Biografia Wyspiańskiego wydruk

1869 -15 stycznia w Krakowie urodził się Stanisław Wyspiański, pierwsze dziecko Franciszka i Marii z Rogowskich. Miało to miejsce w domu przy ulicy Krupniczej 14 (obecnie 26). 7 lutego - chrzest Stanisława Wyspiańskiego.

1871 -Urodził się Tadeusz Wyspiański, młodszy brat Stanisława.

1873 -Wyspiańscy przenoszą się z ul. Krupniczej do tzw. Domu Długosza przy ul. Kanoniczej 13. Franciszek Wyspiański urządza tutaj swoją pracownię rzeźbiarską.

1875 -Umiera Tadeusz Wyspiański, młodszy brat Stanisława. Stanisław Wyspiański rozpoczyna naukę w Szkole Ćwiczeń przy Seminarium Nauczycielskim Męskim, mieszczącej się w pałacu Larischa. Kolegami Wyspiańskiego w klasie I są Józef Mehoffer i Henryk Opieński, przyszły kompozytor.

1876 -18 sierpnia umiera matka Stanisława Wyspiańskiego. Dalsza nauka w Szkole Ćwiczeń.

1877 -W III klasie do grona kolegów i zarazem bliskich przyjaciół przyłącza się Stanisław Estreicher.

1878 -Dalsza nauka w Szkole Ćwiczeń, IV klasa.

1879 -W marcu Stanisław Wyspiański kończy naukę w Szkole Ćwiczeń, we wrześniu rozpoczyna naukę w Gimnazjum Św. Anny w Krakowie, najstarszym gimnazjum polskim zwanym dawniej Collegium Nowodworskiego.

1880 -W jesieni Stanisław Wyspiański przeprowadza się do domu wujostwa Stankiewiczów przy ul. Kopernika 1, przechodząc pod ich opiekę.

1881 -Dalsza nauka w Gimnazjum Św. Anny -II i III klasa.

1882 -Dalsza nauka w Gimnazjum Św. Anny -III i IV klasa. Założenie wraz z kolegami szkolnego kółka dramatycznego.

1883 - Dalsza nauka w Gimnazjum Św. Anny -IV i V klasa. Rysunkowy portret tercjana Jana Gwoździa, świetnie oddający podobieństwo modela, zwraca uwagę na plastyczne zdolności Wyspiańskiego. Stanisław wraz z wujostwem przeprowadza się na ul. Zacisze 2.

1884 -Dalsza nauka w Gimnazjum Św. Anny -V i V klasa. Początki znajomości i przyjaźni z Lucjanem Rydlem. Stanisław Wyspiański wpisuje się jako słuchacz nadzwyczajny do Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie, na Oddziale Rysunku.

1885 - Dalsza nauka w Gimnazjum Św. Anny -VII klasa.

1886 - Dalsza nauka w Gimnazjum Św. Anny. Pierwsza próba dramatyczna Batory pod Pskowem

1887 -Złożenie egzaminów maturalnych. Podróż artystyczna po Galicji Wschodniej -Lwów, Drohobycz, Rohatyn, Stanisławów, Bohorodczany, Halicz. Podróż przyniosła dużą liczbę rysunków, który zdobyły uznanie Jana Matejki. W październiku Wyspiański rozpoczyna studia w Szkole Sztuk Pięknych -Oddział Rysunku -oraz równocześnie na Uniwersytecie Jagiellońskim -Wydział Filozoficzny - słuchając wykładów z historii sztuki, historii Wielkiej Rewolucji Francuskiej, historii Polski, Rzymu i Niemiec oraz wykładów o Dantem; uczestniczy też w pracach uniwersyteckiego Kółka Estetyków.

1888 -Studia nad twórczością wielkich mistrzów Renesansu: Rafaela, Michała Anioła i Albrechta Durera. W Kółku Estetyków wygłasza odczyt o wpływie sztuki włoskiej na sztukę Renesansu w Polsce. Przeniesienie Stanisława do III Oddziału Szkoły Sztuk Pięknych stanowiące wyróżnienie za postępy w nauce i pracy. Szkolna nagroda za rysunek Koncert Jankiela(czerwiec).Wizyta w Korabnikach u państwa Brudzewskich. Młodzieńczy flirt z Adelą Brudzewską. Szkic literacki Liga żółtych kwiatów. Podczas wakacji przebywa wraz z Komisją Historii Sztuki UJ, jako rysownik Komisji, na dwutygodniowym objeździe po ziemi kieleckiej. Liczne rysunki dokumentalne. Opis wnętrza kościoła Św. Krzyża w Krakowie.

