Norma prawna:

Stanowi regułę zachowania okresłająca adresata do którego jest kierowana, rodzaj nakazanego, zakazanego lub dozwolonego zachowania, a także konsekwencje zachowania się odmiennie niż stanowi jej treść

Cechy:

abstrakcyjna - wzór zachowania określony rodzajowo, nie dotyczy konkretnych zachowań

generalna - adresowana jest do pewnej grupy adresatów, a nie do konkretnej osoby

Budowa:

Budowa normy prawnej – 3 części (udziela odp. na pytania: kto; w jakich warunkach; jak powinien się zachować; co się stanie gdy tego nie zrobi)

a) Hipoteza (kto i w jakich warunkach)- określenie adresata i dookreślenie go poprzez deskrypcję okoliczności w których działa. Te pokazują cechy adresata (wiek, stan zdrowia...), określają cel, sposób, czas i miejsce jego działania. Hipoteza określa adresata nie jednym słowem.

b) Dyspozycja (jak powinien się zachować) – w treści ma: nakaz (ten odnosi się do konkretnego zachowania. Nie spełnienie oznacza kolizję prawną), zakaz (określa zachowanie niedopuszczalne, nie wychodzi poza treść zapisaną w normie. Nakaz i Zakaz- zbiorczo nazywane obowiązkiem prawnym), lub dozwolenie na pewne czynności (uprawnienie do pewnego działania , wybór opcji zachowania nie jest obligatoryjny „może” „ma prawo”)

c) Sankcja (co się stanie jak tego nie zrobi) konsekwencja za naruszenie treści normy prawnej. Polega na pozbawieniu lub ograniczeniu dóbr, pełni funkcję prewencyjną, izolacyjną, eliminacyjną). Nie jest równoznaczna z karą. Mamy 3 rodzaje sankcji:

- Karna (penarna) za popełnianie czynów zabronionych (przestępstwo, wykroczenie). Przestępstwo (zbrodnia v występek). Za przestępstwo – sankcje: grzywny, ograniczenia wolności, pozbawienia wolności (do 15 lat), 25 lat pozbawienia wolności, dożywocie.

- egzekucyjna (przymusowe wykonanie obowiązku, unicestwienie czegoś co zrobiono wbrew prawu), gł. w prawie adm. i cywilnym. (Np. nakazuje spłatę długu, lub przywrócenie stanu poprzedniego, v przeproszenie). Zawsze opatrzona klauzulą wykonalności. Przykład: zamiszczanie sprostowań, przeprosin

- nieważności czynności prawnej (konwencjonalnej), czynność nie rodzi skutków prawnych. (np. oparta na zasadzie błędu istotnego, testament bez prawa do zachowku). Musi być uznana przez sąd. Nie dopełnenie jakiegoś obowiązku formalnego, jestrownozanczen z niewaznoscia dokumentu , decyzji lub prawa

Budowa normy prawnej – 2 części: zakłada ona istnienie 2 norm określanych jako sprzężone

- norma sankcjonowana (hipoteza + dyspozycja); określenie adresata i tego co powinien zrobić.

- norma sankcjonująca (hipoteza dyspozycja); za hipotezę przyjmuję n. sankcjonowaną i obwarowywuje sankcją za niewykonanie (co się stanie jak adresat tego nie zrobi).

Przepis , a norma prawna:

Przepis jest materiałem służącym do konstruowania normy prawnej, czyli reguł zachowania. Norma nie istnieje bez przepisu, a ten zwykle zawiera jeśli nie calosc normy to jej fragment.

Przepis to np. artykuł paragraf, ustęp, punkt, ogolnie mowiac jest to fragment aktu normatywnego, stanowiący od strony językowej logiczna wypowiedz

Rodzaje norm prawnych:

a) norma bezwględnie wiążacą (norma imperatywna ius cogens) - ustanawia drogą nakazu lub zakazu jeden rodzaj powinnego zachowania i nie dopuszcza zachowania odmiennego. Naruszenie tej powinności pociąga za sobą sankcję

b) norma wgzlędnie wiążąca (ius dispositivum) - ustanawia pewien wzorzec zachowania do wykorzystania przez adresatów, a jednocześnie dopuszcza, że adresaci mogą, jeśli zechcą, zachować się w sposób odmienny, wybrany przez siebie

Drugi podział:

- nakazujące

- zakazujące

- dozwalające

Rodzaje przepisów:

Generalnie dzielimy przepisy wg kilku kategorii:

1)

- nakazujące

- dozwalające

- zabraniające

2) podobnie jak normy na: bezwzględnie obowiązujące i względnie obowiązujące,

3) na przepisy ogólne (lex generalis- zasady) i szczegółowe (lex specialis – wyjątki wyłączające zasadę),

