BŁĘKIT ROMANTYCZNY: OD FRAKA WERTERA DO RYMÓW ,,BLUESA”
- w XVIII wieku moda na nowe odcienie niebieskiego (farbiarstwo, malarstwo) spowodowała ,że stał się on ulubionym kolorem Europejczyków ( najbardziej popularny w : Niemczech, w Anglii i we Francji
- w XVIII w strojach ludzi szlachetnie urodzonych pojawił się jasny błękit ( do tej pory wyższe klasy społeczne nie nosiły tego koloru; był to kolor, który nosili chłopi , farbowali oni chałupniczo włókno a ono płowiało na słońcu i podczas parnia)
- od XIII wieku ludzie szlachetnie urodzeni przywdziewali się w głębokie i ciemne odcienie błękitu
- od połowy XVIII wieku rozszerza się słownictwo związane z nazewnictwem błękitu(np.. w języku Francuskim około roku 1765 istnieją 24 nazwy określające odcienie błękitu uzyskiwane przez farbiarzy
- nowa moda na niebieski odbija się echem w literaturze epoki oświecenia i wczesnego romantyzmu
- słynny staje się niebiesko- żółty frak Wertera opisany w cierpieniach młodego Wertera ( wydanej w 1774 roku; sukces powieści wylansował w całej Europie modę na niebieski frak w guście Wertera ; aż do lat 80tych XVIII wieku ludzie naśladują zakochanego bohatera; wymyslono nawet suknię a'la Lotta)
- błękit pojawia się również w młodzieńczych wierszach Goethego
- Goethe studiował pisma poświęcone problematyce koloru, dla niego kolor był żywym ludzkim zjawiskiem , którego nie da się zamknąć w formułach matematycznych (wbrew Newtonowi), uważał ,że kolor na który nikt nie patrzy nie istnieje , swoje poglądy wyraził w rozprawie na ten temat Pt Zur Farbenlehre ; wyróżnia kolor niebieski ( biegun pozytywny, barwa aktywna, ciepła ,świetlista) oraz kolor żółty (z punktu widzenia symboliki biegun negatywny , barwa pasywna, słaba zimna); w połączeniu kolorów widział harmonię chromatyczną; wyróżniał również barwę zieloną jako ta , która wraz z błękitem wystepuje w przyrodzie najczęściej
- u pisarzy należących do pierwszego pokolenia romantyków wzmianki o kolorach pojawiją się stosunkowo rzadko
- od lat 80tych XVIII stulecia jest ich mnóstwo
-romantyzm , zwłaszcza niebieski , otacza kultem niebieską barwę ( legenda o średniowiecznym truwerze poszukującym błękitnego kwiatu , który mu się przyśnił, ucieleśnia czystą poezję i idealne życie ; błękitny kwiat odniósł wielki sukces , wraz z frakiem Wertera stał się symbolem niemieckiego romantyzmu)
-wszędzie przypisywano błękitowi wszelkie poetyczne cnoty ( kolor miłości, melancholii i marzenia; ,, niebieski migdały”, ,,błękitny ptak”)
- kolor niebieski w Niemczech wystepuje w wyrażeniu blau sein co znaczy ,, być pijanym” (kolor niebieski w języku niemieckim kojarzył się ze zmąconym umysłem i otępieniem w skutek nadużycia alkoholu; we francuskim i włoskim ten sam sens ma kolor szary i czarny)
- w Anglii i w Stanach Zjednoczonych wyrażenie the blue hour (niebieska godzina) okresla porę wychodzenia z pracy późnych popołudniem , kiedy mężczyźni ( i czasem kobiety) zamiast wracać do domu , wpadają na godzinę do baru, żeby się napić i zapomnieć o troskach
- związek alkoholu z błękitem jest już obecny w tradycjach średniowiecznych ( wiele zbiorów przepisów na farbowanie zawiera zalecenie by przy farbowaniu urzetem stosować jako zaprawę mocz mocno pijanego człowieka , dzięki czemu tkanina lepiej wchłonie barwnik)
- błękit romantyków ma związek z niemieckim bluesem ( forma muzyczna afro-amerykańska, która prawdopodobnie zrodziła się w latach 70tych XIX wieku w środowisku wiejskim; czterotaktowy rytm, wyrażający smutek i melancholię murzyńskiej duszy)
- słowo blues jest skróconą formą blue devils ( błękitne diabły )
BŁĘKIT WE FRANCJI OD HERBÓW PO KOKARDY
- koniec XVII wieku to narodziny narodowego, wojskowego i politycznego
- najsilniej widoczne zjawisko we Francji