1889 -W kwietniu prezydent miasta Krakowa przyznaje Stanisławowi Wyspiańskiemu stypendium Zubowskiego w wysokości 150 zł reńskich na rok. Wakacyjna wycieczka inwentaryzacyjna pod przewodnictwem profesora Władysława Łuszczkiewicz -od 25 lipca do 11 sierpnia (Nowy Sącz, Stary Sącz, Biecz, Jeżów, Bobowa), kontynuowana później wraz z Józefem Mehofferem (Krużlowa, Mogilna, Korzenna, Grybów, Ptaszkowa) oraz samotnie (Kamionka Wielka, Tarnów) do 5 września.

Plonem wycieczki były liczne rysunki zabytków sztuki o wartości dokumentarnej., na przykład artysta odrysował drewniane domy z podcieniami w Bobowej na dwa miesiące przed ich spłonięciem w wyniku pożaru miasteczka. Od 15 września do końca roku Stanisław Wyspiański pracuje wraz z Janem Matejką przy wykonaniu nowej polichromii Kościoła Mariackiego w Krakowie. Kierownikiem robót jest Tadeusz Stryjeński.

Liczne rysunki ukazujące m. in. pracę przy wykonywaniu polichromii oraz detale architektoniczne i rzeźbiarskie kościoła, m. in. odrysy figur i ornamentów z ołtarza Wita Stwosza. Bliższe zetknięcie się ze sztuką gotycką ma znaczny wpływ na ukształtowanie się języka plastycznego Wyspiańskiego, uczy go precyzji linii i muzyczności kształtu, które decydować będą w przyszłości o jego charakterystycznym stylu. Przeniesienie Wyspiańskiego na czwarty rok w Szkole Sztuk Pięknych i przyznanie mu stypendium Wydziału Krajowego na studia za granicą.

Występy w teatrze amatorskim w przedstawieniu Paillerona Nieśmiały, w którym odtwarza główną rolę.

1890 -Dalsze prace przy wykonywaniu polichromii w Kościele Mariackim, do 22 lutego. 1 marca wyjeżdża Wyspiański - za namową i przy pomocy Tadeusza Stryjeńskiego, a wbrew zdaniu Matejki - w pierwszą podróż zagraniczną. Wiedzie ona przez Wiedeń, Wenecję, Padwę, Weronę, Mantuę, Mediolan, Bazyleę, Como, Lucernę do Paryża. Wyspiański przybywa tu wkrótce po 24 kwietnia i pozostaje w Paryżu przez 6 tygodni. W Paryżu ogląda przedstawienia teatralne, m.in. spektakl Barbiera Joanna d'Arc z Sara Bernhardt w roli głównej. Z Paryża wycieczki do Chartres, Rouen, Reims, Amiens, gdzie zwiedza katedry gotyckie, uzupełniając studia nad sztuką gotycką podjęte wcześniej w Krakowie w Kościele Mariackim. Powrót przez Niemcy, Wielkopolskę i Śląsk (Strasburg, Spira, Wormacja, Moguncja -zwiedza niemieckie katedry romańskie; Norymberga, Ulm, Augsburg, Monachium -styka się tutaj z teatrem wagnerowskim; Ratyzbona, Praga -ogląda gotycką katedrę Św. Wita i interesuje się konkursem na dekorację gmachu Rudolfinum; Drezno, Wrocław, Legnica, Leszno, Poznań, okolice jeziora Gopła). Dwa wczesne autoportrety rysunkowe (jeden powstał w Pradze).

1891 - Praca nad projektami witraży dla Kościoła Mariackiego w Krakowie. 11 maja Stanisław Wyspiański wyjeżdża ponownie do Paryża udając się tam przez: Wiedeń, Salzburg, Innsbruck, Rapperswil, Zurich, Berno, Neuchatel, Dijon, Troyes. Do Paryża przyjeżdża 23 maja. Tu żywo interesuje się teatrem. Ogląda m. in. Sztuki Moliera, Corneille'a, Racine'a, Musseta, Beaumarchais, Hugo, Lessage'a i Scribe'a. 8 do 19 czerwca egzamin z rysunku (wraz z Józefem Mehofferem) do Ecole des Beaux -Arts, zakończony niepomyślnym wynikiem. W lipcu Wyspiański i Mehoffer rozpoczynają studia w zakresie malarstwa olejnego w prywatnej pracowni tzn. Akademii Colarossi. Prace Wyspiańskiego i Mehoffera nad projektami konkursowymi dekoracji ściennych dla gmachu Rudolfinum w Pradze. Obydwaj artyści nie uzyskali w tym konkursie żadnej nagrody. Dalsze zainteresowanie dla teatru (odwiedza modernistyczny Theatre d'Art) i dramatu - lektura Ibsena.