4)

a) przepisy odsyłające: jeśli ustawodawca nie chce się powtarzać może odesłać do innego przepisu (a nie tworzyć nowy który nie jest konieczny). Stosuje się wówczas analogię (np. immunitet posła – immunitet senatora),

b) przepisy blankietowe – przepisy puste (nie zawierające norm), stwarzające jednak warunki by ktoś wskazany w nich normy te ustanowił. Są nimi np. upoważnienia ustawowe do wydawania rozporządzeń. (upoważnienia mogą być obligatoryjne lub fakultatywne; a rozporządzenie musi być poprzedzone uprawnieniem: na mocy ust... ),

c) przepisy przejściowe (mówią jakie przepisy będą stosowane gdy czynność zawarta za starego prawa zostanie wykonana, a obowiązuje już nowe) i końcowe (z reguły na końcu aktu normatywnego, dzielą się na wprowadzające – określające vacatio legis i uchylające -

mówią kiedy moc stracą określone przez nie przepisy prawne, choć nie całe akty)

Akty prawne:

Jest wyrazem woli państwa wydanym w odpowiedniej formie, w określonym trybie, przez odpowiednie organy i skierowane do indywidualnie oznaczeonego adresata. Powstaje poprzez czynności prawne (np. umowa dwustronna), akty administracyjne (np. eksmisja) lub orzeczenia sądowe (szczegół z abstrakcyjnej normy, uznanie że zaszedł stosunek prawny). Może mieć charakter ogólny. Może mieć zarówno charakter normatywny, jak i nienormatywny (akt stosowania prawa).

Akt normatywny jest to więc każdy akt państwa zawierający normy prawne. Reguły postępowania mieszczące się w akcie normatywnym mają -charakter powszechny, tzn. odnoszą się do wszystkich - są prawem. Akty normatywne pochodzą od organów państwa spełniających funkcję ustawodawczą. Rolę źródeł prawa odgrywają w Polsce jedynie akty normatywne. W naszych - warunkach te dwa pojęcia oznaczają to samo. Aktem normatywnym jest ustawa, rozporządzenie.

Akt nienormatywny (stosowania prawa) to decyzja organu państwowego w konkretnej spra-wie, dotycząca określonych osób lub instytucji. Nie ma w niej norm prawnych obowiązujących wszystkich, jest natomiast rozstrzygnięcie sporu, załatwienie wniosku, likwidacja urzędu itp. Akty nienormatywne wydawane są w imieniu państwa przez różne organy państwowe i mają różnoraki charakter. Typowym aktem prawnym nienormatywnym jest akt administracyjny, czyli władcze wyrażenie woli organu administracyjnego skierowane do indywidualnego adresata w konkretnej sprawie. Innym przykładem aktu nienormatywnego jest orzeczenie sądu.

Promulgacja - ogłoszenie aktu normatywnego

Organy promulgacyjne - wydawnictwa w których publikuje się akty normatywne

Jak ogłasza się akty normatywne?

1.Dziennik Ustaw publikuje ustawy, rozporządzenia, orzeczenia międzynarodowe, które Polska podpisała

2.Monitor Polski publikuje zarządzenia, uchwały sejmu i senatu

3.Dzienniki Urzędowe zarządzenia poszczególnych ministerstw

4. Wojewódzkie dzienniki Urzędowe publikują akty prawa miejscowego

Obowiazuja po 14 dniach od publikacji sa wyjątki. Liczenie nie zzaczyna się od dnia publikacji tylko od następnego.

Akt wykonawczy musi wchodzić w zycie po ustawie

Vacatio legis – czas od publikacji do wejścia w zycie prawa

Budowa aktu prawnego:

• nazwa rodzajowa aktu normatywnego (ustawa, rozporządzenie)

• data uchwalenia aktu

• tytuł określający zapis przedmiotowy (o ...)

• preambuła (arenga) – uroczysty wstęp, w którym ustawodawca przedstawia motywy wydania aktu normatywnego, zamierzone cele – nie jest elementem koniecznym, występuje sporadycznie, często w przypadku konstytucji

• część ogólna – obejmuje przepisy, które zawierają elementy wspólne (zwykle elementy hipotez), umieszczone są tu również definicje legalne, które wyjaśniają znaczenie pojęć używanych w danym akcie

• część szczególna – zawiera zasadniczą materię aktu normatywnego, odnoszącą się do dyspozycji i, niekiedy, sankcji

• przepisy końcowe – termin wejścia aktu w życie, akty normatywne uchylane niniejszym aktem

• podpis – w wypadku ustaw prezydencki

Źródła prawa wg Konstytucja RP:

Wewnętrzne:

Normatywne uchwały

Normatywne zarządzenia

Źródłem prawa jest sformalizowany akt władzy państwowej zawierają¬cy przepisy prawne. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa polskiego są:

1) konstytucja

2) ustawy

3) ratyfikowane umowy międzynarodowe

4) rozporządzenia

5) akty prawa miejscowego

Źródła prawa tworzą hierarchicznie zbudowany system, w którym każde źródło ma swoje miejsce. Ma to określone konsekwencje. Źródło prawa niższego szczebla nie może zawierać przepisów sprzecznych z przepisami wyższej rangi, na przykład rozporządzenie nie może naruszać przepisów ustawy. Warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń i aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie. Ogłasza się taże niektóre umowy międzynarodowe.

Konstytucja - Konstytucja (od łac. constituo, -ere – ustanawiać) – to ustawa zasadnicza, która jest najważniejszym aktem normatywnym w państwie, posiadająca najwyższą moc prawną. Określa podstawy ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego, kompetencje organów państwowych oraz ich organizację, ponadto ustanawia główne prawa i obowiązki obywateli danego państwa.

