WOJCISZKE, PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA, 2011

Rozdz. 1

- wielkość mózgu jako pochodna ogromnej ilości nawiązywanych relacji społecznych; Dunbar: typowa wielkość grupy u ludzi wynosi 150 osób, co daje w teorii 22 350 relacji między nimi

- psychologia społeczna zajmuje się szeroko pojętym wpływem społecznym, tj. tym, w jaki sposób to, co robią, czują i myślą jedni ludzie, wpływa na to, co inni robią, czują lub myślą

- obecnie nie ma żadnej jednej ogólnej teorii wyjaśniającej w jednolity sposób wszystkie lub choć większość wpływów społecznych

- różne teorie wpisują się jednak w różne tradycje myślenia o społecznych zachowaniach człowieka – tradycja poznawcza, motywacyjna, teorie uczenia się, kulturowa, ewolucjonistyczna

- podejście poznawcze upatruje przyczyny zachowania w bieżących interpretacjach aktualnej sytuacji, zakładając, że o ich treści decydują oczekiwania, schematy czy zdroworozsądkowe teorie, przez pryzmat których ludzie patrzą na sytuację – LUDZIE DZIAŁAJĄ W ŚWIECIE PRZEZ SIEBIE SKONSTRUOWANYM, ZINTERPRETOWANYM, jakie czynniki sprawiają, że umysł wybiera tę, a nie inną interpretację? Np. niedawna aktywizacja schematu sprzyja jego ponownemu zastosowaniu

- perspektywa motywacyjna – koncentracja na pobudkach ludzkiego działania; ludzie z reguły starają się maksymalizować swoje zyski i minimalizować straty; kiedyś zakładanie jednego motywu, teraz – kilku; najsilniejszym pozafizjologicznym jest dążenie do utrzymania, obrony i podwyższenia dobrego mniemania o sobie

- Maria Lewicka – szacowanie przez współczesnych odsetka swoich i obcych we Wrocławiu i Lwowie

TRANSFER POBUDZENIA EMOCJONALNEGO – siła pobudzenia emocjonalnego przeżywanego w danej sytuacji zależy nie tylko od bieżących bodźców, lecz także od bodźców działających w niedawnych, przeszłych sytuacjach; pobudzenie przelewa się ze starej sytuacji na nową i jest przez podmiot identyfikowane jako wywołane przez wydarzenie obecne

- perspektywa teorii uczenia się – zachowanie człowieka wyznaczone jest przeszłymi doświadczeniami

- warunkowanie klasyczne – bodziec pierwotnie obojętny przed znaczącym; pierwotnie obojętny staje się znaczącym

- warunkowanie sprawcze – uczenie się znaczenia sytuacji pierwotnie obojętnej dzięki następującym po niej wzmocnieniom

- wiele zachowań na podstawie doświadczenia cudzego – przez obserwację

- perspektywa społeczno – kulturowa: człowiek jest wytworem socjalizacji w konkretnej grupie społecznej, która z kolei pozostaje zanurzona w jakiejś szerszej kulturze; odmienne wartości, normy i wzorce postępowania

- porównywanie subkultur różnych grup

- porównywanie kultur indywidualistycznych i kolektywistycznych

- porównywanie osób z tej samej kultury, ale badanych w różnych momentach historycznych

1994 Czapiński, „uziemienie duszy polskiej” – silne uzależnienie poczucia szczęścia i innych wskaźników dobrostanu psychicznego od różnych wskaźników obiektywnego położenia społecznego, jak wiek, poziom zarobków czy wykształcenia; z powodu przejścia z kultury socjalistycznej do kapitalistycznej

2009 Czapiński i Panek, redukcja zjawiska uziemienia

- perspektywa ewolucjonistyczna – wyjaśnia różne zachowania społeczne, jak tworzenie i utrzymywanie więzi, skłonność do podziału świata społecznego na my i oni, preferowanie określonych cech partnera heteroseksualnego, dążenie do podwyższenia statusu, pomaganie innym, agresja

- psychologia społeczna to nauka empiryczna; prawidłowości mają charakter probabilistyczny

- każda prawidłowość funkcjonuje w pewnych granicach

- ludzkie funkcjonowanie podporządkowane jest wielu prawidłowościom jednocześnie i trudno z góry zdecydować, która przeważy

- badane są zawsze konkretne osoby w konkretnych sytuacjach, co może mącić ogólny obraz

- huśtawka emocjonalna jako sposób na lepszy wpływ na innych – kluczowe są chwile demobilizacji

- Doliński i Nawrat, Opole, przechodzenie przez jezdnię w nieoznakowanym miejscu; gdy po drugiej stronie – policyjny gwizdek, ale zamiast policjanta młoda ankieterka – w stanie ulgi 59% wyświadcza przysługę

- zmienna zależna – uleganie wpływowi społecznemu – zgoda na… lub złożenie datku

- zmienna niezależna – przyczyna zjawiska

- grupa eksperymentalna i kontrolna – tylko wówczas eksperyment, bo inaczej nie ma porównania; wyjątkiem, gdy każdy i kontrolny, i eksperymentalny

- randomizacja

- replikacja

- polepszenie trafności wewnętrznej – wielkości badanego efektu, tj. różnicy między grupą eksperymentalną i kontrolną – poprzez zwiększenie natężenia manipulacji eksperymentalnej lub oczyszczenie jej z niepożądanych elementów

- eliminacja alternatywnych wyjaśnień zasadniczego efektu

- eksperyment naturalny vs. laboratoryjny

- trafność zewnętrzna – gdy wnioski można uogólniać

- trafność zastosowanej manipulacji – czy badanie wywołuje zamierzony przez badacza stan/proces psychiczny?