1892 -Zmiana paryskiego mieszkania z rue de l'Echaude na bulwar Montparnasse. Próby literackie -trylogia dramatyczna Podzamcze -Wawel, Fantazja, Idea. Teksty te nie dochowały się. Stanisław Wyspiański otrzymuje stypendium im. Matejki na kształcenie się w malarstwie za granicą, w wysokości 500zł reńskich. Praca nad librettem operowym Fantaści dla kompozytora Henryka Opieńskiego. Praca nad projektem konkursowym kurtyny dla teatru krakowskiego. Rozstrzygnięcie konkursu (kwiecień) jest nie pomyślne dla artysty. 1 -18 sierpnia zwiedzanie katedr francuskich -Rouen i Amiens. 10 października wyjeżdża do Krakowa przez Monachium i Wiedeń. 17 października powrót do Krakowa. Od 22 października do 8 listopada pobyt we Lwowie w związku z zakończeniem prac nad projektem witraża Śluby Jana Kazimierza dla tamtejszej katedry.

1893 -10 lutego ponowny przyjazd do Paryża. Ogląda w paryskich teatrach sztuki Moliera i Marivaux. Dramat -libretto operowe Daniel (lipiec). Pierwsza wersja Warszawianki (sierpień). Scena dramatyczna Królowa Korony Polskiej (listopad). Wyjazd do Lwowa z kartonami witrażowymi dla katedry i ich pokaz w sali Politechniki Lwowskiej. Obrazy: Dziewczynka gasząca świecę, Chłopiec z kwiatem. Rysunek Annah (modelka Gauguina).

1894 -17 marca czwarty już wyjazd do Paryża przez Wiedeń, Linz , Simbach , Monachium, Bazyleę, przybycie do Paryża 20 marca. Zamieszkuje w pracowni Paula Gauguina przy Avenue de Maine. Lektura dramatów Hauptmanna i Maeterlincka. Praca nad dramatem Meleager. Przed 1 listopada powrót do Krakowa. Obrazy: Planty o świcie, Planty w nocy, Weranda. Polonia -projekt witraża dla katedry we Lwowie. Portret Lucjana Rydla, Śmierć matki.

1896 -Początek prac w kościele Franciszkanów. Dalsze prace nad witrażami dominikańskimi. Ćwiczenia rzeźbiarskie. Szkice dekoracji kościoła w Bieczu. W maju i w czerwcu częste wycieczki po okolicach Krakowa -Bielany, Panieńskie Skały, Krzemionki, Przegorzały, Zabierzów, Kalwaria -liczne studia i rysunki kwiatów i roślin -tzw. Zielnik. Początek pracy nad dramatem Legenda. Rysunki do Iliady Homera. Od 29 czerwca do 13 lipca ćwiczenia wojskowe odbywane w charakterze rezerwisty zapasowego. Wyspiański otrzymuje zamówienie na szkic polichromii kościoła św. Krzyża w Krakowie; okazuje się nieaktualne w związku z odkryciem - podczas prac restauratorskich -oryginalnej polichromii z XVI w. Prace w tym kościele . Kopie oryginalnej polichromii.

1897 -Dalsze prace w kościele Św. Krzyża. Zatarg z Tadeuszem Stryjeńskim na tle tych prac. Praca nad witrażami do kościoła Franciszkanów w Krakowie. Wyspiański jest współzałożycielem Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa. Ukończenie Legendy I . Ukończenie dramatu Meleager. Praca nad dramatem Protesilas i Laodamia. Wyspiański pokazuje na wystawie Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Sukiennicach 35 swoich pasteli. Pozytywna recenzja w "Nowej Reformie". Dalsze studia roślin. We wrześniu początek współpracy z tygodnikiem Życie. 1 października na wystawie Towarzystwa Sztuka we Lwowie Wyspiański wystawia m. in. kartony witrażowe do kościoła Franciszkanów w Krakowie oraz ilustracje do Iliady. Obrazy: Skarby sezamu, Głowa Żyda, Portret Zenona Parviego, Żywioły- projekt dekoracji kościoła Franciszkanów w Krakowie.