Posiada trzy charakterystyczne cechy, wyróżniające ją spośród innych aktów prawnych, są to: szczególna treść , najwyższa moc prawna (pozostałe akty prawne muszą być z nią zgodne, ponadto nad jej przestrzeganiem czuwa specjalny organ – Trybunał Konstytucyjny) oraz szczególny tryb zmiany.

Istnieje wiele typów podziału konstytucji, najpopularniejsze dzielą ją ze względu na:

- formę – pisane (formalne) i niepisane/materialne (nie ma jednego aktu prawnego o najwyższej randze prawnej w państwie),

- treść – pełne (regulują szeroki zakres spraw) i niepełne (zawierają wyłącznie najważniejsze rozwiązania ustrojowe),

- sposób zapisania – akt normatywny (książkowy) i rozproszony (niespisany) – pojedyncze ustawy w wielu miejscach,

- sposób zmiany – sztywne i elastyczne,

- procedurę powstawania – uchwalane i oktrojowane,

- okres obowiązywania – stałe i czasowe (w zależności od okresu obowiązywania).

Ustawa - inicjatywa sądownicza, droga ustawodawcza (prawo przygotowania ustawy). Uchwalana jest przez Sejm z udziałem Senatu. Sejm i Senat mogą wydawać ustawy. Uzasadnienie: wnioskodawcy przekładając Sejmowi projekt ustawy, przedstawiają skutki finansowe wprowadzone w życie ustawy. Na podstawie szeregu przepisów konstytucji oraz praktyki konstytucyjnej można sformułować kilka bardziej szczegółowych zasad określających te przypa¬dki, w których wymagane jest wydanie ustawy.

1) Wydanie ustawy konieczne jest w przypadku ustanawiania obowiązków prawnych obywateli (przepisy karne, przepisy w sprawie nowych podatków i innych danin publicznych, przepisy dotyczące granic wolności obywateli, przepisy dotyczące obowiązków rodzinnych itp.).

2) Forma ustawy jest niezbędna w przypadku regulowania najważniejszych zagadnień organizacyjno-ustrojowych organów ustawodawczych i administracji państwowej, sądownictwa, prokuratury, kontroli państwowej.

3) Sejm powinien wydawać ustawy w tych wszystkich sprawach, które już poprzednio były regulowane w drodze ustawowej, chociażby tego żaden szczegól¬ny przepis nie wymagał

Umowa międzynarodowa - oświadczenie woli dwu lub więcej podmiotów prawa międzynarodowego , wywołujace dla nich skutki ptrawne. Umowy ratyfikuje prezydent.

Rozporządzenia(akt noramatywny niższego rzędu niż ustawa) są wydawane przez naczelne organy administracji państ¬wowej, do których należą:

a) Rada Mini¬strów

b) Prezes Rady Ministrów

c) ministrowie

d) przewodniczący okreś¬lonych w ustawach komitetów.

Prawo wydawania rozporządzeń ma również Prezydent. Rozporządzenie może być wydane na podstawie wyraźnego, szczegóło¬wego upoważnienia zawartego w ustawie. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści rozporządzenia. Celem, któremu służy rozporządzenie jest wykonanie ustawy. Rozporzą¬dzenie dotyczy z reguły jednego z zagadnień uregulowanych w sposób ogól¬ny w ustawie. Rozporządzenie ma stworzyć szczegółowe przepisy wykonaw¬cze, które umożliwiłyby wcielenie ustawy w życie. Sprawa, która w ustawie została tylko generalnie unormowana jednym lub dwoma artykułami, w roz-porządzeniu doznaje rozwinięcia w całym szeregu przepisów. Rozporządzenie może normować tylko przedmiot określony w ustawie i tylko w granicach upoważnienia.

Prawo miejscowe - akty administracyjne generalne określające adresatów w sposób abstrakcyjny i ustalające ciążące na nich obowiązki lub przysługujące im uprawnienia, wydawane na podst. i w granicach wyraźnego upoważnienia i ogłoszone w sposób przewidziany prawem. Zgodnie z tym określeniem prawa miejscowego, do jego zakresu w szczególności nie będą wchodzić indywidualne decyzje administracyjne. Do kategorii prawa miejscowego stanowionych przez organy samorządu terytorialnego należeć będą przepisy powszechnie obowiązujące na obszarze gminy (powiatu), przepisy porządkowe oraz akty planowania. Przepisy powszechnie obowiązujące na obszarze gminy (powiatu) wydawane są na podstawie upoważnień zawartych w odrębnych ustawach w zakresie określonym w normie upoważniającej. Są to przepisy mające w systemie źródeł prawa administracyjnego rangę rozporządzeń wykonawczych o zasięgu ograniczonym do terenu gminy lub powiatu. Przepisy porządkowewydawane są przez radę gminy (powiatu), a w przypadkach nie cierpiących zwłoki przez zarząd gminy (powiatu). Przepisy te mogą być wydawane wyłącznie w zakresie nie uregulowanym w odmiennych ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących. Ich cechą szczególną jest to, że za ich naruszenie może zostać wymierzona kara grzywny Akty planowania różnią się od wymienionych wyżej aktów tym, że mają charakter zarówno generalny, jak i konkretny - ustalają np. plan zagospodarowania konkretnego terenu. W tej kategorii mieszczą się również akty uchwalające budżet gminy bądź powiatu, programy gospodarcze czy też miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego zarówno o charakterze ogólnym, jak i szczegółowym. Akty prawa miejscowego, zarówno wydawane przez organy administracji rządowej, jak i organy samorządu terytorialnego, podlegają ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym, który wydaje wojewoda. Dzień wydania dziennika urzędowego jest dniem ogłoszenia aktu. Akty wchodzą w życie po 14 dniach od ich ogłoszenia. akty prawa miejscowego ustanawiają - na swoim obszarze działania - organy samorządu terytorialnego (gminne, powiatowe, wojewódzkie) oraz terenowe organy administracji państwowej (wojewodowie i organy administracji rządowej niezespolonej), na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie. Akty prawa miejscowego obowiązują na obszarze działania organów, które je wydały. Zasady i tryb wydawania aktów prawa miejscowego określa ustawa.

