PROJEKTY REFORMY ADMINISTRACJI W II RP1.Komisja dla Usprawnienia Administracji Publicznej ?1928-193 (Maurycy Jaroszyński ) :-problemy kwalifikacji funkcjonariuszy adm publ -propozycja zmiany podziału na województwa w celu zatarcia dawnych granic zaobrców -podział kraju dla administracji specjalnej-powiększenie powiatów i gmin-rozbudowa Prezydium Rady Ministrów-zwiększenie pozycji premiera -unowocześnienie ministerstw -zespolenie władz adm w niższych instancjach w rękach starostów i wojewodów -propozycje nie zostały wprowadzone w życie , z powodu odmiennego zdania obozu rządzącego ?sanacji oraz z powodu kryzysu gospodarczego .POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNE -pierwsze lata-przepisy państw zaborczych-2 sierpień 1919 ?przepisy o władzach adm II instancji-Najwyższy Trybunał Administracyjny -1926 ? powołano komisję przy Prezydium Rady Ministrów dla opracowania projektu ustawy o postępowaniu adm . ?Rozporządzenie o postępowaniu administracyjnym z 22 marca 1928r (obowiązywało ze zmianami do 1960 r )Rozporządzenie normowało tryb wydawania decyzji adm przez organy adm samorządowej i rządowej .-1928 ?przepisy o postępowaniu przymusowym i karno-administracyjnym Postępowanie przymusowe :-określały zasady działania w celu wykonania decyzji adm ? organ I instancji (starosta) mógł w celu przymuszenia zastosować karę pieniężną , egzekucję na majątku , wykonanie zastępcze i przymus bezpośredni . Od orzeczenia starosty przysługiwało odwołanie do organu wyższej inst. Postępowanie karno-administracyjne :-określało tryb dochodzenia i karania wykroczeń( do 3 tys złotych lub do 3 mies aresztu) przez organy administracji ogólnej . Osoba skazana mogła żądać skierowania sprawy na drogę sądową Funkcjonariusze adm publ :-ustawa o państwowej służbie cywilnej z 1922r (pragmatyka służbowa) -podział :urzędnicy i niżsi funkcjonariusze -ust określała : tryb zatrudniania i zwalniania , awansu , uprawnienia urlopowe , uposażenie , obowiązki i zasady odpowiedzialności dyscyplinarnej . -urzędnicy byli mianowani ?tylko wyjątkowo była spisywana umowa o pracę .Urzędnika mianowanego można było zwolnić tylko przez orzeczenie komisji dyscyplinarnej , lub przeniesienie w stan tzw. Nieczynny przez min 6 miesięcyKONTROLA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ1.kontrola parlamentarna-sprawowana przez sejm i senat ? ministrowie odpowiadali konstytucyjnie lub parlamentarnie.-wykorzystywano interpelacje czyli zapytania poselskie-ważnym elementem kontroli było uchwalanie i wykonywanie budżetu .-Komisja Kontroli Długów Państwa 2.Kontrola państwowa :-NIK (1919) oraz Okręgowe Izby Kontroli-NIK : prezes (mianowany przez prezydenta na wniosek RM) , który za działalność odpowiadał przed parlamentem , wiceprezesi i dyrektorzy departamentów mianowani przez prezydenta na wniosek prezesa NIK .-kontroli podlegały wszystkie jednostki adm państwowej , samorządowej, stowarzyszenia i fundacje działające z dotacji lub z gwarancją finansową Skarbu Państwa .Kontrola sądowa:-NTA , niższe sądy administracyjne na terenie byłego zaboru pruskiego .-od 1935 Inwalidzki Sąd Administracyjny-na czas przejściowy , sprawy rentowe-sądy ubezpieczeń społecznych nie zostały utworzone ze względu na wybuch wojny .WYBUCH WOJNY :-naczelny wódz-rydz śmigły ?udzielanie wytycznych i instrukcji rządowi w sprawach związanych z obronnością i działaniami wojennymi .