Julian Tuwim

Fakty biograficzne

• poeta i tłumacz

• ur. 13 września 1894 w Łodzi, zm. 27 grudnia 1953 w Zakopanem

• pochodził z urzędniczej rodziny żydowskiej

• debiut literacki - 1913, Prośba (w „Kurierze Warszawskim”), pod kryptonimem St. M.

• 1918 - wyd. pierwszego zbioru poezji Czyhanie na Boga

• współpracował z czasopismami:

• „Pro Arte et Studio”

• „Wiadomości Literackie“ (od 1924)

• „Cyrulik Warszawski” (1926-1933)

• „Szpilki” (1936-1939)

• działalność satyryczno-kabaretowa:

• autor i kierownik literacki warszawskich kabaretów, m.in.:

• Qui Pro Quo (1919-1932)

• Banda (1932-1934)

• Cyrulik Warszawski (1935-1939)

• współtwórca noworocznych szopek artystycznych

• po 1936 roku przestał pisać utwory polityczne i społeczne, zaczął tworzyć dla dzieci

• 1947-1951 - kierownik artystyczny Teatru Nowego w Warszawie

• 1949 - doktorat h.c. Uniwersytetu Łódzkiego

• 1951 - Nagroda Państwowa I stopnia

Okresy twórczości

• 1918-1926 - okres młodzieńczy

• 1926-1936, 1936-1939 - okres poszukiwania „słowa poetyckiego”

• 1940-1953 - okres wojenny i powojenny

Cechy twórczości

• biologiczny dynamizm

• wczesna twórczość poetycka - entuzjazm, optymizm, radość życia, witalizm

• „tryumf dla jednych, zgorszenie dla drugich” (A. Brückner)

• dytyrambiczna dionizyjność

• frenetyczna pochwała życia

• sakralizacja Nowej Poezji

• czasem prowokacje

• później - zwrot ku czystej poezji, wygasa poetyka dytyrambizmu

• kondensacja, kompresja energetyzmu

• wzrost dystansu wobec wyrażeń emocjonalnych

• poszerzenie skali jakości estetycznych, m.in. o groteskowość

• ekspresjonizowanie

• pacyfizm

• rewelacyjna poezja dla dzieci

• twórczość translatorska

• epitafia i epicedia

Wątki tematyczne

• Bóg rozumiany panteistycznie - jako siła, która przenika, dynamizuje, prowadzi ku ekstazie wszystko, co jest życiem

• model człowieka szczęśliwego

• egzotyka aktywna - wychodziła naprzeciw witalizmowi i antyintelektualizmowi

Poetyka

• język kolokwialny

• sytuacja rozmowy

• prozaizacja poezji

• elementy XIX-wiecznej stylizacji gawędowo-balladowej

• relikty młodopolskiej nastrojowości

• demonizm

• antyteza: sacrum - „antysacrum”

Tomy

• wczesna twórczość poetycka - entuzjazm, optymizm, radość życia, witalizm

• 1918 Czyhanie na Boga

• 1920 Sokrates tańczący

• 1921 Siódma jesień

• 1923 Wierszy tom czwarty

• 1926 - zmiana w twórczości utwory zaangażowane społecznie i politycznie, antywojenne

• 1926 Słowa we krwi

• 1929 Rzecz czarnoleska

• „metafizyka słowa”

• 1933 Biblia cygańska

• 1936 Treść gorejąca

Inne

• 1923 wypisy Czarty i czary polskie

• 1923 Wypisy czarnoksięskie

• 1934 wybór satyr i krótkich tekstów prozy Jarmark rymów

• 1935 Polski słownik pijacki

• 1935 Antologia bachiczna

• 1937 antologia Cztery wieki fraszki polskiej

• poemat Kwiaty polskie

• 1949 antologia Polska nowela fantastyczna

• 1950 Pegaz dęba, czyli Panopticum poetyckie

• 1958-1963 Cicer cum caule, czyli groch z kapustą

Utwory

• programowa Poezja z tomu Czyhanie na Boga

• podmiot liryczny - jako natchniony prorok poetyki nowej wiary, ale subiektywnie przedstawia się jako „barbarzyńca”, człowiek pierwotny, a przede wszystkim jako jeden z wielu, ktoś z tłumu

• Słopiewnie

• cykl wierszy pisanych jak gdyby jakimś prapolskim lub

• Siódma jesień

• poetycki listownik miłosny

• Jarmark rymów

• twórczość satyryczna

• satyra wymierzona przeciw endecji i jej antysemityzmowi

• satyra obyczajowa - psychologiczna, komiczna - na snobów, dowcipnisiów, nieproszonych gości

• niekiedy - styl połajankowy

• niektóre utwory zaliczane do nurtu poezji społecznej - Do prostego człowieka - pacyfistyczny, w duchu socjalizmu

• Biblia cygańska, Treść gorejąca

• nawiązania do Apokalipsy

• niepokój metafizyczny

• mizantropia

• kompleks drobnomieszczański

• przerażenie i obrzydzenie bezsensem życia

• akcenty grozy metafizycznej

• idiosynkrazja wobec biurokratów i ideologów

• oczyszczanie słowa przez powrót do jego praźródeł

• popis etymologicznej erudycji

• inwencja słowotwórcza

• schematy w metaforze, paraleli

• elementy patriotyczne

• bezpośrednie repliki (ton kontrpamfletowy)

• językowa maestria poetycka

• Bal w operze (powstał w 1936, w całości wydany po wojnie)

• katastrofizm

• miejscami wulgarność

• pamflet na sanację i na kapitalizm

---