COLLEGIUM

STUDIUM REHABILITACJI, PSYCHOLOGII I POLITYKI SPOŁECZNEJ

Dr Dorota Wydro

ZAGADNIENIA KLINICZNE

NIEURAZOWE CHOROBY NARZĄDU RUCHU

SZKIELET - FUNKCJE - DIAGNOSTYKA - CHOROBY

Szkielet jest naszą podporą. To on nadaje naszemu ciału kształt stanowiąc rusztowanie dla misternej siatki nerwów, naczyń krwionośnych i mięśni pokrytych skórą ( wiele mięśni, powięzi, więzadeł i ścięgien łączy się ze szkieletem). Jest również czymś w rodzaju ochronnej klatki dla wrażliwych, ale ważnych dla człowieka narządów wewnętrznych (mózgu, serca, płuc, wątroby czy śledziony). Szkielet to również fabryka ( w szpiku kostnym produkowane są składniki krwi ) oraz magazyn ( w układzie kostnym znajdują się duże ilości wapnia, które w miarę potrzeby uwalniane są do krwi na użytek innych narządów). I wreszcie gdyby nie szkielet, nie moglibyśmy się poruszać. Ruch naszego ciała bowiem to nie tylko sygnał otrzymywany z mózgu. To również skomplikowany system połączeń kostno-stawowych, które umożliwiają poruszanie. I jeszcze jedno. Mimo solidnej i niejednokrotnie twardej jak skała struktury szkielet jest żywą tkanką, która odżywia się za pomocą drobniutkich naczyń krwionośnych, rośnie, obumiera, ale i regeneruje.

Z czego składa się szkielet ?

Szkielet dorosłego człowieka składa się z 206 kości, a także z chrząstek i więzadeł. Noworodek rodzi się z 270 kośćmi, następnie w związku z powstawaniem nowych punktów kostnienia liczba ta wzrasta do 370 i wreszcie wskutek zrastania sił maleje do 206.

Kości dzielą się ze względu na ich kształt (np. długie kończyn czy krótkie śródręcza), strukturę (np. zbite lub gąbczaste, które zawierają mikroskopijne przestrzenie wypełnione szpikiem) oraz pochodzenie (niektóre kości w życiu embrionalnym mogą powstawać z tkanek łącznych lub chrząstek).

Szkielet centralny składa się z 80 kości, w skład których wchodzą:

1.Czaszka zbudowana z 29 kości. U noworodków kości czaszki nie są zupełnie ze sobą zrośnięte robiąc miejsce rozrastającemu się mózgowi. Błoniaste przestrzenie pomiędzy niezrośniętymi kośćmi czaszki to ciemiączka. Przed upływem 2-go roku życia wszystkie ciemiączka powinny być zarośnięte

2. Kręgosłup zbudowany jest z 26 okrągłych i spłaszczonych od góry i dołu kości zw. kręgami. Każdy krąg ma kostne wyrostki, do których przyczepiają się mięśnie oraz otwór przez który przechodzi rdzeń kręgowy. Pomiędzy kręgami znajdują się krążki chrzęstno - włókniste zw. potocznie dyskami, które działają na zasadzie amortyzatorów.

3. Klatka piersiowa składa się z 25 kości ( 12-tu par Żeber i kości mostkowej)

Do szkieletu centralnego przylegają kończyny górne (64 kości) i dolne (62 kości).

Dolegliwości związane ze szkieletem:

- obrzęki i bóle wokół kości i chrząstek

- trudności w poruszaniu i wykonywaniu ruchów

- częste upadki i złamania kości

- bóle pleców

- bóle typu rwy promieniujące wzdłuż kończyny dolnej

- choroby krwi obwodowej związane z nieprawidłową produkcją składników krwi

1

Jak funkcjonuje szkielet ?

Podstawa szkieletu to kości i chrząstki. Szkielet noworodka to więcej chrząstek niż kości. Stopniowo jednak są one zastępowane przez kości w procesie kostnienia, który polega na mineralizacji czyli uwapnieniu. Kości szkieletu współpracują ze sobą za pośrednictwem więzadeł.