-władze wojskowe uzyskują uprawnienia organów administracji I i II instancji - powstaje urząd Głównego Komisarza Cywilnego ?na terenie działań zbrojnych przejął kompetencje władz w zakresie adm. rządowej . ? w terenie działali komisarze cywilni dla zapewnienia współpracy wojewodów z władzami wojskowymi .-wprowadzono stan wyjątkowy ?RM uzyskała prawo do zawieszania konstytucyjnych swobód obywatelskich i korzystania z uprawnień przysługujących w stanie wojennym .-wprowadzono straże miejskie i gminne ,które wraz z policją miały chronić obiekty o znaczeniu wojskowym .-władze wojskowe upoważniono do wprowadzania ciężarów osobistych i rzeczowych .-po internowaniu w Rumunii rządu i prezydenta , prezydent wyznaczył zgodnie z konstytucją swojego następcę (W . Raczkiewicz) -2 listopada prezydent rozwiązał sejm i senat a 9 grudnia powołał Radę Narodową (opinio dawstwo , ) istniała dalej Rada Ministrów. W listopadzie 1939 powołano Komitet Ministrów dla Spraw Kraju . W 1941 powołano Biuro Prac Politycznych , Ekonomicznych i Prawnych ?przygotowanie materiałów na konferencję pokojową .Ziemie pod okupacją raziecką :-Zarządy Tymczasowe podległe terenowym jednostkom NKWD -część ziem wschodnich (Białystok i Lwów) zostało włączone przez Radę Najwyższą ZSRR do republik radzieckich . -29 listopada 39 wszystkim na terenach włączonych nadano obywatelstwo radziecki .-wprowadzono radziecki aparat administracyjny , wymiar sprawiedliwości i aparat partyjny .Ziemie pod okupacją niemiecką :Ziemie wcielone do Rzeszy :-1 września włączono ustawą Reichstagu Gdańsk-8 października dekretem Hitlera włączono pomorze , część ziem centralnych z Łodzią i Ciechanowem oraz suwalszczyznę.-centralnym urzędem dla ziem wcielonych był MSW . -na czele adm okręgu stał Namiestnik .-administracją rejencji kierował prezes rejencji , administracją powiatu wiejskiego ?starosta , a miejskiego burmistrz .-organy policji i SS .-wszystkie urzędy sprawowane były przez Niemców .Generalne Gubernatorstwo :-własna waluta (złoty) wyd przez Bank Emisyjny .-utrzymano w mocy przepisy prawa polskiego ?nie zmienione przez niemców .-od końca 1939 rozpoczęły działalność sądy polskie I instancji (pod nadzorem niemieckich i tylko w sprawach Polaków) .-język urzędowy ?niemiecki , w kontaktach z Polakami dopuszczono Polski , a w Galicji ukraiński .-GG=>dystrykty=>powiaty miejskie i wiejskie .-na czele GG stał generalny gubernator Hans Frank ( komisarz do spraw obrony rzeszy i przywódca NSDAP na podległym mu terenie ) ?cała adm leżała w jego ręku .-organ doradczy i wykonawczy to Urząd Generalnego Gubernatora ?od 1940 nazywany rządem , kierowany przez sekretarza stanu .-dystrykty ?szefowie dystryktów-od 1940 gubernatorzy ?podlegali GG-powiaty ?starostowie powiatowi i miejscy .-utrzymano polskie organy wykonawcze w miastach (burmistrzowie) i gminach wiejskich (wójtowie) ,którym podlegały ZARZĄDY miejskie i gminne . Wójtowie i burmistrzowie byli powoływani przez gubernatorów dystryktów .-administracja pocztową i kolejową utrzymano , ale nałożono na nią nadzór niemiecki .-Wyższy dowódca ss i policji ?kierował policją .-utrzymano policję polską (granatową) a na terenach wschodnich policję ukraińską .POLSKIE PAŃSTWO PODZIEMNE :-dwa piony ?cywilno-polityczny oraz wojskowy-Służba Zwycięstwu Polski-a od grudnia 39 Związek Walki Zbrojnej-pion wojskowy-1942 zwz przemianowano na AK-jej organem była Komenda Główna , a jej strukturę terenową dostosowano do przedwojennego podziału adm (okręgi , obwody i placówki) -delegat rządu na kraj , delegaci okręgowi i powiatowi ?organizacja administracji podziemia . W kwietniu 1944 delegat rządu uzyskał rangę ministra i wicepremiera . -aparat pomocniczy stanowiła delegatura samorządu podzielona na resortowe departamenty , które miały zbierać materiały na podstawie których mógł wykonywać decyzje , kierować i przygotować personel do objęcia urzędów po wyzwoleniu , opracowywać projekty ustaw .