Śląsk w polityce Piastów


Śląsk w polityce Piastów

Ziemie Śląskie przed powstaniem państwa polskiego.


Sląsk - obszar między Sudetami, Beskidem Śląskim i Wyżyną Krakowsko Częstochowską; w dorzeczu górnej i środkowej Odry.

Pierwsza wiadomość w źródłach pisanych o plemionach polskich osiadłych na Śląsku pochodzi z IX wieku - jest to wykaz ludów zamieszkałych na wschód państwa Karololingów, czyli tzw. Geograf Bawarski. Umieszczono w nim takie nazwy plemion jak: Dziadoszanie (zamieszkiwali okolice Krosna i Głogowa), Golęszanie lub Gołęszyce (osiedlili się na Śląsku Opolskim, także na terenach koło Głubczyc, Raciborza, Koźla i Cieszyna), Bobrzanie (tereny górnego i średniego Bobru), Trzebowianie (zasiedlili okolice Legnicy), Ślężanie (grupowali się oni koło góry Ślęży, Kluczborka, Namysłowa, Brzegu i Nysy) - od których powstała nazwa całej dzielnicy. Ślężanie swą nazwę zaciągnęli od polskich wyrazów gwarowych: ,,ślągwa" - wilgotne, mgliste powietrze, ,,ślęgnąć" - moknąć , nasiąkać wilgocią, ,,prześlągły" - przemoknięty. ( Zdaniem niektórych uczonych - głównie niemieckich - nazwa Śląsk nie wywodzi się od Ślężan a od germańskiego szczepu Silingów - rzekomo przebywających tu w okresie rzymskim). Plemiona zamieszkujące dawniej Śląsk musiały powstać co najmniej w VIIIw.
Wczesne zorganizowanie się na Śląsku władzy państwowej było łatwiejsze niż na innych ziemiach , gdyż ziemie Śląska miały naturalny ośrodek w postaci góry Ślęży. Opasana ona była niskimi wałami z kamieni. Państwo, które je usypało na pewno nie było mocarstwem i nie mogło uprawiać wielkiej polityki. Wał nie był w stanie odeprzeć wojsk silnego przeciwnika, potrafiłby jedynie zatrzymać małe oddziałki rabunkowe. Przypuszcza się , że wały te zabezpieczały przed łupieżczymi napadami słowiańskich Serbów Połabskich, zamieszkałych na zachód od Śląska.
Jeżeli Praślązacy posiadali wtedy państwo, to na pewno zaliczało się ono do tzw. plemiennych. Uformowanie takich państewek było wstępem do utworzenia się państwa prawdziwego ( narodowego). W IX wieku życie toczyło się w obrębie niewielkich jednostek gospodarczych i administracyjnych zwanych u nas opolami, natomiast u Słowian wschodnich nazywano je mirami lub wierwami.

Królowie i książęta piastowscy na Śląsku

Mieszko I, Kazimierz Odnowiciel, Bolesław Śmiały, Władysław Herman, Bolesław Krzywousty, Bolesław IV Kędzierzawy, Bolesław Wysoki.

