących interwencję kryzysową

1. Doświadczenie życiowe (2 aspekty)

• przeżył sam traumę (doświadczenie życiowe tożsame z traumą innych osób)

• interpretowanie problemu/sytuacji przez pryzmat własnych doświadczeń

• problem pojawia się, gdy coś będzie przeżyte ale nie przepracowane  będzie się do tego wracać

• złe diagnozy (przed założenia)

• przenoszenie własnych emocji do procesu interwencji

• utożsamianie własnych problemów z problemami klienta

• właściwy dystans, dojrzałość, optymizm, nieustępliwość, determinacja w myśleniu co pomoże w niesieniu pomocy innym

• brak doświadczenia

• brak mojego doświadczenia nie dyskwalifikuje mnie do udzielania pomocy

• nie trzeba być samemu chorym na serce by być kardiologiem

• obawy przed niepodołaniu zadaniu, własna niewiedza

• umiejętności zawodowe (można je wygenerować)

• czujność (być gotowym)

• umiejętność uważnego słuchania i reagowania

• zgodność myślenia, odczuwania i działania terapeutycznego (autentyczność, wiarygodność)

• umiejętność dodawania otuchy i podtrzymywania na duchu (bardzo ważne, ich wiara jest zakotwiczona o naszą wiarę)

• elementarna zdolność do analizowania, syntetyzowania i diagnozowania (nie w próżni)

• podstawowe umiejętności oceny i kwalifikowania

• umiejętność poszukiwania różnych możliwości rozwiązania problemów (im więcej rozwiązań tym lepiej, dopasować rozwiązanie do konkretnej sytuacji danej osoby uwzględniając jej kulturę, religię itd.)

• opanowanie

• stwarzanie stabilnej i racjonalnej atmosfery sprzyja przywróceniu klienta do stanu równowagi (techniki relaksacyjne, wiara, że da się klienta wyprowadzić z kryzysu)

• kreatywność i elastyczność

• nie można skupiać się na 1 rozwiązaniu

• widzę możliwość rozwiązania problemów w różny sposób (ścisła zależność) pasujący do potrzeb klienta

• energia

• zadbanie o siebie, własne potrzeby psychiczne, o równowagę  stan samoświadomości (wiemy kiedy z nami dzieje się coś niedobrego i szukamy pomocy)

• refleks w myśleniu

• czas - czynnik o znaczeniu krytycznym w IK

• bazuje z wiedzą na temat poszczególnych kryzysów

• inne

• nieustępliwość, zdolność do odrodzenia, odwaga, optymizm, poczucie rzeczywistości, spokój w obliczu zagrożenia, obiektywizm, jasny i pozytywny obraz siebie, wiara w to, że ludzie są silni i zdolni do pokonywania wydawałoby się nieprzezwyciężalnych przeciwności

Interwencja kryzysowa z perspektywy wielokulturowości

• kultura ma wpływ na to jak będziemy interpretować

• interwent musi mieć świadomość, że są różne poglądy

• świat poszczególnych osób jest różny, ale problem każdego człowieka jest dla niego w danym momencie problemem najważniejszym

• nie odnosimy problemów do siebie

• człowiek jest odpowiedzią na kulturę

Świadomość wartości kulturowych (kulturowo uwarunkowane założenia)

1. zachowanie wszystkich ludzi można mierzyć jedną miarą „normalności” (założenie: problemy, reakcje emocjonalne, zachowanie i postrzeganie kryzysów są mniej więcej uniwersalne dla wszystkich środowisk społecznych, kulturowych, ekonomicznych lub politycznych

• uniwersalne wartości - akceptowane przez dominujące społeczności

• nie ma jednej bezwzględnej prawdy

• argumenty są wyrazem własnych przekonań

• świadomość kultury dominującej

• norma indywidualna -wiem kiedy dobrze się czuje, co lubię robić itd.

• Jednostka jest podstawowym elementem konstrukcyjnym wszystkich społeczeństw (założenie: interwencja kryzysowa i poradnictwo skierowane są głównie na jednostkę, a nie na zbiory jednostek czy grup tj. rodzina, organizacja)

• Dziecko symptom rodziny

• Terapia indywidualna  systemowa

• Problem można wyczerpująco zdefiniować w granicach zakreślonych przez uprawianą dyscyplinę akademicką (założenie: tożsamość prowadzącego interwencję kryzysową lub terapię jest całkowicie odrębna od tożsamości teologa, lekarza, socjologa itd.)

• Kultura Zachodu definiowana jest w pojęciach abstrakcyjnych (założenie: przez prowadzącego interwencję kryzysową i terapię w USA, że inni będą te abstrakcje pojmować w ten sam sposób co oni)

• Niezależność jest czymś cennym a zależność czymś niepożądanym (założenia Zachodniego indywidualizmu, że ludzie nie powinni zależeć od innych ani pozwalać innym uzależniać się od siebie)

• Zinstytucjonalizowane poradnictwo jest ważniejsze niż naturalne wspieranie systemów otaczających klienta (założenia: klient przedkłada pomoc oferowaną przez terapeutów nad wsparcie rodziny, kolegów i innych grup wsparcia)

• Wszyscy polegają na liniowym sposobie myślenia (założenie: terapeutów i prowadzących interwencje kryzysową, że każda przyczyna ma swój skutek, a każdy skutek przyczynę i taka jest zasada działania tego świata, oraz że wszystko można zmierzyć i opisać w kategoriach dobra i zła, stosowności i niestosowności lub innych tego rodzaju pospolitych dychotomiach

