Nycz „O przedmiocie studiów literackich dziś”
Literaturoznawstwo jest dziedziną, którą należy rozpatrywać uwzględniając uwarunkowania etniczno-kulturowe i metodologiczno-światopoglądowe.
Polonistyka literacka jest odmianą literaturoznawstwa.
W dziejach nowoczesnej wiedzy o literaturze wyróżnić można dwie podstawowe tendencje:
Zmiana do uczynienia z narodowych badań literackich wyraziciela i eksploratora wspólnotowej tradycji kulturowej.
Dąży do osiągnięcia statusu nowoczesnej nauki.
W Polsce pierwsza tendencja- wystąpienie Chlebowskiego.
W Polsce druga tendencja – teksty opublikowane w 1913 przez Kleirera, Woyciciego i Łempickiego.
W Polsce kluczową pozycję zajmuje standardowa postać literaturoznawstwa uprawianego w akademickich jednostkach naukowych, którą określić można jako filologiczno-strukturalistyczną.
Dylemat współczesnych badaczy – czy polonistyka (literaturoznawstwa) ma zniknąć przekształcając się w studia polskie (kulturowe).
Podmiot literaturoznawczego poznania występuje w trzech głównych zakresach dziedzinowych:
- sztuki
- kultury
- ludzkiego doświadczenia.
Aspekt pragmatyczno-hermeneutyczny – pytania o przedmiot trzeba rozumieć pragmatycznie (tzn. jako pytania o to, co praktycznie stanowiło i stanowi przedmiot badań literaturoznawczych).
Badania literackie nigdy nie obejmowały całej literatury a głównie jej części „kanonicznej”. Pods. problemem jest tu status literatury funkcjonującej w innych obiegach niż wysokoartystyczny.
Badania literackie zawsze wykraczały poza literaturę ku kwestiom należącym do innych nauk humanistycznych (np. językoznawstwa, historii, filozofii)
Kultura jest „literaturcentryczna” stąd poprzez literaturę i jej badanie najłatwiej poznać można krąg specyficznych wartości, modele tożsamości kulturowej.
Aspekt historyczny – dokumentuje proces głębokich przemian zarówno w odniesieniu do zakresów celów, uwarunkowań dyscypliny jak i jej głównego przedmiotu tzn. historycznych przemian pojęcia literatury. Dynamikę rozwoju dyscypliny określa rywalizacja 2 orientacji: kulturowo-humanistycznej oraz specjalistyczno-autonomicznej.
Zdaniem J. Kleirera- przedmiotem wiedzy o literaturze jest zawartość tekstów jako odrębne sfery rzeczywistości ludzkiej.
Aspekt teoretyczno-metodologiczny – sposób określania przedmiotu jest konsekwencją przyjętych założeń teoretycznych. Zwrot jęz. Sprowadzić można do 2 tez podstawowych. Słabsza głosiła, iż wiedza o przedmiocie zależna jest od języka, w którym jest formułowana. Teza mocniejsza głosi, że nie tylko punktem widzenia podmiotu, ale sama „przedmiotowość” przedmiotu poznania zależna jest od językowo-pojęciowego uchwycenia i określenia. Zwrot kulturowy był z jednej strony eksploatacją założeń do badań nad rzeczywistością kulturową. Z drugiej strony proklamacją wyjaśnienia kulturowego.
Literatura – nazwa na określenie tekstów o złożonej dyskursywie i semantycznej budowie.
De-dyscyplinizacja wiedzy o literaturze wynikała z utraty odrębnego przedmiotu i wymieszania metod i technik badawczych.
Przedmiotem literaturoznawstwa jest „sam tekst” i że z tej przyczyny nie ma ono żadnych poważnych poznawczych zadań do wypełnienia.
„Tekstowny świat” – autonomiczny świat literackiej fikcji i językowo-semiotyczne zapośredniczenie ogółu ludzkich kontaktów z doświadczalną rzeczywistością.