Ratyfikowane umowy międzynarodowe

Umowa międzynarodowa jest to pisemne porozumienie regulowane przez prawo międzynarodowe, zaś ratyfikacja jest to wyrażenie zgody przez obie strony na związanie się treścią umowy.

Istnieją dwa rodzaje ratyfikowanych umów międzynarodowych, są to:

- umowy nie wymagające zgody sejmu, zawarte na drodze samodzielnej ratyfikacji przez prezydenta (wymagana jest jedynie publikacja w Dzienniku Ustaw, wówczas staje się taka umowa źródłem prawa krajowego);

- umowy ratyfikowane, które wymagają zgody parlamentu wyrażonej w ustawie. W następnej kolejności ratyfikuje umowę prezydent, który ma możliwość zwrócenia się do Trybunały Konstytucyjnego o potwierdzenie zgodności umowy z Konstytucją. Ostatnim krokiem, niezbędnym jest publikacja umowy w Dzienniku Ustaw.

Ratyfikowane umowy międzynarodowe dotyczą spraw związanych z:

- zawieraniem pokojów, układów politycznych i wojskowych oraz sojuszy,

- znacznym obciążeniem finansowym państwa,

- członkostwem Polski w organizacjach międzynarodowych.

W Polsce przykładem takiej umowy jest Traktat Akcesyjny z 16 kwietnia 2003 roku w sprawie przyjęcia Polski do Unii Europejskiej.

Stosowanie prawa jest sformalizowanym działaniem kompetentnych organów władzy publicznej (lub upoważnionych przez nią innych organów i osób) polegającym na podejmowaniu i realizacji decyzji władczych indywidualnych i konkretnych. Podstawą tych decyzji są wynikające z przepisów kompetencje organów. Polega ono na podejmowaniu, w oparciu o istniejące w danym zakresie normy, decyzji o charakterze indywidualnym i konkretnym tj. odnoszące się do osoby wskazanej z imienia i nazwiska oraz załatwiające określoną sprawę

Organy stosujące prawo

W zależności od rodzaju podmiotu stosującego prawo, wyróżnia się sądowe i pozasądowe (a w nim zwłaszcza administracyjne) stosowanie prawa. Administracyjne stosowanie prawa to wydawanie nie wyroku a decyzji administracyjnej w oparciu o akty prawne. Sądowe stosowanie prawa to wydawanie orzeczeń sądowych.

Ze względu na charakter prawny podmiotu stosującego prawo oraz obowiązujące w tych procesach decyzyjnych procedurach, odróżnia się trzy typy stosowania prawa, a mianowicie:

- typ sądowy

- typ administracyjny

- typ quasi- sądowy i quasi- administracyjny

Etapy stosowania prawa:

1 Zaistnienie sytuacji z która obowiązujące prawo wiąże określone konsekwencje

2 ustalenie treści normy prawnej okreslajacej wspomniane konsekwencje w okolicznościach danego przypadku

3 zastosowanie wspomnianej normy tj. wydac decyzje, która przy zestawieniu danego faktu z normą prawną określi sposób załatwienia danej sprawy w odniesieniu do wskazanej co do tożsamości osoby.

Przestrzeganie prawa:

Oznacza zachowanie się adresatow normy prawnej, określonych w jej hipotezie, w sposób zgodny z trescia nakazu, zakazu lub dozwolenia określonego w dyspozycji

WYKŁADNIA PRAWA

Wykładnia prawa polega na wyjaśnieniu sensu przepisów prawnych, ustaleniu właściwego ich rozumienia, przypisaniu im odpowiedniego znaczenia, bądź wyznaczeniu ich zakresu. Przez wykładnię rozumie się określone czynności podjęte w celu ustalenia znaczenia i zakresu wyrażeń języka prawnego.

Przedmiotem interpretacji jest język, za pomocą którego zakodowane są teksty prawne. W przypadku wykładni naczelną zasadę pełni zasada clara non sunt interpretanda, zgodnie z którą to co jest zrozumiałe i jasne nie wymaga interpretacji.