Zasady interwencji kryzysowej

1. Natychmiastowość pomocy (tu i teraz realizowana, nie może być odroczona)

2. Zrozumienie znaczenia wydarzeń, które spowodowały kryzys

3. Aktywne uczestniczenie interwenta (duże działanie w porównaniu z psychoterapią) w ocenie sytuacji i stosowanie odpowiednich strategii interwencyjnych

4. Uniknięcie katastrofy i umożliwienie powrotu do równowagi psychicznej „Pogotowie Emocjonalne”

5. Zwiększenie kompetencji klienta w radzeniu sobie z trudnościami

6. Zmiany cech charakteru, wzorów osobowości nie są celem interwencji

7. Dodawanie nadziei

8. Ujawnienie troski

9. Koncentracja na rozwiązaniu problemu

10. Wzmocnienie poczucia własnej wartości u klienta

11. Poznanie i zrozumienie koncepcji siebie u klienta

12. Adekwatne wyrażanie emocji

13. Zrozumiała, rozwojowa komunikacja

Podstawowa teoria interwencji kryzysowej (poglądy Lindemann'a i Caplan'a)

Lindemann (problem żalu po stracie)	Caplan
Pomógł pracownikom socjalnym zastosować IK wobec osób dotkniętych żałobą, którym nie można było postawić konkretnego rozpoznania zaburzenia psychicznego, a które demonstrowały objawy najwyraźniej patologiczne Reakcje behawioralne na kryzys związany z żałobą są czymś normalnym, przemijającym i poddającym się leczeniu przy zastosowaniu technik krótkotrwałej interwencji Zachowania w przypadku żałoby: - obsesyjne myślenie o utraconej osobie - identyfikowanie się z tą osobą - wyrażanie gniewu i wrogości - jakiś stopień zaburzenia codziennej rutyny - pewne objawy somatyczne Przeciwstawiał się traktowaniu klienta jako nienormalnego i patologicznego	Rozszerzył konstrukcję pojęciową na cały obszar wydarzeń traumatyzujących Kryzys - stan powstający na wskutek nieprzezwyciężalnych przeszkód w osiągnięciu celów życiowych, przeszkód, których nie można usunąć na drodze znanych sobie zachowań Źródła przeszkód: wydarzenia i sytuacje
Paradygmat przywracania do równowagi (stadia) Stan zaburzenia równowagi Krótka terapia/praca nad problemem żalu po stracie Przepracowanie problemu żałoby przez klienta Przywrócenie stanu równowagi	Rozszerzył IK na eliminacje zaburzeń: - afektywnych - behawioralnych - poznawczych, które spowodowały pierwotny uraz psychiczny
Nadali bieg stosowaniu strategii IK w poradnictwie i krótkoterminowej terapii osób przejawiających typowe reakcje na traumatyczne wydarzenia

Poszerzone teorie kryzysu:

1. psychoanalityczna

• uznanie, że stan zaburzenia równowagi życiowej towarzyszącej kryzysowi można zrozumieć sięgając do nieświadomych myśli i minionych doświadczeń emocjonalnych klienta

• pewne zafiksowania z okresu dzieciństwa są głównym wyjaśnieniem przyczyn, dla których dane wydarzenie staje się kryzysem

• można ją zastosować, aby pomóc klientowi rozwinąć wgląd w dynamikę i przyczyny jego zachowań wywołanych działaniem sytuacji kryzysowej

• systemów

• sposób patrzenia na kryzysy w całej ich otoczce społecznej i środowiskowej, w odróżnieniu od wąskiego ujmowania ich jako oddziaływania na jednostkę liniowego następstwa zdarzeń przyczynowo-skutkowych

• opiera się wzajemnych związkach i zależnościach między ludźmi i pomiędzy ludźmi, a wydarzeniami

• odnosi się do systemu emocjonalnego, komunikacji, spełnienia potrzeb i życzeń, w którym każdy członek międzygeneracyjnych powiązań ma jakiś wpływ na innych i każdy coś od innych czerpie

• ludzie mają problemy bo działają pewne systemy w które człowiek jest wpisany (związki między ludźmi)

• system emocjonalny

• komunikacyjny

• spełniania potrzeb i życzeń

• interpersonalne

• każda dysfunkcja w jednym systemie powoduje dysfunkcję w innym systemie

• ekosystemowa

• nieprzezwyciężony kryzys ma rujnujący wpływ nie tylko na osobiste, społeczne, finansowe i środowiskowe zasoby klienta, ale też na cały system ekologiczny w którym przebywa

• różne instytucje opracowały programy mające na celu stawienie czoła kryzysowi na całym obszarze ekosystemu, w którym działają bo w ostatecznym rozrachunku koszty ponosimy wszyscy (IK staje się ważna dla każdego)

• konieczność brania pod uwagę całej niszy ekologicznej, w której kryzys miał miejsce  wydarzenia katastroficzne uderzają w całą ekologiczną konstrukcje, w której obraca się człowiek

• nie można radzić sobie wyłącznie z urazem emocjonalnym pozostałym u osób, które przetrzymały katastrofę (trzeba szkolić zespoły ludzi biegłych w różnych specjalnościach ekologicznych i społecznych, aby jako grupy szybkiego reagowania potrafiły podjąć próby przywrócenia środowiskowej równowagi)