Pierwszym historycznym władcą Polski z dynastii Piastów był Mieszko I. W ostatnich latach swojego panowania , w 990 roku w wyniku wojny zdołał przyłączyć do Polski Śląsk, który dotychczas pozostawał pod panowaniem czeskim. W latach 1038-39 w całym kraju wybuchło antyfeudalne powstanie ludowe. Sytuację tę wykorzystał czeski książę Brzeysław i w 1039 roku najechał na Polskę, zdobywając Śląsk. Jednak już w 1050 roku Śląsk ponownie wrócił do Polski - zdecydowało o tym zwycięstwo Kazimierza Odnowiciela. Zajęcie Śląska wzbudziło niezadowolenie cesarza Henryka III. W 1054 r. w Kwedlingburgu cesarz zdecydował , że Śląsk pozostanie przy Polsce pod warunkiem opłaty Czechom corocznego trybutu w wysokości 30 grzywien złota i 500 grzywien srebra. Po śmierci Kazimierza Odnowiciela tron Polski objął jego syn - Bolesław Śmiały. Zaprzestał on płacić czynsz Czechom , co doprowadziło do wrogich stosunków polsko-czeskich. Sytuacja się zmieniła gdy tron Polski przyjął brat Bolesława Śmiałego - Władysław Herman. Zmienił on całkowicie politykę Polski, nawiązał dobre kontakty z Czechami, wznowił płacenie trybutu ze Śląska. Sytuacja uległa zmianie , gdy w 1092 r. zmarł czeski król Wratysław. Wtedy to Władysław Herman zaprzestał płacić czynsz Czechom, co spowodowało najazd i całkowite spustoszenie Śląska przez nowego władcę Czech - Brzetysława II. Władysław Herman przed śmiercią podzielił Polskę pomiędzy dwóch synów : Zbigniewa i Bolełsawa. W wyniku tego podziału Śląsk znalazł się pod panowaniem Bolesława zwanego Krzywoustym. W 1109 r. pokonał on cesarza Henryka V, dzięki czemu polepszyły się kontakty z Czechami, a Polska ostatecznie przestała płacić czynsz ze Śląska. Po śmierci Władysław. Został on jednak wygnany i jego ziemię objął jego brat - Bolesław IV Kędzierzawy. Zmuszony został przez cesarza Fryderyka do zwrócenia Śląska synom Władysława. Oddał on Śląsk w granicach z 1146 r. , tzn. wraz z Ziemią Lubuską , lecz bez Kłodzka - do ostatecznych układów doszło latem 1163 r. w Norynberdze. Dwaj najstarsi synowie Władysława objęłi wyznaczoną im dzielnicę, jednak nie podzielili się nią - władzę nad całością sprawował najstarszy z nich Bolesław Wysoki. Nie miał on jednak władzy nad ważniejszymi ośrodkami : Wrocławiem i Głogowem. Od samego początku nie było zgody między Bolesławem IV Kędzierzawym a jego bratankami. W 1166 r. synowie Władysława opanowali sporne grody i obsadzili je swoimi załogami. Brat Bolesława Wysokiego-Mieszko Plątonogi upomniał się o swój dział ze Śląska. Mieszko wraz z synem Bolesława - Jarosławem doszedł do porozumienia z Bolesławem Kędzierzawym co doprowadziło do wygnania Bolesława ze Śląska. Sprowadziło to interwencję cesarza Fryderyka. Wówczas Mieszko Stary z Wielkopolski oddał Bolesławowi Wysokiemu Śląsk. Bolesław musiał jednak zgodzić się na oddanie Raciborza bratu Mieszkowi i dożywotnio Opola Jarosławoi.
W 1177 r. Bolesław Wysoki ponownie został wygnany. Ziemie jego zostały podzielone. On sam zatrzymał Dolny Śląsk z Wrocławiem, Konrad (najmłodszy z synów Władysława) otrzymał ziemie w okolicach Głogowa, Jarosławowi przyznano Opolszczyznę, natomiast Mieszko Plątonogi dostał od Kazimierza Sprawiedliwego Bytom, Oświęcim i Siewierz. Bolesław Wysoki po śmierci Konrada zdołął powiększyć swoje księstwo, przyłączając do niego ziemie zmarłego brata.
Bolesław Wysoki był dobrym administratorem . Starał się zaprowadzić w swoim księstwie nowe formy rządzenia. Odbudował miasta Legnicę i Wrocław. Zapocząkował on długi ciąg książąt - dobrych gospodarzy. Wzory do naśladowania czerpał z Saksonii, która miała rozwinięte górnictwo. Bolesławowi przypisywane jest sprowadzenie górników niemieckich do Złotoryi. Bolesław starał rozwinąć eksploatację złota. Dzięki zwiększeniu wydobycia złota i srebra możliwy był szybki rozwój mennictwa śląskiego - książę mógł bardziej masowo wybijać brakteaty, które w pełni zaspokajały potrzeby lokalnego rynku śląskiego. Własna moneta książęca podkreślała niezależność księstwa śląskiego wobec reszty ziem polskich. Dzięki Bolesławowi rozwinęły się miasta śląskie, rolnictwo.
Śląsk stanowił wówczas integralną część państwa polskiego, a książęta śląscy bezsprzecznie uznawali nad sobą władzę księcia seniora - Mieszka Starego z Wielkopolski, który w tamtych czasach uznawał Śląsk za podległą mu ziemię.
Po śmierci księcia Jarosława - 22 marca 1201 - Opolszczyzna nie pozostała w rękach górnośląskich Piastów, lecz przeszła ona w ręce Bolesława Wysokiego.
Bolesław Wysoki panował na Śląsku przez 38 lat. Zmarł 8.XII. 1201 roku. Odegrał on w dziejach Śląska ważną , choć dla Polski negatywną rolę - za jego czasów rozpoczął się proces uniezależniania się Śląska od reszty kraju i ugruntowywania się wpływów niemieckich - sprowadzał z Niemiec osadników i nadawał im posiadłości ziemskie oraz przywileje.

Henryk I Brodaty, Bolesław Rogataka, Henryk Probus, podział księstw śląskich

Po śmierci Bolesława Wysokiego Opolszczyzna przeszła w ręce Henryka I. Jednak w 1202 r. stryj Henryka - Mieszko Platonogi wcielił Polszczyznę do księstwa raciborskiego. Odbyło się to bez zgody Henryka. Stryj pozostawił mu jedynie ziemię Otmuchowską wraz z 1000 grzywien. Dzięki Henrykowi I Brodatemu uporządkowały się wewnętrzne sprawy Śląska - m.in. zadbał o rozwój gospodarki , górnictwa. W latach trzydziestych w księstwie wrocławskim rozpoczął wielką reformę ustrojową. Za jego panowania szczególnie zaludnił się Dolny i Średni Śląsk - wzrost liczby ludność spowodowany był osiedlaniem się niemieckich osadników, którym Henryk nadawał przywileje i przydzielał ziemię. Historycy niemieccy przypisują Henrykowi wielkie zasługi w ugruntowywaniu niemczyzny - w szczególnym stopniu na Śląsku. Po śmierci Kazimierza opolsko-raciborskiego wszedł w posiadanie ziem zmarłego księcia. Ważnym momentem dla Śląska była bitwa pomiędzy Henrykiem a jego starszym bratem Konradem Kędzierzawym. W walce tej zwyciężył Henryk, jednak gdyby zwycięstwo odniósł Konrad, powstrzymałoby to rozpoczęty na Śląsku proces germanizacji. Śląsk po śmierci Henryka Brodatego znalazł się pod panowaniem jego syna - Henryka Pobożnego, potem kolejno Bolesław Rogatka - syn Henryka Pobożnego. Bolesław sprawował władzę nad księstwem wrocławskim i legnickim . Za jego rządów Dolny Śląsk uległ podziałowi, a ziemia Lubuska odpadła od Polski na rzecz Niemiec . Księstwo wrocławskie po śmierci Bolesława przeszło w ręce Henryka Probusa - wnuka Henryka Pobożnego. Za jego rządów księstwo wrocławskie powiększyło się o tereny Kluczborka i Byczyny. Przyczynił się do sprowadzenia niemieckich kolonistów na Śląsk, dzięki niemu uporządkowana została skarbowość na ziemiach mu przynależnych. Jego polityka przyniosła głównie negatywne skutki dla Śląska, jednak w dziejach Śląska zapisał się jako osoba wybitna, odznaczająca się mądrością polityczną i niezwykle patrotyczna.

