Negocjacje i mediacje
Dr Paweł Sobierajski
Siatka pojęć
Agresja  Przemoc
PRZYKA
ADY
"  Konsola
"  Sąsiedzi
Definicja "  Koszykówka
KONFLIKT
"  Piłka nożna
"  W sądzie
"  Sami swoi
Negocjacje  Mediacje  Sąd/Arbitraż
Definicja konfliktu
Definicja prakseologiczna
Konflikt to sytuacja, w której co najmniej dwóm podmiotom w pewnym
miejscu i czasie zostały ujawnione i przeciwstawione kolidujące ze sobą
intencje, niezgodne cele, sprzeczne interesy.
Definicja odwołująca się do czynników emocjonalnych
Dwa podmioty społeczne (dwie osoby, osoba i grupa lub dwie grupy) -
pozostają w konflikcie, gdy przynajmniej jedna ze stron odczuwa frustrację
lub spostrzega, że druga strona blokuje jej działanie lub ją denerwuje.
Mediacje
Mediacja to taki sposób rozwiązywania konfliktów, który  przy udziale
bezstronnego, neutralnego mediatora  pozwala osiągnąć porozumienie
satysfakcjonujące obie strony.
Negocjacje
Wielostronny proces porozumiewania się w sytuacji konfliktu interesów
czy rozbieżności poglądów zaangażowanych w negocjacje stron.
Trudny, złożony i skomplikowany proces podejmowania wspólnej
decyzji, w którym każda ze stron stara się doprowadzić do umożliwienia
sobie realizacji własnych interesów, którego jednak nadrzędnym celem
jest osiągnięcie porozumienia.
Arbitraż
Arbitraż to jedna z metod rozwiązywania konfliktów. Wykorzystywana
jest, gdy strony biorące udział w konflikcie nie widzą możliwości
wypracowania wspólnego rozwiązania. Cechą charakterystyczną tej
metody jest obecność trzeciej strony tzw. arbitra, który narzuca
rozwiązanie skłóconym stronom.
Główne przyczyny konfliktów
1) Problemy pojawiające się w relacjach międzyludzkich (stereotypy,
błędna percepcja, zła komunikacja, silne, nie kontrolowane emocje)
2) Problemy związane z dostępem do informacji (niedostatek
informacji, odmienne interpretowanie danych, różne procedury
zbierania danych, różne punkty widzenia);
3) Różnorodne, wykluczające się interesy i potrzeby stron konfliktu
(rzeczowe, proceduralne, psychologiczne);
4) Problemy strukturalne (zaaranżowanie sytuacji, nierówna kontrola
zasobów, nierówny rozkład sił, ograniczenia czasowe, określenie
ról);
5) Odmienne wartości (religijne, etyczne, społeczne, wartości
związane z własnym "ja", wartości życia codziennego).
Rodzaje konfliktów
1) Konflikty wewnętrzne  to konflikty indywidualne. Przeżywamy je wówczas, gdy
np. nasze przekonania o czymś lub o kimś pozostają w sprzeczności z uzyskanymi,
wiarygodnymi informacjami na ten temat. Są to konflikty typu: dążenie  dążenie,
dążenie  unikanie, unikanie  unikanie.
2) Konflikty interpersonalne  uczestniczą w nich co najmniej dwie osoby.
3) Konflikty wewnątrzgrupowe  kiedy występuje sprzeczność przekonań i/lub
interesów wewnątrz jakiejś grupy społecznej (klasa szkolna, grupa koleżeńska)
4) Konflikty międzygrupowe  kiedy występuje sprzeczność przekonań i/lub
interesów pomiędzy grupami formalnymi (np. związki zawodowe pracodawców i
pracowników) bądz
nieformalnymi (np. sympatykami różnych partii politycznych).
5) Konflikty międzynarodowe  na polu sprzeczności interesów różnych krajów
6) Konflikty globalne  gdy wykraczają swym zasięgiem i znaczeniem poza określone
struktury państwowe (np.. sprawa zanieczyszczenia środowiska naturalnego).
Style reakcji na konflikt
(kierowania konfliktem)
Poziom asertywności
i koncentracji na sobie
Asertywny
RYWALIZACJA WSPÓA
PRACA
skoncentrowany W
Konkurencja Kooperacja
na sobie
ŚR KOMPROMIS
Nisko asertywny
DOSTOSOWANIE
mała koncentracja N UNIKANIE
A
agodzenie
na sobie
Skłonność do
współpracy
i waga związków
N ŚR W
z innymi
Wzajemne interakcje Współpracujący,
nieistotne, wzajemne
nie współpracuje interakcje
bardzo ważne
RYWALIZACJA  styl reakcji w sytuacji konfliktowej
Rywalizacja (konkurencja) to :
" postrzeganie konfliktu w kategoriach przegranej-wygranej
" przekonanie, że wygrana oznacza sukces, przegrana  porażkę
" Uwaga: Ten sposób reakcji na konflikt czasami przydatny w tzw. sytuacjach
krytycznych
[Chełpa, Witkowski 1995]
Rywalizacja
(Bądz
wysoce asertywny i nie współpracuj)
Zyskaj na konflikcie więcej niż druga strona. Korzystaj z tego stylu, gdy
bardziej interesują cię zyski niż relacje z drugą stroną i czujesz potrzebę
zwycięstwa nawet kosztem pozostałych. Korzystaj z niego również wtedy, gdy
druga strona z całą pewnością też rywalizuje, a współpraca nie wydaje się
możliwa. Aby współzawodniczyć, stawiaj żądania, których oponenci nie będą
chcieli spełnić. Naciskaj na nich, by szli ci na rękę, próbując oferować w zamian
znacznie mniejsze ustępstwa. Skuteczna rywalizacja oznacza, że będziesz w
stanie osiągnąć wynik znacznie dla ciebie korzystniejszy od zwykłego
kompromisu.
[A. Hiam, 2006]
WSPÓA
PRACA  styl reakcji w sytuacji konfliktowej
Współpraca (kooperacja)
" Wiąże się z wolą zaakceptowania celów drugiej strony konfliktu, bez rezygnacji z
własnych
" Założenie: zawsze można znalez
ć rozwiązanie satysfakcjonujące obie strony
(bądz
warto go szukać)
" Styl szczególnie użyteczny, kiedy obie strony mają odmienne cele
[Chełpa, Witkowski 1995]
Współpraca
(Bądz
wysoce asertywny i silnie współpracuj)
Pracujcie razem, aby rozwikłać konflikt tak, by obie strony mogły wygrać.
Korzystaj z tego stylu, kiedy jesteś w stanie przełamać bariery i sprawić, by druga
strona otworzyła się i współpracowała z tobą. Spróbuj zrozumieć ich stanowisko,
pomagając im również zrozumieć twoje własne. Jasno przedstawiaj swoje
pragnienia i oczekiwania odnośnie konfliktu, starając się odkryć, czego pragną
inni. Następnie razem poszukajcie większej liczby alternatyw. Im więcej opcji
rozważycie i im bardziej twórcze one będą, tym większa jest szansa, że konflikt
zakończy się zwycięstwem obu stron.
[A. Hiam, 2006]
KOMPROMIS  styl reakcji w sytuacji konfliktowej
Kompromis  ustępowanie przy obopólnym ustępstwie drugiej strony
" Przekonanie: ludzie powinni rezygnować z pewnych swoich celów na rzecz
koegzystencji
" Uwagi: Styl czasami przydatny w sytuacjach względnie równej siły obu stron
i wygórowanych żądaniach
[Chełpa, Witkowski 1995]
Kompromis
(Bądz
średnio asertywny i trochę współpracuj)
Znajdz
dobre miejsce pośrodku. Korzystaj z tego stylu, gdy zarówno ty, jak
i druga strona chcecie rozstrzygnąć konflikt szybko i na zasadzie kompromisu.
Aby go zastosować, dokonaj równego, sprawiedliwego podziału spornych dóbr
lub kwestii.
[A. Hiam, 2006]
UNIKANIE  styl reakcji w sytuacji konfliktowej
Unikanie  kiedy napięcie emocjonalne i frustracja są na tyle silne,
że osoby wolą wycofać się, niż w sposób konstruktywny go rozwiązać
" Przekonanie: konflikt jest czymś złym, jest zbędny
" Uwagi: sposoby unikania  odwlekanie, pokojowe współistnienie, ignorowanie
[Chełpa, Witkowski 1995]
Unikanie
(Bądz
nieasertywny i nie współpracuj)
Odmawiaj zagłębiania się w konflikt. Korzystaj z tego stylu, gdy nie chcesz
zajmować się konfliktem. Trzymaj się z dala od drugiej strony, a jeśli to możliwe,
powiedz im, że w danej chwili nie jesteś w stanie rozpatrywać konfliktu lub nie
jesteś tym zainteresowany. Druga strona może być niezadowolona, gdyż sama też
nie będzie w sta-nie osiągnąć swoich celów, działaj więc stanowczo.