- z biegiem lat błękit stał się barwą narodową Francji
- błękit we Francji pojawił się już w XII wieku na królewskim godle ,w XIII wieku stał się kolorem monarchii , pod koniec średniowiecza barwą państwa, rządu, a w czasach nowożytnych barwą narodu
- błękit we Francji stał się w pełni barwą narodową dzięki rewolucji
- w języku francuskim słowo ,, kokarda” początkowo oznaczało fryzurę albo nakrycie głowy w kształcie koguciego łba lub tylko grzebienia ( wiek XVI-XVII) , później w skutek swojego rodzaju metonimii, pewne insygnia czy akcesoria, które w XVIII wieku umieszczano zwykle na nakryciach głowy, ubraniach, przedmiotach
- kokardy noszono jeszcze przed rewolucją
- za panowania Ludwika XV i Ludwika XVI kokardy są zrobione z materiału , filcu lub papieru, mają kształt koła bądź kokardki ( często tylko ku ozdobie, czasem mogły wyrażać jakąś opinię , podkreślać przynależność do jakiejś grupy czy instytucji, mogły świadczyć o wierności wobec osoby, rodziny czy dynastii)
- kokard używali głównie wojskowi ( pokazywali w ten sposób do jakiego należą pułku)
- wojskowe kokardy zostały przejęte przez cywilów, którzy zaczęli je zmieniać
- nosiły je również kobiety ( przypięte do kapelusza, sukni)
- 1789 zaczynają wyrażać akceptacje nowych idei lub wrogość wobec nich, przywiązanie do króla , królowej, książąt , przynależność do danego koła , klubu , ruchu
- niekiedy kokardy przybierają barwy liberii, herbów, emblematów wielkich rodów, społeczności bądź instytucji ( kolorem króla jest biel; dynastii austriackiej- czerń, hrabiego d'Artois i Neckera -zieleń, kolory paryskiej milicji to błękit , francuskiego zakonu Cincinnatus ( skupiał on oficerów francuskich wałczących o niepodległość Stanów Zjednoczonych Ameryki; nalezał do niego La Fayette) -czerwień
- początkowo kolorem rewolucji była zielem -symbol nadziei ; nowy symbol zbuntowanego trzeciego stanu; nazajutrz gdy dowiedziano się ,że zieleń to barwa znienawidzonego hrabiego d' Artois obok zielonej kokardy pojawiły się: niebieskie, czerwone, niebiesko-czerwone, niebiesko- białe
-14 lipca 1789 roku nie było jeszcze trójkolorowej kokardy
- La Fayette w swoich pamiętnikach twierdził, że to on - 17 lipca, w ratuszu- wpadł na pomysł połączenia w jednej trójkolorowej kokardzie królewskiej bieli z niebieską i czerwona barwa gwardii narodowej ( jego świadectwo jest niepewne Jean Sylvian Bailly również przypisywał to sobie ; inni świadkowie przypisują to królowi )
- połączenie czerwieni, błękitu i bieli było modną kombinacją (były to barwy rewolucji Amerykańskiej i flagi młodych Stanów Zjednoczonych; sztandar brytyjski również łączył ze sobą te barwy ( w 1603 roku król Szkocji Jakub VI Stuart zastał również królem Anglii i zapoczątkował unie personalną obu krajów ; połączył w jedną trójbarwną całość biało-niebieską flagę szkocką i biało- czerwoną angielską)
BŁĘKIT WE FRANCJI: OD KOKARDY DO SZTANDARU:
- od lata 1789 roku trójkolorowa kokarda odnosi sukces jej trzy kolory pojawiają się na szalach, paskach, krawatach, ubraniach, insygniach i flagach patriotów
- 10 lipca 1790 roku Zgromadzenie Konstytucyjne uznaje trójkolorową kokardę za ,,narodową”
- Pola Marsowe zostały wybrukowane na niebiesko, biało i czerwono
-8 lipca 1792 roku Zgromadzenie Legislacyjne wydało dekret zobowiązujący wszystkich mężczyzn do noszenia trójkolorowej kokardy ( od 23 wrzesnia 1793 dotyczy to również kobiet)
- po obaleniu Robespierra można pokazywać się publicznie bez kokardy
- barwy kokardy stają się barwami flagi i bandery ( powolny, niespokojny proces; początkowo barwy te towarzyszą okrętom marynarki wojennej i statkom handlowym)
- w obu okresach Restauracji powraca biała kokarda i biała flaga
