Powstanie i ekspansja terytorialna imperium rzymskieg1 2


Powstanie i ekspansja terytorialna imperium rzymskiego (Imperium Romanum), oprac. RM

podr., s. 137 - 140,144 - 151, 155 - 157

„Si vis pacem para bellum” („Jeśli chcesz pokoju, szykuj się do wojny”), „Divide et impera!” (,,Dziel i rządź!”)

Ceterum censeo Carthaginam delendam esse” („Poza tym uważam, że Kartaginę trzeba zniszczyć”, Marek Porcjusz Katon (Katon St.)

„Veni, vidi, vici” („Przybyłem , zobaczyłem, zwyciężyłem”, Gajusz Juliusz Cezar

1. Przyczyny podbojów rzymskich:

- dążenie do zdobycia ziemi uprawnej, łupów oraz wyzysku finansowego podbitych obszarów

- wojna z danym ludem lub państwem mogła prowadzić do konfliktu z jego sprzymierzeńcami (np. wojna Rzymu z Samnitami (jeno z plemion w Italii) spowodowała następnie wojnę z ich sprzymierzeńcem - greckim miastem Tarent,(grecka kolonia w południowej Italii) z kolei wojna z Tarentem wywołała wojnę z królem Epiru Pyrrusem

- ambicje polityczne zwycięskich wodzów: prawo do odbycia tryumfu (uroczystego wjazdu do Rzymu po zwycięskiej wojnie), zwycięska wojna wzmacniała pozycję polityczną wodza w Rzymie, torowała mu czasem drogę do władzy - np. Gajuszowi Juliuszowi Cezarowi (który, zanim przejął władzę w Rzymie jako dożywotni dyktator, wcześniej dokonał podboju Galii Zaalpejskiej) - względy prestiżowe wynikające z rzymskiej mentalności imperialnej (zwycięskie wojny oprócz korzyści materialnych podwyższały Rzymianom samoocenę, utwierdzały ich w przekonaniu, że mają prawo do podbojów i ujarzmiania innych ludów i krajów) - dążenie Rzymu do zrealizowania koncepcji politycznej „mare nostrum” („naszego morza”), czyli do opanowania całego basenu M. Śródziemnego) - dążenie Rzymu do opanowania ojkumene (całego obszaru zamieszkanego przez ludzi, słowo ojkumene pochodzi z j. greckiego)

2. Organizacja i taktyka armii rzymskiej (podr., s. 144 - 145, 156, 158): - organizacja armii rzymskiej w okresie republiki - podr. s. 145, w okresie cesarstwa - podr. s. 156 podstawową jednostką organizacyjną armii rzymskiej był legion (w okresie republiki liczył 4500, w okresie cesarstwa 6000 żołnierzy) skład legionu: ▪ 3000 ciężkozbrojnych piechurów wchodzących w skład 30 manipułów (każdy manipuł dowodzony był przez 2 centurionów, składał się z dwóch centurii), ▪ lekkozbrojni piechurzy (1200) ▪ oddział jazdy (300)

- technika wojenna Rzymian (podr., s. 144): zastąpienie szyku falangi szykiem manipułowym na polu bitwy: ustawienie ciężkozbrojnej piechoty w 3 szeregach (w każdym szeregu 10 manipułów), w dwóch pierwszych szeregach stali młodzi żołnierze (w pierwszym najmłodsi - hastati, w drugim nieco starsi od nich - principes) w trzecim starsi mający powyżej 30 lat (triari), którzy przystępowali do ataku nieprzyjaciela dopiero po żołnierzach z dwóch pierwszych szeregów, stąd też pochodzi rzymskie przysłowie: „sprawa doszła do trzeciego szeregu” („res ad triarios venit”), czyli wymaga ostatecznego rozstrzygnięcia, podr. s. 144

- dyscyplina w armii rzymskiej (np. dziesiątkowanie - kara, np. za tchórzostwo, polegająca na

losowym wyborze z szeregu co dziesiątego żołnierza w celu zabicia go)

- reforma armii dokonana przez konsula Mariusza u schyłku II w. pne. (104 - 101 lub w 107 pne) (podr., s. 158)

▪ przyjmowanie do armii ochotników, czyli wprowadzenie armii zawodowej (wcześniej służba w

armii była obowiązkiem wszystkich obywateli Rzymu posiadających ziemię)

▪ scalenie 30 manipułów legionu w 10 kohort mogących wykonywać samodzielne działania

- obowiązkowa służba wojskowa obywateli rzymskich posiadających ziemię (do czasu reformy

