Zarządzanie w przedsiębiorstwach produkcyjnych (zarządzanie samą produkcją, zapasami, zaopatrzeniem, czy też dystrybucją) to często skomplikowany proces wymagający podejmowania decyzji na wielu szczeblach, i w którym wiele wydarzeń pokrywa się w czasie, co znacznie komplikuje sterowanie przepływem materiałów. Wszyscy doskonale zdajemy sobie sprawę, że w XXI wieku – dobie komputerów, funkcjonowanie większych przedsiębiorstw bez rozwiązań informatycznych jest praktycznie niemożliwe.
W 1957 roku powstało Amerykańskie Stowarzyszenie Sterowania Produkcją i Zapasami (American Production and Inventory Control Society). Instytucja ta jest organizacją non-profit, a jej celem jest standaryzacja metod zarządzania produkcją. W latach 60-ątych APICS opracowała pewien algorytm informatyczny, który jest obecnie podstawą działania większości oprogramowań wspomagających sterowanie produkcją, które stanowią natomiast podstawę działania wielu przedsiębiorstw na całym świecie.
APICS opracowując standardy metod sterowania produkcją posłużyła się narzędziem informatycznym jakim są bazy danych. Pierwszym systemem mającym na celu regulację, uporządkowanie oraz ułatwienie sterowania produkcją stworzonym przez APICS było narzędzie MRP.
MRP/MRP I (Material Requirements Planning – Planowanie Potrzeb Materiałowych)
MRP jest metodą zarządzania produkcją i zapasami produkcyjnymi obejmującą działania związane z wyprzedzającym ustaleniem rodzaju i wielkości zadań dla komórek produkcyjnych przedsiębiorstwa. Obejmuje planowanie potrzeb materiałowych oraz sposobów ich zaspokajania związane z realizowanymi zleceniami produkcyjnymi. Inaczej mówiąc służy do racjonalizacji planowania, poprzez wydawanie zleceń zakupu i produkcji dokładnie w takim momencie, aby żądany produkt pojawił się w potrzebnej chwili i w wymaganej ilości.
Zbiór technik wspomaganych odpowiednimi systemami informatycznymi, wykorzystujących strukturę wyrobu, harmonogram główny, dane o zapasach, wielkościach partii dostawy, oraz cyklach dostawy do opracowania harmonogramu zapotrzebowania materiałowego.
W planowaniu i sterowaniu zapasami: podejście do planowania i sterowania zapasami oparte na dwóch działaniach logicznych:
- symulacji przyszłej wielkości zapasów przeprowadzanej na podstawie stanu bieżącego i prognozowanego popytu lub planowanych zmian stanu zapasów.
- obliczeniu zapotrzebowania na materiały i wyroby na niższym poziomie na podstawie struktury wyrobu.
Przy czym oba te działania powtarzane są na każdym poziomie złożoności wyrobu. W ten sposób całkowite zapotrzebowanie materiałowe określane jest na podstawie popytu na wyroby finalne.
Podsumowując sposób działania systemu: do systemu wprowadza się odpowiedni dane, informacje (np. o wielkości sprzedaży lub zamówieniach na wyroby gotowe), na podstawie których system planuje produkcję poszczególnych elementów oraz ilości, terminy dostaw podzespołów i materiałów. MRP umożliwia zarówno ‘’planowanie wprzód’’ jak i ‘’wstecz’’.
MRP II (Manufacturing Resource Planning - Planowanie Zasobów Produkcyjnych)
Opracowany przez APICS w roku 1989 system zintegrowanego planowania w przedsiębiorstwie oparty na koncepcji dostosowywania wielkości zasobów przedsiębiorstwa do zmieniającego się popytu. Obejmuje on szereg modułów:
- planowanie zdolności produkcyjnych (potencjału)
- elementy związane z procesem sprzedaży
- zarządzanie zasobami ludzkimi
- finanse (rachunki, księgowość)
- planowanie biznesowe (ogólny plan działalności przedsiębiorstwa)
- bilansowanie produkcji i sprzedaży
- zarządzanie popytem
- ewidencję magazynową
- sterowanie zleceniami
- zaopatrzenie
- planowanie zasobów dystrybucyjnych (DRP)
- symulacje
- pomiary wyników.
Poprzez wykorzystanie symulacji system MRPII pozwala na szeroką analizę potencjalnych sytuacji, decyzji i planowanie wariantowe. Planowanie w ujęciu rzeczowym zintegrowane jest z planowaniem w ujęciu wartościowym, co pozwala na opracowywanie planów w jednostkach pieniężnych (swego rodzaju budżetowanie). System MRP II jest naturalną kontynuacją metody MRP I, wzbogaconą m.in. o:
- Closed Loop MRP
(zamknięta pętla sterowania nadążnego);
- wzrost dynamiki;
-
możliwa bieżąca reakcja na zmieniające się parametry
produkcji;
- metoda ścieżki krytycznej CPM (Critical Path
Method);
- dostawy Just-in-Time JIT i Kanban (dokadnie na
czas);
- technologia optymalizacji produkcji OPT (Optimized
Production Timetable) - tzw. koncepcja wąskich gardeł;
-
planowanie zasobów dystrybucyjnych DRP (Distribution Resource
Planning);
- TQM - Total Quality Management;
- workflow -
przepływy robocze.