- trójkolorowa flaga pojawia się znów w 1830 roku choć jeszcze dwukrotnie była zagrożona przez czerwony sztandar w 1848 roku i przez biały w 1873
CZERWONY SZTANDAR:
- czerwony sztandar nigdy nie był emblematem Francji ( choc były takie próby : podczas rewolucji lutowej w 1848 oraz w czasie Komuny Paryskiej, wiosną 1871 roku)
- czerwony był znakiem ostrzegawczym , symbolizował porządek
- posługiwano się czerwienią żeby ostrzec ludność przed zagrożeniem albo wezwać zgromadzony tłum do rozejścia się
-z czasem czerwony sztandar był kojarzony z znakiem zgromadzeń a nawet stanem wyjątkowym
- czerwony sztandar rośnie w siłę w czasie rewolucji
- w czasie rewolucji staje się sztandarem uciskanego, zbuntowanego ludu , gotowego do walki z tyranią
- idzie w parze z czerwoną czapką frygijską sankiulotów i najbardziej skrajnych patriotów
- staje się emblematem tych ,którzy zostają pozniej nazwani ,, socjalistami” a jeszcze poźniej ,,skrajną lewicą”
- czerwony kolor to symbol jakobinów marzących o nowym ladzie społecznym
- po zamieszkach we Francji czerwony sztandar stał się symbolem pokonanego ludu, partii socjalistycznych i rewolucyjnych a kilkadziesiąt lat później partii i reżimów komunistycznych
BIAŁA FLAGA:
- u schyłku średniowiecza biel jest już we Francji kolorem królewskim
- król na pewnych uroczystościach pojawia się w białym stroju
-herby z białym polem , przypisywano niekiedy królestwu Francji albo jej alegorii w postaci kobiety
- w czasach strego ustroju monarchiczna biel była przede wszystkim barwą królewskiej władzy wojskowej
- dowodzący w imieniu władcy nosili białe szale i białe pióropusze
- proporzec (symbol oddziału wojskowego , majacy mniejszy rozmiar i nizsza rangę od sztandaru) w pierwszej kompanii każdego pułku jest biały w złote lilie, proporzec oddziału, w którym walczy król zupełnie biały
- miedzy rokiem 1789 a 1792 biel staje się barwą kontrrewolucji
- w zachodniej Francji przystrojone w białe kokardy wojska ,,katolickie i królewskie” walczyły pod białymi sztandarami ( niekiedy widnieją na nich złote lilie albo obraz serca Jezusowego)
- wraz z powrotem na tron dynastii Burbonów 1814/15 biały sztandar powrócił do Francji ( wywołuje to sprzeciw)
- burbonowie modyfikują biały sztandar dawnej Francji (był całkowicie biały) , zdobią go złote lilie lub królewskie godło ( jest to sprzeczne z dawnym zwyczajem i osłabia symboliczną wymowę gładkiej białej powierzchni; ale trzeba pamiętać ,że w XVIII wieku dla wszystkich wojsk Europejskich biała flaga była symbolem kapitulacji )
- w 1875 roku republika zostaje zatwierdzona (jednym głosem przewagi) ,a biały sztandar z liliami staje się atrybutem jedynie monarchistów legitymistów
NARODZINY BŁĘKITU POLITYCZNEGO I WOJSKOWEGO
- rewolucja francuska przyczyniła się do narodzin błękitu ,, politycznego” , koloru obrońców republiki , potem umiarkowanych republikanów , później liberałów a nawet konserwatystów
- w czasach starego ustroju żołnierze francuscy nosili bardzo różne stroje wojskowe , każdy pułk miał własny , nawet jeśli dominującym kolorem była biel , to całość sprawiała wrażenie pstrokacizny
-w przeddzień rewolucji żołnierze gwardii francuskiej , utworzonego w 1564 roku elitarnego pułku w służbie króla , nosili się na niebiesko
- wielu z walczących w czasie rewolucji zaciągnęło się do kampanii paryskiej gwardii narodowej i wprowadziło tam swój niebieski mundur
- w czerwcu 1790 roku błękit uznano za kolor narodowy
- ustawy z końca 1792 i początku 1793 roku nakładały obowiązek niebieskich mundurów
- wojskowy i republikański błękit definitywnie stał się kolorem politycznym podczas wojen w Wandei ( przeciwstawiony bieli armii katolickiej i królewskiej
