Stanisław Trembecki SOFIÓWKA
Rzuciwszy kilka szczegółów o krainie (1-9), jej przeszłości (11-28), jej stanie obecnym (29-40), o zasługach Potockiego (41-52), po epizodzie o Kupidynie i Potockim (53-98), gdzie wyjaśnia przyczynę powstania ogrodu i jego nazwy , przechodzi poeta (113) do opisu. A więc zwraca uwagę na arcydzieła sztuki ogrodowej (117-120), potem wiedzie nas do niskiej groty Łokietka (121-124), która jest jedyną przedstawicielką polskości parku. Opodal była grota szczęśliwości (125-131), która podobno miała zwać się grotą Kalipso i nosić napis wierszem: Tu zapomnij Twych nieszczęść a przyjm szczęścia wieszcze,/A jeśliś jest szczęśliwy, bądź szczęśliwszym jeszcze. Dalej poeta wymienia skałę bardziej urwistą niż inne (133-148), zowiąc ją Leukacie podobną , i czyni miejscem sposobnym do popełniania samobójstw z miłości. Lecz dla osłonięcia przepaści sporządzono tu salę z dębowych drzew (149-152). Idąc dalej natrafiamy na 3 nagrobki zmarłych dzieci Szczęsnego i Zofii (153-168) i przechodzimy jakąś wodę przez mosty granitowe i żelazne (169-172).
Oglądamy grotę Tetidion, którą tworzy wodospad i podłoże skalne (173-177). Grota skłania poetę do wstawienia epizodu o Peleusie i Tetydzie (183-234). Czeka nas niespodzianka: Charon w łodzi , który przewozi zwiedzającego przez kanał podziemny , długi ponoć na 700 stóp, słabo oświetlony otworami, wykutymi w stropie kamiennym (237-250). Z tej nocy świetlnej wypływamy na słodkie morze, przepyszny staw, zalany światłem słonecznym. Niezwykły to efekt świetlny. Po słodkim morzu płynie wdzięczny okręcik, jak Bucentaur weneckiego doży (251-258). Na środku stawu wznosi się sztuczna owalna wysepka Anti-Circe, o której poeta pisze dość niejasno(259-290). Opuściwszy staw , jesteśmy w kłopocie, bo na wszystkie strony rozmaitość woła.
Nęci nas jakiś strumyk(295-305), o wodzie tak krystalicznej i smacznej, że to skłania poetę do wstawienia epizodu o alkoholu (306-316), którym nierozsądna ludzkość obraża wnętrzności i ćmi pojęcia.
Następuje panegiryk na część cara Aleksandra (316-336), epizod o mędrcach znad brzegu Dniestru i Dniepru (336-352), epizod o szkole ateńskiej (353-360) z dysputą o materializmie i odmłodnieniu świata (361-412) i z wykładem o etyce epikurejskiej (422-444). Rzecz kończy poeta , powtarzając mitologiczną bajkę o pochodzeniu człowieka (459-468).
Uwagę naszą ściąga praca nad obeliskiem na cześć Zofii (469-476), głazy, przeznaczone na piramidę grobową dla Szczęsnego (477-492). Potem podziwiamy wspaniały wodospad (494-506). Poemat zamyka pochwała Zofii.
THE END