SZTUKA KLASYCYZMU

Sztuka klasycyzmu była dominującą, choć nie jedyną tendencją w kulturze w drugiej połowie XVIII w. i początków XIX wieku, choć trzeba zaznaczyć, że zainteresowanie klasycyzmem w architekturze przetrwało cały XIX wiek, aczkolwiek w różnym stopniu. Klasycyzm bazował na odkryciach archeologicznych Pompei i Herkulanum, które to ukazały światu nienaruszoną niemal znaczną część kultury antycznej. Fascynacja tymi odkryciami, wzrastające zainteresowanie historią starożytną, rozwijająca się archeologia i historia sztuki, powodowały chęć powrotu w sztuce do form greckich i rzymskich. Imperium rzymskie i jego twórcy budzili podziw i szacunek, choć dziś wiemy, że nie zawsze zasłużony. Natomiast na przełomie XVIII-XIX w. bohaterowie tamtych czasów imponowali i uznani byli za godnych naśladowania. Taka postawa wobec historii i sztuki antycznej znalazła swoje odzwierciedlenie w dziełach gloryfikujących cnoty o jakich marzono, a jakie przypisywano starożytnym. Sztuka uległa laicyzacji, miała być dydaktyczna, moralizatorska, łatwo przemawiająca do wszystkich. Głosiła oświeceniowe hasła racjonalizmu i empiryzmu, patriotyzmu, odwagi, czystości obyczajów, trzeźwości i szacunku wobec prawa. Sztuka klasyczna miała pełnić służbę wobec narodu.

Architektura

Pałac w Śmiełowie; Stanisław Zawadzki

Architektura klasyczna przełomu XVIII-XIX w. rozkwitła w całej Europie, stała się bardzo popularna także w Stanach Zjednoczonych, ogarnęła architekturę sakralną i świecką. Wzorowała się bardzo wiernie, czasami nawet odtwórczo, na budownictwie starożytnych Greków i Rzymian, powtarzała te same schematy i elementy zdobnicze, z wielką łatwością przystosowała formy antyku do budowy kościołów, choć trzeba zaznaczyć, że zainteresowanie architekturą sakralną topniała, zwłaszcza we Francji, ogarniętej wówczas wydarzeniami Wielkiej Rewolucji Francuskie 1789 roku, która tępiła postawy religijne w sposób bardzo demonstracyjny i drastyczny. Stąd też następowały zmiany wobec planów budowy wielkich kościołów, których realizacje rozpoczęto przed wybuchem rewolucji. Stawały się one nie świątyniami Boga, a świątyniami człowieka.

Budowle świeckie i kościoły w pozostałych krajach odznaczały się szlachetnym umiarem w dekoracji, prostotą formy, harmonią elementów pionowych i poziomych.

Rzeźba

Amor i Psyche; Antoni Canova

Rzeźba klasyczna zafascynowana była plastyką starożytną, zwłaszcza jednak uwagę swą skupiała na klasycznym antyku greckim i na tych posągach rzymskich, które obrazowały potęgę i dumę wielkich imperatorów rzymskich. Inspiracje te wykorzystywano do tworzenia wizerunków władców, ale także wielkich uczonych, intelektualistów, odkrywców. Natomiast, wraz z rozrastającym się kultem starożytności, podtrzymywano zainteresowanie mitologią, która w rzeźbie i w malarstwie zajęła miejsce ważne. Kompozycja rzeźb klasycznych jest statyczna, wyważona i często powraca do kontrapostu.

Malarstwo

Pani Recamier; Jacques Louis David

Malarstwo klasyczne miało pełnić służbę wobec wszystkich obywateli, miało być proste, klarowne, pouczające, moralizatorskie. Powinno odzwierciedlać żarliwość moralną, powagę, szlachetne poświęcenie i ideały patriotyczne, powinno lansować świat reform, racjonalizmu i równości między ludźmi. Malarstwo to zwalczało buduarowy styl rokokowy i mistyczną symbolikę baroku. Poważna tematyka obrazów klasycznych żywiła się takimi motywami mitologicznymi, które w alegoryczny sposób można było aktualizować, łączyć z wielkimi ludźmi i ważnymi wydarzeniami współczesnymi. Powrócił też portret oficjalny. Kompozycja tych dzieł troszczyła się o precyzyjny rysunek, była czytelna, harmonijna, równomiernie oświetlona, malowana z ogromnym pedantyzmem i drobiazgowością.

---