- po rewolucji 1848 roku błękit traci rewolucyjny charakter, staje się kolorem umiarkowanych republikanów, potem centrystów, a wreście barwą republikańskiej prawicy
- czarny, brunatny i biały były kolorami partii klerykalnych, faszystowskich i monarchicznych
- czasami zaopatrzenie wojska w niebieskie mundury było trudne z powodu braku barwnika
- w lipcu 1829 Karol X kazał, aby niebieskie sukienne spodnie żołnierzy piechoty zastąpić spodniami z czerwonego sukna
- między rokiem 1829 a 1859 wszystkie rodzaje wojsk stopniowo przyjęły czerwone spodnie, które wraz z czerwoną kurtką stanowiły umundurowanie francuskiego zołnierza aż do 1915 roku ( możliwe ,że własnie przez dobrze widoczne czerwone spodnie armia francuska poniosła ogromne staraty na początku I wojny światowej; zamieniono czerwone spodnie na ciemno niebiskie ,, błękit horyzontu”)
NAJCZĘŚCIEJ NOSZONY KOLOR : OD MUNDURÓW DO DŻINSÓW:
-popularność niebieskich tonacji w czasach oswiecenia nieco zmalała po rewolucyjnej zawierusze ,a wieku XIX przeminęła
-w maistach i wsi dominującym kolorem stała się czerń
- gama kolorów zaczyna się urozmaicać
- od lat 20stych XX wieku pojawia się moda na granat ( zmiana dotyczy najpierw mundurów
- w okresie międzywojennym błękit stał się najczęściej noszonym kolorem w Europie i Stanach Zjednoczonych ( wszelkie odcienie błękitu)
- ważną rolę odegrały dżinsy ( począwszy od lat 50tych )
-poczatki dżinsów spowija tajemnica ( w pożarze spłonęły archiwa firmy Levi Straussa , która 50lat wczesniej wyprodukowała te słynne spodnie; tworzy je z płótna namiotowego ; sukces był natychmiastowy )
- początkowo spodnie były w różnych tonacjach od złamanej bieli do ciemnego brązu ( płótno namiotowe jest mocne ale trudne w szyciu)
- miedzy 1860 a 65 Levi ( był Żydem) zastepuje płótno namiotowe sprowadzaną z Europy i farbowaną w indygo serżą( tkaniną o skośnym splocie; o nazwie denim) - tak oto narodziły się niebieskie jeansy
- z denim robiono ubrania dla górników, robotników i czrnych niewolników
- w latach 60tych demin zastepuje stopniowo Jean ( materiał z którego Levi szył do tej pory swoje spodnie i ogrodniczki) ( Jean- ,,genueński”) mimo dominacji demi do spodni przyległa nazwa jean
- nazwa blue jeans pojawia się w handlu w 1920 roku
- latach 90tych XIX wieku wygasł prwano-handlowy patent jeansów firmy Levi Straussa , powstały wtedy konkurencyje marki
- w 1911 roku powstała firma Lee a w roku 1926 zastapiła guzik przy rozporku zamkiem błyskawicznym
- największą konkurencja dla jeansów Levis'a stała się firma założona w 1919 roku Blue Bell ( w 1947 przemianowana na Wrangler)
- Wrangler wyprodukował model spodni ,, Levi;s 501” ,
- 1936 aby odróżnić oryginalne spodnie Levis'a wprowadzono małą czerwoną etykietkę z nazwą firmy na tylnej prawej kieszeni wszystkich autentycznych Levi- Straussów( po raz pierwszy nazwa marki została ostentacyjnie uwidoczniona na zewnętrznej stronie ubrania)
- jeansy przestały był ubiorem ludzi pracy
- jeansy zaczeli nosic również studenci pod wpływem mody i reklamy w Vogue ; studenci 2 roku próbowali zabronic pierwszakom jako żółtodziobom noszenia takich spodni
- dżinsy to strój dla obu płci co było czymś innym
ULUBIONY KOLOR:
- w XX wieku błękit staje się najchętniej noszonym kolorem na Zachodzie
- w XIII wieku niebieski zaczął konkurować z czerwienią jako kolor arystokratyczny i królewski
- wraz z reformą protestancką stał się kolorem godnym i moralnym
- w romantyzmie najbardziej popularna jest czerwień
- od czasów I Wojny Swiatowej wszystkie sondaże opinii dotyczące ulubionego koloru systematycznie pokazują ,że zarówno w Europie , jak i w Stanach na sto pytanych osób ponad połowa wymienia na pierwszym miejscu niebieski ( inaczej jest u dzieci, badania dotyczą ludzi dorosłych)
- do badań opinii publicznej przyczyniła się reklama