[A. Hiam, 2006]
DOSTOSOWANIE  styl reakcji w sytuacji konfliktowej
Dostosowanie (łagodzenie)  postępowanie zgodne
z interesem strony przeciwnej
" Powód: nastawienie na utrzymanie dobrych stosunków z innymi
(bez uwzględniania własnych interesów)
" Przekonanie: konflikt jest czymś złym, jest zbędny
" Uwaga: ludzie tacy często zajmują się działalnością charytatywną; uważani są
za hojnych i miłych.
[Chełpa, Witkowski 1995]
Dostosowanie
(Bądz
nieasertywny i silnie współpracuj)
Ustąp, by inni mogli wygrać. Korzystaj z tego stylu, gdy chcesz uszczęśliwić
drugą stronę i nie interesują cię inne efekty. Aby go użyć, po prostu daj znać
pozostałym, że chcesz zrezygnować ze swojego stanowiska, aby inni mogli
osiągnąć swoje cele.
[A. Hiam, 2006]
Fazy konfliktu
I. Faza początkowa
( coś jest nie tak , drobne napięcia)
II. Faza wzajemnej wrogości
(narastające zarzuty, negatywne uwagi i oceny)
III. Kulminacja
(rozładowanie napięcia, agresja)
IV. Zerwanie kontaktów lub IV. Wyciszanie
V. Tradycyjne sposoby
lub
V. Porozumienie
rozwiązania konfliktów
VI. Odroczenie konfliktu
MEDIACJE
NEGOCJACJE
Mediacje
 podstawy prawne 
Obszary zastosowania mediacji
Kto może być mediatorem?
Pracownik socjalny jako mediator?
Nauczyciel/uczeń jako mediator?
Mediator wykwalifikowany?
Sędzia jako mediator?
Ksiądz jako mediator?
W jakich sprawach można podejmować mediacje?
Kto może/powinien być mediatorem?
[burza mózgów]
Mediacje w sprawach karnych [1/3]
Podmioty uprawnione do kierowania spraw do mediacji
1) Prokurator w postępowaniu przygotowawczym  art. 23a ż 1 k.p.k.
2) Policja w postępowaniu przygotowawczym  art. 325i ż 2 w zw. z art. 23a ż 1
k.p.k.
3) Sąd w publicznoskargowym postępowaniu sądowym  art. 23a ż 1 k.p.k., z
wyodrębnieniem szczególnej podstawy prawnej na etapie wstępnej kontroli
oskarżenia (art. 339 ż 4 k.p.k.);
4) Sąd w sprawach prywatnoskargowych  art. 489 ż 2 w zw. z art. 23a k.p.k.;
5) Sąd w postępowaniu wykonawczym w przypadku kary o charakterze
nieizolacyjnym, środków karnych oraz środków związanych z poddaniem
sprawcy próbie w postaci warunkowego umorzenia postępowania karnego oraz
warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności (art. 1 ż 2
k.k.w. w zw. z art. 23a ż 1 k.p.k.);
6) Sąd penitencjarny w postępowaniu wykonawczym, rozpoznając wniosek o
warunkowe przedterminowe zwolnienie z odbycia reszty kary pozbawienia
wolności (art. 1 ż 2 k.k.w. w zw. z art. 23a k.p.k.).
Postępowanie mediacyjne nie powinno trwać dłużej niż miesiąc!
(art. 23a ż 2 k.p.k.)
Mediacje w sprawach karnych [2/3]
Podmioty uprawnione do prowadzenia mediacji
Art. 23a ż 1 k.p.k.  organ procesowy może skierować sprawę w celu
przeprowadzenia postępowania mediacyjnego do  instytucji lub osoby godnej
zaufania .
Art. 23a ż 3 k.p.k.  nie mogą prowadzić mediacji osoby, które podlegałyby
wyłączeniu na zasadach określonych w art. 40-42 k.p.k. w odniesieniu do
sędziów, jak też osoby czynne zawodowo w wymiarze sprawiedliwości.
Szczegółowe wymogi, które muszą spełniać instytucje i osoby godne zaufania, aby
móc prowadzić postępowania mediacyjne zostały określone w rozporządzeniu
Ministra Sprawiedliwości z 13 czerwca 2003 r. w sprawie postępowania
mediacyjnego w sprawach karnych
Rozporządzenie dopuszcza także, aby w pojedynczych przypadkach mediację
mogła przeprowadzić osoba lub instytucja, która sama się zgłosi do organu
procesowego z taką propozycją (ż 7 ww. rozporządzenia)
Mediacje w sprawach karnych [3/3]
Ugoda mediacyjna i inne sposoby zakończenia mediacji
" Po przeprowadzeniu postępowania mediacyjnego sporządza się  sprawozdanie
z jego przebiegu i wyników (art. 23a ż 4 k.p.k.).
" Do sprawozdania dołącza się ugodę (o ile została zawarta) (ż 13 pkt 3
rozporządzenia)
" Nie każda mediacja kończy się zawarciem ugody  art. 53 ż 3 k.k. 
ustawodawca posłużył się ogólnym sformułowaniem  pozytywne wyniki
przeprowadzonej mediacji , co oznacza, że chodzi o każdy wynik mediacji,
który zaakceptowały strony konfliktu, a zwłaszcza ofiara.
Mediacje  prawo karne  inne przepisy
Mediacje w sprawach nieletnich [1/2]
Mediacja stała się instytucją postępowania z nieletnimi na mocy  obowiązującej
od 29 stycznia 2001 r.  ustawy z 15 września 2000 r. nowelizującej przepisy
ustawy z 26 paz
dziernika 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (u.p.n.).
" Art. 3a u.p.n. upoważnia sąd rodzinny do kierowania spraw do postępowania
mediacyjnego.
" Warunkiem jest inicjatywa lub zgoda pokrzywdzonego i nieletniego (art. 3a ż 1
u.p.n.).
Art. 3a. ż 1. W każdym stadium postępowania sąd rodzinny może, z inicjatywy lub
za zgodą pokrzywdzonego i nieletniego, skierować sprawę do instytucji lub osoby
godnej zaufania w celu przeprowadzenia postępowania mediacyjnego.
ż 2. Instytucja lub osoba godna zaufania sporządza, po przeprowadzeniu
postępowania mediacyjnego, sprawozdanie z jego przebiegu i wyników, które sąd
rodzinny bierze pod uwagę, orzekając w sprawie nieletniego.
ż 3. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia,
szczegółowe zasady i tryb przeprowadzania mediacji, regulując zwłaszcza warunki,
jakim powinny odpowiadać instytucje i osoby uprawnione do jej przeprowadzania,
sposób rejestracji tych instytucji i osób oraz szkolenia mediatorów, zakres i warunki
udostępniania im akt sprawy, formę i zakres sprawozdania z przebiegu i wyników
postępowania mediacyjnego, mając na względzie wychowawczą rolę postępowania
mediacyjnego, interes pokrzywdzonego, dobrowolność i poufność mediacji oraz
fachowość i bezstronność mediatora.
Mediacje w sprawach nieletnich [2/2]
Podmioty uprawnione do kierowania spraw do mediacji
ż 3. 1.
" Instytucje (wpisane do wykazu sądowego) które zgodnie ze swoim statutem
zostały powołane do wykonywania zadań w zakresie: 1) mediacji, 2) resocjalizacji,
3) poradnictwa wychowawczego i pomocy psychologicznej, 4) diagnozy
psychologicznej, 5) profilaktyki przestępczości, 6) ochrony wolności i praw
człowieka.
" Instytucją uprawnioną do przeprowadzania postępowania mediacyjnego jest
również rodzinny ośrodek diagnostyczno-konsultacyjny
ż 4.
Sąd może przekazać sprawę w celu przeprowadzenia postępowania
mediacyjnego osobie godnej zaufania, która: 1) ukończyła 26 lat, 2) korzysta
z pełni praw cywilnych i publicznych, 3) biegle włada językiem polskim w mowie
i piśmie, 4) posiada wykształcenie z zakresu psychologii, pedagogiki, socjologii,
resocjalizacji lub prawa oraz ma doświadczenie w zakresie wychowania lub
resocjalizacji młodzieży, 5) posiada umiejętności rozwiązywania konfliktów oraz
nawiązywania kontaktów międzyludzkich, 6) daje rękojmię należytego
wykonywania obowiązków, 7) odbyła szkolenie dla mediatorów, 8) została wpisana
do wykazu sądowego
Zryczałtowana należność za przeprowadzenie mediacji wynosi  10% kwoty bazowej z ustawy
budżetowej dla kuratorów sądowych (2012 r.  kwota bazowa: 1873,84 zł)
Mediacje w sprawach cywilnych [1/3]
Różne podstawy prowadzenia mediacji
Przepisy kodeksu postępowania cywilnego pozwalają na wyodrębnienie dwóch
różnych podstaw prowadzenia mediacji:
1) umowy o mediację (tzw.  mediacje umowne )
2) postanowienia sądu o skierowaniu sprawy do mediacji (tzw.  mediacje sądowe
Co powinna zawierać umowa o mediację?