-delegatura organizowała komórki administracji zastępczej w województwach , powiatach i gminach .-POLICJA- Państwowy Korpus Bezpieczeństwa -jako przeciwwaga dla PKWN delegat powołał Krajową Radę Ministrów .-31 Grudnia 1943 powołano KRAJOWĄ RADĘ NARODOWĄ (KRN) ?opierała się na systemie terenowych rad narodowych ?wojewódzkich , powiatowych , miejskich i gminnych .4. Administracja w Polsce Ludowej (1944-89) Struktura administracji centralnej (1944-52). Administracja terytorialna (1944-50). Likwidacja samorządu terytorialnego(1950). Zagadnienia administracyjne w ustawie zasadniczej PRL (1952). Administracja centralna (do 1989). Administracja terytorialna (przed i po reformach z lat 1972-5). Sadownictwo administracyjne (od 1980). Przywrócenie samorządu terytorialnego na szczeblu gminy (1990). Ewolucja kształtu terytorialno-administracyjnego państwa. Administracja centralna w latach 1944-1947-władzę na terenach wyzwolonych w imieniu Krajowej Rady Narodowej objął PKWN-PKWN-przewodniczący (E.Osóbka-Morawski) i dwóch wiceprzewodniczących .-administrację podzielono na resorty , którymi zarządzali kierownicy resortów (14) .-1 grudnia 1944 utworzono Rząd Tymczasowy a resorty przemianowano na ministerstwa .1947-1952-1947-Mała Konstytucja ?nie określała struktury wewnętrznej rządu , odsyłając w zakresie ilości , kompetencji i wzajemnych ministerstw do ustawy, która nigdy nie została wydana.-w małej Konstytucji premier nie tylko przewodniczył RM , ale stał na jej czele. -niekonstytucyjnym organem , który sprawował całą władzę było Prezydium Rządu , w skład którego wchodzili prezes i wiceprezesi RM , podsekretarz stanu oraz fakultatywnie inni ministrowie . Prezydium obradowało pod przewodnictwem Prezydenta RP ,który był przewodniczącym Rady Państwa , i I sekretarzem PZPR .-zadania Prezydium Rządu : kierowanie pracami rządu i zastępowanie go w sprawach ważnych . -rozbudowano system ministerstw branżowych ?w związku z wykonaniem planu sześcioletniego .-Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów-organ pomocniczy i doradczy dla i przy RM .-Państwowa Komisja Planowania Gospodarczego ?przejęcie i scentralizowanie kompetencji w sprawach gospodarczych ?naczelny organ planowania gospodarczego . Komisja była jednoosobowa ,a jej przewodniczący był faktycznym zwierzchnikiem ministrów zarządzających resortami gospodarczymi .1952-1989-Konstytucja PRL z 1952r odrzuciła klasyczny trójpodział władz i dzieliła je na : organy władzy państwowej , administracji państwowej i sądowe .RADA MINISTRÓW:-naczelny wykonawczy i zarządzający organ administracji państwowej -funkcje: kierowniczo ?koordynacyjne w stosunku do pozostałych naczelnych organów administracji , oraz określała stosunek działania całego aparatu administracyjnego . -skład : Premier , jako przewodniczący , ministrowie oraz przewodniczący określonych ustawowo komisji i komitetów ustanowionych jako naczelne organy administracji państwowej ? przejściowo wchodził również prezes NIK. Prezesa i członków rady powoływał sejm .