PROGRAM KÓŁKA MATEMATYCZNEGO
DLA KLAS II i III
Spis treści
1.Wstęp
2.Charakterystyka i cele kółka matematycznego
3.Metody, formy, środki dydaktyczne
4.Rodzaje ćwiczeń
5.Treści realizowane w ramach kółka matematycznego
6.Ewaluacja programu
7.Literatura
„Dziecko jest zdolne rozwiązywać każde trudne zadanie,
jeżeli tylko potrafimy przełożyć je na język dziecka”
Nauczanie matematyki ma służyć rozwijaniu umiejętności logicznego myślenia, aktywności matematycznej uczniów oraz ich zaangażowaniu w proces dydaktyczny. Obliczenia matematyczne ustne i pisemne, rozwijają umiejętności wypowiadania, czytania i pisania. W celu wdrażania dzieci do ścisłego i poprawnego wyrażania się zalecane jest przestrzeganie dokładności w ustnym opisie czynności matematycznych wykonywanych przez dziecko.
W procesie tym niezmiernie ważną rolę spełniają zadania matematyczne. Wszystkie dotychczasowe programy nauczania na szczeblu klas początkowych podkreślają dużą rolę zadań matematycznych w nauczaniu tego przedmiotu. Szczególnie wyraźnie akcentowane są zadania tekstowe. Inne rodzaje zadań określane są mianem ćwiczeń.
Zadania tekstowe powinny stanowić podstawę pracy na lekcjach matematyki zarówno przy wprowadzaniu nowego materiału, jak i przy zastosowaniu nabytych wiadomości. Poprzez rozwiązywanie zadań tekstowych uczniowie wdrażają się do logicznego myślenia, wyrabiają umiejętność spostrzegania i rozumienia związków między wielkościami. Ważne jest również rozwiązywanie zadań kilkoma sposobami oraz rozwiązywanie zadań układanych przez uczniów. Trudniejsze zadania tekstowe powinno poprzedzać rozwiązywanie odpowiednio dobranych zadań pomocniczych i łatwiejszych tego samego typu. Podstawę pracy na lekcjach matematyki stanowią różne typy problemów prostych lub złożonych - zaczerpnięte z życia codziennego i najbliższego otoczenia oraz skorelowane z materiałem nauczania innych przedmiotów.
Inną formą pracy oprócz zadań matematycznych są ćwiczenia w rachunku pamięciowym. Ćwiczenia wykonywane przez uczniów powinny być urozmaicone. Powinny naświetlać poznawane pojęcia z różnych punktów widzenia, umożliwiając zrozumienie wzajemnych związków między różnymi zagadnieniami, służąc jednocześnie pogłębianiu i utrwalaniu podstawowych wiadomości.
Na zajęciach kółka matematycznego rozwiązywane są zadania o nieco podwyższonym poziomie trudności. Trudność ta może wystąpić już w samym sposobie sformułowania zadania ale i w różnym sposobie rozwiązywania zadań czy nawet w sposobie formułowania odpowiedzi. Zadania te pobudzają uczniów do znacznego wysiłku umysłowego, do logicznego rozumowania, ale także rozbudzają ich matematyczne zainteresowania. Rozwiązywanie zadań uczy matematycznej dociekliwości, precyzji, dostrzegania zasad i analogii, ale i ostrożności przed zbyt pochopnym rozwiązywaniem.
Charakterystyka programu
Program dotyczy pracy z wybraną grupą uczniów z klasy II i III przejawiających zainteresowania matematyką.
W każdej klasie znajdują się uczniowie uzdolnieni w kierunku matematycznym, którzy pragną poświęcić swój czas na dodatkowe zajęcia i rozwój swych zainteresowań. Zadaniem nauczyciela jest rozwój tych szczególnych uzdolnień u swych wychowanków.
Na zajęcia kółka matematycznego mógł się zapisać każdy zainteresowany matematyką uczeń. Po pewnym czasie utworzyła się grupa, która została zapoznana z założeniami programu i rozpoczęła jego realizację w całości. Zajęcia są prowadzone w grupie 12-15 osobowej jeden raz w tygodniu. Przy opracowywaniu treści realizowanych w ramach programu przyjęto następującą zasadę:
w klasie II treści będą służyły przygotowaniom do:
Szkolnego Konkursu Matematycznego
Międzyszkolnego Konkursu Matematycznego „Mały Pitagoras "
2. w klasie III treści będą służyły przygotowaniom do:
Szkolnego Konkursu Matematycznego
Konkursu Matematycznego „Kangur”
Wojewódzkiego Konkursu Matematycznego „Bajkowe Zadania”
Program zajęć kółka matematycznego został opracowany w oparciu o „Program wczesnoszkolnej zintegrowanej edukacji XXI wieku” Jadwigi Hanisz.