Kryzys Nałogu

Modele uzależnień

1. behawioralnego ucznia się

• picie jest powodowane i podtrzymywane przez pozytywnie wzmacniające doświadczenia (zwalczanie lęku, łagodzenie stresu)

• biopsychospołeczny

• uzależnienie determinowane wieloma czynnikami

• podejście eklektyczne (łączenie elementów z innych modeli)

• jednakowe znaczenie biologicznych, społecznych, psychicznych aspektów uzależnienia

• poznawcze

• pierwotne czynniki nadużywania to myśli/przekonania

• Przekonanie prowadzi do reakcji emocjonalnej i wpycha człowieka w przekonanie wiodące do uzależnienia, które skutkuje zachowaniem uzależniającym

• Choroby

• Substancje uzależniające (okoliczności anormalne) atakują zdrowych ludzi  w następstwie wewnętrznych doznań alkoholicy tracą kontrolę nad piciem

• Zespół abstynencyjny, głód fizjologiczny zmusza do kontynuowania picia

• Drogi wjazdowej

• Uporządkowana progresja od jednej substancji psychoaktywnej do drugiej

• Odnosi się głównie do młodych (alkohol  papierosy  marihuana  narkotyki twarde)

• Predyspozycji genetycznej

• Dziedziczenie i przekazywanie predyspozycji do używania substancji psychoaktywynych

• Wpierany przez model choroby

• Stylu życia

• Gratyfikacja związana z życiem w zmienionym stanie świadomości przeważa nad kosztami destrukcyjnego stylu życia w uzależnieniu

• Wpływu rodzicielskiego

• Używanie alkoholu przez rodziców  dawanie dzieciom przykładu

• Małych grup rówieśniczych

• Używanie odgrywa istotną rolę dla członkowstwa i identyfikacji grupy

• Receptariuszowy

• Alkoholizm zaczyna się od zażywania i przepisywania prze lekarza alkoholu i innych farmaceutyków jako środków uspakajających i łagodzących ostre lub przewlekłe bóle

• Zachowań problemowych

• Im bardziej koś zachowuje się w sposób stwarzający problemy, tym większe ma szanse kontaktu z ludźmi, miejscami i okolicznościami, w których dostępne są środki uzależniające

• Psychoanalityczny

• Do alkoholizmu predysponują człowieka pewne patologiczne cechy osobowości, nabyte we wczesnym dzieciństwie

• Psychospołeczny

• Cała gama czynników (osobowościowych, środowiskowych itd.) jest wzajemnie powiązana, że pod jej wpływem rodzi się dynamiczny stan tzw. podatnością na zachowania problemowe

• Im wyższy poziom używania tym wyższy stopień odchylenia od normy

• Używania sankcjonowanego

• Stosowanie leków (uspakajających dla dzieci) jest nie tylko pożyteczne ale i normalne

• Dlaczego więc coś innego co sprawia, że czujesz się dobrze miałoby być złe? (amfetamina podczas II w.ś.)

• Socjokulturowe

• Główny czynniki uzależnienia: środowisko (zmienne demograficzne, etnograficzne - rasa, wykształcenie itd.)

• Radzenia sobie ze stresem

• Alkohol substytut skutecznych, behawioralnych i poznawczych umiejętności radzenia sobie ze stresem

Mechanizmy obronne alkoholików

1. zaprzeczenie

• Alkoholizm „choroba zaprzeczania”

• Proces adaptacyjny, który służy samoobronie, przybiera postać sztywną i nieadaptacyjną

• Powstrzymuje zachowania zmierzające do uzyskania pomocy, przyczynia się do niepowodzeń terapeutycznych i przygotowuje grunt pod nawroty

• Emocjonalna odmowa przyjęcia do wiadomości informacji o sytuacji, warunkach lub zdarzeniach takimi jakimi są w rzeczywistości

2. Przeniesienie

• Dawanie upustu swojej wrogości wobec osób , które niczym sobie na to nie zasłużyły

• Fantazjowanie

• Używanie fantazji by uciec od zagrażających okoliczności i emocji (nuda w pracy, frustracja)

• Stan euforyczny przyjemniejszy niż świat rzeczywisty (dlatego powraca się do niego)

• Projekcja

• Przypisywanie własnych motywów osobom bliskim

• Racjonalizacja

• Wymówki by usprawiedliwić trwanie w nałogu oraz braki w swoich działaniach i zachowaniach

• Minimalizowania

• Pomniejszanie wagi sytuacji

• Kształtowanie reakcji

• Obrona przed odczuwaniem zagrożenia (najbardziej szkodliwy mechanizm bo oddala od rzeczywistych uczuć)

• Ciągły strach przed odrzuceniem i robienie wszystkiego by je udowodnić nawet jeśli go nie ma

• Regresja

• Zachowania mające na celu kontrolę i osiągnięcie celu (ataki złości, dąsanie się)

• Wypieranie

• Wypychanie do podświadomości bolesnych zdarzeń

• W chwilach trzeźwości wypierana potrzeba picia  nie pamiętanie zmian zachodzących w zachowaniu w sytuacji nietrzeźwości

Różnią się od mechanizmów obronnych przeciętnego człowieka

• Cel: podtrzymanie i chronienie jedynego w swoim życiu boga - narkotyku, alkoholu