Po śmierci ręce Henryka Probusa, na żądanie mieszczaństwa we Wrocławiu objął rządy książe legnicki i wrocławski Henryk V Gruby - syn Bolesława Rogatki. Nadawał on miastu liczne przywileje. W testamencie zmarłego Henryka Probusa zapisane było, że przekazuje on swoja dzielnicę wrocławską Henrykowi III głogowskiemu, który również na mocy układu o przeżycie miał stać się władcą dzielnicy wrocławskiej, wielkopolskiej, małopolskiej i księstwa głogowskiego. Mino iż nie otrzymał obiecanych ziem , Henryk głogowski starał się zrealizować postanowienia testamentu i układu o przeżycie. Pokonał księcia legnickiego Henryka V Grubego i zmusił go do odstąpienia części posiadłości. W rezultacie teren księstwa wrocławskiego skurczył się do wąskiego pasa wzdłuż Odry, do Otmuchowa i Nysy, do Złotoryi. W ten sposób straciło na znaczeniu jedno z największych śląskich księstw. Na czoło wysunęły się w tamtym czasie dzielnice: głogowska (rządzona przez braci Henryka i Konrada Garbatego żegańskiego) i jaworsko-świdnicke (pozostające pod rządami syna Bolesława Rogatki - Bolka I ). Henryk głogowski wykorzystał śmierć króla Czech Wacława II i Wacława III , i przyjął tytuł księcia Śląska i pana Głogowa.

W tamtych czasach ( początek XIV w.) rozrosło się księstwo świdnickie . Rządzone ono było przez księcia Bolka I, który poszerzył swoje terytorium włączając Strzegom , Świdnicę , Strzelin. Po śmierci jego brata Henryka V Grubego objął władzę nad Dolnym i Środkowym Śląskiem.
Zupełnie inna sytuacja kształtowała się na Górnym Śląsku, Następował tam podział i rozdrobnienie piastowskich księstw. Księstwo opolskie rozpadło się na cieszyńskie , bytomskie, raciborskie i opolskie. Był to okres szczytowego rozbicia feudalnego na Śląsku. Na XIV w. istniało tu 17 lub 18 małych księstewek. Ich władcy uważali się za niezależnych, nie uznawali władzy księcia krakowskiego, jednak gotowi byli uzależnić się od króla Czech.
Na początku XIV w. rozpadło się również na mniejsze dzielnice księstwo głogowskie. Rozpadło się ono na skutek podziału między pięciu braci - synów Henryka I.

Henryk VI Dobry, książęta śląscy lennikami Czech, Kazimierz Wielki, Władysław Opolczyk

Po śmierci Henryka Grubego jego synami zaopiekował się Bolko świdnicki. Najstarszym synem był Bolesław - później Bolesław III legnicki, młodszy - Henryk - zwany później Henrykiem IV wrocławskim i najmłodszy - Władysław. Najstarszy z nich - Bolesław Hojny już w 1306 zaczął sprawować władzę na Wrocławiem. rządy jego nie trwały długo - już w 1311 jego młodsi bracia zaczęli upominać się o współudział we władzy. Jeszcze w tym samym roku księstwo podzielono na okręgi: wrocławski, brzeski i legnicki. Bolesław wybrał dla siebie księstwo brzeskie, gdyż wiązało się z tym otrzymanie 50 tyś grzywien. W ten sposób Henryk otrzymał część księstwa ze stolicą we Wrocławiu, a Władysław osiadł w Legnicy. Najmłodszy z nich jednak oddał swoją ziemię za 32 tyś grzywien Bolesławowi. W późniejszym czasie Władysław wysunął żądanie, iż Bolesław ma wypłacać mu rocznie 500 grzywien. Bolesława obalił te zarzuty i pretensje brata.
Bolesław postanowił zemścić się na synach zmarłego Głogowczyka za śmierć swojego ojca . W wyniku wojny z jednym z nich - Konradem otrzymał Namysłów, Bremntów, Kluczbork, Byczynę i Wołczyn ( Oławę zatrzymał Konrad). W ten sposób Bolesław zaczął górować nad innymi książętami śląskimi. Począł on jednak namawiać brata Henryka VI na zamianę księstwa wrocławskiego na legnickie. Okręg wrocławski pod rządami Henryka VI stał się jedną z najbogatszych dzielnic Śląska i dlatego Henryk odrzucił propozycje brata. Wówczas Bolesław rozpoczął łupieżcze najazdy na ziemie wrocławskie. Jego nienawiść wzrosła , gdy Henryk odsunął go od dziedziczenia księstwa wrocławskiego. Za panowania Henryka wzrosła rola mieszczaństwa , nadawał im przywileje, dbał o rozwój ekonomiczny księstwa. 4 kwietnia 1327 r. Henryk VI wystawił dokument, w którym swe księstwo przekazał królowi Czech, dla siebie zachował jedynie dożywotnio władanie nad księstwem. Król Czech dodał Henrykowi okręg Kłodzka oraz zobowiązał się płacić corocznie 1000 grzywien srebra Henrykowi - miało to stanowić pensję. Układ ten był sprzeczny z interesami dynastii piastowskiej. Henryk krzywdził tym samym Polskę - Władysława Łokietka i rodzinę - dzieci, braci szczególnie Bolesława III brzesko - legnickiego.