Ze względu na to że teksty prawne wyrażane są za pomocą języka powstają wątpliwości w znaczeniu takiego kodu. Język stosowany przy tworzeniu aktów jest językiem potocznym co niesie za sobą szereg nieostrych wyrażeń. Ponadto nawet w przypadku jasnych sformułowań znaczenie zapisu językowego może budzić wątpliwości przykładem jest np. sformułowanie wymagają tego zasady słuszności. Język w jakim tworzone są teksty prawne jest językiem prawnym. Język prawny nie może być jednak utożsamiany z językiem prawniczym ponieważ ten drugi to język stosowany przez prawników. Jest to język dopełniający język aktów prawnych, ponieważ tworzy swoiste terminy odnoszące się do tłumaczonych tekstów prawnych.

Jest interpretacją przepisu prawnego, nie jest źródłem prawa, a jedynie pomocą dla stosujących je, powszechnie uważa się, że wykładnia ma 3 źródła powstania.

1. błędy językowe w akcie prawnym, który zmienię można jedynie ustawą, a które powodują rozbieżności,

2. rozbieżności dotyczące różnic w znaczeniu obiegowym słowa, a w jego znaczeniu prawnym,

3. wątpliwości czy dana abstrakcyjna norma prawna, odnosi się do danego stanu faktycznego.

4. Rodzaje wykładni prawa

1. według podmioty dokonującego:

• Autentyczna: (dokonuje jej organ, który wydał dane prawo, wyjaśnia ona co organ ów miał na myśli- autointerpretacja. Jest aktem prawnym niższego rzędu).

• Legalna: (dokonywana przez uprawniony do tego konstytucyjnie przewidziany organ, tłumaczący treść aktu prawnego – ale inny niż ten, który wydał przepis. Do 1997 r. organem wyznaczonym do wykonywanie jej był Trybunał Konstytucyjny, teraz robi to także ale nie jest to funkcja nadana mu przez konstytucję (a orzeczenie ostateczne), czyli de iure obecnie w Polsce wykładnia ta nie istnieje.

• Praktyczna (operatywna): Dokonywane przez organy stosujące prawo. Orzeczenia sądowe i odpowiedzi na pytania prawne wydawane przez sądy wyższej instancji. Orzeczenia te wiążą tylko pytającego. Czasem Sąd Najwyższy wydaje dyrektywy interpretacyjne – obowiązujące w danej sprawie, choć będące także pomocą dla sędziów.

• Doktrynalna: Dokonywana przez osoby zawodowo (naukowo) zajmujące się prawem, nie wiąże nikogo. Winna pełnić rolę wskazówki, przy stanowieniu prawa.

2. według metody

• Słowna (językowo – logiczna): Ustalanie norm poprzez analizę zwrotów i znaczeń językowych i interpunkcji.

• Celowościowa (teleologiczna): Ustalenie znaczenia przepisu przez ustalenie celu dla jakiego go wydano

• Systemowa: Przywiązuje znaczenie do hierarchii przepisów. Istotne jest miejsce w którym znajduje się przepis. Używana gdy zawodzi wykładnia słowna, na prawo patrzy jak na sprawny system.

• Historyczna (porównawcza): Ustalenie znaczenia norm za pomocą materiałów historycznych, czyli analiza wcześniejszych przepisów dotyczących danego faktu. Używana głównie w literaturze naukowej.

3. według wyniku:

• Rozszerzająca: gdy dana wykładania każe interpretować inną wykładnie szerzej niżby stanowił zapis słowny.

• Ścieśniająca: odwrotność

• Stwierdzająca: Taka jak językowa, słowo w zapisie prawnym rozumiane jak w mowie potocznej.

Luka w prawie to taka sytuacja , która nie została uregulowana, choć nie ma wątpliwości, że ustanowienie normy prawnej, która by ją określała stanowi dostrzegalną – zwłaszcza z punktu widzenia racjonalności prawodawcy - konieczność

Luki wypełnia się przy pomocy analogii:

• analogie z ustawy - szukanie dla danej sprawy podobieństwa w innym przepisie prawnym; stosowane w prawie kontynentalnym, oprócz prawa karnego. W Polsce zabieg stosowany w prawie cywilnym.

• analogie z prawa - dla nieunormowanej kwestii tworzony jest nowy przepis prawny (precedens) - głównie USA

PRAWORZĄDNOŚĆ

Oznacza rządy prawa, czyli inaczej rzecz ujmując rządzenie oparte o prawo

Władza dzięki temu nie jest nieograniczona w podejmowaniu decyzji i działań

a) praworządność formalna – organy państwa przestrzegają prawa takim jakie ono jest,

b) praworządność materialna – oprócz przestrzegania prawa, trzeba sprawdzić czy jest to dobre prawo? Wg Fullera dobre prawo jest: ogólne, jawne, niedziałające wstecz, jasne i klarowne, unikające sprzeczności (ew. reguły kolizyjne), nie rodzące niemożliwych obowiązków, względnie trwałe.