1898 -W pierwszych dniach lutego krótki pobyt w Warszawie z okazji wystawy konkursowej Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, na której pokazywał swoje projekty witraży. Zwiedzanie m. in. Łazienek, i Starego Miasta. W kwietniu w Drukarni Uniwersytetu Jagiellońskiego ukazuje się nakładem autora Legenda I stanowiąca debiut literacki Wyspiańskiego. Na karcie tytułowej umieszczone są daty: Paryż 1892 - Kraków 1897. Wyspiański wraz ze Stanisławem Przybyszewskim obejmuje redakcję Życia jako kierownik artystyczny tego pisma. W lipcu Wyspiański przeprowadza się do tzn. kamienicy Czyncielów przy placu Mariackim 9. W Życiu - numery 45 z 26 listopada i 46 z 3 grudnia -ukazuje się drukiem Warszawianka. 26 listopada premiera Warszawianki w teatrze krakowskim za dyrekcji Tadeusza Pawlikowskiego. Jest to pierwsze wystawienie teatralne sztuki Wyspiańskiego. Reżyserował i grał rolę Starego Wiarusa Ludwik Solski. Obrazy: Chochoły(1898 -1899), Portret Kazimierza Lewandowskiego. Ukazuje się drukiem dramat Meleager. Na karcie tytułowej daty :Paryż 1894 - Kraków 1897.

1899 -Dramat Lelewel dedykowany dyrektorowi Pawlikowskiemu wystawiony 20 maja w teatrze krakowskim. W Przeglądzie Polskim i w osobnej odbitce ukazuje się tragedia Protesilas i Leodamia. W Życiu publikacja tragedii Klątwa; także osobna odbitka książkowa. Obraz: Portret Jerzego Żuławskiego.

1900 -Praca nad dramatem Noc Listopadowa (scena pożegnania Demeter z Korą). Pierwsze szkice witraży wawelskich. Dramat Legion. Publikacja rapsodu Kazimierz Wielki w dodatku do Czasu. Publikacja rapsodu Bolesław Śmiały w Krytyce. 18 września ślub z Teofilą Spytkówną, służącą u ciotki Stankiewiczowej. 20 listopada w Kościele Mariackim w Krakowie ślub Lucjana Rydla z Jadwigą Mikołajczykówną i weselne uroczystości w dworku Włodzimierza Tetmajera w Bronowicach. Obraz: Główka Helenki.

1901 -Praca nad Weselem. W lutym przeprowadzka z placu Mariackiego na ulicę Krowoderską. 16 marca premiera Wesela w teatrze krakowskim. Na przełomie kwietnia i maja ukazuje się w Drukarni Uniwersytetu Jagiellońskiego - nakładem własnym autora -Wesele. 31 października inscenizacja Dziadów Adama Mickiewicza w teatrze krakowskim. 10 listopada umiera Franciszek Wyspiański, ojciec artysty.

1902 -Praca nad Wyzwoleniem(3 akt). Rapsody: Piast, Święty Stanisław, Henryk Pobożny pod Legnicą, fragment Wernyhory. Publikacja pierwszych fragmentów Nocy Listopadowej w czasopismach Krytyka i Czas. Wyspiański zostaje mianowany docentem na wydziale sztuki dekoracyjnej i kościelnej Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Projekt witraża z przedstawieniem Bł. Salomei dla kościoła Franciszkanów w Krakowie. Praca nad witrażem Kazimierz Wielki dla katedry na Wawelu. Praca nad dramatami Wyzwolenie i Noc Listopadowa. Obrazy: Autoportret, Portret żony, Dziewczynka z dzbankiem.

1903 -10 stycznia ukazuje się w druku Wyzwolenie. 28 lutego premiera Wyzwolenia na scenie teatru krakowskiego z udziałem Stanisławy Wysockiej (Muza). Konrada grał Andrzej Mielewski. 25 kwietnia premiera dramatu Protesilas i Laodamia w teatrze krakowskim z udziałem Heleny Modrzejewskiej. 7 maja premiera Bolesława Śmiałego w teatrze krakowskim w inscenizacji Wyspiańskiego i w zaprojektowanych przez niego dekoracjach i kostiumach. Rolę Krasawicy odtwarzała Władysława Ordonówna. 25 czerwca ukazuje się w druku dramat Bolesław Śmiały. Stan zdrowia Wyspiańskiego pogarsza się; w lecie pobyt w Rymanowie. Praca nad dramatem Achilleis. Lektura Starego Testamentu. Krótki pobyt w Wenecji. Mieszka na Lido. W jesieni dalsze pogorszenie się stanu zdrowia. Praca nad dramatami Akropolis i Noc Listopadowa. 22 grudnia ukazuje się w druku dramat Achilleis. Obraz: Portret Władysławy Ordonówny w roli Krasawicy.