• Nic innego nie ma znaczenia

• Wysiłkom kontrolowania towarzyszy poczucie winy i skruchy, ale uczucia te są słabe w porównaniu z dominującym pragnieniem napicia się

Mechanizmy obronne osób ułatwiających i współuzależnionych

1. Tłumienie

• Tłumienie problemów sprowadzonych na rodzinę przez uzależnionego i nie dopuszczanie do uzewnętrznienia emocji

• Cicha desperacja bazująca na nadziei, że stanie się cud

• Dysocjacja

• Odcinanie się od problemu, wypieranie go  drastyczna zmiana postrzegania

• Zdystansowanie się do problemu emocjonalnie, geograficznie

• Wypieranie

• Do podświadomości (żeby nie borykać się z okropnymi uczuciami, które towarzyszyły zdarzeniom)

• Ucieczka w terapie

• By dojść do katharsis, ale rozważa się niewiele rzeczywistych zmian (bo wtedy trzeba by było stanąć twarzą w twarz z rzeczywistością i dokonać zmian w nieadaptacyjnych wzorach radzenia sobie z problemem)

• Intelektualizowanie

• Utrzymywanie systemu w równowadze (obsesyjno-kompulsywne planowanie i dbanie o szczegóły)

• Podporządkowywanie świata zew. ale nie czynienie nic by uporządkować go wew.

• Przeniesienie

• Przesuwanie uczuć z centralnego punktu problemu tj. zachowań uzależnionego na mniej przerażające sprawy

• Kształtowanie reakcji

• im bardziej alkoholik nieodpowiedzialny tym bardziej współuzależniony odpowiedzialny

• bierna agresja

• osoba współuzależniona utrzymuje wszystkich w stanie wzburzenia (spóźnianie się, wydawanie nadmiernej ilości pieniędzy itd.)

• hipochondria

• przetwarzanie gniewu w skargi somatyczne

Role w rodzinie

1. wpółuzależnionych i ułatwiających osób

• milczący cierpiętnik - patologiczna satysfakcja z bycia męczennikiem dla sprawy i podtrzymania związku

• mesjanista - potępiający używanie i sprawiający wrażenie energicznie zwalczającego nałóg (nie pozwala by alkoholik poniósł konsekwencje)

• uczestnik - usiłuje kontrolować uzależnionego przez wytwarzanie wraz z nim narkotyków, dostarczanie pieniędzy na nie

• dzieci

• kozioł ofiarny

• źle się zachowuje by zwrócić na siebie uwagę

• niskie wyobrażenie o sobie, które chcą poprawić buntowniczym zachowaniem

• ciągnie ich ku rówieśnikom o równie niskiej samoocenie i zachowań sprzecznych z norami i prawem

• ułatwiają uzależnienie (czynnik stresujący - wymówka dla nadużywającego, odciąganie gniewu od osoby uzależnionej)

• bohater

• zazwyczaj najstarsze dziecko (czuje się odpowiedzialne za rodzinę)

• opiekuje się wszystkimi

• ułatwia picie bo daje alkoholikowi czas na picie

• odnoszą sukcesy we wszystkim czym się zajmą (polegają tylko na sobie)

• dziecko zagubione

• środkowe lub młodsze dziecko

• robi to co mu się każe (przystosowuje się do każdych warunków)

• nie okazuje uczuć, nie zadaje pytań, nie złości się, nie próbuje zwrócić na siebie uwagi

• ułatwia picie bo nie zawraca głowy alkoholikowi

• średnie wyniki w nauce, nie udziela się społecznie, samotnik

• rodzinna maskotka

• najmłodsze dziecko

• uspokaja i pociesza wszystkich w rodzinie sprawiając, że czują się lepiej

• odwraca uwagę od problemu

• role:

1. klauna - humorystyczne wygłupy

2. dusza towarzystwa - ale nie ma bliskich przyjaciół

3. współczujący doradca dla reszty rodziny - przykłada psychologiczny balsam na emocjonalne rany

• w szkole chwalone za posłuszeństwo, pomoc i chęć dzielenia się wszystkim

• „chorego” - objawy choroby somatycznej (nadopiekuńczość)

Reguły rodzinne w rodzinach alkoholików

1. nie mów, a nie będziesz miał problemów (nie mówi się o problemie)

2. nie ufaj (nie oczekuj, że rodzice przyjdą z pomocą emocjonalną, psychologiczną, fizyczną)

3. nie czuj (system zaprzeczania swoim uczuciom; uczucia spychane na bok i zastępowane nieadaptacyjnymi rolami)

4. nie zmieniaj swoich zachowań (zmiany ról w rodzinie są zabronione bo mogłyby wywrócić cały system)

5. nie wiń za nic uzależnienia (wina jest na zewnątrz)

6. zachowuj się tak, jak chcę (zgodnie z życzeniami alkoholika inaczej będzie kara)

7. bądź lepszy i bardziej odpowiedzialny (nie ważne co się robi, dla alkoholika to nie wystarczy)

8. nie miej żadnych radości (bo radość to picie)

interwencji

• Dostosowanie terapii do klienta (do konkretnych potrzeb  większe szanse na sukces)

• Na sposób powadzenia leczenia składają się:

• Zdarzenia będące przyczyną uzależnienia

• Profil osobowościowy

• Czynniki demograficzne

• Historia uczenia się

• Pochodzenie etniczne

• Systemy wsparcia społecznego

• Długość czasu nadużywania

• Płeć, wiek, wzorce wyniesione z rodziny

• Interwencje muszą mieć charakter wielowymiarowy, korespondujący ze specyficznym wzorcem alkoholizmu danej osoby

1. Ocena

• Krytyczne znaczenie dla wyznaczenia celów terapii i ustalenia metod terapeutycznych

• Test biochemiczny - np. alkomat nie wykaże czy osoba używa okazjonalnie czy jest uzależniona

• Inwentarze osobowości - przewidywania alkoholizmu i ogólnej skłonności do nałogów (skała McAndrew'a ma obciążenia kulturowe)

• Kwestionariusz - ukierunkowany na nadużywanie, ale kamuflujący ten cel (zastosowanie reguł decyzyjnych w celu określenia czy badany nadużywa s.p.)

• Główny problem bo wyniki zmieniają się z czasem

• Inne testy - ogólne zastosowanie w określeniu typów osobowości osób nadużywających (istotne dla ustalenia innych zaburzeń psychologicznych)

• Nie znaleziono uniwersalnego wzorca osobowości obejmującego wszystkie typy alkoholizmu

• Pomiary bezpośrednie

• MAST zawiera pytania bezpośrednio związane z piciem i zachowaniami - mierzy picie w kategoriach: regularności, przedkładania go nad inne sposoby spędzania czasu, utraty kontroli, racjonalizacji stosunku emocjonalnego

• CAGE - 4 pytania dotyczące historii picia (wada: łatwość wprowadzenia w błąd bo alkoholicy stosują mechanizmy obronne)

• Addiction Severity Index - stopień natężenia problemu opierający się na impresjach osoby prowadzącej badanie

• Najszerzej stosowane narzędzie w wykrywaniu problemów z nadużywaniem s.p.

• Bada funkcjonowanie klienta w obszarach problemowych, medycznych, zatrudnienia, alkoholu, narkotyków, problemów rodzinnych, społecznych i psychiatrycznych, kłopotów z prawem

• Ocena selekcyjna

• Zbieranie informacji z różnych źródeł

• Zakładanie, że jest się zwodzonym, dopóki nie upewnisz się, że tak nie jest

• Większość alkoholików przyznaje się do rzeczywiście wypijanej ilości alkoholu jeśli nie stoją w obliczu jakiś kłopotów z prawem, pracodawcą itd.

• Ilość podawaną przez alkoholika x2 = rzeczywiście wypijana ilość alkoholu

• Wywiad diagnostyczny

• Kompleksowa i wyczerpująca kliniczna ocena klienta

• Okoliczności skierowania na terapie

• Wzorce używania

• Historia konfliktów z prawem

• Dane o przebiegu służby wojskowej

• Przebieg edukacji i pracy zawodowej

• Przebieg procesów rozwojowych i historia rodzinna

• Wyciągi z rejestrów medycznych i psychiatrycznych

• Dane o zdrowiu seksualnym, motywacjach, zaangażowaniu w działalność społeczną, rekreacyjną

• Cele:

• Monitorowanie klienta w wielu etapach procesu terapeutycznego

• Nie obracanie się tylko wokół spraw związanych z s.p.

• Uzyskanie informacji o wielu obszarach wymagających naprawy

• Dostarczenie perspektywy historycznej (jakie cele terapeutyczne należy ustalić i w jaki sposób będą one osiągane)

• Ocena dokonywana przez interwenta

• Analiza od monitorowania werbalnych systemów obronnych klienta (ważne wracania do tych samych wątków przy pomocy przeformułowanych pytań)

• Ocena behawioralna (czy czuć alkohol, guma miętowa, dużo perfum, fizyczny wygląd itd.)

• Ocena aspektu duchowego (skupienie się na narcystycznym pragnieniu zmiany życia z tego, czym jest w to czym ja chcę, żeby było i czym być musi; poczucie beznadziejności, rozpaczy i pustki, która wypełnia się nałogiem - uwzględniać duchowość w planowaniu programu leczenia)

• Terapia uzależnień

• Zmotywowanie do „wyschnięcia”

• Nakłonienie do leczenia - bezpośrednia konfrontacja (stanowcza, nie oskarżająca, podanie faktów bez oceniania; cel: wzbudzić lęk o własne życie nadzieje związaną z leczeniem) i wywołanie kryzysu o poważnych rozmiarach przez którąś ze znaczących osób (pracodawca, żona)

• Zadanie interwenta - wytłumaczenie rodzinie jak tworzyć scenerie kryzysu

• Oddział zamknięty (model Minnesota - 28 dniowy program terapeutyczny)

• Wielowymiarowe podejście

• Programy dostosowane do indywidualnych potrzeb  rzadsze nawroty

• Terapia indywidualna (leczenie ambulatoryjne, zamknięte)

• Grupa terapeutyczna

• Uczenie się efektywnych umiejętności społecznych na podstawie sprzężenia zwrotnego otrzymanego od innych

• Uzyskanie wsparcia dla nowych zachowań przez sprawdzenie ich w rzeczywistości, ale w bezpiecznym otoczeniu

• Nabieranie odwagi w eksperymentowaniu i podejmowaniu ryzyka dzięki modelowaniu przez innych