Mariusza) - podr. ,s. 145

- przyczyny i skutki wprowadzenia w Rzymie armii zawodowej (w wyniku reformy konsula

Mariusza pod koniec II w. pne, podr. ,s. 153, 158 - przeczytać!),

przyczyny: zmniejszanie się u schyłku republiki liczby wolnych chłopów (drobnych rolników),

na których opierał się przymusowy pobór obywateli do armii (ponieważ gospodarstwa rolne

wolnych chłopów nie potrafiły sprostać konkurencji z wielkimi latyfundiami nobilów oraz sprowadzaniem

taniego zboża z podbitych obszarów)

skutki społeczne i polityczne: pojawia się w Rzymie nowa grupa społeczna - żołnierze

zawodowi (pobierający żołd), która mogła być potężną siłą w rękach zwycięskiego wodza

dążącego do przejęcia władzy i zastąpienia republiki jednowładztwem, wprowadzenie armii

zawodowej przyczyniło się zatem w I w. pne do kryzysu, a następnie upadku republiki i

zastąpienia jej cesarstwem

- rola gwardii pretoriańskiej (pretorianów) w okresie cesarstwa (opis pod il. w podr., s.156)

3. Sylwetki wodzów armii rzymskiej okresu republiki: np.

4. Etapy podbojów rzymskich i zasięg terytorialny Imperium Romanum (mapy, s. 138,146,149,170,177):

A. Podbój Italii przez Rzym do 264 r. (tabela w podr. Operonu, s. 131), mapa w podr.,s. 138

- znaczenie bitwy pod Arycją w 504 r. pne: zrzucenie zależności Rzymu i Lacjum od Etrusków

Związkowi Latyńskiemu

Rzymianami, okupione tak ogromnymi stratami własnymi, że w istocie prowadzące do klęski)

▪ klęska Pyrrusa w następnej bitwie z Rzymianami pod Benewentem w 275 pne, podr. il.,s. 139

B. Wojny punickie (wojny Rzymu z Kartaginą, Rzymianie Kartagińczyków nazywali Punijczykami) - mapa

w podr.,s.146,

- przyczyny wojen punickich:

▪ rywalizacja Rzymu z Kartaginą o hegemonię w zachodniej części basenu Morza Śródziemnego

(m.in. konflikt o Sycylię, Sardynię i Korsykę w I wojnie punickiej, o Hiszpanię w II wojnie punickiej)

▪ konflikty ideowe między Rzymem i Kartaginą, np. legenda głosiła, że mityczna założycielka Kartaginy

królowa Dydona zakochała się w Eneaszu (z jego rodu miał wywodzić się Romulus - założyciel Rzymu), który jednak

odrzucił jej miłość...i okrętem odpłynął z Kartaginy do Lacjum, gdzie się ostatecznie osiedlił - I wojna punicka 264 - 241 pne

▪ stworzenie przez Rzymian floty wojennej i nabycie umiejętności walki na morzu w trakcie I wojny

punickiej (rzymskie galery - pięciorzędowce, rzymski sposób walki na morzu, podr.,s. 147, 148)

Rzymianie zwyciężyli Kartagińczyków w I wojnie punickiej dopiero wtedy, gdy nabyli umiejętność

pokonania kartagińskich okrętów w bitwach morskich

dokonaj analizy porównawczej greckiego i rzymskiego sposobu walki na morzu (podr.,s. 89, 148)

▪ skutki I wojny punickiej: opanowanie przez Rzym pierwszych posiadłości poza Italią: Sardynii, Korsyki,

większości Sycylii

- II wojna punicka 218 - 201 pne

▪ przyczyny: rywalizacja Rzymu i Kartaginy o hegemonię w zachodniej części basenu M. Śródziemnego,

opanowanie przez Kartaginę znacznej części Półwyspu Iberyjskiego między I a II wojną punicką (znacznie

wzmocniło Kartaginę i zaniepokoiło Rzym)

▪ wyprawa Hannibala do Italii (przez Hiszpanię, południową Francję i Alpy), wkroczenie armii

Hannibala do Italii od północy - w wyniku przeprawy przez Alpy, mapa w podr., s. 146

bitwa pod Kannami 2 VIII 216 pne (rozgromienie przez Hannibala dwukrotnie większej armii

rzymskiej liczącej 90 tys. żołnierzy)

