Maria Kalinowska [Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu]

Profesor Zofia Stefanowska-Treuguttowa (1926-2007) [Polska Akademia Nauk; Akademia Podlaska]

Urodziła się w 1926 roku w Warszawie. Gdy wybuchło powstanie warszawskie, Zofia miała zaledwie 18 lat, ale od dłuższego już czasu pracowała w konspiracji: uczyła się na tajnych kompletach, była łączniczką i sanitariuszką. Za bohaterstwo w czasie walk powstańczych po wielu latach została odznaczona Krzyżem Walecznych oraz Warszawskim Krzyżem Powstańczym. Należała do jednej z najpiękniejszych i najciężej doświadczonych generacji w polskiej historii i jednej z najwspanialszych formacji tego pokolenia: warszawskiej młodzieży akowskiej.

W całym swoim życiu zawodowym, zarówno w czasie okupacji oraz po wojnie, jak i w swojej twórczości – w pracach historycznoliterackich i dydaktycznych – realizowała ideał służby społecznej i narodowego obowiązku. Etos służby, charakteryzujący kilka pokoleń polskiej inteligencji, wpisuje jej prace w tradycję inteligencji porozbiorowej. Wydaje się, że przejawem etosu służby i obowiązku było też znamienne dla jej postawy naukowej koncentrowanie się na konkrecie badawczym, zwrot ku szczegółowi badawczemu, nieuleganie pokusie wielkich konstrukcji interpretacyjnych, a zajmowanie się tym co pozornie nieefektowane, a co jest po prostu bardzo wyrazistym i określonym zadaniem badawczym, które trzeba wykonać. W takiej postawie uczonej widać wybór naukowy i metodologiczny.

Profesor Stefanowska-Treuguttowa podejmowała bardzo często prace edytorskie czy redakcyjne, które wymagały benedyktyńskiego trudu i rezygnacji z tak częstej w humanistyce pokusy eksponowania własnego „ja”. Należała do najwybitniejszych znawców twórczości Mickiewicza i Norwida. Krąg jej prac w tym zakresie był bardzo szeroki i różnorodny: od prac redakcyjnych do bardzo subtelnych, misternie skomponowanych studiów analitycznych i monografii historyczno-literackich. Wśród jej prac edytorsko-tekstologicznych wymienić trzeba zwłaszcza edycję III części Dziadów, współudział w przygotowaniu nowego, tzw. rocznicowego wydania Dzieł Mickiewicza, a także kierowanie kilkuletnimi pracami zespołowymi nad nową edycją w pełni naukowego, krytycznego wydania pism Mickiewicza. Bardzo szeroki był zakres jej edytorsko-tekstologicznej działalności: od prac redakcyjnych i recenzenckich do odważnie i z poświęceniem podejmowanych wielkich zamierzeń edytorskich.

Należała do filologów, którzy swoje historycznoliterackie dokonania w sposób nierozdzielny łączą z refleksją edytorsko-tekstologiczną: traktowane łącznie obie dziedziny stawały się w jej trudzie badawczym podstawą analizy historycznoliterackiej i sztuki interpretacji. Taki warsztat Profesor Stefanowskiej-Treuguttowej, jako edytora i literaturoznawcy, znakomicie sprawdzał się w pracach nad literaturą romantyczną. Uczona do ostatnich chwil życia pracowała, czyniła plany naukowe, nieustannie czynna stawiała przed sobą wciąż nowe zadania. Wciąż się troszczyła o losy edycji dzieł Mickiewicza i Norwida, o losy romantycznego dziedzictwa narodowego. Zmarła w 2007 roku w Warszawie.