Umowa o mediację powinna w szczególności określać:
" przedmiot mediacji, tj. przedmiot sporu lub stosunek prawny, z którego spór
wyniknął lub może wyniknąć,
" osobę mediatora albo sposób wyboru mediatora.
" Ważne: Umowa o mediację nie musi być zawarta na piśmie. Może być ona
również zawarta poprzez samo wyrażenie zgody na mediację.
Kiedy sąd może wydać postanowienie o skierowaniu stron do mediacji?
" Sąd aż do zamknięcia pierwszego posiedzenia wyznaczonego na rozprawę może
skierować strony do mediacji.
" Sąd może skierować strony do mediacji tylko raz w toku postępowania.
" W sprawach o rozwód i separację sąd może skierować strony do mediacji w każdym stanie
sprawy, by umożliwić stronom ugodowe załatwienie spornych kwestii dotyczących
zaspokojenia potrzeb rodziny, alimentów, sposobu sprawowania władzy rodzicielskiej,
kontaktów z dziećmi oraz spraw majątkowych podlegających rozstrzygnięciu w wyroku
orzekającym rozwód lub separację.
Mediacje w sprawach cywilnych [2/3]
Co zawiera postanowienie sądu o skierowaniu stron do mediacji?
Postanowienie sądu o skierowaniu stron do mediacji zawiera:
" wyznaczenie mediatora (wskazanie imienia i nazwiska mediatora),
" wyznaczenie czasu trwania mediacji na okres do miesiąca,
" upoważnienie mediatora do zapoznania się z aktami sprawy, o ile strony złożyły
w tym zakresie zgodny wniosek.
Ważne: Strony mogą wybrać innego mediatora niż wyznaczony przez sąd. Strony mogą
wnioskować o wyznaczenie dłuższego czasu niż miesięczny na przeprowadzenie
mediacji. W trakcie mediacji termin na jej przeprowadzenie może zostać przedłużony
na zgodny wniosek stron. Mediator nie może wnioskować o przedłużenie mediacji.
Kto może prowadzić mediacje?
" Mediatorem może być każda osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności
prawnych, korzystająca w pełni z praw publicznych.
" Mediatorem nie może być jednak sędzia, za wyjątkiem sędziego w stanie spoczynku.
" W sprawach o rozwód i separację oraz rodzinnych i opiekuńczych, o ile strony nie
ustaliły mediatora, sąd kieruje strony do stałego mediatora posiadającego wiedzę
teoretyczną, w szczególności posiadającego wykształcenie z zakresu psychologii,
pedagogiki, socjologii lub prawa oraz umiejętności praktyczne w zakresie prowadzenia
mediacji w sprawach rodzinnych.
" Organizacje społeczne i zawodowe, które prowadzą listy stałych mediatorów i tworzą
ośrodki mediacyjne, samodzielnie określają wymogi i kwalifikacje, jakie musi posiadać
osoba, która chce być wpisana na listę stałych mediatorów.
Mediacje w sprawach cywilnych [3/3]
Jakie są koszty mediacji w sprawach cywilnych?
" Koszty mediacji toczącej się na skutek skierowania przez sąd:
a) w sprawach o prawa majątkowe (np. o zapłatę, alimenty, podział majątku)
wynagrodzenie mediatora wynosi 1% wartości przedmiotu sporu, jednak nie mniej niż
30 zł i nie więcej niż 1.000 zł za całość postępowania mediacyjnego.
b) w sprawach o prawa majątkowe, w których wartości przedmiotu sporu nie da się
ustalić, oraz o prawa niemajątkowe (np. o kontakty rodzica z dzieckiem)
wynagrodzenie mediatora za pierwsze posiedzenie mediacyjne, przeprowadzone
w wyznaczonym przez sąd czasie mediacji, wynosi 60 zł, a za każde następne - 25 zł.
" W sytuacji, gdyby sąd upoważnił mediatora do zapoznania się z aktami sprawy,
wówczas wynagrodzenie za całość postępowania podwyższa się o 10%.
" Mediatorowi przysługuje także zwrot niezbędnych udokumentowanych wydatków
mediatora poniesionych w związku z przeprowadzeniem mediacji na pokrycie kosztów:
przejazdów. zawiadomień stron, zużytych materiałów biurowych, wynajmu
pomieszczenia niezbędnego do przeprowadzenia posiedzenia mediacyjnego,
w wysokości nieprzekraczającej 50 zł za jedno posiedzenie.
" Ważne: Mediator może wyrazić zgodę na prowadzenie mediacji bez wynagrodzenia.
Kto pokrywa koszty mediacji?
Koszty mediacji, w tym wynagrodzenie mediatora, pokrywają w całości strony. Jeśli
strony nie umówią się co do sposobu, w jaki będą pokrywać koszty mediacji,
odpowiadają za te koszty solidarnie (tzn. że strony są wspólnie odpowiedzialne za
wynagrodzenie mediatora).
Mediacje rodzinne
Definicja mediacji
Mediacja to taki sposób rozwiązywania konfliktów, który  przy udziale
bezstronnego, neutralnego mediatora  pozwala osiągnąć porozumienie
satysfakcjonujące obie strony. Jest alternatywną do drogi sądowej
metodą rozwiązywania konfliktów.
Mediacja rodzinna
Mediacja rodzinna jest procedurą rozwiązywania konfliktu, w której bezstronna i
neutralna trzecia strona towarzyszy członkom rodziny w procesie uzgodnień,
pomagając w zdefiniowaniu kwestii spornych, określeniu potrzeb i interesów
stron oraz, o ile taka jest ich wola, wypracowaniu wzajemnie satysfakcjonującego
oraz świadomego porozumienia.
Jest sposobem wspomagania procesu negocjacji.
[Negocjacje mogą odbyć się bez pomocy mediatora, ale nie ma mediacji bez
negocjacji]
Czy mediator jest  trzecią stroną w konflikcie?
Obszary zastosowania mediacji w sprawach rodzinnych
1) Uczestnicy mediacji: osoby pozostające w związkach formalnych, jak i nieformal-
nych; stronami mogą być małżonkowie, rodzeństwo, dalecy krewni, jak również
rodzice i dzieci - w różnym wieku.
2) Przedmiot rozmów: kwestie materialne (np. podział majątku), zachowania człon-
ków rodziny wobec siebie.
3) Moment mediacji - na różnych etapach życia rodzinnego:
3a) Przed formalnym zatwierdzeniem małżeństwa (sprawy finansowo-majątkowe,
wychowawczo-światopoglądowe);
3b) W trakcie trwania związku małżeńskiego lub rodzinnego (uzgodnienie podziału
obowiązków, sposobu wychowania dzieci, gospodarowania budżetem domowym,
formy i zakresu opieki nad innymi członkami rodziny);
3c) W przypadku rozważania decyzji o rozstaniu (czy i na jakich warunkach możliwe
jest pojednanie?; a jeśli możliwe nie jest - kwestie opieki rodzicielskiej i kontaktów
z dziećmi, sprawy alimentacyjne, finansowo-majątkowe);
3d) Długo po orzeczeniu rozwodu lub separacji - w przypadku potrzeby renegocjacji
poprzednio dokonanych ustaleń (np. modyfikacji planu odwiedzin i sposobu
spędzania czasu z dzieckiem) czy rozwiązania nowo pojawiających się
nieporozumień (np. finansowej partycypacji rodziców w kosztach edukacji
dziecka).
Przeciwwskazania w podejmowaniu mediacji
1) Znaczna nierównowaga sił między stronami
Typowe przeciwwskazania: przemoc fizyczna lub psychiczna, silna dysproporcja w znajomości
kwestii finansowych lub dostępie do zasobów czy znaczna nierównowaga w zakresie możliwości
poznawczych
2) Ograniczenia możliwości racjonalnego negocjowania
 sytuacja rozpadu małżeństwa będącego konsekwencją uzależnienia jednego z partnerów
 zaburzenia psychiczne (z uwagi na bardzo ograniczoną możliwość samostanowienia i konsek-
wentnego działania)
 zbyt intensywne emocje, doświadczane przez jedną lub obie strony (np. depresja wywołana
rozwodem, gniew i pretensje)
3) Rozbieżne oczekiwania wobec mediacji
Na przykład: jedno z małżonków chce dokonać ustaleń w związku z rozwodem, drugie zaś - podjąć
starania o uratowanie małżeństwa.
Podstawowe zasady mediacji
1) Neutralność i bezstronność mediatora
Neutralność jest to niezależność mediatora względem stron, brak osobistego
interesu w wyniku mediacji oraz rzeczony brak uprzedzeń wobec stron.
Bezstronność odnosi się do przekonania i poczucia stron, iż są traktowane
sprawiedliwie, a więc do konkretnych działań mediatora wobec uczestników:
zrównoważonego procesu, równego traktowania stron (poświęcanie uwagi
obojgu uczestników), nieprzyjmowania podarków, dowodów sympatii itd.,
zapewniania wsparcia i pomocy obu stronom, odnoszenia się do nich w sposób
przyjazny i życzliwy oraz zorganizowania mediacji (jej miejsca, czasu itd.) tak, by
odpowiadała każdemu z obecnych.