Cele kółka matematycznego
rozbudzanie zainteresowań matematycznych uczniów
ukazywanie życiowej przydatności rozumienia pojęć matematycznych
uczenie matematycznego porządku
uczenie wyciągania wniosków z wykonywanych ćwiczeń
rozwijanie wytrwałości w dochodzeniu do poprawnego rozwiązywania zadania
poszerzanie horyzontów myślenia
zachęcanie do rozwiązywania łamigłówek geometrycznych
uczenie tworzenia nowych wersji zadania, poprzez zmianę warunków w nim zawartych
uczenie dostrzegania w treści zadania informacji nie podanych wprost
uczenie wnikliwego analizowania treści zadania
Metody, formy, środki dydaktyczne
W programie wykorzystano metody aktywne, które stosowane w praktyce szkolnej ułatwiają prace uczniów. Ich założeniem jest przewaga uczenia się nad nauczaniem, a więc większe zaangażowanie uczniów w proces dydaktyczny. Metody te sprzyjają samodzielnemu zdobywaniu i utrwalaniu wiedzy. Można je podzielić na: rozwijające umiejętności krytycznego myślenia (analizowania, oceniania, porównywania, wyciągania wniosków np. burza mózgów), nastawionych na emocje, przeżywanie, działanie oraz wykorzystujące graficzne zapisy procesu podejmowania decyzji.
Formy
- Praca grupowa jednolita
- Praca grupowa zróżnicowana
- Praca indywidualna, jednolita
- Praca indywidualna zróżnicowana
Środki dydaktyczne
- zegar
- domino
- kostki do gry
- taśmy do mierzenia
- zestaw plansz
Rodzaje ćwiczeń
W ramach kółka matematycznego realizowane są różne rodzaje zadań matematycznych. Jednym z nich są zadania tekstowe. Ich tematyka dotyczy najbliższego otoczenia uczniów lub ich życia codziennego. Formę tę stosuje się zarówno w trakcie realizacji nowego materiału jak i przy stosowaniu nabytych umiejętności w praktyce. W zależności od doboru treści i stosowanych metod rozwiązywania zadań tekstowych uczniowie stopniowo uczą się spostrzegania i formułowania związków między wielkościami oraz przyswajają sobie umiejętność logicznego rozumowania. Sytuacje problemowe zawarte w zadaniach tekstowych umożliwiają nie tylko kształtowanie postawy badawczej uczniów, rozwijanie ich naturalnej ciekawości, chęci rozumienia, lecz również umożliwiają zaspokajanie potrzeby pokonywania trudności, odnoszenia sukcesów, przeżywania radości z uzyskanych rezultatów. Ponadto dzieci uczą się planowania pracy, celowego rozkładania czynności w czasie, zespołowego wykonywania podjętych obowiązków, współdziałania, uznawania zadań wspólnych za własne.
W ramach zajęć realizowane są zadania nie tylko drukowane w podręcznikach ale i redagowane przez nauczyciela i uczniów. Dotyczą one aktualnej sytuacji w najbliższym otoczeniu dziecka, treści obrazka, równania, formuły matematycznej. Stopień trudności poszczególnych zadań jest uzależniony od możliwości poznawczych uczniów, zasobu ich dotychczasowych doświadczeń, treści zadania, jego struktury matematycznej. Podczas zajęć formułowane są również problemy otwarte. Rozwiązanie ich wymaga różnych sposobów prawidłowego rozumowania, dając w wyniku różne rozwiązania. Są to zadania w których brakuje danych, lub niektóre dane są zbędne oraz zadań sprzecznych. Każdy rodzaj zadań wymaga określonych rozwiązań za pomocą ćwiczeń. Zadania ćwiczeniowe miały na celu techniczne wykształcenie określonych sprawności. Obliczanie przykładów matematycznych bez konkretnej sytuacji problemowej pozwala uczniowi skupić się tylko i wyłącznie na prawidłowym obliczeniu. Zajęcia były też urozmaicane grami i zabawami dydaktycznymi. Gry dydaktyczne oparte były na regułach, zasadach i przepisach. Zalicza się do nich różne loteryjki, układanki, rebusy, krzyżówki, gry stolikowe np. chińczyk, domino, warcaby, karty logiczne. W działalności zabawowej uczniowie doskonalili umiejętności rachunkowe. Gry dydaktyczne umożliwiały organizację pracy w grupach, a także pracę indywidualną. Czyniły prace ćwiczeniowe bardziej atrakcyjnymi, wprowadzały element współzawodnictwa. Każde takie ćwiczenie wymagało stosowania określonych reguł. Podczas gier dzieci korzystały ze środków dydaktycznych: plansz, liczydeł, kart itd.
