STANISŁAW TREMBECKI (1739-1812)

Stanisław Trembecki był uczestnikiem i ozdobą obiadów czwartkowych z racji swego
wykształcenia i talentu poetyckiego. Publikował swe utwory na łamach "Zabaw
Przyjemnych i Pożytecznych". Będąc szambelanem, a potem sekretarzem królewskim,
posiadał znakomite rozeznanie w sprawach państwowych i zajmował wobec nich postawę
rozumnego reformatora. W jego wierszach politycznych znajdziemy wiele krytyki pod
adresem egoizmu szlacheckiego, życia nad stan i braku patriotyzmu. W liście do Ignacego
Krasickiego pisał:

"Gnuśność, zbytek powszechny, wnętrzne niepokoje,

Brak gdzie trzeba, słuszności, a podłości przemoc,

Wprawiły ziemię polską w tę okropną niemoc".

Na szczególną uwagę w twórczości Trembeckiego zasługują bajki. W Polsce, przed
Stanisławem Trembeckim, bajki pisali m.in. Biernat z Lublina, Mikołaj Rej, Szymon
Szymonowic, a w epoce oświecenia obok Trembeckiego wymienić należy Adama
Naruszewicza, Franciszka Karpińskiego, Juliana Ursyna Niemcewicza i najznakomitszego
z nich, Ignacego Krasickiego. Ze względu na stopień rozbudowania tekstu bajki, dzielimy
je na krótkie, zwięzłe, tzw. epigramatyczne i dłuższe (bajki - opowiadania), tzw. narracyjne.
Do bajek narracyjnych należy "Myszka, kot i kogut", napisana "w guście La Fonteine" jak
zaznaczył Trembecki w tytule zbioru swych bajek. Jej naczelna myśl zawarta jest w
końcowych wersach: "Nie sądź nikogo po minie, Bo się w sądzeniu poszkapisz".
(poszkapisz = omylisz) Przygoda małej, niedoświadczonej myszki dowodzi, że "pozory
mylą", i że nie wszystko, co robi dobre wrażenie, jest dobre rzeczywiście. Myszka z
zachwytem opowiada matce o miłym, łagodnym zwierzęciu, które chciała z czułością
"poiskać", ale przeraziło ją straszne ptaszysko, wrzaskliwe i groźne. Znająca świat i życie
dorosła mysz wyjaśniła córce, że "ten, co tak siedział skromnie to kot bestyja", zguba
mysiego rodu, a "drugi był to kogut i groźba jego pusta". Na uwagę zasługują również dwa
poematy Trembeckiego - "Powązki" i "Polanka", głównie ze względu na istniejące w nich
akcenty humanitarne.