ERP (Enterprise Resources Planning – Planowanie Zasobów Przedsiębiorstwa)
Termin określający pewną klasę wielomodułowych (niezależne, ale współpracujące, zintegrowane aplikacje) systemów informatycznych służących do wspomagania zarządzania szerokiej grupy działań realizowanych w przedsiębiorstwie. Oprogramowanie tej klasy wspomaga zwykle gromadzenie danych, magazynowanie (WMS), planowanie produkcji, zarządzanie zapasami , kontakty z klientami (CMR), śledzenie realizacji dostaw, księgowość oraz zarządzanie zasobami ludzkimi.
Obszary działań:
- obsługa klientów
- baza danych o klientach, przetwarzanie zamówień, obsługa
specyficznych zamówień (produkty na żądanie: assembly-to-order,
make-to-order), elektroniczny transfer dokumentów (EDI);
-
produkcja - obsługa magazynu, wyznaczanie kosztów produkcji, zakupy
surowców i materiałów, ustalanie terminarza produkcji, zarządzanie
zmianami produktów (np. wprowadzanie usprawnień), MRP I/II,
prognozowanie zdolności produkcyjnych, wyznaczanie krytycznego
poziomu zasobów/zapasów, kontrola procesu produkcji (m.in.
śledzenie drogi produktu w zakładach produkcyjnych) itd.;
- finanse -
prowadzenie księgowości, kontrola przepływu dokumentów
księgowych, pozwala przygotowywać raporty finansowe zgodnie z
oczekiwaniami poszczególnych grup odbiorców (np. podział na
centralę i oddziały);
- integracja w ramach łańcucha logistycznego - cecha, wyznaczająca przyszłe kierunki systemów ERP, powodując ich wyjście poza przedsiębiorstwo (To jest bardzo ważne, gdyż główną wada systemu MRP II był brak rozwiązań dotyczących zarządzania łańcuchem dostaw).
Systemy ERP są rozwinięciem systemów MRP II (Niektórzy nazywają je MRPIII)
ERP II
Podstawową cechą
odróżniającą systemy ERP II od poprzedników jest możliwość
korzystania z nich poprzez sieć WWW. Praca z systemem może odbywać
się za pośrednictwem standardowej przeglądarki internetowej.
Systemy te umożliwiają tworzenie serwisów internetowych dla
klientów przedsiębiorstwa, kooperantów czy wreszcie pracowników.
Portale takie umożliwiają bezpośrednią komunikację użytkowników
z systemem informacyjnym przedsiębiorstwa. Klienci mogą przeglądać
aktualną ofertę firmy, zamawiać wyroby czy uzyskiwać na bieżąco
informacje o stanie wcześniej złożonych zamówień (nawet śledzić
przesyłkę).
Podwykonawcy mogą sami sprawdzić bieżący stan
zapasów produkowanego przez siebie elementu i dopasować swój plan
produkcyjny do zamówień generowanych przez system MRP odbiorcy
(zahacza o VMI). Pracownicy przedsiębiorstwa, nawet będąc poza
nim, mogą zdobyć informacje o bieżącym stanie wybranych przez
siebie dziedzin działalności.
DRP I (Distribution Requirements Planning – Planowanie Zapotrzebowania Dystrybucji)
Adaptacja metody planowania zapotrzebowania materiałowego do potrzeb sterowania zapasami w wielopoziomowych sieciach dystrybucji. Punktem wyjścia jest opracowanie prognozy rozłożonego w czasie zapotrzebowania dla niniejszego poziomu sieci. Za pomocą algorytmu wyliczenia zapotrzebowania określane są wielkości zapasów i terminy dostaw dla magazynów pośrednich szczebli. Wyliczenie dla najwyższego szczebla – magazynu fabrycznego – stanowić może informację wejściową do opracowania głównego harmonogramu produkcji.
DRP II (Distribution Resource Planning – Planowanie Zasobów Dystrybucji)
Planowanie zapotrzebowania dystrybucji poszerzone o określanie zapotrzebowania na zasadnicze zasoby systemu dystrybucji – przestrzeń magazynową, siłę roboczą, środki transportu, środki finansowe. Również opiera się adaptacji logiki planowania zasobów wytwórczych na potrzeby zarządzania dystrybucją.