Treści realizowane w ramach kółka matematycznego dla klas II
Jednostki miar
1.Kilogram, dekagram
2.Pisanie dat
3.Miary długości-metr, centymetr, milimetr
4.Odczytywanie wskazań zegara :doba, obliczenia zegarowe minuta, godzina
5.Litr
6.Mierzenie temperatury
7.Tydzień, miesiąc, kwartał, rok, pory roku
8.Obliczenia pieniężne
Tematy geometryczne
1.Proste, krzywe, łamane
2.Mierzenie odcinków
3.Figury geometryczne
4.Linie prostopadłe i równoległe
Pojęcie liczby. Działania na liczbach
1.Dodawanie i odejmowanie liczb w zakresie 40.
2.Zapis słowny i cyfrowy liczb
3.Porównywanie różnicowe
4.Znaki rzymskie
5.Dodawanie i odejmowanie w zakresie100
6.Tabliczka mnożenia i dzielenia w zakresie 100
7.Porównywanie ilorazowe
8.Kolejność wykonywania działań
9.Ułamki. Połowa, ćwierć, proste obliczenia ułamkowe
10.Liczby trzycyfrowe. Porównywanie i porządkowanie liczb. Proste przypadki dodawania i odejmowania
11.Zadania tekstowe
Treści realizowane w ramach kółka matematycznego dla klas III
Jednostki miar
1.Czas odmierzany zegarem: sekunda, minuta, godzina, doba
2.Czas odmierzany kalendarzem: dzień tydzień, miesiąc, rok, wiek
3.Miary masy: gram, dekagram, kilogram, tona, kwintal:
netto - brutto - tara
4.Miary pojemności: litry, mililitry
5.Obliczenia pieniężne
Tematy geometryczne:
1.Proste prostopadłe, odcinki prostopadłe
2.Proste równoległe, odcinki równoległe
3.Obliczanie obwodu prostokąta i kwadratu
Działania na liczbach
1.Liczby w zakresie 100
dodawanie i odejmowanie liczb z przekroczeniem progu dziesiątkowego
własności dodawania
porównywanie różnicowe
2.Liczby do 10 000
wykonywanie czterech działań arytmetycznych
doskonalenie algorytmu pisemnego dodawania, odejmowania, mnożenia i dzielenia liczb
3.Mnożenie i dzielenie liczb:
tabliczka mnożenia
kolejność wykonywania działań
dzielenie z resztą
4.Ułamki ( połowa, ćwierć, proste obliczenia ułamkowe)
5.Zadania tekstowe proste i złożone z zastosowaniem czterech działań arytmetycznych ( rozwiązywanie, układanie, przekształcanie)
Ewaluacja programu
Opracowany program kółka matematycznego dla klas II i III będzie podlegał systematycznej ewaluacji.
Ewaluacja ta będzie dokonywana w formie wyników osiągniętych przez uczniów biorących udział w przeprowadzonych konkursach matematycznych na szczeblu szkolnym, rejonowym i ogólnokrajowym.
Zmiany w programie mogą następować w wyniku zmian w podstawie programowej kształcenia ogólnego.
Literatura:
J. Hanisz: Zadania na szóstkę. Warszawa 1997
E. Gruszczyk-Kolczyńska, M. Skura: Skarbiec matematyczny. Warszawa 2005
Red. Z. Bobiński i inni: Matematyka z wesołym Kangurem. Toruń 2004
A. Ludwa: Wesoły świat matematyki dla klas II. Poznań 2003
M. Cackowska: Rozwiązywanie zadań tekstowych w klasach I-III.
Warszawa 1993
Opracowanie programu:
Barbara Masłowska
Monika Sobczyńska