Podstawowe zasady mediacji
2) Dobrowolność i poufność mediacji
Dobrowolność odnosi się do udziału w mediacji. Strony muszą zatem wyrazić
zgodę na współpracę w ramach tej procedury rozwiązywania konfliktów oraz -
o ile to możliwe - z danym mediatorem. Każda ze stron może zatem zrezygno-
wać z mediacji, jeśli na dalszym jej etapie uzna, że nie spełnia ona pokładanych
nadziei.
Istotnym aspektem dobrowolności jest również zgoda stron na współpracę z kon-
kretnym mediatorem (akceptowalność trzeciej strony).
Poufność. Zasadę poufności rozpatrywać można w dwóch wymiarach:
1) Prywatność zapewniona stronom sporu (daje stronom poczucie wsparcia, bez-
pieczeństwa oraz wolności słowa). Zasada zagwarantowana ustawowo, bądz

też na mocy podpisywanego przez strony kontraktu mediacyjnego.
2) Immunitet chroniący mediatora przed przesłuchaniem w sądzie. Objęcie regu-
łą poufności mediatora zabezpiecza go przed ewentualnością przesłuchiwania
w postępowaniu sądowym.
Istotne momenty procedury mediacyjnej
I. Działania przygotowawcze do mediacji
1) Samodzielne zgłoszenie do mediacji (mediacje przedsądowe i pozasądowe)
2) Skierowanie do mediacji  ograniczenia
3) Przebieg działań przygotowawczych
pierwsze spotkanie  razem (obie strony) czy osobno? Wady i zalety
II. Organizacja mediacji
1) Przewidywana liczba sesji
2) Czas trwania poszczególnych sesji
zazwyczaj czas waha się od 1 do 2 godzin
3) Długość przerw między sesjami
zwykle  mniej więcej co tydzień lub dwa (czasem rzadziej z uwagi na chęć pozyskania dodatkowych
informacji)
4) Opłaty
 rzeczy za darmo się nie ceni
koszty przerzucone na strony  równomiernie (np. sprawy rozwodowe)
5) Osoby obecne w czasie sesji  oprócz stron i mediatora:
np. nowy partner(ka) małżonka (w sytuacji ustaleń dot. opieki nad dzieckiem, wizyt dziecka itp.) 
o ile wspiera działania na rzecz rozwiązania konfliktu
adwokat(ci) stron ??? - może (mogą) negatywnie wpływać na przebieg ustaleń i negocjacji;
terapeuci  podobne zastrzeżenia
6) Miejsce prowadzenia mediacji
neutralne, oderwane od instytucji sądowych
kształtowanie przestrzeni mediacyjnej (stół, krzesła, oddzielny pokój na indywidualne rozmowy)
Istotne momenty procedury mediacyjnej (c.d.)
III. Zadania mediatora w pierwszym bezpośrednim kontakcie ze stronami
1) Nawiązanie kontaktu ze stronami - stworzenie atmosfery sprzyjającej współpracy (waga komunikacji)
2) Przekazanie informacji o procesie mediacji, m.in.:
określenie zasad mediacji i roli mediatora
ustalenie reguł proceduralnych
uzyskanie zgody stron na udział w mediacji na podanych (wypracowanych) warunkach.
Pytanie: gotowa procedura, czy sondaż opinii na temat, jak taka procedura winna wyglądać?
Uwaga: zgodę na udział w mediacji warto spisać.
IV. Wstępne wystąpienia stron
1) Umożliwienie stronom wypowiedzenia się (kto zaczyna?)
Zakazane komunikaty:  Proszę ustosunkować się do wypowiedzi.... ,  Proszę przedstawić swoją wersję
zdarzeń...
2) Inicjowanie procesu wzajemnego rozumienia;  uwspólnianie  poszukiwanie podobnie poruszanych
wątków, podobnych oczekiwań stron,
3) Identyfikacja motywacji, oczekiwań i gotowości stron do mediacji
w sytuacji gdy mediator uzna, że pomoc może być niewystarczająca, nieadekwatna  informuje o tym
strony i wskazuje konkretnego specjalistę (np. terapeutę, czy prawnika)
V. Definiowanie kwestii i ustalenie planu mediacji
1) Określenie tematów do dyskusji (kwestii spornych)
2) Uporządkowanie  wprowadzenie porządku omawiania kwestii
3) Zaangażowanie stron we współpracę nad tworzeniem planu mediacji
dobrze zapisać porządek na tablicy, czy dużej kartce papieru
dobrze spowodować, by porządek rozmów ustalony został przez strony (zasada bezstronności!)
Istotne momenty procedury mediacyjnej (c.d.)
VI. Poszukiwanie potrzeb i interesów stron
1) Umożliwienie przejścia od stanowisk do potrzeb i interesów (casus siostry i pomarańcza)
2) Określenie wspólnych, różnych i sprzecznych interesów
3) Wskazywanie pojawiających się rozwiązań
4) Zwrócenie uwagi na dostępne alternatywy (BATNA i WATNA)
VII. Poszukiwanie rozwiązań i końcowe negocjacje
1) Stworzenie puli dostępnych rozwiązań
pytania o możliwość ustępstwa, rozważenie warunków, które są konieczne, by zrobić krok w
kierunku porozumienia
pytania hipotetyczne, naświetlające aspekt problemu z z zupełnie nowej strony (załóżmy, że nie ma
problemów finansowych, jakie rozwiązanie wówczas Pan/i by zaproponował(a))
testowanie BATNA/WATNA  zakwestionowanie siły BATNA i zwrócenie uwagi na WATNA
(Na ile procent szacujesz pewność swojej wygranej w sądzie? Jak długo będzie trwał proces sądowy?
A jak złoży odwołanie?)
VIII. Praca nad porozumieniem
1) Stworzenie planu działania określającego zobowiązania stron (daty, kwoty, osoby odpowiedzialne)
2) Określenie sposobu wdrażania poszczególnych rozwiązań
3) Podjęcie decyzji co do formy ugody
4) Rewizja ustaleń pod kątem funkcjonalności i zgodności z prawem
Uwaga: Można podjąć decyzję co do odbycia sesji kontrolnej, sprawdzającej realizację ugody
5) Podpisanie ugody
Co jest potrzebne, by być dobrym
mediatorem?
1. Umiejętność dobrego komunikowania
- wiedza o efektywnych sposobach porozumiewania (np.  otwieracze )
- asertywność, znajomość barier komunikacyjnych
- umiejętność aktywnego słuchania
2. Wiedza o negocjacjach
- o stylach negocjowania
- o sposobach i technikach negocjacji
- o zasadach negocjacji (szczególnie kooperatywnych)
3. Wiedza o konfliktach
- ich naturze: przyczynach, przebiegu, skutkach
- ich sposobach rozwiązywania
4. Wiedza o mediacjach  znajomość:
" zasad mediacji
" procedury mediacyjnej
" standardów mediacji
Co jest jeszcze potrzebne, by być dobrym
mediatorem rodzinnym?
5. Wiedza o pracy z rodziną zagrożoną wykluczeniem społecznym
(jaki jest obszar spraw do mediacji?)
" Typy spraw poddawanych mediacjom rodzinnym
" Możliwości i ograniczenia w mediacjach rodzinnych (uwarunkowania
prawne, proceduralne)
6. Wiedza o małżeństwie i rodzinie
" Fazy rozwoju rodziny
" Różne formy życia partnerskiego, małżeńskiego, rodzinnego
" Wiedza o rozwodach (fazy rozwodu, reakcje dzieci na rozwód, reakcje
rozwodzących się małżonków, itp.
POWRÓT
I. Efektywne porozumiewanie się
Cechy aktywnego słuchania:
1. Umiejętność skupienia się
2. Umiejętność podążania
3. Odzwierciedlanie
4. Parafrazowanie
5. Skupianie się na najważniejszym
Bariery komunikacyjne
1. Krytykowanie
2. Obrażanie
OS
DZANIE
OS
DZANIE
3. Orzekanie
4. Chwalenie połączone z oceną
5. Rozkazywanie
6. Grożenie
DECYDOWANIE
DECYDOWANIE
7. Moralizowanie
ZA INNYCH
ZA INNYCH
8. Nadmierne/niewłaściwe wypytywanie
9. Doradzanie
10. Zmienianie tematu
UCIEKANIE OD CUDZYCH
UCIEKANIE OD CUDZYCH
11. Logiczne argumentowanie
PROBLEMÓW
PROBLEMÓW
12. Pocieszanie
Asertywność
Zachowanie asertywne oznacza bezpośrednie,
uczciwe i stanowcze wyrażenie wobec innej osoby
swoich uczuć, postaw, opinii lub pragnień w sposób
respektujący uczucia, postawy, opinie, prawa i
pragnienia tej drugiej osoby.
