Johann Friedrich Herbart, Jan Fryderyk Herbart (1776 - 1841) niemiecki filozof, psycholog i pedagog.

Wcześnie zaznajomił się z filozofią Wolffa i Kanta, słuchał w Jenie Fichtego, był nauczycielem domowym i zapoznał się u Pestalozzi'ego z jego pedagogiką.W 1802 po obronie habilitacji został docentem w Getyndze a w 1805 objął tam katedre filozofii. W 1809 został profesorem filozofii po I. Kancie i utworzył przy katedrze filozofii seminarium pedagogiczne dla nauczycieli. W 1833 objął na powrót katedrę filozofii w Getyndze

Na jego filozofię składał się realizm w metafizyce oraz intelektualizm. Pedagogika stała się domeną całej jego pracy filozoficznej i starał się jej nadać ściśle naukowy charakter. Bywa nazywany "ojcem naukowej pedagogiki". Do psychologii wprowadził termin "apercepcja".

Dzieła:

• Allgemenine Paedagogik (1806) ("Pedagogika ogólna z celu wychowania wysnuta")

• Hauptpunkte der Metaphysik (1806)

• Allgemeine praktische Philosophie (1808)

• Lehrbuch zur Einleitung in die Philosophie (1813)

• Lehrbuch zur Psychologie (1816)

• Psychologie als Wissenschaft, neu gegruendet auf Ehrfahrung, Metaphysik und Mathematik (1824-1825)

• Allgemeine Metaphysik (1828)

• Kurze Enzyklopaedie der Philosophie aus praktischen Gesichtspunkten entworfen (1831)

• Umriss paedagogischer Vorlesungen (1835) ("Zarys wykładów pedagogicznych")

• Saemtliche Werke in chronologischer Reihenfolge (dzieła zebrane, 1887-1912)

Filozofia Herbarta oznacza cofnięcie zasadniczego poglądu Kanta do metafizycznego realizmu. "Rzecz sama w sobie" nie jest pojęciem granicznym, ale czymś realnym. Pojęcie jednej rzeczy, obdarzonej wieloma przymiotami, prowadzi z konieczności do przyjęcia wielosci prostych, rzeczywistych rzeczy, których połączenie tworzy dopiero ten przedmiot, jaki nam się objawia. Przedmiot jest kompleksem monad, tzn. pojedynczych substancji. Również jaźń, dusza, jest taką monadą wieczną i niezniszczalną. Przedstawienie i uczucie powstaje jako skutek konfliktu, zderzenia monady duchowej z innymi monadami. Świadomość jest sumą stosunków, jakie łączą duszę z innymi monadami. Ruch przedstawień istniejących w duszy można zatem obliczyć na postawie zasad mechaniki; w ten sposób metoda matematyczna ma zastosowanie w psychologii.

Etyka według Herbarta jest estetyką, tzn. nauką o moralnym smaku.

Pedagogika opiera się na etyce i psychologii. Zadanie wychowania polega na ukształtowaniu woli i charakteru oraz na obudzeniu w człowieku szerokich zainteresowań. PEDAGOGIKA Etyka wyznacza i uzasadnia cele wychowania a psychologia uzasadnia środki do osiągnięcia celu Srodki to: 1. Regierung - karność (utrzymanie w karności dopuszcza kary cielesne) 2. Nauczanie wychowujące (nauczanie wychowujące ma oprócz wiedzy budować charakter)

Wszelkie przejawy życia psychicznego takie jak uczucia czy wola pochodzą od wyobrażeń. Nauczanie to tworzenie wyobrażeń u wychowanka przez co formuje się osobowość i charakter.

5 idei moralnych Herbarta
1. IDEA WEWNĘTRZNEJ WOLNOŚCI - zawsze uznajemy zgodność naszej woli z naszymi przekonaniami i przeżywamy tę zgodność pozytywnie.
2. IDEA MORALNOŚCI - za cechę pozytywną uznajemy silną wolę w odróżnieniu od słabej, chwiejnej, jest treścią idei doskonałości.
3. IDEA ŻYCZLIWOŚCI - uznajemy zgodność woli własnej z wolą innych.
4. IDEA PRAWA - niezgodność woli, która rodzi walkę, spory, może być usunięta na zasadzie uznawania praw.
5. IDEA SŁUSZNOŚCI - łamanie prawa prowadzącego do przykrości i krzywdy innych
Idea wewnętrznej i idea doskonałości odnosi się do własnego ja, a pozostałe idee do moich relacji z innymi.

---