Gwarancje praworządności:

Gwarancje materialne(sposób organicacji życia społecz., polit., i gospo. Eliminuje bądź minimalizuje ryzyko naruszania prawa przez władze. Przykładem takiej gwarancji będzie demokracja

Gwarancje formalne(mechanizmy i instytucje, które związane z ustrojem i prawem, będą ograniczaly władze przez nadużyciami. Przykładami będzie: trójpodział władzy, wolna prasa, legalna opozycja, gwarancje legislacyjne, czyli mechanizmy przciwdziałające naruszaniu prawa w procesie jego tworzenia, istnienie zasady pierwszeństwa konstytucji, mechanizmy proceduralne związane ze stosowaniem prwawa przez władze, chodzi o wieloinstancyjność w sądach, wyst. Rzecznika praw obywatelskich czy NIK.

SEJM I SENAT:

Zasady prawa wyborczego:

- powszechność(w dzień wolny od pracy, po spełnieniu warunków maja czynne i bierne prawo wyborcze, spis mieszkanow=spis wyborców), bezpośredniość(głosujemy na konkretne osoby z podpisem na liscie), tajność(nasz głos nie będzie ujawniony dla opinii publicznej, nie trzeba ujawniać swoich danych na karcie do głosowania wspólne dla obu izb

- równość(każdego głos liczy się tak samo – materialnie rowne(z tym zwiazana jest norma przedstawicielska czyli iloraz l. poslow z danego okręgu i l. mieszkanczow z tego okregu i każdy ma ich tyle samo – formalnie rowne) dla wyborów sejmowych

- proporcjonalność(liczba mandatów proporcjonalna do liczby oddanych na nia glosow) dla sejmu, ta w wyborach do senatu zostaje zastapiona systemem większościowym

DOCZYTAC O CECHACH

O ważności wyborów decyduje sąd najwyższy

Kadencyjność: de iure 4 lata. Kadencja zaczyna się od pierwszego posiedzenia nowo wybranego Sejmu (dla senatu także) i kończy w dzień poprzedzający I posiedzenie Sejmu nowej kadencji. Zatem Sejm obraduje w sposób permanentny. Pierwsze posiedzenie Sejmu zarządzane jest przez prezydenta, prowadzi je z początku marszałek senior, a zaczyna się ono wyborem marszałka.

- Sejm może podjąć decyzję o samorozwiązaniu (2/3 ustawowej l. posłów) co pociąga rozwiązanie Senatu.

- Prezydent może rozwiązać Sejm gdy ten prze 4 m-ce nie uchwali budżetu, lub nie wybierze premiera (w 3 podejściach). Rozwiązanie to musi być zaopiniowane przez marszałka. Wówczas nowe wybory w tempie błyskawicznym (45 dni od zarządzeni, a I posiedzenie 15 dni od wyborów).

Organy wewnętrzne:

1. organy kierownicze

• marszałek (Sejmu/Senatu): Organ konstytucyjny, ważna rola zapisana w art. 110 konstytucji - przewodniczy obradom, strzeże praw Sejmu i porządku w nim (straż), reprezentuje go na zewnątrz. Czuwa na terminowością i tokiem prac (mianuje i odwołuje szefa kancelarii sejmu). Kieruje pracami prezydium Sejmu i konwentu seniorów. Sam ustala granice swojego następstwa (wice).

• Prezydium (marszałek i wice marszałkowie-w sejmie nie określona liczba, w senacie-3), Ustala ono plan prac Sejmu, terminy posiedzeń (na 3 m-ce w przód). Dokonuje wykładni regulaminu Sejmu, organizuje współpracę komisji, opiniuje sprawy wniesione do marszałka.

• Konwent seniorów (prezydium + przewodniczący klubów poselskich + przewodniczący kół poselskich, które miały własne listy wyborcze): opiniuje projekty porządku dziennego i terminow posiedzeń, planow prac sejmu(ustalane przez prezydium ponadto koordynuje prace klubów i koł w celu wspoldzialania z sejmem i jego tokiem

2. Organy pomocnicze

• komisje parlamentarne – w nich zasadnicze prace ustawodawcze. Dzielą się na:

1. stałe: resortowe (odpowiadające ministerstwom także semantycznie), funkcjonalne (do zadań np. etyki, regulaminowa). W nich przygotowywane akty prawne i rozstrzygnięcia (obrady jawne)

2. ad hoc: dla rozwiązanie konkretnego problemu

3. śledcze: powołana dla zbadania sprawy, wchodzi w kompetencje judykatywy, działa wg kpk. Powoływane tylko przez Sejm (bo tylko on ma funkcję kontrolną).