W latach 20-tych XIV wieku większość książąt śląskich złożyła hołd królowi czeskiemu Janowi Luksemburskiemu ( lennikami stali się m.in.: Bolesław I niemodliński, Kazimierz cieszyński, Władysław kozielski, Leszek raciborski, Jan oświęcimski, Bolesław II opolski, Jan ścinawski, Konrad I oleśnicki, Henryk II żagański, Bolesław III brzesko - legnicki ). poddanie się książąt śląskich było wielkim sukcesem czeskiego króla, lecz dla Polski była to ogromna strata. Byli jednak na Śląsku książęta, którzy nie złożyli hołdu czeskiemu królowi, byli to: Bolko II Mały - książę świdnicki, Henryk I - książę jaworski i Przemko - książę głogowski. Jednak po śmierć Przemka , ziemie jego zostały wcielone do księstw Jana ścinawskiego, Henryka II żagńskiego, Bolka II Małego,a Głogów zajął Jan Luksemburski. W rezultacie na Śląsku utrzymali się tylko: Bolko Mały, Henryk I jaworski i Bolko II ziębicki. Niezależne od Czech było również księstwo nysko-otmuchowskie.

W 1335 r. w Trenczynie król czeski zażądał , aby Polska zrezygnowała z księstw śląskich, w zamian za co gotów był zrezygnować z pretensji do polskiej korony. Kazimierz Wielkinie przyjął tych warunków i nie zrezygnował ze Śląska. 24 listopada 1336 r. zmarł Henryk VI.Zgodnie z zawartym poprzednio ukaładem jego ziemie przeszły pod panowanie czech. W 1336r. książę Jan ściniawski odstąpił królowi Czech swoje księstwo, zachowując jedynie w dożywotnie posiadane Głogów. Henryk I jaworski obiecał Czechom pomoc zbrojną przeciwko Polsce , a także odstąpił im Żytawę i Zgorzelec. Kolejnym sukcesem Czech było oddanie hołdu w 1337 r przez poddanych Bolka ziębickiego, a także przekazanie ziem zmarłego Leszka - raciborskiego księcia w lenno Mikołajowi II. Zgodnie z piastowskim prawem dziedziczenia księstwo to miało należeć do jednego z Piastów. W 1337r. król czeski wydał generalny porządek dla Śląska , który regulował cały szereg wewnętrznych spraw kraju. Mimo braku rezygnacji Polski ze Śląska , rządził się w nim tak samo jak i w innych, od dawna wchodzących w skład państwa ziemiach. Generalny porządek miał dotyczyć nie tylko tych księstw, które już były lennikami czeskimi, ale całego Śląska , więc również i tych księstw, które jeszcze się nie poddały . W 1338 r. król Czech zmusił księcia oleśnickiego Konrada I do odstąpienia mu Lublina z okręgiem - nie wystarczyło mu, że książę ten był już jego lennikiem. Dążył do włączenia śląskich terytoriów bezpośrednio pod swoje władanie . Kazimierz Wielki w dniu 9 lutego 1339 r. wystawił w Krakowie dokument, na mocy którego rezygnował z wszelkich pretensji do księstw wymienionych w układzie treńczyńskim. Rezygnacja ta nie obejmowała więc księstwa ziębickiego, którego władca złożył hołd po 1335 r. Nie dotyczyło to też Bolka II Małego świdnickiego i Henryka I jaworskiego oraz księstwa nysko-otmuchowskiego (księstwo biskupie). Niezależność biskupiego księstwa trwała jednak niedługo. Zmarł biskup Jan Nankier, a jego następca Przecław z Pogorzeli uznał w 1342 r. zwierzchnictwo króla czeskiego nad Śląskiem.
Kazimierz Wielki uznał więc dokonany zabór. Nie uważał jednak, że w ten sposób została zakończona - w dalszym ciągu chciał przywrócić Śląsk do państwa polskiego. Nie zaniedbywał żadnej okazji, aby utrzymać związki z tą dzielnicą i jej władcami, umacniał wpływy na tym terenie. Udzielił księciu brzeskiemu i legnickiemu Bolkowi III pożyczki, biorąc w zastaw miasta Byczynę, Kluczbork i Wołczyn (odzyskał w ten sposób niewielkie skrawki Śląska). Dobre kontakty utrzymywał z niezależnym Bolkiem świdnickim (jeden z najpotężniejszych książąt śląskich). W 1345 r. została na Śląsk skierowana zbrojna wyprawa, aby wesprzeć sprzymierzeńca Polski Bolka świdnickiego, którego zaatakował król czeski, aby zdobyć Świdnicę . Wojna ta zakończyła się w 1348 r. pokojem namysłowskim, który nie przyniósł żadnych zmian na Śląsku. Parę lat później pozycja Polski na tym terenie pogorszyła się. Najwierniejszy sojusznik polski i Kazimierza Wielkiego - Bolko II świdnicki wydał swoją córkę za króla czeskiego i zapisał jej i jej potomnym swoje księstwo. Oznaczało to że z chwilą śmierci Bolka, księstwo jego znajdzie się bezpośrednio w rękach czeskiego króla. Bolko II zdołał znacznie powiększyć swoje posiadłości - kupił ziemię siewierską, Złoty Stok, zdobył Grodków, otrzymał połowę księstwa głogowskiego i ścinawskiego, nabył Złotoryję i w dożywocie Ziemię Łużycką. Zimie te miały przejść w ręce czeskiego króla. W 1356 r. Pradze na zjeździe Kazimierza Wielkiego z Królem Kzarolem IV, król Polski zrezygnował z praw do Świdnicy, Kluczborka i Byczyny. Król Czech , natomiast zrzekł , zrzekł się pretensji do Płocka. W 1368 r. zmarł Bolko II. Wówczas pod bezpośrednie władanie czeskiego króla przeszły Łużyce i część księstwa ścinawskiego i głogowskiego. Byczyna i Kluczbork i Wołczyn oraz połowa księstwa brzeskiego i oławskiego przeszły w drodze kupna w ręce Ludwika I brzeskiego. Straciła więc Polska swojego wiernego sprzymierzeńca , król czeski powiększył znacznie obszar , którym władał - kurczyły się więc posiadłości śląskich Pistów.