ASERTYWNOŚĆ
PRAWA
WA
ASNE
INNYCH
LEKCEWAŻENIE
PRAWA
ULEGA
OŚĆ NIEASERTYWNOŚĆ INTRUZJA
(AGRESJA)
II. Negocjacje
Negocjacje  definicja
Wielostronny proces porozumiewania się w sytuacji
konfliktu interesów czy rozbieżności poglądów zaangażo-
wanych w negocjacje stron.
Trudny, złożony i skomplikowany proces podejmo-
wania wspólnej decyzji, w którym każda ze stron stara się
doprowadzić do umożliwienia sobie realizacji własnych inte-
resów, którego jednak nadrzędnym celem jest osiągnięcie
porozumienia.
Typy negocjacji
1) konfliktowy ( przegrana  przegrana ) 0:0
2) dystrybucyjny ( wygrana  przegrana ) 1:0
3) kooperatywny ( wygrana  wygrana ) 1:1
URLOP
Uczestnicy negocjacji
Styl miękki Styl twardy Styl rzeczowy
1.
Są przyjaciółmi Są wrogami Rozwiązują problem
2.
Ich celem jest
rozsądny wynik
Ich celem jest Ich celem jest
uzyskany sprawnie
porozumienie zwycięstwo
i w dobrej
atmosferze
3.
Ustępują dla Żądają ustępstw
Oddzielają ludzi
podtrzymania dobrych jako warunku
od problemu
kontaktów stosunków wzajemnych
Uczestnicy negocjacji
Styl miękki Styl twardy Styl rzeczowy
4.
Traktują problem i ludzi Są twardzi wobec ludzi Są delikatni wobec ludzi
delikatnie i problemu i twardzi wobec problemu
5.
Postępują niezależnie
Ufają innym Nie ufają drugiej stronie
od zaufania
6.
A
atwo zmieniają Okopują się na swoim Koncentrują się na interesach,
stanowisko stanowisku a nie stanowiskach
Uczestnicy negocjacji
Styl miękki Styl twardy Styl rzeczowy
7.
Ujawniają dolną granicę Maskują, ukrywają dolną Unikają formułowania dolnej
porozumienia granicę akceptacji granicy
8.
Akceptują jednostronne
Żądają dla siebie korzyści Opracowują możliwości
straty, by osiągnąć
jako warunku porozumienia obustronnie korzystne
porozumienie
Negocjacje oparte na zasadach
1) Oddziel ludzi od problemu
2) Skoncentruj się na interesach, a nie stanowiskach stron
3) Opracuj możliwości korzystne dla obu stron
4) Upieraj się przy stosowaniu obiektywnych kryteriów
Bariery współpracy
NA DRODZE DO KOOPERACJI STRATEGIA PRZEA
AMANIA
1) TWOJE REAKCJE
Jak reaguję na stres związany z konfliktem?
2) ICH EMOCJE
Jak reagują na stres związany z konfliktem?
3) ICH STANOWISKO
Czy jest nawyk okopywania się na swoich stanowiskach?
4) ICH BRAK SATYSFAKCJI
Czy dostrzegają korzyści z uzyskanego porozumienia?
5) ICH SIA
A
Po co negocjować skoro można wygrać?
Bariery współpracy
NA DRODZE DO KOOPERACJI STRATEGIA PRZEA
AMANIA
1) TWOJE REAKCJE
Przełamanie: IDy
NA GALERI
!
2) ICH EMOCJE
Przełamanie: PRZEJDy
NA ICH STRON
!
3) ICH STANOWISKO
Przełamanie: PRZEKSZTAA
Ć!
4) ICH BRAK SATYSFAKCJI
Przełamanie: ZBUDUJ IM ZA
OTY MOST!
5) ICH SIA
A
Przełamanie: UŻYJ SIA
Y ABY EDUKOWAĆ!
Materiały
uzupełniające
Rola mediatora
Rolą mediatora jest takie zorganizowanie mediacji by strony w pełni
świadomie, poprzez analizę własnych interesów i poznanie
możliwych rozwiązań, osiągnęły wspólnie satysfakcjonujące je
porozumienie oraz zawarły ugodę i zakończyły spór.
Mediator nie jest sędzią, nie rozstrzyga
sporu.
Mediator nie jest terapeutą, nie prowadzi
psychoterapii.
Mediator nie jest doradcą prawnym, nie
udziela porad prawnych (?)
Tradycyjne sposoby rozwiązywania konfliktów
Ignorowanie:
pomijanie milczeniem problemu
założenie: brak decyzji wywoła mniejszy konflikt niż odrzucenie propozycji
odmiana: nieustanne powtarzanie swojego zdania, unikanie wymiany poglądów
Odwlekanie:
odroczenie działania; założenie, że czas sam przyniesie oczekiwane zmiany
Pokojowe współistnienie:
udawanie obu stron, że konflikt nie istnieje, podkreślanie wspólnoty,
pozorna współpraca między stronami
Deprecjonowanie:
umowne pozbawienia wartości przeciwnika w konflikcie (np. nazwanie kogoś  kretynem",
 schizolem" automatycznie poddaje w wątpliwość możliwość jego normalnego
funkcjonowania
odmiana: umniejszanie wartości przedmiotu sporu
Reorientacja:
szukanie tzw. kozła ofiarnego (tj. odwrócenie uwagi od istoty problemu)
stworzenie lub ujawnienie wspólnego zagrożenia (zewnętrznego)
Tradycyjne sposoby rozwiązywania konfliktów (c.d.)
Separacja:
usunięcie strony konfliktu z dotychczasowej przestrzeni życiowej jako rozwiązanie konfliktu,
np.: usunięcie pracownika z firmy, rozwiązanie skłóconych zespołów,
Arbitraż:
odwołanie się do prawodawstwa, do woli wspólnego zwierzchnika, do sądu autorytetu
w danej dziedzinie
często jest to ucieczka od przedmiotu konfliktu  strona, która przegrała, może uważać,
że decyzja arbitra do niczego nie zobowiązuje, że jest błędna.
odmiana: jedna ze stron zatrudnia arbitra-eksperta
Kompromis:
wiara w moc kompromisów wyrasta z ukrytego przekonania o nierozwiązywalności sporów
kompromis nie jest rozwiązaniem, jedynie oddaleniem momentu konfrontacji
Walka:
próba rozwiązania konfliktu przez totalne zniszczenie przeciwnika (przypomnienie: mecz
Honduras-Salvador w 1969 r.)
Rola mediatora w procedurze mediacji  dwie szkoły
A) Szkoła oparta na zasadzie  wiary w klienta , zasadzie samostanowienia
1) strony są ekspertami we własnym sporze;
2) potrzebują jedynie wsparcia proceduralnego;
3) porozumienie, w które merytorycznie interweniuje mediator, będzie gorsze, bo
mniej akceptowalne i mniej chętnie wprowadzane w życie;
4) mediator angażujący się jedynie w proces, nie zaś w rzeczową warstwę rozmów,
jest bardziej akceptowalny, cieszy się większym zaufaniem, mniejsze jest również
ryzyko wciągnięcia go w spór jako stronę.
B) Szkoła oparta na zasadzie  ograniczonego zaufania
Zwolennicy takiego podejścia twierdzą, iż nie ma nic złego w angażowaniu
mediatora we wspólne ze stronami poszukiwanie rozwiązań merytorycznych.
Oferowanie sugestii merytorycznych przez mediatora jest uzasadnione, kiedy:
1) porozumienie wpływa na inne grupy/osoby niereprezentowane przy stole
mediacyjnym,
2) istnieje ryzyko, że rozważana ugoda nie maksymalizuje możliwych zysków,
3) strony nie są świadome długotrwałych konsekwencji porozumienia lub też
4) precedens, który strony ustanawiają, może zaszkodzić im samym lub szerszej
populacji.
Pytanie: Co przemawia za wyborem danej szkoły? Jak Ty uważasz?
Sposób zgłoszenia się na mediację
1) Mediacja dobrowolna (voluntary mediation)  inicjatywa mediacji wychodzi od
samych zainteresowanych.
2) Mediacja obligatoryjna (mandatory mediation)  inicjatywa wychodzi od innych
specjalistów (np. adwokata, pracownika socjalnego, terapeuty rodzinnego czy
pedagoga szkolnego, ale także sędziego), którzy bądz
to rekomendują
skorzystanie z tej formy pomocy (pomimo sugestii zewnętrznej, utrzymana pełna
dobrowolność mediacji), bądz
kierują strony, zobowiązując je do spotkania z
me-diatorem i podjęcia przynajmniej próby rozmów.
Uwaga! W przypadku systemu zgłoszeń obligatoryjnych, obowiązkiem jest
skierowanie sprawy do mediacji oraz udział stron w spotkaniu konsultacyjnym,
natomiast uczestnictwo w kolejnych spotkaniach oraz zawarcia porozumienia
nadal pozostaje dobrowolne!
Pytanie: Co sądzisz o obligatoryjności mediacji?
Standardy dotyczące zasady poufności
Według standardów przyjętych przez polską Radę Społeczną ds. Alternatywnych
Metod Rozwiązywania Konfliktów i Sporów przy Ministrze Sprawiedliwości:
 Zarówno mediacja, jak i jej przebieg, i rezultaty są objęte tajemnicą. Mediator nie
ujawnia nikomu informacji, które uzyskuje podczas prowadzenia mediacji, z
wyjątkiem przestępstw wymienionych w art. 240 Kodeksu karnego .