Tok ustawodawczy

inicjatywa ustawodawcza

rozpatrzenie projektu ustawy przez Sejm( 3 czytania, po ostatnim głosowanie i decyduje większość, przy minimalnej połowie liczby posłów)

rozpatrzenie projektu ustawy przez Senat

ewentualne ponowne rozpatrzenie projektu ustawy przez Sejm

podpisanie albo odmówienie podpisania projektu przez prezydenta

ewentualne ponowne uchwalenie projektu przez Sejm

podpisanie ustawy przez prezydenta oraz ogłoszenie jej w Dzienniku Ustaw RP

Status posła i senatora

Istotny jest mandat parlamentarny, który określa całokształt przysługujących posłom i senatorom obowiązków i praw. Z nim należy wiazac takie pojęcia jak: uniwersalność(repr. Cały naród, niezależność(nie działa wg instrukcji wyborczych) i nieusuwalność. Mandat może zostać zabrany prawomocna decyzja organu władzy państwowej, po stwierdzeniu naruszenia prawa:

- przez złożenie fałszywego oświadczenia lustracyjnego(sad lustracyjny)

- prowadzenie działalności z osiageniem korzyści z majątku skarbu państwa lub samorządu terytorialnego, rozpoatruje trybunal stanu

- pozbawienie praw pubicznych, skazanie na kare pozbawienia wolności na min. 3 lata za przstepstwo popełnione w w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie

- istnieją tez takie okoliczności jak zrzeczenie się mandatu, albo nie złożenia ślubowania lub nie złożenia go w ciągu 3 miesiecy od pierwszego posiedzenia

Obowiazki:

- uczestniczenie w posiedzeniach(nieobecności nie uspr. Są sankcjonowane

- informowanie o swojej pracy oraz działalności izby do której zostali wybrani

- muszą składac oświadczenia o stanie majątkowym( zasoby pieniezne, nieruchomości, uczestnictwo w spolkach, dochody z tytułu zatrudnienia, mieniu ruchomym o wart powyżej 10000, zobowiązania pieniezen powyżej 10000

- przekazywać dane do Rejestr korzyści(stanowsika i zajecia poza sejmem i senatem, z których ma wynagrodzenie, pracy zawdodowej na wlasny rachunek, o wyjazdach krajowych lub zagranicznych nie związanych z fukncja jeśli ich koszt nie został pokryty prze posla z malzonka lub inst. Zatrudniające czy partie

Posłowie i sentaorzy posiadaja tez immunitet parlamentarny:

- ma zapewniać ochrone i niezaleznosc, często utrudnia to prace organom scigania i sądom oraz osądzanie czynów o które poseł jest posądzony

- jest immunitet formalny – brak pociagniecia posla do odp karnej za przestępstwa i wykroczenia karno-administracyjne, obowiazuje od dnia ogłoszenia wynikow do dnia poprzedzającego I posiedzenie następnego sejmu

Uchylenie immunitetu(dotyczy jednego konkretnego zdarzenia:

- na życzenie posła

- przez glosowanie sejmu bezwzgledna wiekszoscia ustawowej liczby poslow

-jest tez immunitet materialny – brak możliwości pociagniecia posla do odpowiedzialności za swoja dzialalnosc wchodzaca w zakres sprawowania mandatu poselskiego ani w czasie jego trwania, ani po jego zakończeniu. Odpowiada za to przez sejmem

Istnieje tez cos takiego jak nietykalność poselska art. 105 konstytucji, jest zakaz zatrzymania i aresztowania posla bez zgody sejmu, wyjątkiem będzie ujecie na gorącym uczynku, info odraz maisc do marszalka sejmu a ten może zwolnic zatrzymanego.

Prócz tego posłowie maja prawo:

do Zgłaszania wniosków

do glosowania

do zasiadania w organach sejmu

zgłaszania interpelacji

zapytan oraz pytan w sprawach bieżących do czlonkow rady ministrów

dieta poselska

bezpłatne przejazdy srodkami transportu publicznego na terenie kraju

Z mandatem wiażą się ograniczenia:

- nie może poseł być jednocześnie: prezesem NBP, NIK, RPO, RPD, członiekm KRRiT i RPP(rady polityki pienieznej, nie może być zatrudnionymw kancelariach sejmu i senatu i prezydenckiej, urzędnika służby cywilnej, zolnierza w czynnej slluzbie, polijcantem, radnym. niepołączalność formalna

- niepołączalność materialna(prowadzenie działalności gospodarczej z osiąganiem korzyści ze skarbu państwa, nie moznosc zasiadania w radach nadzorczych i spolkach skrabu państwa, bycia przedst.. czy pelnomocniekiem. Decyzja trybunalu stanu

Funkcje sejmu i senatu:

- ustawodawcza

- kreacyjna(wybór prezesa NIK, RPO, dwie osoby do KRRiT(dwóch prezydent i jednego senat), prezes NBP, czlonkow TK i TS)

- może decydować o referendum ogólnokrajowym(bezwzgledna większość glosow w obecności co najmniej polowy ustawowej liczby polsow

- kontrolna( kontroluje rade ministrów dajem wotum zaufania lub wotum nieufności, może powolywac komisje sledcze)

- decydowanie o stanie wojny lub zawarciu pokoju w imieniu rzyczy pospolitej tylko w przypadku ataku na terytorium lub w wyniku warunków umow miedzynarodowcyh

PREZYDENT

Prerogatywy – kompetencje które prezydent wykonuje samodzielnie( zarządzanie wyborów, inicjatywa ustawodawcza, podpisywanie umow i ustaw

Jest odpowiedzialny konstytucyjnie przed trybunałem stanu, odpoiwada tez przed nim za przestępstwa również te nie związane z urzędem popełnione w czasie kdencji. Nie ponosi odpowiedzialności politycznej za swa działalność.