W księstwach śląskich postępował nadal proces dzielenia, rozdrabniania na corac mniejsze państewka. Korzystali z tego królowie czescy, którzy starali się powiększyć swoje terytoria - wypierali z poszczególnych ziem Piastów. Tak dokonany został podział w 1360 r. dzielnicy głogowskiej między księcia Henryka Żelaznego i króla czeskiego, który otrzymał środkową część księstwa z połową Głogowa , Bytomia i Ścinawy. Po śmierci Henryka V Żelaznego nastąpił dalszy podział jego (i tak już nie wielkiej) dzielnicy między trzech synów : Henryka VI, Henryka VII i Henryka VIII. Wysprzedawał swoje dziedzictwo książę ziębicki Bolko III, tak że zostały mu same Ziębice. Również dzielnica raciborsko-opawska uległa podziałowi po śmierci Mikołaja II, a także uszczupleniu na rzecz innych książąt : opolskich , oleśnickich , cieszyńskich . Jedynie księstwo cieszyńskie nie uległo podziałowi, a zdołało się w tamtych czasach nawet rozrosnąć . Książę cieszyński Przemysł I uzyskał w drodze zastawu od Jana raciborsko-karniowskiego Żory, a od króla czeskiego Wacława IV część księstwa głogowskiego i ścinawskiego, od Bolka III ziębickiego odkupił Strzelin . Po śmierci w 1405r. Jana III księcia oświęcimskiego książę cieszyński połączył pod swoją władzą księstwo oświęcimskie i zatorskie. Dzięki tym nabytkom stał się jednym z najpotężniejszych śląskich władców. Nie trwało to jednak długo. W 1409 r. gdy zmarł Przemysł I , jego księstwo uległo podziałowi między synów i wnuków. Należy wspomnieć jeszcze o jednym śląskim księciu - Władysławie Opolczyku - synu księcia opolskiego Bolesława II. Władysław nie zapisał się w dziejach Śląska , ani Polski zbyt chwalebnie . Swoje panowanie zaczął od powiększania swoich posiadłości na Śląsku - na drodze zakupu otrzymał Pszczynę, Wołczyn, Prudnik, Karniów i Namysłów. Znacznie więcej uzyskał poza Śląskiem( Wieluń, Bolesławiec, Olsztyn, Bobolice, posiadłości na Węgrzech, Kujawy, Ziemia Dobrzyńska). Dbał o swoją rodzinę. Pomógł zrobić karierę swojemu bratankowi - Janowi Kropidle. Jan w bardzo młodym wieku został biskupem poznańskim, otrzymał biskupstwo kujawskie. W toku walki o tron węgierski, Opolczyk starał się podburzyć przeciwko Polsce Ruś. Paktował z wrogami Polski Krzyżakami , którym oddał w zastaw Złotoryję i Ziemię Dobrzyńską. Prowadził nawet rozmowy z Węgrami na temat rozbioru Polski. W odwet za to rycerstwo polskie urządziło wyprawę na ziemie Opolczyka. Jagiełło pozbawił Opolczyka wszystkich posiadłości w Polsce.
Władysław Opolczyk używał swoich zdolności , zasobów swego księstwa w sposób szkodliwy dla Śląska i Polski. Umarł w 1401r. skłócony z Polską , pozbawiony wszystkich posiadłości uzyskanych w latach swego powodzenia, znaczenia i potęgi. O Śląsku w dalszym ciągu nie zapominał król Kazimierz Wielki . Sprzeciwiał się próbom silniejszego związania Śląska z Czechami, starał utrzymać tam swoje wpływy . Pod koniec swojego panowania Kazimierz podjął sttarania o przywrócenie Śląska Polsce . W dniu 20.IV.1364 zwróciła się do papieża z prośbą o zwolnienie go zwszelkich przysiąg, którymi zobowiązał się nie dochodzić swoich praw do ,,ziem należących od niepamiętnych czasów do królestwa polskiego". chodziło mu głównie o księstwa śląskie poddane królowi czeskiemu. Równocześnie podjął kroki w celu odzyskania przynajmniej niektórych śląskich ziem. Już w 1368r. w związku ze śmiercią Bolka II świdnickiego, wysunął pretensje do Byczyny, Kluczborka i Wołczyna. W roku kolejnym sprzymierzył się przeciwko królowi Czech Karolowi IV z królem węgierskim Ludwikiem. Swojego dzieła nie doprowadził jednak do końca - przerwała je jego śmierć w 1370r. Jego następcą był Ludwik Węgierski. Bardzo szybko przypieczętował los Śląska - jego utratę przez Polskę. W 1372r. zawarł z Karolem IV umowę, na mocy której m.in. Ludwik zrzekł się praw do Śląska. Polska ówczesna, ani jej królowie, ani możnowładcy nie interesowali się faktycznie poważniej Śląskiem, a ponadto sytuacja międzynarodowa nie sprzyjała rewindykacji Śląska. Toteż związki Śląska z Polską ograniczały się w tym czasie raczej do rzadkich kontaktów. Sporo śląskich książąt utrzymywało nadal stosunki zarówno z dworem królewskim, jak i polskim możnowładcami. Najbliższe i najczęstsze stosunki z polską utrzymywali przede wszystkim Piastowie cieszyńscy, oleśniccy, brzesko - legniccy, raciborscy Przemyślidzi. Nie można wykluczyć, że w razie podjęcia przez Polskę jakichś kroków zmierzających do rewindykacji Śląska , a przynajmniej większego do niego zbliżenia, można było liczyć na pewne pozytywne wyniki. Taka sposobność nadarzyła się na przykład w czasie, kiedy król czeski Wacław IV prowadził wojnę ze swym bratem Zygmuntem Luksemburczykiem. W 1404r. król czeski, pragnąc uzyskać pomoc Polski, gotów był odstąpić Władysławowi Jagielle cały Śląsk. Sprzeciwili się temu jednak polscy możnowładcy. Trudno też przypuścić , aby tak łatwo na utratę Śląska mogli wyrazić zgodę czescy panowie. W sposób niekorzystny na sprawie powrotu Śląska do Polski zaważyły przede wszystkim zainteresowania polskich możnowładców sprawami wschodnimi. Zresztą na samym Śląsku trudno byłoby znaleźć jakiegoś księcia, który dążyłby do powrotu pod polskie panowanie.