Art. 240.
ż 1. Kto, mając wiarygodną wiadomość o karalnym przygotowaniu albo usiłowaniu
lub dokonaniu czynu zabronionego określonego w art. 118, 127, 128, 130, 134,
140, 148, 163, 166 lub 252, nie zawiadamia niezwłocznie organu powołanego do
ścigania przestępstw, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
ż 2. Nie popełnia przestępstwa określonego w ż 1, kto zaniechał zawiadomienia,
mając dostateczną podstawę do przypuszczenia, że wymieniony w ż 1 organ wie
o przygotowywanym, usiłowanym lub dokonanym czynie zabronionym; nie
popełnia przestępstwa również ten, kto zapobiegł popełnieniu przygotowywanego
lub usiłowanego czynu zabronionego określonego w ż 1.
ż 3. Nie podlega karze, kto zaniechał zawiadomienia z obawy przed odpowiedzial-
nością karną grożącą jemu samemu lub jego najbliższym.
Pytanie: Jak oceniasz taką wykładnię?
Monolog mediatora - treść
Cel mediacji i rola mediatora  precyzyjne wyjaśnienie zasad neutralności, bezstronności oraz
dobrowolności;
Omówienie zasady poufności oraz ewentualnych ograniczeń dla tej zasady;
Korzyści z mediacji  wskazanie ogólnych zalet mediacji oraz odniesienie się do tego, w czym
może ona pomóc tej konkretnej rodzinie;
Sposób gromadzenia informacji na temat konfliktu oraz jego możliwych rozwiązań - omówienie
zasady jawności informacji, dokumentacji (istotnej np. podczas uzgodnień w sprawach
majątkowych);
Ogólny przebieg mediacji  jak będą wyglądać poszczególne etapy mediacji i jaki jest ich cel,
przewidywana (szacunkowa) liczba sesji i czas ich trwania;
Wysokość opłat i sposób ich rozłożenia;
Zadania domowe  poinformowanie, że mediator będzie poddawał uczestnikom pod rozwagę
rozmaite tematy (np. zastanowienie się nad własnymi potrzebami lub potrzebami dziecka) lub
proponował różne działania wspomagające proces uzgodnień (np. zasięgnięcie opinii zewnętrznego
eksperta, sprawdzenie, jak działa określone rozwiązanie dotyczące spotkań z dziećmi, itd.);
Zasady dotyczące indywidualnych spotkań mediatora ze stronami (o ile mediator decyduje się na
korzystanie z nich);
Działania w przypadku osiągnięcia bądz
nieosiągnięcia porozumienia przez strony - czy
porozumienie zostanie spisane, czy zostanie przekazane do zatwierdzenia przez sąd (w przypadku
spraw kierowanych z sądu);
Umowa mediacyjna (zgoda na mediację);
Propozycja reguł proceduralnych obowiązujących w trakcie spotkań;
Czas przeznaczony na pytania od uczestników
Monolog mediatora  przykład [1/4]
Dzień dobry, witam państwa serdecznie. Nazywam się & . Razem z .... jesteśmy mediatorami
rodzinnymi w ośrodku & . . Przede wszystkim bardzo się cieszymy, że zdecydowali się
państwo na dzisiejsze spotkanie, choć rozumiemy, że być może nie była to łatwa decyzja. Ale
podjęli ją państwo i mamy nadzieję, że również kolejne decyzje dotyczące waszej przyszłości
uda się tutaj wypracować.
Zdajemy sobie sprawę i jest to dla nas zrozumiałe, że chcieliby państwo od razu zająć się
bezpośrednio problemem, który was tutaj sprowadził. Z naszego doświadczenia wynika
jednak, że dobrze byłoby, aby wcześniej zapoznali się państwo z ideą mediacji, jej zasadami
i przebiegiem, tak aby mogli państwo sprawdzić, czy jest to odpowiednia dla was procedura
i czy będziemy mogli być państwu pomocni. Pozwolą państwo, że teraz w kilku zdaniach
opowiem, czym jest mediacja.
Jako mediatorzy jesteśmy przekonani, że to państwo są najlepszymi ekspertami od własnego
życia, własnych problemów i że sami najlepiej wiedzą, co jest państwu potrzebne, jakich
rozwiązań do tej pory próbowali, które z nich się sprawdzały, a co nie działało, oraz jakie
dalsze działania są państwo w stanie zaakceptować. Dlatego naszą rolą nie będzie dawanie
państwu żadnych gotowych rozwiązań, lecz raczej pomoc w ich znalezieniu.
Mediacja jest procedurą wymagającą od państwa refleksji i nazwania własnych potrzeb i
priorytetów. Osiągnięcie porozumienia jest możliwe wtedy, gdy każde z państwa będzie
dążyło do znalezienia rozwiązań dobrych dla siebie, a także gdy będą państwo w stanie
zobaczyć, zrozumieć i zaakceptować być może odmienne potrzeby swojej byłej żony/męża
oraz mieć w sobie zgodę na to, żeby wypracowane wspólnie rozwiązania były dobre dla obu
stron.
Monolog mediatora  przykład [2/4]
Naszym zadaniem jako mediatorów jest stworzenie każdemu z państwa okazji dla zastanowie-
nia się i nazwania własnych potrzeb. Będziemy dbali o to, by każde z państwa mogło się swo-
bodnie wypowiedzieć i być usłyszane przez drugą osobę oraz będziemy starali się wspierać
proces wzajemnego zrozumienia.
Często zdarza się, że, by podjąć dobrą i świadomą decyzję, potrzebne są dodatkowe fachowe
informacje np. z zakresu prawa, psychologii dziecięcej itp. W takich sytuacjach zaproponuje-
my państwu skorzystanie z porad ekspertów. Naszym zadaniem jako mediatorów będzie
pomóc wykorzystać tę wiedzę, na rzecz wspólnego porozumienia.
Nie będziemy nikogo z was pouczać czy stawać po stronie któregokolwiek z państwa. Gdyby
którekolwiek z was poczuło, że przestajemy być bezstronni, bardzo prosimy o zwrócenie na to
naszej uwagi. Mediacja jest poufna, zatem wszystko, o czym będziemy tutaj rozmawiać,
pozostaje jedynie w tym gronie, a informacje uzyskane w mediacji mogą być jedynie
wykorzystane w celu osiągnięcia porozumienia. Notatki, którymi  o ile państwo pozwolą 
będziemy się posługiwać, zniszczymy po zakończeniu mediacji. O ile podejmą tu państwo
jakieś decyzje i uzgodnią porozumienie  zostanie ono spisane i będą je państwo mogli
przedłożyć do zatwierdzenia sądowi.
Cieszymy się, że zdecydowali się państwo wziąć udział w dzisiejszym spotkaniu informacyjnym
i mamy nadzieję, że zdecydują się państwo na dalszą współpracę w mediacji. Chcemy jednak,
aby państwo byli do tego przekonani. Jeśli więc w jakimkolwiek momencie poczują państwo,
że mediacja nie spełnia pokładanych w niej nadziei, mogą państwo z niej zrezygnować.
W takiej sytuacji, zanim ją ostatecznie zakończymy, chcemy państwa poprosić, abyśmy mogli
wspólnie o tej decyzji porozmawiać. Czy jest to dla państwa do przyjęcia?
Monolog mediatora  przykład [3/4]
Na mediację składa się zazwyczaj od 3 do 6 spotkań, trwających od godziny do dwóch godzin.
Szczegóły techniczne, o ile zgodzą się państwo na mediację, uzgodnimy za chwilę.
Spotkania mediacyjne są odpłatne, pierwsze spotkanie kosztuje ....., a każde kolejne ...... 
kwota ta jest pokrywana na ogół w połowie przez każde z państwa, chyba że uzgodnią
państwo inaczej. Czy jest to dla państwa do przyjęcia?
O ile wyrażą państwo zgodę na mediację, najpierw porozmawiamy o sprawach, jakie
chcieliby państwo uzgodnić ze sobą, przyjrzymy się, jakie są państwa potrzeby, oczekiwania
i możliwości rozwiązań w tych sprawach, a jeśli uzgodnią państwo ugodę, zostanie ona
spisana. W trakcie mediacji będziemy państwa być może prosić o wykonanie zadań
domowych: zastanowienie się nad jakimiś sprawami lub przetestowanie w praktyce pomysłów
rozwiązań, o których będziemy tu rozmawiać. Może się także zdarzyć, że będziemy się chcieli
spotkać z każdym z państwa indywidualnie.
[y
ródło: Gójska A., Huryn V., Mediacja w rozwiązywaniu
konfliktów rodzinnych, Warszawa 2007, s. 108-113].
Monolog mediatora  ustalanie reguł porozumiewania [4/4]
Z naszego doświadczenia wynika, że tym, co ułatwia osiągnięcie sukcesu, czyli zawarcie
porozumienia, jest ustalenie zasad prowadzenia naszych rozmów.
