Wasyl (Wasilij) Żukowski urodził się w 9 lutego 1783 r. we wsi Miszenskoje jako syn naturalny bogatego ziemianina Atanazego Bunina i Turczynki Salchy. Nazwisko otrzymał od ojca chrzestnego, Andrzeja Żukowskiego, który mieszkał w majątku Buninów. Dwuznaczna sytuacja Żukowskiego, oficjalnie uznawanego za wychowanka Buninów, tworzyła specyficzną atmosferę niezaspokojonych uczuć, niezasłużonej krzywdy, którą Żukowski głęboko i boleśnie przeżywał.

Cztery lata (1797-1800) Żukowski spędził w Szkole Szlacheckiej przy Uniwersytecie Moskiewskim, gdzie w ramach obowiązującego programu nauczania podejmował pierwsze próby literackie i aktywnie działał w Przyjacielskim Stowarzyszeniu Literackim.

W latach 1808 - 1809 był redaktorem pisma „Wiestnik Jewropy”.

W 1812 r. został powołany do armii w randze porucznika. W tym też roku rozpoczęła się jego kariera dworska. Z polecenia cesarza dostał dozgonną pensję. Był lektorem żony Aleksandra I, nauczycielem rosyjskiego przyszłej żony Mikołaja I i wychowawcą jego syna, cesarzewicza Aleksandra. Żukowski był znany z monarchistycznych poglądów, o czym świadczy m. in. patriotyczny wiersz „Boże, chroń cara”, który stał się poźniej oficjalnym hymnem rosyjskim.

W okresie 1815 - 1818 aktywnie działał w grupie literackiej „Arzamas” (stowarzyszeni w nim literaci propagowali zbliżenie języka literackiego do mowy potocznej, chcieli ponadto, mimo sprzeciwu rosyjskich klasyków, wprowadzić do poezji nowe gatunki).

Na przyszłą twórczość Żukowskiego niewątpliwy wpływ miały przedwczesna śmierć przyjaciela Andrzeja Turgieniewa i głębokie uczucie do przyrodniej siostrzenicy Marii Protasowej - uczucie odwzajemnione, ale z drugiej strony beznadziejne za względu na bezkompromisowe stanowisko rodziny. Walka Żukowskiego o wewnętrzne prawo do miłości znalazła wyraz w jego poezji, zwłaszcza po zamążpójściu Marii Protasowej (1817). Z kolei jej przedwczesna śmierć (1823) wniosła do jego liryki silne akcenty mistyczne.

Żukowski wiele podróżował z dworem. W czasie pobytu w Szwajcarii nad Jeziorem Genewskim zaprzyjaźnił się z niemieckim malarzem Gerhardtem von Reuternem, z którego córką zaręczył się w 1840 roku. Rok później miał miejsce ślub 58 - letniego Żukowskiego i 20 - letniej córki Reuterna Elżbiety. W Niemczech (najpierw w Dusseldorfie, później we Frankfurcie nad Menem) spędził resztę życia w kręgu nowych przyjaciół.

Wasyl (Wasilij) Żukowski zmarł 12 kwietnia 1852 r. w Baden-Baden. Jego ciało przewieziono do Rosji i złożono obok ciała Karamzina w ławrze Aleksandra Newskiego w Petersburgu.

Wybrane dzieła:

1802 Cmentarz wiejski

1808 Do Niny (liryk)

1808 Ludmiła (ballada)

1809 O bajce i bajkach Kryłowa (publicystyka)

1810 O satyrze i satyrach Kantiemira (publicystyka)

1811 Do niej, Pieśń, Pragnienie (liryki)

1812 Pieśniarz w obozie rosyjskich wojowników

1812 Swietłana

1812 Żeglarz, Marzenia (liryki)

1814 Teaon i Eschyn (elegia)

1815 Do cesarza Aleksandra

1815 Głos z tamtego świata

1815 Słowianka

1817 Dwanaście śpiących dziewic

1818 Dla niewielu (Fur Wenige)

1819 Niewyrażalne

1822 Morze

1822 Więzień Chillonu

1823 przywidzenie

1824 Motylek i kwiaty

1824 Tajemniczy gość

Wasilij Żukowski przetłumaczył m. in. Ondynę Fryderyka de la Motte, Mahabharate - tekst staroindyjski, Dziewicę Orleańską Schillera czy Odyseję.

---