Henryk V Żelazny, Bolko V, Kazimierz II cieszyński, Jerzy II brzeski, Jerzy Wilhelm

Henryk Żelazny - syn Henryka Wiernego. Przejął po nim Żagań, Krosno Odrzańskie, Świebodzin, Sulechów, Kożuchów, Szprotawę, Zieloną Górę i połowę Góry Śląskiej, a po stryju Przemku miał dziedziczyć Głogów , który jednak początkowo znalazł się pod panowaniem Czech. W 1343r. oddał Kazimierzowi Wielkiemu ziemię wschowską. Na podstawie ugody z 7 czerwca 1344r. za złożenie hołdu Czechom, Henryk miał otrzymać połowę księstwa głogowskiego. Jeszcze tego samego roku 23 listopada złożył hołd Czechom, a obiecaną ziemię otrzymał w 1349r. Po traktacie namysłowskim wszedł w posiadanie spadku głogowskiego. W 1353r. zdobył Ryczyn a w 1358r. Międzyrzecze i zimeie między Byczyną i Odrą. Wykupił połowę Ścinawy i połowę Chobieni. Po śmierci Jana ścinawskiego otrzymał połowę Góry Śląskiej wraz z okręgiem. Na skutek podziału dzielnicy głogowskiej między Henryka a Karola IV, Henryk otrzymał połowę miasta Głogów i Bytomia Odrzańskiego, a także wschodni i zachodni skrawek księstwa, łączący się z posiadłościami żagańskimi i spadkiem ścinawskim. Środkowa część księstwa (między Bytomiem a Głogowem, wraz z połowom tych miast) poszła w ręce Luksemburgów. Ziemie na zachodnim brzegu Odry pozostały pod wspólnym władaniem. Henryk V Żelazny w 1363r. był jednym z najpotężniejszych Piastów na Śląsku. Obok połowy Głogowa i połowy Bytomia Odrzańskiego posiadał również : Świebodzin, Krosno, Kożuchów, Sulechów, Szprotawę, Zieloną Górę, Żagań, pół Góry Śląskiej. Był jednym z pierwszych książąt śląskich, który był chętny do współpracy z Kazimierzem Wielkim, gdy ten wystąpił z prośbą o zwolnienie od przysięgi wierności książąt polskich, zhołdowanym obcym państwom.