Jeśli chodzi o sposób naszej pracy, będziemy państwa prosili, aby państwo pozwolili sobie
nawzajem wypowiedzieć się w sposób niezakłócony, a więc bez przerywania. Rozumiemy, że
sprawy, o których tu będzie mowa, nie są łatwe, na pewno budzą silne uczucia, a jednak po to,
aby mogli państwo osiągnąć porozumienie, ważne by mogli się państwo nawzajem usłyszeć.
Czy zgadzają się państwo na regułę nieprzerywania sobie? Choć, jeśli państwo pozwolą, my
być może będziemy czasem państwu przerywać by uporządkować rozmowę lub dopytywać o
pewne szczegóły.
Jeśli zdarzy się, że któremuś z państwa  puszczą nerwy", a to się zdarzyć może, to
prosilibyśmy o respektowanie reguły, że naraz może się zdenerwować tylko jedna osoba. Czy
zgadzają się państwo na taki sposób pracy?
LUB
Jak państwo sądzą, jak powinno przebiegać to spotkanie, aby państwo czuli się bezpiecznie
i mieli przekonanie, że mediacja służy rozwiązaniu problemu?
[y
ródło: Gójska A., Huryn V., Mediacja w rozwiązywaniu
konfliktów rodzinnych, Warszawa 2007, s. 108-113].
Ustalanie kwestii spornych  przykład (1/2)
Temat  rozwodzący się małżonkowie omawiają podział majątku
M
Ż ŻONA
Sprzedać dom i podzielić pieniądze. Mieszkam w tym domu i
Pytanie: w jakich proporcjach? zastanawiam się, czy nie chciałabym
w nim pozostać. A może zamienić go
na dwa mieszkania? Albo spłacić
męża?
STANOWISKO: STANOWISKO:
Sprzedać dom i podzielić pieniądze. Co zrobić z domem?
A) MEDIATOR  USTALENIE PROBLEMU:
Sprzedaż domu i podział pieniędzy.
B) MEDIATOR  USTALENIE PROBLEMU:
Uregulowanie kwestii wspólnego domu w sposób
korzystny i akceptowalny przez oboje małżonków
Ustalanie kwestii spornych  przykład (2/2)
M
Ż ŻONA
Potrzebuję szybko pieniędzy, by Chcę dalej tutaj mieszkać, bo mam
kupić mieszkanie i urządzić w nim blisko do pracy, syn chodzi tutaj do
także pokój dla syna szkoły, ma swoich kolegów
MEDIATOR  USTALENIE PROBLEMU:
Pytanie: Co zrobić z domem tak, by mąż mógł szybko kupić mieszkanie,
a żona mogła dalej w nim mieszkać, a syn mógł chodzić do tej samej
szkoły i spotykać się z dotychczasowymi kolegami.
Poszukiwanie potrzeb i interesów (1/2)
ZADANIE MEDIATORA:
Pomoc stronom w zrozumieniu, że:
1) mają potrzeby,
2) zwykle jest ich co najmniej kilka,
3) nie wszystkie one są wzajemnie sprzeczne (jak często sądzą strony),
niektóre z nich są różne, a inne wręcz wspólne,
4) niekiedy sensowne jest podjęcie decyzji, które z tych potrzeb są w
danym momencie najistotniejsze,
5) Dla zaspokojenia jednej potrzeby zwykle istnieje kilka możliwych
rozwiązań.
PYTANIA:
Dlaczego? Dlaczego nie?
CZ
STO:
 Wiem dobrze, czego nie chcę
ALE
 Jeszcze niezupełnie wiem, czego chcę
Poszukiwanie potrzeb i interesów (2/2)
KOMUNIKAT STRONY (mąż):
 Mój prawnik powiedział, że powinienem& 
MEDIATOR:
 W porządku, wiemy jakie jest zdanie prawnika. A pańskie? Co byłoby
ważne dla pana?
MOŻLIWY KOMUNIKAT STRONY (mąż):
 Uważam tak samo jak mój prawnik
MEDIATOR:
 Jakie problemy rozwiązuje ta propozycja? Jakie mogą być jej słabe
strony? Co byłoby ważne dla pana? Jakie problemy zgłoszone przez
żonę rozwiązuje ta propozycja? Jakie problemy może tworzyć?
Standardy prowadzenia mediacji
i postępowania mediatora
Uchwalone w 2006 roku przez Społeczną Radę do spraw Alternatywnych Metod
Rozwiązywania Konfliktów i Sporów przy Ministrze Sprawiedliwości
Standard I
Mediator dba o dobrowolność uczestniczenia w mediacji
i zawierania porozumienia.
A. Mediator nie zmusza stron ani do podjęcia mediacji, ani do osiągnięcia
porozumienia.
B. Przed rozpoczęciem mediacji strony uzyskują informację o możliwości
wycofania się na każdym jej etapie oraz o możliwości wybrania innego
mediatora.
C. Mediator powinien być zaakceptowany przez strony.
Standard II
Mediator jest neutralny wobec przedmiotu sporu.
Mediator nie narzuca stronom rozwiązań. Jest rzecznikiem rzetelnej proce-dury,
sprzyjającej osiągnięciu dobrowolnego porozumienia.
Standardy prowadzenia mediacji i postępowania mediatora (cd.)
Standard III
Mediator jest bezstronny wobec uczestników mediacji.
A. Mediator nie przychyla się do racji żadnej ze stron; prowadzi mediację w taki
sposób, aby ewentualna nierównowaga między stronami nie wpływała na
przebieg mediacji ani na jej ostateczny rezultat.
B. Jeśli mediator nie jest w stanie prowadzić mediacji w bezstronny sposób, jest
zobowiązany do wycofania się z postępowania mediacyjnego.
C. Mediator wystrzega się stronniczości lub okazywania uprzedzeń i oceniania
stron ze względu na ich pochodzenie, wykształcenie, wiek, płeć lub zachowanie
podczas mediacji.
D. W związku z prowadzoną mediacją mediator nie nawiązuje takich relacji, które
mogą budzić wątpliwości co do jego bezstronności, a w szczególności mediator
nie daje stronom ani nie przyjmuje od stron żadnych prezentów lub innych
korzyści, z wyłączeniem wynagrodzenia mediatora.
E. Mediator nie podejmuje się mediacji lub wyłącza się z jej kontynuowania, jeżeli
uzna, że istnieje konflikt interesów o charakterze profesjonalnym lub osobistym
ze stronami lub ich pełnomocnikami.
F. Mediator ujawnia stronom wszelkie z nimi związki o charakterze zawodowym
lub prywatnym i uwzględnia ich stanowisko w tym zakresie.
Standardy prowadzenia mediacji i postępowania mediatora (cd.)
Standard IV
Mediator dba o poufność mediacji.
A. Zarówno mediacja, jak i jej przebieg i rezultaty są objęte tajemnicą.
Mediator nie ujawnia nikomu informacji, które uzyskuje podczas
prowadzenia mediacji, z wyjątkiem przestępstw wymienionych w art.
240 kodeksu karnego.
B. Mediator lub ośrodek mediacyjny przechowuje dokumentację z
mediacji w sposób respektujący zasadę poufności. Dokumentacja może
obejmować pisemną zgodę stron na udział w mediacji, zarejestrowanie
sprawy mediacyjnej, podstawowe dane uzyskane od stron (wraz z
zapisem o wyrażeniu zgody na przetwarzanie danych osobowych w celu
realizacji postępowania mediacyjnego), deklarację przestrzegania
zasady poufności przez osoby trzecie obecne na sesjach mediacyjnych,
kopię porozumienia mediacyjnego i kopię protokołu z postępowania
mediacyjnego przekazywanego do sądu, jeśli sąd skierował sprawę do
mediacji. Inne sposoby gromadzenia dokumentacji z mediacji wymagają
wyraz
nej zgody stron.
Standardy prowadzenia mediacji i postępowania mediatora (cd.)
Standard V
Mediator rzetelnie informuje strony o istocie i przebiegu mediacji.
A. Przed rozpoczęciem postępowania mediacyjnego mediator przedstawia stronom
zasady, przebieg, cele i możliwe rezultaty mediacji, a w szczególności:
1. informuje strony, że jest bezstronny i neutralny;
2. informuje strony, że ewentualne porozumienie zawarte w wyniku mediacji,
będzie sprawdzone przez sąd pod kątem zgodności z prawem i zasadami
współżycia społecznego (w przypadku nadania klauzuli wykonalności lub
zatwierdzenia przez sąd);
3. informuje strony o możliwości spotkań na osobności, a w szczególności wyjaśnia
zasady przestrzegania poufności podczas tych spotkań;
4. informuje strony o ewentualnej obecności innych osób podczas postępowania
mediacyjnego i uzyskuje na to zgodę stron;
5. opisuje swoje obowiązki, a w szczególności przestrzeganie zasady poufności;
6. uprzedza strony, w jakich okolicznościach mediator może przerwać lub zakończyć
postępowanie mediacyjne, oraz że strony mogą przerwać lub zakończyć mediację
w dowolnym momencie.