Połączenie dwóch kości umożliwiające ruch względem siebie nazywamy stawem.

Istnieją różne typy stawów. Np. zawiasowe ( między paliczkami palców), kulisty wolny (barkowy) czy kulisty panewkowy (biodrowy) oraz śrubowe, eliptyczne, obrotowe i inne. Aby ruchy kości względem siebie były gładkie, ich powierzchnie stykowe pokryte są chrząstką, a jama stawowa wyłożona jest błoną maziową, która produkuje specjalny płyn działający na zasadzie "smaru" w zawiasach. Więzadła utrzymują staw w stabilnej pozycji. Większość kości wypełniona jest czerwonym szpikiem kostnym, który z wiekiem ulega stłuszczeniu.

Jak badamy szkielet ?

* badanie radiologiczne służy do diagnozowania złamań oraz nieprawidłowości w budowie układu kostnego

* artrografia polega na wstrzyknięciu do jamy stawowej znieczulonej miejscowo środka kontrastowego i zbadaniu stawu za pomocą promieni rentgenowskich ( przydatne w chorobach stawów i błony maziowej)

* artroskopia to wprowadzenie ( w znieczuleniu miejscowym ) do jamy stawowej giętkiej rurki zakończonej urządzeniem wizyjnym, które pozwala na dokładne obejrzenie wnętrza stawu gołym okiem lub na ekranie monitora. Tą samą drogą możliwe jest pobranie wycinka ze zmienionych chorobowo miejsc i jego ocena pod mikroskopem.

* badanie radioizotopowe kości polega ma wstrzyknięciu do krwiobiegu izotopu (materiału radioaktywnego), który po około 3 godzinach dostaje się do kości. Następnie kości, a szczególnie ich wewnętrzną strukturę ocenia się za pomocą badania radiologicznego.

* biopsja aspiracyjna szpiku kostnego polega na pobraniu szpiku za pomocą grubej igły najczęściej z mostka lub kręgów i zbadaniu go pod mikroskopem (badanie szczególnie przydatne w diagnozowaniu chorób krwi np. białaczek)

Do najczęstszych nieprawidłowości i chorób szkieletu należą:

a/ zaburzenia rozwojowe (wrodzone) do których należą m.in. zniekształcenia palców, brak kończyny, stopy koślawe lub końsko-szpotawe, wysokie ustawienie łopatki, wrodzone zwichnięcie stawu biodrowego czy rozszczep kręgosłupa, który polega na wrodzonym niezamknięciu kręgów i wydostawaniu się rdzenia kręgowego poza kanał kręgowy. Większość z tych schorzeń wymaga leczenia operacyjnego, niektóre z nich mogą być skorygowane za pomocą urządzeń ortopedycznych takich jak specjalne buty, wkładki czy rozwórki.

b/ wady postawy pod postacią skoliozy (wygięcia kręgosłupa do boku), lordozy (wygięcia do przodu) czy kyfozy (wygięcia do tyłu) lub ich kombinacji

c/ choroby szkieletu związane z żywieniem i przemianą materii to np. krzywica u dzieci na skutek niedoboru witaminy D niezbędnej do prawidłowego wchłaniania wapnia z przewodu pokarmowego

d/ choroby związane z urazami to: złamania i pęknięcia kości, przemieszczenia kości względem siebie, skręcenia czy nadwyrężenia więzadeł, pęknięcia torebek stawowych. Tym urazom z reguły towarzyszą silne dolegliwości bólowe, obrzęki, krwiaki

e/ infekcje pod postaciű różnego rodzaju zapaleń stawów, kości czy szpiku kostnego

f/ chorobą związaną z wiekiem jest osteoporoza pojawiająca się głównie u kobiet po okresie przekwitania i polegająca na niedostatecznym uwapnieniu kości

g/ nowotwory kości łagodne i złośliwe, które mogą być guzami pierwotnymi lub przerzutami raka z innych narządów np. piersi lub gruczołu krokowego.

2

---