-nowela z 1976 r traktowała premiera jako naczelny organ administracji .Prezydium Rządu:-Konstytucja 1952 nie mówiła nic o prezydium , a w 1957 r zostało ono zlikwidowane , bo ograniczało rząd , zostało przywrócone w 1969 uchwałą RM . -rangę naczelnego organu administracji uzyskało w noweli z 1976r. Ministrowie: - naczelne organy administracji , kierujące jej określonymi działami .-powoływani i odwoływani przez sejm , między kadencjami Rada Państwa na wniosek RM.-podlegały im ministerstwa tworzone w drodze ustawy -zasada jednoosobowego kierownictwa ministerstw-zasada częściowej kolegialności w pracy ministerstw ? 1950-kolegia ministerstw jako organy opiniodawczo ?doradczeKomisje i Komitety :-naczelne organy administracji-kolegialne i działające przy RM ?ich przewodniczący wchodzili w jej skład.-przestały istnieć w latach ?80 .Urzędy centralne :-nie były naczelnymi organami administracyjnymi-podlegały premierowi lub poszczególnym ministrom ?ich kierownicy nie wchodzili do RM==-przez cały okres PRL ministrów i ministerstw nie określono ustawowo-niezależnie od ustawowego zakresu administracji centralnej podlegała ona kierownictwu PZPR ?wydziały istniejące w Komitecie Centralnym PZPR dublowały poszczególne resorty rządowe ?obowiązywała nomenklatura partyjna na stanowiskach państwowych.ADMINISTRACJA TERENOWA W LATACH 1944-19901.lata 1944-1950-statut tymczasowy KRN i ustawa z 11 września 1944 tworzyły podstawy do uczynienia z rad narodowych podstawowych ogniw . Zrezygnowano z nich pod koniec 1944 ?powrócono w 1950.-od sierpnia 1944 zaczęto odbudowę organów administracji rządowej ?o przedwojennej strukturze . Dekret PKWN z 23 listopada 1944 restytuowano samorząd terytorialny powiązany z radami narodowymi ,którym przyznano zadania organów uchwałodawczych samorządu . Wprowadzono nowość w postaci samorządu terytorialnego na poziomie województwa . Wystąpił dualizm władzy i administracji ,który przejawiał się w istnieniu obok siebie pionu administracji rządowej i administracji samorządowej oraz rad narodowych .-terenowymi organami administracji rządowej zespolonej byli , zgodnie z dekretem PKWN z 21 sierpnia z 1944 r wojewodowie i starostowie . Służbowo podlegali ministrowi administracji publicznej , a rzeczowo ministrom resortowym zależnie od sprawy .-urzędy wojewodów i starostów utraciły charakter polityczny ( w por do II RP ) a z zakresu działania adm. ogólnej wyłączono Milicję Obywatelską . -społeczną kontrolę nad organami administracji rządowej sprawowały odpowiednie prezydia-organy wykonawcze samorządu terytorialnego : wydział wojewódzki(kierowany przez wojewodę lub zastępcę ) , wydział powiatowy( kier przez starostę ) , zarząd miejski (kier burmistrz lub prezydent ) , zarząd gminny(wójt) .Członków wybierały rady narodowe .-jednoosobowe organy wykonawcze : prezydent , burmistrz wójt . -rady narodowe ? organy uchwałodawcze , planowanie i kontrola administracji rządowej .Wszystkie rady podlegały radom wyższego stopnia a te KRN , która ustalała kierunek ich działania .-nadzór nad organami wykonawczymi powierzono organom administracji rządowej , wykonawczym samorządu wyższego stopnia oraz radom narodowym , a działy wojewódzkie podlegały ministrowi administracji publicznej .-1944 ?w miastach większych prezydenci przejęli funkcje przedwojennych starostów grodzkich -1945-listopad- tereny zachodnie znalazły się pod wyłączną jurysdykcją Ministerstwa Ziem Odzyskanych , które istniało do stycznia 1949 . Oprócz zadań własnych koordynowało pracę innych ministerstw na tym terenie . Kierował nim W. Gomółka .Organami administracji na tym terenie byli okręgowi i obwodowi pełnomocnicy rządu .