B. Mediator odbiera od stron zgodę na udział w postępowaniu mediacyjnym.
C. Mediator informuje strony, że w trakcie postępowania mediacyjnego mogą korzystać
z wiedzy i porady specjalistów.
D. Mediator wyraz
nie odróżnia swoją rolę jako mediatora od innych ról zawodowych,
które pełni i upewnia się, że strony są świadome tej różnicy.
Standardy prowadzenia mediacji i postępowania mediatora (cd.)
Standard VI
Mediator dba o wysoki poziom swoich kwalifikacji zawodowych.
Mediator stale pogłębia i doskonali swoje umiejętności, a także dba o wysoki
poziom etyki zawodowej.
Standard VII
Mediator współpracuje z innymi specjalistami dla dobra
postępowania mediacyjnego.
A. Mediator może zaproponować stronom skorzystanie z pomocy odpowiedniego
specjalisty. Decyzja o skorzystaniu z usług specjalisty pozostaje w rękach stron.
B. W trakcie mediacji mediator nie wchodzi w rolę innego specjalisty, nawet
pomimo posiadania wiedzy z danej dziedziny.
C. Mediator, współpracując ze specjalistami, nie narusza zasady poufności.
Standardy prowadzenia mediacji i postępowania mediatora (cd.)
Standard VIII
Przerwanie lub zakończenie postępowania mediacyjnego.
A. Mediator przerywa lub kończy postępowanie mediacyjne przed zawarciem
porozumienia, kiedy uzna, że co najmniej jedna strona postępowania nie jest
zdolna do uczestniczenia w mediacji, lub z innego ważnego powodu, na
przykład:
gdy strona z powodu swego stanu fizycznego lub psychicznego nie może
efektywnie uczestniczyć w mediacji, na przykład jest pod wpływem
alkoholu lub środków odurzających;
gdy strony chcą zawrzeć porozumienie, którego skutków nie są świadome;
gdy strony używają mediacji dla osiągnięcia nieuczciwych korzyści;
gdy mediator nabiera przekonania, że traci bezstronność.
B. Mediacja może się zakończyć zawarciem porozumienia obejmującego całość
sporu lub zawarciem porozumienia obejmującego część negocjowanych
problemów. Zadaniem mediatora jest upewnienie się, czy strony wiedzą, jak
wprowadzić porozumienie w życie. W przypadku częściowego porozumienia
mediator może zaproponować przedyskutowanie dostępnych procedur
umożliwiających rozwiązanie pozostałych kwestii przy pomocy innych
specjalistów.
Standardy prowadzenia mediacji i postępowania mediatora (cd.)
Standard VIII (cd.)
Przerwanie lub zakończenie postępowania mediacyjnego.
C. Mediacja może zostać przerwana zarówno przez strony, jak i przez mediatora.
Mediator informuje strony o ich prawie do wycofania się z mediacji w
dowolnym momencie z jakichkolwiek powodów. Przerwanie lub zakończenie
mediacji przez mediatora następuje w szczególności, gdy:
1. mediator jest przekonany, że osiągnięcie porozumienia nie jest możliwe;
2. uczestnicy mediacji osiągną w ocenie mediatora impas nie do pokonania;
mediator nie powinien przedłużać nieproduktywnej dyskusji, gdyż
naraziłoby to strony na niepotrzebne koszty emocjonalne i finansowe;
3. strony nie mogą uczestniczyć w mediacji, nie są zdolne do mediacji lub nie
chcą w autentyczny, zaangażowany sposób uczestniczyć w procesie
mediacji. Jeśli inicjatywa przerwania mediacji wychodzi od mediatora,
powinien on poinformować strony o możliwości profesjonalnej pomocy
właściwej dla danego przypadku.
Standardy prowadzenia mediacji i postępowania mediatora (cd.)
Standard IX
Mediator zapewnia stronom odpowiednie miejsce do prowadzenia mediacji.
A. Miejsce prowadzenia mediacji powinno być neutralne i gwarantować stronom i mediatorowi
poczucie bezpieczeństwa.
B. Miejsce, w którym prowadzi się mediację, powinno posiadać co najmniej dwa pomieszczenia
gwarantujące zachowanie prywatności stronom i poufności postępowania mediacyjnego.
Powinno także zapewniać możliwość korzystania z podstawowych wygód.
Standard X
Mediator rzetelnie informuje o swoich usługach.
A. Mediator promuje swoje usługi w sposób profesjonalny, uczciwy i godny.
B. Mediator może informować o instytucji mediacji, o korzyściach z niej płynących oraz jej
kosztach. Taka informacja powinna być rzetelna i wyczerpująca. Mediator jest
odpowiedzialny za przestrzeganie tej zasady przez wszystkich reklamujących jego usługi i
działających w jego imieniu.
C. Mediator nie obiecuje ani nie gwarantuje osiągnięcia określonych wyników postępowania
mediacyjnego.
D. Mediator rzetelnie informuje o swoich kwalifikacjach i o przynależności do stowarzyszeń,
związków lub innych organizacji zawodowych oraz o funkcjach w nich pełnionych. Mediator
może powoływać się na posiadane stopnie naukowe, certyfikaty i inne formy
potwierdzonych kwalifikacji.
E. Mediator powinien rozważyć możliwość ubezpieczenia się od odpowiedzialności cywilnej.
Kodeks Etyczny Mediatorów Polskich
Uchwalony w 2008 roku przez Społeczną Radę do spraw Alternatywnych Metod
Rozwiązywania Konfliktów i Sporów przy Ministrze Sprawiedliwości
Zasady
I. Mediator powinien prowadzić postępowanie mediacyjne w oparciu o zasadę
samodzielności i autonomii stron konfliktu.
II. Mediator powinien w swym postępowaniu kierować się przede wszystkim dobrem i
interesami stron.
III. Mediator powinien dbać o zapewnienie dobrowolności udziału stron w postępowaniu
mediacyjnym.
IV. Mediator powinien tak postępować, aby wszystkie strony sporu znały i rozumiały
istotę procesu mediacji, rolę mediatora i warunki ewentualnego porozumienia.
V. Mediator nie powinien podejmować się pomocy w rozwiązaniu konfliktu, gdy nie ma
pełnego przekonania o swoich kompetencjach, które pozwolą mu prowadzić
postępowanie rzetelnie.
VI. Mediator nie powinien prowadzić postępowania mediacyjnego, jeśli nie jest w stanie
zachować bezstronności lub usunąć wątpliwości co do swojej bezstronności.
VII. Mediator powinien zachowywać poufność postępowania mediacyjnego, zarówno
przed jego rozpoczęciem, w trakcie, jak i po jego zakończeniu.
Kodeks Etyczny Mediatorów Polskich
Uchwalony w 2008 roku przez Społeczną Radę do spraw Alternatywnych Metod
Rozwiązywania Konfliktów i Sporów przy Ministrze Sprawiedliwości
Zasady (cd.)
VIII. Mediator powinien unikać konfliktu interesów ze stronami i bezzwłocznie rozwiewać
wszelkie wątpliwości co do tej kwestii.
IX. Mediator nie powinien przyjmować żadnych korzyści od stron z wyjątkiem
uzgodnionego wynagrodzenia. Nie powinien też czerpać korzyści z kierowania stron do
innych specjalistów.
X. Mediator w swojej działalności informacyjnej i marketingowej nie powinien
wprowadzać w błąd stron i opinii publicznej co do swoich kwalifikacji, kompetencji,
doświadczenia, zakresu usług i opłat.
XI. Mediator powinien dostarczać stronom jasnych i jednoznacznych informacji co do
swojego wynagrodzenia i wszelkich kosztów związanych z postępowaniem, w którym
uczestniczą.
XII. Mediator powinien pogłębiać swoje kompetencje zawodowe w celu jak najlepszego
służenia uczestnikom mediacji.
Literatura przedmiotu (wybrana)
" Chełpa S., Witkowski T., Psychologia konfliktów, Warszawa 1995.
" Dana D., Rozwiązywanie konfliktów, Warszawa 1993.
" Dąbrowski P.J., Praktyczna teoria negocjacji, Warszawa 1991.
" Fisher R., Ury W., Patton B., Dochodząc do TAK. Negocjowanie bez poddawania
się, Warszawa 2000.
" Gójska A., Huryn V., Mediacja w rozwiązywaniu konfliktów rodzinnych, Warszawa
2007.
" Gut J., Haman W., Docenić konflikt. Od walki i manipulacji do współpracy,
Warszawa 1995.
" Hauk D., A
agodzenie konfliktów w szkole i w pracy z młodzieżą, Kielce 2002.
" Hiam A., Pokonywanie przeszkód. Przypowieść o tym jak poskromić smoka
konfliktu, Gliwice 2006.
" Król-Fijewska M., Trening asertywności, Warszawa 1993.
" Ury W., Odchodząc od NIE, Negocjowanie od konfrontacji do kooperacji,
Warszawa 1997.