Bolko V - syn Bolesława IV opolskiego. Od ojca otrzymał okręg prudnicki i miasto Głogówek, które około 1425r. stało się stolicą księcia (Bolko tytułował się panem Prudnika i Głogówka). W 1430r. zdobył Kluczbork, Byczynę, Wołczyn, Grodków, Strzelin, Brzeg. W polityce kierował się przede wszystkim terytorialnym powiększaniem sowich ziem. Był husytą, nie uległ germanizacji - walczył z niemczyzną.

Kazimierz cieszyński - syn Bolesława władcy na Cieszynie i Frysztocie. Już w wieku 10 lat (1460r.) otrzymał od stryja Przemysława II cieszyńsko - głogowskiego własną dzielnicę , wydzieloną z księstwa cieszyńskiego. W 1478r. po śmierci Przemysława stał się panem całego księstwa cieszyńskiego wraz z cieszynem i Frydkiem. W 1478r. stał się spadkobiercą Głogowa. W tym samym roku wszedł w porozumienie z Maciejem Korwinem, na mony któreho król węgierski przekazał Kazimierzowi Koźle wraz z okolicznymi dobrami i zobowiązał się wypłacić Kazimierzowi 2000 florenów węgierskich , natomiast Kazimierz (zgodnie z poprzednim układem księcia Przemysława II) księstwo głogowskie przekazywał w ręce Korwina. Układ ten trudno jednak było wprowadzić w życie , gdyż w tym czasie nad miastem Głogowem rządy sprawował Jan Żagański. W tej sytuacji Maciej nie oddał Kazimierzowi Koźla i nie wypłacił obiecanych pieniędzy. W 1481r. Kazimierz starał się zdobyć Głogów, lecz bezskutecznie. Król węgierski nakazał przerwać działania wojenne i zmusił go do podpisania pokoju , na mocy którego Kazimierz tracił podległą mu część Głogowa, w zamian za co miał otrzymać pieniężne odszkodowanie. W 1482r. Kazimierz przeszedł do obozu Władysława Jagiellończyka. W 1488r. Głogów został zagarnięty przez króla węgierskiego, który nie uwzględniając praw księcia cieszyńskiego przekazał to miasto ( wraz z okręgiem) swojemu synowi Janowi. W 1490r. zmarł Korwin, co doprowadziło do przewrotu politycznej sytuacji Śląska. Kazimierz został dożywotnio nominowany przez Władysława Jagiellończyka na urząd generalnego starosty na Śląsku i przyznano mu prawo do dysponowania księstwem cieszyńskim. Z polecenia Jaiellończyka objął też dożywotnio księstwo głogowskie. Jednak już w 1491r. (21 lutego) na mocy układu w Koszycach, Jan Olbracht miał otrzymać to księstwo, jako samodzielny książę. W późniejszym czasie Olbracht otrzymał Oławę, Wołów, Głubczyce, Toszek, Bytom, Koźle i Wodzisław. W 1491r. Kazimierz powiększył swoje ziemie o Książ i Bolków. W 1498r. posiadał też swoje ziemię pszczyńską (z prawem dziedziczenia do czwartego pokolenia). Od 1493r. należał do niego też Wołów i Oleśnica. Gdy sprzedał Pszczynę za 40000 guldenów, wystarał się o lenne władanie do trzeciego pokolenia nad Frydkiem i Mistkiem. W 1515r. otrzymał dożywotnio księstwo opawskie. Otrzymał również Głogówek i Krapkowice.
Wielką wagę przykładał do rozwoju miast i rzemiosła. Interesował się eksploatacją złóż soli i nie oszczędzał pieniędzy na budowę żup solnych. Był dobrym administratorem, dbał o rozwój gospodarczy swojego księstwa. Miał duże zdolności dyplomatyczne. Bardzo dobrze wywiązywał się z obowiązków, jakie ciążyły na nim z uwagi na pełnioną funkcje-namiestnika całego Śląska.