-1946- na terenach odzyskanych ustalono podział administracyjny ?województwa , powiaty i gminy . Zniesiono autonomię śląska Do 1950 r. Ustalono nazewnictwo miejscowości : Komisja Ustalania Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjokratycznych przy Prezesie Rady Ministrów) . Po 1950 zwiększono ilość województw co wiązało się ze ścisłym scentralizowaniem władzy .2.lata 1950-1972/1975-ustawa z 20 marca 1950 likwidowała samorząd terytorialny ?sprzeczność z zasadą centralizmu demokratycznego. Majątek samorządowy został przejęty na własność państwa . Zlikwidowano organy administracji rządowej zespolonej ?wojewodów , starostów i wójtów oraz wydziały wojewódzkie i powiatowe , zniesiono też organy adm.niezespolonej podległe ministrowi finansów , oświaty , a także terenowe jedn. Komisji Planowania Gospodarczego ? funkcje ich wszystkich przejęły rady narodowe , do których pierwsze wybory odbyły się dopiero w 1954r. Rady stały się terenowymi jednolitymi organami władzy państwowej w gminach , miastach i ich dzielnicach oraz w powiatach i województwach . Na ich czele stała od 1947r Rada Państwa posiadająca od 1952 charakter emanacji sejmu .-Zadania rad :kierowanie działalnością gospodarczą , społeczną , kulturalną , ochrona porządku publicznego , własności społecznej , praw obywateli , uchwalanie terenowych budżetów i planów gospodarczych , współdziałanie w obronności państwa. Obrady odbywały się podczas sesji zwyczajnych w terminach ustawowych oraz zwoływanych przez rady nadzwyczajnych .-organy wykonawcze : prezydia rady-kierował nimi przewodniczący .-1954 ?ustawa z 25 września ?w miejsce gmin i gromad wprowadzono nowe gromady i w nich gromadzkie rady narodowe .Ich zadaniem miało być przede wszystkim aktywizacja produkcji rolnej .Obok gromad miały istnieć tzw wsie ustawowe ?zebrania wiejskie i sołtys. Jednocześnie utworzono osiedla z własnymi radami narodowymi .Miały one liczyć min 1000 mieszkańców. Mogły być wydzielone z obszaru gromady jako osiedla robotnicze , uzdrowiskowe , albo rybackie . Był to nowy typ jednostki podziału terytorialnego .1972-1975 -29 listopada 1972 ustawa o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych-1973-zmiany w wyższych jedn. podziału terytorialnego-1975 ? stworzenie zasadniczego dwustopniowego podziału adm .-gminy uzyskały status podstawowych jedn. podziału ter. -zlikwidowano osiedla ?zostały włączone do gmin, lub stały się gminami -przywrócono nazewnictwo : wojewodowie , prezydenci miast , gmina-ustawa z 1972 powołała naczelników gmin -Prezydium gminnej rady narodowej-kolegialne , reprezentacja na zewnątrz i koordynacja prac rady .-1973 ustawa z 22 listopada-wojewodowie, naczelnicy , lub prezydenci miast uzyskali charakter terenowych organów adm państw. Prezydia utraciły charakter organów adm państwowej .-ustawa z 28 maja 1975 r o dwustopniowym podziale administracyjnym oraz o zmianie ustawy o radach narodowych Po 1989r.-ustawa z 8 marca 1990r ustawa o samorządzie terytorialnym a 22 marca o terenowych organach rządowej administracji ogólnej oraz pracownikach samorządowych .gmina: rada gminy i zarząd (wójt , burmistrz , prezydent ). Nastąpiła komunalizacja mienia publicznego .PODSTAWOWE ZASADY USTROJOWE ADMINISTRACJI PRL-centralizm demokratyczny-praworządność socjalistyczna-kierownicza rola partii-udział mas pracujących w zarządzaniu państwem-planowa działalność-kierownictwo naukowe w administracjiKONTROLA ADMINISTRACJI1. Kontrola parlamentarna-zgodnie z Małą Konstytucją z 1947 sprawowana była na plenarnych posiedzeniach sejmu (rozpatrywanie ustaw budżetowych , wniosków o absolutorium dla rządu , planów gospodarczych ) , przez komisje stałe i nadzwyczajne i interpelacje poselskie(od 1948 marszałek mógł je selekcjonować) -K z 1952 r powierzyła kontrolę rządu i innych organów sejmowi . Sejm sprawował kontrolę bezpośrednio( w stosunku do Rady Państwa i rządu) lub bezpośrednio (przez Radę Państwa w stosunku do rad narodowych ) . Odpowiedzialność konstytucyjna ?Trybunał Stanu .