▪ nieumiejętność wykorzystania przez Hannibala zwycięstwa pod Kannami, nękanie przez Rzymian po

bitwie pod Kannami armii Hannibala wojną podjazdową, przerzucenie przez Rzymian swoich wojsk do

Hiszpanii i Afryki w celu zmuszenia Hannibala do wycofania się z Italii

▪ wkroczenie rzymskich wojsk do Afryki i bitwa pod Zamą w 202 pne w pobliżu Kartaginy

(pokonanie Hannibala przez wodza rzymskiego Publiusza Korneliusza Scypiona, zwanego odtąd

Afrykańskim), pomoc dla Rzymian Masynissy - króla Numidii

▪ skutki II wojny punickiej: klęska Kartaginy, utrata przez Kartaginę pozycji mocarstwowej, utrata

przez Kartaginę posiadłości zamorskich (w tym Hiszpanii) oraz floty, narzucenie jej przez Rzym ogromnej

kontrybucji wojennej i zakazu prowadzenia samodzielnej polityki zagranicznej, opanowanie przez Rzym

dawnych posiadłości kartagińskich na Płw. Iberyjskim - III wojna punicka 148 - 146 pne

▪ „Ceterum censeo Carthaginam delendam esse” („Poza tym uważam, że Kartaginę trzeba zniszczyć”),

tymi słowami senator Marek Porcjusz Katon (zwany Katonem Starszym) przekonał Rzymian do III

wojny punickiej

▪ zdobycie i zburzenie Kartaginy przez Rzymian po trzyletnim oblężeniu - w 146 pne

- skutki wojen punickich: Rzym stał się imperium, mocarstwem sprawującym rolę hegemona w

basenie M. Śródziemnego, po pokonaniu Kartaginy nikt (żadne państwo, ani żaden lud) nie potrafił

już w basenie Morza Śródziemnego przeciwstawić się potędze Rzymu

C. Podbój Macedonii (bitwa pod Pydną w 168 pne) i Grecji (zakończony zburzeniem Koryntu w 146

pne), mapa - podr. ,s. 149

D. Podbój Galii Zaalpejskiej przez Gajusza Juliusza Cezara (do 52 r.): zdobycie Alezji (ostatniej

twierdzy Galów) i pokonanie tam ostatniego ich wodza Wercyngetoryksa w 52 pne - wydarzenia te

zostały opisane przez samego Cezara w Wojnie galijskiej (swoistym pamiętniku rzymskiego wodza i

polityka), mapa w podr. ,s. 149

E. Bitwa pod Zelą w 47 pne (Cezar pokonał w niej króla Pontu Fernacesa, wiadomość jaką po bitwie

wysłał senatowi brzmiała „Veni, vidi, vici”), mapa - podr. ,s. 149

F. Podboje w okresie cesarstwa:

• podbój Egiptu przez Oktawiana (30 pne) jako skutek bitwy pod Akcjum w 31 pne, w której flota

Oktawiana pokonała flotę Marka Antoniusza i królowej Egiptu Kleopatry ▪ oparcie granicy imperium na Dunaju (w wyniku opanowania przez cesarza Oktawiana Augusta

obszarów między Alpami i Adriatykiem a Dunajem: prowincje Dalmacja, Pannonia, Noricum,

Raetia) • podbój Brytanii w okresie panowania cesarza Klaudiusza (43 r. ne)

• podbój Dacji (obszar dzisiejszej Rumunii), Armenii, Północnej Mezopotamii przez cesarza Trajana

(96 - 117 ne)

5. Zahamowanie dalszej ekspansji militarnej Rzymu w okresie cesarstwa - m. in. w wyniku wojen z

Germanami (klęska Rzymian w bitwie w Lesie Teutoburskim w 9 r.n.e.) i z Partami (królestwo

Partów powstało w I w. pne na obszarze dawnej Persji i wschodniej Mezopotamii)

Gdyby Rzymianie zwyciężyli w bitwie w Lesie Teutoburskim zapewne udałoby im się opanować

Germanię

6. Zasięg terytorialny imperium rzymskiego

- oparcie granic imperium na przeszkodach naturalnych: np. na rzekach Ren i Dunaj w Europie,

środkowy Tygrys i Eufrat na Wschodzie, pustyni Saharze w Afryce północnej

- rola limes: granica państwa wzmocniona systemem fortyfikacyjnym (np. Wał Hadriana, czyli system

fortyfikacyjny mający bronić rzymską prowincję Brytanię przed napływem celtyckich ludów z obszaru dzisiejszej Szkocji), il. w podr. s. 177