• Odtwarzanie świata zew. z całą jego różnorodnością i problemami

• Stwarzanie okazji do otrzymywania uczciwej informacji zwrotnej od równych sobie a nie od „wszystkowiedzących” profesjonalistów

• Uczenie się przez emocjonalną bliskość z innymi

• Twórcze napięcie, które sprzyja zmianom i je wywołuje

• Zdobywanie wiedzy o uzależnieniu i głównych mechanizmach ich działania

• Przywracanie nadziei

• Kompletny nadzór medyczny i poradnictwo potrzebne od fazy detoksykacji (leki) po opiekę szpitalną

• Podstawowy sposób działania to poradnictwo grupowe (skuteczne bo osoby o podobnym statusie skutecznie przełamują systemy zaprzeczania)

• Rodzaje:

• Terapia grupowa

• Edukacja grupowa

• Terapia wielorodzinna

• Spotkanie grupy AA

• Rodzina, przyjaciele, pracodawca - grupami wsparcia

• Grupy poradnictwa rodzinnego

KRYZYS W OBLICZU ZAGROŻENIA CHOROBĄ

Modele diagnostyczne:

• Proces informowania o diagnozie i prognozie uwarunkowany jest kulturowo

1. „chory nie powinien znać prawdy”

• Swoista zmowa milczenia

• Większość ludzi nie potrafi przyjąć odpowiedniej postawy wobec śmierci i umierania

• Pacjenci rzadko poszukują prawdy

• Chory nie może rozmawiać z bliskimi o swoich obawach, emocje ulegają stłumieniu, sytuacja nacechowana zakłamaniem

• Ukrywanie prawdy ogranicza możliwość szczerej i otwartej współpracy z pacjentem, która może uwolnić i wzmocnić siły obronne chorego

• Otwarte komunikowanie rozpoznania i oceny rokowań

• Pozbawienie pacjenta nadziei przyśpiesza jego śmierć

• Diagnoza często wyzwala kryzys psychiczny natury egzystencjalnej

• Pacjent zna rozpoznanie i prognozę, ale pozostawiono mu nadzieję

• Pacjent ma prawo do poznania prawdy, niezbędnej do podjęcia ostatecznych decyzji

Mechanizmy zaprzeczania rzeczywistości w przebiegu choroby terminalnej

Reakcje na chorobę:

1. poczucie beznadziejności i braku siły (związane z depresją)

2. wycofanie się z kontaktów społecznych i wzrastająca izolacja, poczucie braku akceptacji przez innych

3. osłabienie niezależności i autonomii (nasilająca się potrzeba opieki innych)

4. niepokój dotyczący zakończenia choroby (obawa o ból, wygląd fizyczny)

5. niepokój dotyczy możliwości rozstania się z rodziną (domy opieki społecznej)

W obliczu śmierci chory posługuje się mechanizmami zaprzeczenia rzeczywistości

• ludzie nie zgłaszają się do lekarza mimo dostrzegania wyraźnych objawów złego funkcjonowania ciała

• szukanie zapewnienia u przyjaciół, że wszystko jest w porządku

• zażywają leki bez konsultacji z lekarzem (unikają wszystkiego co mogłoby przypomnieć o podejrzeniu o chorobie)

• odwlekanie z leczenia i lekarza (by uniknąć potwierdzenia swych przeczuć)

Fazy choroby

1. Faza - proces zaprzeczania rzeczywistości

• Automatyczne, kompulsywne zachowania

• Zachowanie pozbawione spontaniczności

• Zachowywanie się tak jakby nic się nie wydarzyło

• Utrata zdrowia nie jest odbierana świadomie (jedynie na poziomie podświadomym pojawiają się objawy fizjologiczne: mdlenie, wymioty, nudności, biegunki, niekontrolowane wybuchy płaczu itd.)

• Częściowo wrodzony częściowo wyuczony

• Faza postawienia diagnozy lekarskiej

• Chory przyjmuje diagnozę, ale zaprzecza konsekwencjom choroby

• Niekiedy dzieli objawy na fragmenty i koncentruje się na jednym z nich

• Nie przywiązuje wagi do diagnozy

• Niemożność przyjęcia, że ta choroba zakończy się śmiercią i wyobrażenia sobie własnej śmierci

• Trudno zdiagnozować ten typ zaprzeczenia bo traktowany jako akt odwagi, nadziei, wiary

• Pojawia się tylko w pewnych sytuacjach i u pewnych ludzi

• Ostatni etap choroby

• Zmniejszająca się niezależność i drastyczne zawężenie przestrzeni życiowej

• Powszechne reakcje (mimo, że każdy po swojemu przeżywa ten czas):

• Pozbywanie się możliwości podejmowania decyzji i dokonywania wyborów

• Oddanie decyzji w ręce innych

• Coraz większa zależność od innych  zagrożona samoocena i zasada sprawiedliwej wymiany  potwierdzona bezsilność i przekonanie, że nie może się odwdzięczyć

• Ambiwalencja uczuć u chorego w stosunku do bliskich

• Obawa przed samotnością (bliscy mogą się oddalić)

• Grupy objawów somatycznych:

• Wywołujące lęk: ból i duszności

• Powodujące przygnębienie i upokorzenie, poczucie utraty godności: brak kontroli zwieraczy

