Jean-Louis Baudry

„Ideologiczne skutki funkcjonowania aparatu filmowego”

• aparat optyczny, camera obscura - służy w świecie do wypracowania nowego sposobu przedstawiania - perspektywy centralnej

• ważne jest wskazanie miejsca bazy instrumentalnej w tej sieci operacji, które składają się na produkcję filmu

• czy baza techniczna tworzy specyficzne ideologiczne efekty i czy są one zdeterminowane dominującą ideologią?

• montaż a priori = słowo - scenariusz

• montaż a posteriori = obrazy

• dzięki kamerze ma miejsce zmiana znaczącej materii między dwoma komplementarnymi stadiami produkcji

• projektor i ekran przywracają światło utracone w procesie zdjęciowym i zmieniają następstwo oddzielnych obrazów w ciągłość, przywracają też ruch wychwytywany w „obiektywnej realności”

• specyfika filmu odnosi się do procesu transformacji

KAMERA

• niesie ze sobą określony sposób inskrypcji zaznaczanie poprzez rejestrację różnic intensywności światła i różnic między klatkami

• perspektywa renesansowa - model, norma w historii filmu; rozmiary obrazu, relacje szerokość-wysokość są wzięte z norm zachodniego malarstwa sztalugowego;

• różni się od greckiej - konstrukcje Greków korzystały z wielości punktów widzenia, a malarstwo renesansowe nawiązywało do koncepcji przestrzennego centrum = centrum tej przestrzeni stanowi oko

• opierając się na zasadzie stałego punktu, przez odniesienie do którego organizowane są uwidocznione przedmioty, kamera charakteryzuje się „podmiotowością”

• miejsca styków montażowych - grają główną rolę w strategiach produkowanej ideologii

• z jednej strony aparat optyczny i film pozwalają zaznaczyć różnice, z drugiej strony aparat mechaniczny wybiera minimalne różnice i zarazem poddaje je represji podczas projekcji, by mogło ukonstytuować się znaczenie: jest to kierunek, ciągłość, ruch

• poszczególne obrazy jako takie znikają, by mogły pojawić się ruch i ciągłość

• ruchomość kamery spełnia warunki potrzebne dla pojawienia się „transcendentalnego

podmiotu”

• jest tu zarazem fantazmatyzacja obiektywnej realności (obrazy, dźwięki, kolory) i obiektywna realność, która redukując siły ją ograniczające zarazem zdaje się zwiększać możliwości i siły podmiotu

• podobnie jak świadomość - obraz jest zawsze obrazem czegoś, musi wynikać z intencjonalnego aktu świadomości

• być obrazem czegoś, to znaczy konstytuować to coś jako znaczenie

• ograniczony kadrowaniem, uszeregowany, ustawiony w odpowiedniej odległości, świat oferuje przedmiot wyposażony w znaczenie, obiekt intencjonalny implikowany przez i implikujący działanie „podmiotu”, który go widzi

• ciągłość - zakłada podmiot i jego przypisanie danemu miejscu; pojawia się ona w filmie w dwu komplementarnych aspektach:

1. formalna ciągłość - ustanowiona przez system negowanych różnic

2. narracyjna ciągłość w filmowej przestrzeni

EKRAN - ZWIERCIADŁO

• paradoksalna natura ekranu - zwierciadła polega na tym, że odzwierciedla ono obrazy, ale nie rzeczywistość

• w każdym przypadku tzw. rzeczywistość ma swoje źródło poza odbiorcą; jeśli widz obejrzy się wstecz w stronę tego źródła nie zobaczy nic poza strumieniem światła

• warunki projekcji - zreprodukowanie jaskini Platona rekonstrukcja sytuacji nieodzownej do ukształtowania się „fazy zwierciadła” (Lacan)

• aranżacja jaskini jest w kinie zdublowana: kamera - zaciemniony pokój jest zamknięta w drugim ciemnym pokoju, kabinie projekcyjnej

• projekcja = zawieszenie ruchliwości i dominacja funkcji wizualnej (pierwsze dni życia)

• rzeczywistość naśladowana przez kino jest przede wszystkim rzeczywistością „ja”

• odzwierciedlony obraz nie jest rzeczywistością materialną, lecz rzeczywistością świata danego jako znaczenie => dwa poziomy identyfikacji:

1. przywiązana do samego obrazu, wynika z bohatera portretowanego jako centrum drugiej identyfikacji, niosąc identyczność, która stale musi być chwytana i ustanawiana na nowo

2. transcendentny podmiot (umożliwia pojawienie się i uruchomienie pierwszego poziomu); jego miejsce zajmuje kamera, która ustanawia i rządzi przedmiotami w tym świecie;

• widz identyfikuje się mniej z tym co przedstawione, samym spektaklem, lecz z tym co wystawione w tym spektaklu, co czyni go widzialnym, skłania do widzenia tego co się widzi = funkcja kamery jako rodzaju przekaźnika

ideologiczny mechanizm działający w kinie koncentruje się na relacji między kamerą i

podmiotem

• ideologia przedstawiania i odzwierciedlania tworzy jedyny w swym rodzaju spójny system kina

• wszystko dzieje się tak jak gdyby podmiot nie był w stanie zdać sobie sprawy ze swej własnej sytuacji i potrzebował substytutywnych organów do zastąpienia ułomnych własnych instrumentów czy ideologicznych uformowań zdolnych pełnić jego funkcję jako podmiotu

• ta substytucja możliwa jest pod warunkiem, że instrumenty te zostaną ukryte lub poddane represji

• zwierciadlany spokój i pewność własnej identyczności załamują się wraz z ujawnieniem mechanizmu, czyli inskrypcji pracy filmu

• film jawi się zatem jako psychiczny aparat substytucji korespondujący z modelem określonym przez dominującą ideologię; system represji (pierwotnie ekonomiczny) ma na celu zapobiec wypaczeniom i aktywnemu odsłonięciu tego „modelu”

---