7. Organizacja imperium rzymskiego

- podział posiadłości rzymskich poza Italią na prowincje zarządzane przez namiestników, powoływanych przez senat lub cesarza (dwa typy prowincji: senackie i cesarskie), około 50 prowincji w okresie cesarstwa

- mieszkańcy prowincji posiadali szeroki zakres autonomii w sprawach lokalnych

- pobór podatków w prowincjach państwo rzymskie wydzierżawiało prywatnym przedsiębiorcom (wywodzącym się z warstwy ekwitów), mogło to prowadzić do nadmiernego wyzysku ekonomicznego prowincji (tekst źródłowy, podr., s. 151), stopniowo jednak ograniczanego już u schyłku republiki (np. w okresie rządów Juliusza Cezara)

8. Przyczyny trwałości imperium rzymskiego:

- siła militarna Rzymu

- polityka „divide et impera” wobec przeciwników i podbitych ludów

- stopniowe ograniczanie wyzysku ekonomicznego rzymskich prowincji

- oparcie władzy w znacznym stopniu na elicie podbitych ludów (np. na warstwie dekurionów)

- pozostawienie przez Rzym autonomii w sprawach wewnętrznych mieszkańcom uzależnionych i podbitych krajów

- stopniowa romanizacja prowincji - osadnictwo Rzymian na obszarach podbitych (w rzymskich

prowincjach) oraz przyjmowanie rzymskich wzorców kulturowych przez ludność podbitych

obszarów (ludność nierzymską)
formy romanizacji prowincji:

▪ osadnictwo rzymskich proletariuszy w niektórych prowincjach imperium (np. Galia, Dacja,

północna Afryka)

▪ dłuższe przebywanie legionów rzymskich na danym terenie i ich wpływ na procesy

urbanizacyjne (niektóre obozy legionów rzymskich stały się z czasem nowymi miastami), np.

Vindobona (Wiedeń), Augusta Treverorum (Trewir), Colonia Agrippina (Kolonia),

Argentoratum (Strasburg), Castra Regina (Regensburg), Londinum (Londyn)

▪ przyjmowanie rzymskich wzorców kulturowych przez ludność podbitych obszarów (ludność

nierzymską), w tym kultu panującego władcy (cesarza) oraz akceptacja przez nie „pax romana”

(stabilizacji politycznej i pokoju w ramach imperium rzymskiego)

▪ rozszerzanie się zasięgu obywatelstwa rzymskiego (stopniowo coraz więcej mieszkańców imperium

o różnym pochodzeniu etnicznym uzyskuje status obywateli rzymskich, wszyscy w okresie panowania

cesarza Karakalli w 212 r. ne)

- pax romana - długotrwały okres stabilizacji politycznej i pokoju w ramach imperium rzymskiego

- rozszerzenie się zasięgu prawa obywatelstwa rzymskiego (stopniowo coraz więcej mieszkańców imperium o różnym pochodzeniu etnicznym uzyskuje status obywateli rzymskich, wszyscy w okresie panowania cesarza Karakalli w 212 r. ne)

znaczenie obywatelstwa rzymskiego na przykładzie św. Pawła z Tarsu

- rzadko kiedy dochodziło do antyrzymskich powstań podbitych ludów, do wyjątków należy zaliczyć powstania Żydów (w latach 66 - 73 oraz w latach 131 - 134)

Teksty źródłowe, podr., s. 151, 158

1



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Powstanie i rozwój imperium rzymskiego
IMPERIUM RZYMSKIE
Upadek Imperium Rzymskiego
Ściąga Imperium Rzymskie
Ekspansja terytorialna Polszczyzny Dialekty kresowe
Szlaki handlowe w imperium rzymskim
Ekspansja terytorialna państw europejskich w XIX wieku 2
Ekspansja terytorialna Polszczyzny Dialekty kresowe(1)
Ekspansja terytorialna państw europejskich w XIX wieku
3 Imperium Rzymskie gr B klucz odpowiedzi
klucz test b imperium rzymskie, testy(1)
Archeologia Imperium rzymskiego
3 Imperium Rzymskie gr A klucz odpowiedzi
klucz test a imperium rzymskie, testy(1)
Chrzescijaństwo w Imperium Rzymskim
ĆWICZENIA, Ekspansja terytorialna za Piastów, Ekspansja terytorialna za Piastów
test b imperium rzymskie, testy(1)
test a imperium rzymskie, testy(1)
X Imperium rzymskie jako pomost między cywilizacjami ant yczn± i zachodni±

więcej podobnych podstron