Delikt konstytucyjny – naruszenie konstytucji lub ustaw w zakresie zajmowanego urzedu

Wybory

Powszechne równe tajne bezpośrednie

Musi mieć 35 lat i prawa wyborcze, prawa publiczne nie zabrane

Kandydata zgłasza 100000 obywateli mających czynne prawo wyborcze do sejmu

By wygrac musi zdobyc ponad polowe liczby glosow

Kadencja na 5 lat

3) Pozycja ustrojowa:

a) dualizm egzekutywy,

b) funkcja arbitra (między Sejmem, a rządem),

c) wybór bezpośredni,

d) kadencyjność,

e) odpowiedzialność przed ZN, choć może wnosić pozwy do sądu,

f) wydaje akty wykonawcze (rozporządzenia) zapisane w art.142 konstytucji, za zgodą premiera.

4) Uprawnienia prezydenta:

Kompetencje prezydenta w stosunku do Rady Ministrów:

• desygnuje Prezesa Rady Ministrów

• powołuje Radę Ministrów

• przyjmuje dymisję Rady Ministrów i powierza jej tymczasowe pełnienie obowiązków, do czasu wyłonienia nowego rządu (nie musi tego czynić, gdy rezygnacja jest złożona przez Prezesa Rady Ministrów z własnej inicjatywy)

• dokonuje zmian w składzie Rady Ministrów na wniosek Premiera

• odwołuje ministra, któremu Sejm wyłaził votum nieufności

• posiada prawo zwoływania posiedzeń Rady Gabinetowej (tworzy ją Rada Ministrów w pełnym składzie pod przewodnictwem Prezydenta; głowa państwa może ją zwołać w sprawach szczególnej wagi)

Kompetencje prezydenta w stosunku do Sejmu i Senatu

• zarządza wybory do Sejmu i Senatu

• zwołuje pierwsze posiedzenie Sejmu po wyborach

• skraca kadencję Sejmu (fakultatywne: w razie nieprzedstawienia prezydentowi ustawy budżetowej do podpisania; obligatoryjne: nie udzielenie Radzie Ministrów wotum zaufania w „trzecim kroku” powoływania rządu)

• posiada prawo inicjatywy ustawodawczej

• podpisuje ustawy, bez czego żadna ustawa nie może wejść w życie (Prezydent może odmówić podpisania ustawy i zwrócić ją do Sejmu w celu ponownego rozpatrzenia albo zaskarżyć ją do Trybunału Konstytucyjnego)

• kieruje orędzia do Parlamentu

Kompetencje prezydenta wobec władzy sądowniczej:

• powołuje sędziów na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa

• powołuje Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Prezesa i wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego, Prezesa i wiceprezesów Naczelnego Sądu Administracyjnego

• powołuje swego przedstawiciela do Krajowej Rady Sądownictwa

Kompetencje prezydenta jako głowy państwa

• reprezentuje państwo na arenie międzynarodowej

• ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe, zawiadamia o tym sejm i senat

• mianuje i odwołuje ambasadorów polskich

• jest najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych

• zarządza powszechną lub częściową mobilizację i decyduje o użyciu Sił Zbrojnych do obrony kraju

• zarządza wprowadzenie stanu wojennego, stanu wojny lub stanu wyjątkowego, gdy Sejm nie może się zebrać

• powołuje i odwołuję Radę Bezpieczeństwa Narodowego

Mianuje szefa sztabu generalnego

Dowodcow rodzajow Sil zbrojnych na czas nieokreślony i naczelnego na wniosek PRM

Nadaje na wniosek MON stopni wojskowych I stopnia oficerskiego oraz generała

Inne kompetencje prezydenta:

• powołuje 2 członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

• powołuje 3 członków Rady Polityki Pieniężnej

• może zastosować prawo łaski wobec skazanych (z wyjątkiem wyroków Trybunału Stanu)

• zarządza referendum ogólnokrajowe

• nadaje ordery i odznaczenia państwowe

• nadaje tytuły naukowe profesora

• nadaje obywatelstwo polskie lub zgodę na jego zrzeczenie się

- rozporządzenia wydaje o char. Powszechnie obowiązujących zrodel prawa

- zarządzeń, których zrodlem sa prawa wewnętrzne

1. Opróżnienie urzędu: śmierć, rezygnacja, trwała niezdolność do pełnienia funkcji (zatwierdzona przez 2/3 głosów ZN), orzeczenie trybunału Stanu, uznanie nieważności wyborów.

RADA MINISTRÓW

Kompetencje rady ministrów:

- kontroluje i koordynuje organy administracji rządowej, prace ministerstw, wojewodów czy urzedów centralnych

- wykonywanie ustaw i wydawanie rozporzadzeń(władza wykonawcza)

- przg. Projekt budżetu i kieruje jego wykonaniem oraz uchwala zamkniecie rachunkow państwowych i sprawozdanie z wykonania budżetu

- zapewnia wew. Bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny oraz spraweje kierownictwo w dziedzienie obronności i określa co rocznie liczbe obywateli powoływanych do odbycia czynnej służby wojskowej

- chroni interesy skarbu państwa

- zapewnia zewnętrzne bezpieczeństwo państwa oraz sprawuje ogolne kierownictwo w dziedzinie stosunkow miedzynarodowych