-1972 powstała instytucja zapytań poselskich -komisje nadzwyczajne były w PRL martwą instytucją2. Kontrola prokuratorska-możliwość badania poza postępowaniem sądowym legalności działania organów administracji ,przedsiębiorstw państwowych , instytucji , organizacji . Kontrola legalności działań oznaczała przejęcie funkcji nieistniejącego sądownictwa administracyjnego . Prokurator mógł zażądać od danego organu podjęcia działań , wnieść tzw. sprzeciw wobec decyzji i orzeczeń w indywidualnych sprawach . Wobec decyzji ministrów Prokuratorowi Generalnemu przysługiwało tzw. wystąpienie . Prokuratora zgłaszała propozycje i wnioski usunięcia naruszeń i usprawnienia działania administracji poprzez prezydia rad. 3. Kontrola państwowa . NIK- do czasu zorganizowania NIK zgodnie z ustawą z 11 września 1944 funkcje kontrolne wykonywać miało Biuro Kontroli Prezydium Krajowej Rady Narodowej . Jednocześnie uprawnienia w zakresie kontroli społecznej przyznano radom .-Mała konstytucja z 1947 ? przewidywała powstanie NIK , którą powołała ustawa z 9 marca 1949 ,do tego czasu działało Biuro Kontroli przy Radzie Państwa .-Konstytucja z 1952r nie przewidywała istnienia NIK . Na mocy ustawy z 22 listopada 1952 r utworzono Ministerstwo Kontroli Państwowej ?niezależny od sejmu i podporządkowany rządowi organ .-ustawa z 13 grudnia 1957 i nowela do konstytucji przywracały NIK jako organ podporządkowany sejmowi i od rządu niezależny -po nowelizacji z 1976 NIK znowu podporządkowano prezesowi RM ?był to przejaw wzmocnienia pozycji szefa rządu .- po fali protestów 1980r NIK odzyskała niezależność od adm centralnej . Nowela do konstytucji i ustawa z 8 października 1980 podporządkowały ją sejmowi . Rzecznik praw obywatelskich-powołany w 1987r ?powoływany przez sejm na 5 lat stał na straży praw i wolności człowieka i obywatela . Miał prawo żądania wszczęcia właściwego postępowania itp. KONTROLA SĄDOWA Ogólne sądownictwo administracyjne :-reaktywowano w 1980r ?utworzono NSA-1947-74 istniało dwuinstancyjne sądownictwo ubezpieczeń społecznych TK :-rozpoczął działalność w 1986 na mocy ustawy z 1985 . początkowo jego orzeczenie wymagało akceptacji sejmu . Orzeczenie dot. Aktów innych niż ustawa wiązało organ do dokonania w nim zmian , lub uchylenia . Akt tracił moc w ciągu 3 miesięcy w przypadku nieusunięcia niezgodności . Był to pierwszy organ kontrolujący legalność aktów normatywnych administracji .KONTROLA SPOŁECZNA :-komisje kontroli w radach narodowych -1945-54 Komisja Specjalna do Walki z Nadużyciami i Szkodnictwem Gospodarczym i jej terenowe delegatury ?w ramach walki o handel- w latach 1978-83 istniały organy kontrolujące rady narodowe ?komitety kontroli społecznej. -instytucja skarg i wniosków ?Kontrola wewnętrzna-inspekcje specjalne : od1954 Państwowa Inspekcja Sanitarna , 1958 Państwowa Inspekcja Handlowa ,1981 Państwowa Inspekcja PracyKontrola resortowa : sprawowana przez jednostkę nadrzędną organizacyjnie , lub funkcjonalnie . -1961 1 styczeń-wszedł w życie kodeks postępowania administracyjnego ( ustawa z 14 czerwca 1960 ).