Jerzy III brzeski- początkowo sprawował władzę nad księstwem brzesko-legnickim. Po śmierci ojca otrzymał Brzeg, Oławę, Wołów, Ścinawę, Wińsko, Wąsocz, Strzelin, Nimczę, Rudną, Ryczeń, Kluczbork i Byczynę, oraz połowę zastawu na Ziębicach i Ząbkowicach. Jego starszy brat Fryderyk II otrzymał okręg Legnicy, Złotoryi, Chojnowa, Grodźca, Lubania, oraz drugą połowę na Ziębicach i Ząbkowicach. W 1558r. udało się Jerzemu przejąć Złotoryję, Grodziec, Lubań za cenę 67000 talarów.
Jerzy miał niezwykłe zdolność organizacyjne, był bardzo pracowity, obowiązkowy. Podniósł zamożność i rangę swojego księstwa. Rozwijał handel drzewem, górnictwo (rozbudowywał kopalnie na Śląsku), rozwijał na szeroką skalę hodowlę bydła (sprowadzał z Holandii i Szwajcarii krowy, z Turcji owce), rozwijał również gospodarkę pasieczną. Rozwijał naukę, sztukę , doskonale władał łaciną. Prowadził oszczędną i nowoczesną gospodarkę. Zabiegał o dobrobyt poddanych, przeznaczał znaczne sumy na budownictwo, wybudował w miastach wodociągi. W rękach wójta i ławników spoczywało sądownictwo miejskie, straż miejska czuwała nad sądownictwem miasta. Wydał specjalną ustawę miejską , przepisy przeciwpożarowe, przepisy porządkujące życie w mieście i na terenie całego księstwa, a także wydał przepisy sanitarne.
Obecnie uznawany jest za najwybitniejszego z Piastów w epoce nowożytnej.

Jerzy Wilhelm - jedyny spadkobierca księstwa brzeskiego, legnickiego i wołowskiego po stryju. Był wykształcony: uczył się pięciu języków obcych (polskiego, włoskiego, hiszpańskiego, francuskiego, łaciny), miał świetną pamięć, uczył się tańca, jazdy konnej, wygłaszał krótkie oracje. W 1675r. odsunął od władzy matkę i sam przejął rządy. 14.III.1675r. złożył hołd cesarzowi Leopoldowi I. Cesarz mianował go swym komisarzem na Śląsku. Zmarł jako chłopiec w wieku 15 lat.

Zakończenie

Dynastia Piastów panowała w Polsce od 960 roku do 1370, a na Śląsku aż do 1675. Dynastia piastowska wydała 24 królów i władców, oraz 123 książąt.
W ciągu jednego półwiecza Mieszko I i Bolesław Chrobry potrafili zbudować państwo, które mogło się mierzyć nawet z najpotężniejszym. Państwo ulegało powoli coraz to większemu osłabieniu. Monarchia uległa osłabieniu głównie na przełomie XI i XII wieku . Bolesław Krzywousty potrafił jeszcze zapanować nad tym, ale po jego śmierci doszło do podziału państwa-w wyniku czego nastąpiło około 200 letnie rozbicie dzielnicowe. W Polsce władzę nadal dzierżyli Piastowie , lecz kłopotem rządów był fakt, iż wszyscy uważali się za równouprawnionych do sprawowania władzy i jeśli nawet zdarzali się wybitniejsi przedstawiciele tej dynastii, których ambicją było zjednoczenie wszystkich ziem polskich, to na przeszkodzie stawali inni Piastowicze , mający na względzie tylko swe własne interesy i nie wahający się szukać oparcia w obcych krajach. Wyzyskiwali to sąsiedzi, starając się powiększać swoje terytoria kosztem Polski. Jedynie Władysławowi Łokietkowi udało się zjednoczyć terytoria Polski. Jednakże w czasie rozbicia dzielnicowego zaszły wydarzenia i zmiany, których następni z rodu Piastów nie zdołali już cofnąć - odpadło Pomorze Zachodnie i Gdańskie. Najdłużej we wspólnocie piastowskiej trwał Śląsk z ziemią opolską. Wpływy niemieckie szerzyły się już od czasów Władysława Wygnańca. Słabość śląskiego rodu piastowskiego płynęła stąd, że uległ on ogromnemu rozdrobnieniu. Na przełomie XIII i XIV wieku dzielnica ta stawała się przyczółkiem dla Niemiec i Czech. Łokietek scaliwszy rozbitą na dzielnice Polskę, nie zdołał włączyć do niej Śląska. Zjednoczenie przyszło zbyt późno, gdy Czechy doszły do potęgi. Państwo Kazimierza Wielkiego rosło w potęgę, ale bez Śląska i Pomorza. W 1335r. Kazimierz Wielki rezygnuje z piastowskich księstw, głównie śląskich, które weszły w zależność lenną od czech. Układ namysłowski z 1348r. między Kazimierzem i Karolem IV był już tylko potwierdzeniem tej rezygnacji. Za czasów Władysława Opolczyka pogłębiła się niechęć między Piastowiczami śląskimi a Polską. Nadzieje na odzyskanie Śląska przekreślił układ wiedeński z 1515r. Wszedł on w życie 1 1526r. i odtąd Piastowicze śląscy żyli jako lennicy Habsburgów.
Z trzech linii Piastów panujących na Śląsku: opolskiej, cieszyńskiej i legnicko-brzeskiej , najszybciej (już w 1532r.) wymarła linia opolska. Sukcesja opolska była ważnym problemem politycznym Śląska. Jerzy Hohenzollern przejął Opolszczyznę z krzywdą Piastów legnickich i cieszyńskich. Uległość wobec Habsburgów stała się główną wytyczną postępowania ostatnich Piastów na Śląsku. W okresie wojny trzydziestoletniej wymarła linia Piastów cieszyńskich. Po 1653r. pozostało tylko trzech Piastów z lini męskiej, a ostatni z nich zmarł w 1675r.

Bibliografia