• Prowadzące do izolacji społecznej: odór w wyniku odleżyn

Kryzys psychologiczny u biskich chorego terminalnie

• Bliski może przechodzić podobne etapy kryzysu jak chory

• 1. Mechanizm zaprzeczenia rzeczywistości

• 2. Gniew na chorego, lekarzy, Boga

• 3. Targowanie się

• 4. Poczucie winy za wszelkie zaniedbania, sprzeczki, chęć wynagrodzenia tego

• 5. Przygotowanie do żałoby (stopniowe przyzwyczajanie się do myśli, że osoba odejdzie)

• Kryzys wypalenia u osób sprawujących opiekę

• Zależy od: płci opiekującego się, przebiegu choroby, związki jaki łączy chorego z osobą opiekującą się

• Dymensje wypalenia:

• Emocjonalne wyczerpanie - poczucie nadmiernego zmęczenia, zwiększona drażliwość i impulsywność; objawy psychosomatyczne (brak sił do dalszej pracy i zaangażowania się - zmaganie się z negatywnymi uczuciami pacjentów i poczuciem, że nie można im pomóc)

• Depersonalizacja - przyjęcie nadmiernego dystansu wobec problemów chorych (negatywna i obojętna postawa wobec chorych)

• Poczucie niewystarczających osiągnięć w przypadku relacji z chorym - nie wiele można już zrobić

• Im bardziej udany związek tym rzadziej dochodziło do syndromu wypalenia

• Syndrom wypalenia w formie cząstkowej - bliscy przyzwyczajają się do cierpienia chorego i stają się jakby obojętni

• Kryzys wypalenia i zespół znudzenia

• Zespół wypalenia - powstaje u osób głęboko zaangażowanych we własną pracę (wynik silnej presji emocjonalnej, zaangażowania)

• Zespół znudzenia - następstwo doświadczania traumatycznego lub procesu chronicznych, codziennych stresów (wynik chronicznej presji)

• Stan wypalenia i znudzenia wiążą 3 podstawowe komponenty:

• Wyczerpanie fizyczne (niski poziom energii, chroniczne zmęczenie, odczuwanie słabości, podatność na choroby, skłonność do wypadków, koszmary nocne, których treść łączy się z pracą)

• Wyczerpanie emocjonalne (depresja, poczucie beznadziejności i bezradności, bycia w pułapce)

• Wyczerpanie umysłowe (negatywna postawa wobec siebie, pracy, życia, obniżone poczucie własnej wartości, chłód emocjonalny, proces dehumanizacji)

Mechanizmy żałoby:

Przeżywanie żałoby zależy od: indywidualnych cech osobowości, pochodzenia społecznego i kulturowego, realiów epoki w której się żyje

1. Mechanizmy kulturowe

• 3 ogólne wzorce reakcji na śmierć:

• Akceptacja

• Bunt wobec śmieci (kultura Zachodu)

• Zaprzeczenie (lęk i zaprzeczenie stały się w USA fundamentalnymi czynnikami zachowania w zachowaniach ludzi)

• To co robi się dla postępu kulturalnego, naukowego, powodowane jest myślą uniknięcia stawienia czoła śmierci

• Ludzie mają wrodzony lęk przed śmiercią i próbują sięgnąć ponad nią tworząc system bohaterów i symboli

• Obyczaje socjokulturowe

• W miarę postępu technologicznego przesunęliśmy się od kultury buntującej się przeciw śmierci do kultury zaprzeczającej

• Ludzie na wsi mają kontakt ze śmiercią

• Dawniej długość życia była niewielka, dużo dzieci umierało, głód, epidemie

• Dziś: proces żałoby ulega standaryzacji (przepisy prawa)

• Śmierć w szpitalu, domu opieki

• Zmarły głównie osoba poza nurtem aktywności społecznej

• Obrządki przeniesione do domów pogrzebowych i kaplic szpitalnych

• Zmiany w częstości rozwodów, przebiegu kariery zawodowej, wzorcach starzenia się, kontroli urodzeń, sposobach wychowania dzieci, stabilności małżeńskiej, ruchliwości populacji, epidemia AIDS, postępu w medycynie itd. mają wpływ na życie ludzi (w tym traktowanie śmierci, stresu, żałoby)

Kryzys zagrożenia życia

Prewencja (metody wg Shneidman'a)

1. Doskonalenie umiejętności rozpoznawania potencjalnego zagrożenia samobójstwem przez wszystkich ludzi, którzy mogą temu zapobiec

2. Uświadomienie każdemu, który może się znaleźć w roli potencjalnego samobójcy, że ważne jest aby wyartykułować „wołanie o pomoc”

3. Zapewnienie środków reagowania na kryzys o charakterze samobójczym

4. Rozpowszechnianie wiedzy na temat samobójstw (najskuteczniejszy sposób zapobiegania samobójstwom)

Postwencja

• Edukacja, poradnictwo i grupy wsparcia służące zapewnieniu tym, których dotknęło samobójstwo bliskiej osoby, możliwości zaleczenia ran emocjonalnych i uzyskania wglądu w różne aspekty tej tragedii

• Jeszcze jedna forma prewencji

• Techniki

• procedury/inicjatywy podejmowane po traumatyzujących wydarzeniach, aby pomóc tym którzy przeżyli, w radzeniu sobie ze skutkami tych zdarzeń (działania po opanowaniu zdarzeń, które spowodowały kryzys)