1904 -26 stycznia premiera Legendy II w teatrze lwowskim. 29 marca ukazuje się w druku dramat Akropolis. 6 maja ukazuje się w druku dramat Legenda II. Prace przy dekoracji Domu Towarzystwa Lekarskiego przy ul. Reja w Krakowie -m. in. Balustrada z motywem liści kasztanowca w klatce schodowej. Urządzenie Świetlicy Towarzystwa Sztuki. Projekty mebli dla Tadeusza Żeleńskiego. W lecie krótki pobyt na kuracji w Bad-Hall w Górnej Austrii. Praca nad dramatem Weimar 1829 pisanym po niemiecku. Prace nad dramatem Skałka. Po opuszczeniu Wawelu przez austriackie władze wojskowe Wyspiański opracowuje wraz z architektem Władysławem Ekielskim plan zabudowy wzgórza wawelskiego, tzn. wawelską Akropolis. Projektowano tam m.in. odbudowanie zburzonych gotyckich kościołów i wzniesienie nowych gmachów, m.in. Polskiego Sejmu, Muzeum Narodowego, Akademii Umiejętności, Pałacu Biskupiego i Teatru Greckiego. Praca nad dramatem Powrót Odysa. Praca nad studium o Hamlecie. Obrazy: Autoportret z żoną, Portret żony z synkiem. Rysunki do Legendy, Lalki Bolesławskie, Śpiący Staś.

1905 -Zgłoszenie rezygnacji z docentury w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. W lutym Wyspiański spotyka się z Józefem Piłsudskim. W lutym Wyspiański zgłasza swoją kandydaturę w konkursie na dyrektora Krakowskiego Teatru Miejskiego, po czym -wskutek nieprzychylnego stanowiska Rady Miejskiej w kwestiach finansowych (kaucja) -wycofuje się. Dyrektorem zostaje Ludwik Solski. W marcu ukazuje się studium o Hamlecie dedykowane Autorom Polskim. Wyspiański zostaje radnym miejskim z listy Komitetu Demokratycznego Polskiego. Zakończenie prac nad dekoracją Domu Towarzystwa Lekarskiego -witraż Apollo, balustrada z motywem liści kasztanowca. W lecie ponowna kuracja w Bad - Hall. Dalsze pogarszanie się stanu zdrowia. Podejrzenia o początek choroby umysłowej. Krótki pobyt w lecznicy dla nerwowo chorych doktora Żuławskiego. Obrazy: Krajobraz z Rudawą, Macierzyństwo, Portret Józefa Feldmana, cykl pejzaży Widok na Kopiec Kościuszki.

1906 -Przekład piątego aktu dramatu Woltera Zaira opublikowany w dzienniku Nowa Reforma. Praca nad dramatem Skałka. Praca nad przekładem Cyda Corneille'a. Krakowska Akademia Umiejętności przyznaje Wyspiańskiemu nagrodę za cykl pejzaży z widokiem na Kopiec Kościuszki. W lipcu Wyspiański przenosi się do zakupionego przez siebie domu we wsi Węgrzce pod Krakowem. Przedstawienia Wesela w Łodzi i Warszawie (akt I i fragmenty aktu II). Na wystawie w Wiedniu pokaz projektu witraża Kazimierz Wielki. Wyspiański otrzymuje nominację na profesora Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.

1907 -Publikacja dramatu Zygmunt August w czasopismach Przegląd Powszechny i Krytyka. W marcu ukazują się w druku: dramat Powrót Odysa -nakładem autora -i przekład Cyda. Ukazuje się w druku -nakładem autora -tragedia Sędziowie. W lecie nieoczekiwana poprawa zdrowia stanu zdrowia. Wyspiański niszczy część swego dorobku artystycznego, m.in. Szkice rysunkowe do witraży wawelskich. Na niedługo przed śmiercią Wyspiańskiego -26 października -premiera Cyda Corneille'a -Wyspiańskiego w teatrze krakowskim. W roli Infantki wystąpiła Irena Solska. 28 listopada Stanisław Wyspiański umiera w prywatnej lecznicy prof. Maksymiliana Rutkowskiego w Krakowie, przy ul. Siemiradzkiego. Wystawienie trumny z ciałem Wyspiańskiego w krypcie kościoła Pijarów. 2 grudnia pogrzeb Stanisława Wyspiańskiego w Kościele Mariackim i złożenie trumny w Krypcie Zasłużonych na Skałce. 8 grudnia, w numerze 21 Literatury i Sztuki, poświęconym pamięci Wyspiańskiego, Henryk Opieński publikuje po raz pierwszy tekst Daniela opatrując go uwagą: Nieznany utwór Wyspiańskiego.

Tekst kalendarium:
Janusz Wałek
''Świat Wyspiańskiego''
Oficyna Wydawnicza Nasza

1

---