• mogą być przydatne tym którzy przeżyli lub całej społeczności w przejściu do procesu gojenia ran emocjonalnych, pojednania, odbudowy/zapobiegania podobnym kryzysom

• Autopsja psychologiczna

• Dostarcza informacji pomocnych zapobieganiu samobójstwom

• Służy lepszemu zrozumieniu przyczyn tego, co się stało, lub złagodzeniu poczucia winy i odpowiedzialności za śmierć samobójcy

• Pośmiertna dokumentacja procesów myślowych samobójców

• Ludzie rozważający samobójstwo posługują się szczególną logiką i takim sposobem myślenia, który umożliwia wniosek, że śmierć jest jedynym rozwiązaniem ich problemów

• Etapy:

• Określenie przyczyny z punktu widzenia samobójcy

• Przypomnienie pozytywnych cech i osiągnięć

• Pożegnanie

• Uwolnienie

• Odpuszczenie winy (zakończenie ostrej fazy żałoby i przejście do okresu żalu długotrwałego)

Kryzys tożsamości

Tożsamość

• Stan subiektywnego poczucia bycia sobą, świadomość jednolitości siebie i swojej ciągłości (wiem kim jestem)

Kryzys tożsamości

• Pojawia się na 5 etapie rozwoju

• Przypada na okres dojrzewania (13/14 - 20 r.ż.)

• U homoseksualistów występuje kryzys własnej orientacji seksualnej

• Głęboki konflikt pomiędzy systemem wartości lub wiarą a życiem seksualnym

• Człowiek może buntować się przeciwko własnej orientacji i mieć silną motywację by z nią walczyć (brakuje mu jednak siły)  wewnętrznie rozbity

• Proces nakładania piętna i wyłączenia na margines

• Aby uniknąć wrogości i odrzucenia homoseksualista ukrywa swoją tożsamość ( wiele różnych problemów)

• Homoseksualizm niesie ryzyko piętna społecznego, izolacji, depresji, samobójstwa, odrzucenia przez rodziny, przyjaciół

• Homoseksualiści szczególnie narażeni na kryzys psychologiczny i suicydalny (związane głównie z postawami wobec nich)

• Kryzys związany z wyborem orientacji seksualnej:

• Strata dawnej tożsamości (gdy jednostka określi swoją orientację seksualną)  proces żałoby + smutek (konieczność zmiany planów życiowych)

• Poczucie bycia kimś innym

• Kryzys tożsamości - wewnętrzne rozbicie (niezgodność systemu wartości z zainteresowaniami seksualnymi)

• Poczucie odmienności (mechanizm obrony: projekcja, stereotypy tj:

• Mężczyzna o orientacji heteroseksualnej jest zdominowany przez kobietę szczególną władzę daje jej seks

• Heteroseksualiści nie mają szacunku i nie odczuwają miłości do kobiet, które panują nad nimi za pośrednictwem seksu

• Mężczyźni są zniewoleni przez kobiety, a prawdziwą pułapką jest małżeństwo zazdroszczą gejom wolności i dlatego ich prześladują)

• Stereotypy łagodzą niepokój i konflikty wewnętrzne

• Ukrywanie własnej tożsamości - trudno jest mówić o czymś czego się samemu nie akceptuje u siebie (poza tym warunki kulturowe)  pogłębienie kryzysu

• Życie i problemy homoseksualisty interpretowane są przez pryzmat orientacji płciowej

• Kryzys suicydalny w kontekście homoseksualizmu

• Kryzys tożsamości może przekształcić się w kryzys naznaczony myślami i pragnieniem odebrania sobie życia

• Źródło problemów, myśli samobójczych: wyznanie rodzinie prawdy o własnych preferencjach seksualnych ( zniewaga, fizyczne prześladowanie)

• Niezgoda na własną orientację seksualną, odczuwanie jej rozbieżności z własnym systemem wartości etycznych czy też wiarą w Boga, atmosfera nienawiści i przemocy wobec homoseksualistów stwarzają optymalne podłoże do rozwoju tendencji autodestrukcyjnych

Terapie dla osób znajdujących się w kryzysie w związku z własną orientacją seksualną:

1. Terapia mająca na celu zmienienie kierunku popędu seksualnego (wielu uważa, że orientacja seksualna jest ukształtowana przez doświadczenia i może być modyfikowana)

• Skuteczność zależy od: dobrowolności, silnej motywacji

2. Pomoc neurotycznemu homoseksualiście w odzyskaniu spokoju, harmonii niezależnie od tego czy zmieni kierunek popędu

3. Terapia - afirmacja płci D. Byrda

• Nacisk na biopsychospołeczne determinanty homoseksualizmu sięgające okresu dzieciństwa

• Fazy:

• Wyodrębnienie psychospołecznych zaburzeń (pisanie dziennika - społeczne, emocjonalne i społeczne funkcjonowanie pacjenta)

• Wprowadzenie technik behawioralnych (monitorowanie, wzmacnianie, modelowanie, hamowanie reakcji, intencje paradoksalne) - cel: organizacja i stabilizacja życia pacjentów - wstęp do zmiany życia

• Zniwelowanie wzorców seksualnego pobudzenia (od technik behawioralnych do poznawczych: zmiana błędnych przekonań, przerwanie mitów itd.)

• Terapia grupowa/rodzinna (pomoc pacjentowi w nawiązaniu odpowiednich związków np. przyjaźni z mężczyzną)

1

---