- MODERATOR zależności – czynnik decydujący o jej kierunku bądź sile – kiedy występuje?

(płeć nie jest moderatorem huśtawki emocjonalnej)

- MEDIATOR – pośrednik, proces lub stan psychiczny pośredniczący między zmienną niezależną (przyczyną) a zależną (skutkiem) – dlaczego występuje?

- HUŚTAWKA EMOCJONALNA DZIAŁA W OBIE STRONY – zawsze po gwałtownej zmianie stanu emocjonalnego ludzie bardziej ulegli

- prócz eksperymentu – obserwacja – systematyczna, uczestnicząca (bez ujawniania), analiza danych archiwalnych

- zachowanie w naturalnym środowisku, ALE niektórych nie można zaobserwować, trzeba czekać, tendencyjność obserwatora

- bardziej wiarygodna dzięki min. dwóm zabiegom:

- sędziowie kompetentni – obserwatorzy przeszkoleni lub dobrani z uwagi na swoje kompetencje

- trafność ocen – zgodność z przyjętym systemem kodowania zachowań

- rzetelność – zgodność między ocenami różnych sędziów

- ogłoszenia matrymonialne – analiza danych archiwalnych, oczekiwania kobiet vs. oczekiwania mężczyzn co do partnera heteroseksualnego

- metody korelacyjne – badanie dwóch lub więcej zmiennych i korelacji między nimi. Kwestionariusz, skale szacunkowe, sondaże

- tanie, grupowe mierzenie licznych zmiennych i ich związków, ale nie wskazują kierunku zależności; podatność na stwierdzanie zależności pozornych – ten sam problem; zależności przypadkowe

- modele komputerowe

- neuroobrazowanie – funkcjonalny rezonans magnetyczny Fmri, tomografia pozytronowo-emisyjna pet, przezczaszkowa stymulacja magnetyczna TMS, elektroencefalografia EEG

- wpływ na badane zjawisko to zdolność do badania silnych zmian w zachowaniu czy psychice osób badanych; im silniejszy wpływ badacza, tym słabsza jego kontrola poznawcza nad tym, co się dzieje podczas badania

Rozdz. 2 MOTYWY SPOŁECZNE

- instynkty, potrzeby

- cel – wyobrażony, jeszcze nieistniejący stan rzeczy, do którego zmierzamy

- motyw – świadomy lub automatyczny proces nadający ludzkiemu działaniu energię i kierunek

- najważniejsze motywy społeczne – przynależność społeczna, sprawczość, poznanie, samoocena

- motywy są procesami, więc zaczynają działać, gdy zostaną zaktywizowane i przestają po ich realizacji, czyli nasyceniu, które oznacza wyłączenie motywu

- przynależność społeczna

- czynnik aktywizujący: wykluczenie społeczne

- skutki deprywacji: samotność, pobudzenie, zagrożenie, poczucie bezsensu

- sposoby realizacji: naprawa relacji, budowa nowych, utożsamienie się z własną grupą, odrzucenie obcych

- specyficzne kryteria nasycenia: poczucie przynależności

- niespecyficzne konsekwencje nasycenia: afekt pozytywny, bezpieczeństwo, poczucie sensu

- antropomorfizacja w opisie ulubionego zwierzaka domowego; wiara w czynniki nadprzyrodzone po aktywizacji samotności

- wsparcie społeczne – udzielane nam przez innych zasoby psychiczne lub materialne, pozwalające na bardziej efektywne radzenie sobie ze stresem; inni mogą nas wspierać emocjonalnie, informacyjnie lub praktycznie; przeżywalność starszych małżeństw silnie zależna od udzielanego sobie wsparcia

- integracja społeczna – faktyczne uczestnictwo w szerszej sieci kontaktów społecznych, jako poczucie wspólnoty i identyfikowanie się z odgrywanymi rolami społecznymi – łatwiejsze poddanie się kontroli społecznej i uleganie normom

- wykluczenie społeczne – główne metody eksperymentalnej manipulacji wykluczeniem społecznym:

- ostracyzm

- nazwane odrzucenie przez innych

- ponowne przeżycie lub prymowanie (podprogowe poprzedzenie) wykluczenia

- życie w samotności

- Baumeister i in.: konsekwencją wykluczenia jest raczej stan swoistego odrętwienia emocjonalnego niż negatywność przeżyć emocjonalnych

- odrzucenie społeczne aktywizuje te same regiony, które są czynne podczas doświadczania fizycznego bólu

- automatyczną i nieświadomą reakcją na odrzucenie jest – po początkowym odrętwieniu – swoiste nastrojenie na odczuwanie pozytywnych emocji

- odrzucenie – spadek sprawności logicznego myślenia, rozumowania, formułowania wniosków przy nieosłabionych prostych i automatycznych umiejętnościach umysłowych, jak zapamiętywanie słów; spadek samokontroli, skłonności do dowolnej zmiany własnych impulsywnych reakcji, np. odrzuceni jedzą więcej ciastek

- sprawczość i kontrola

- Langer: złudzenie kontroli i przecenianie swojego wpływu na zdarzenia w stosunku do faktycznej własnej siły

- Kay: koncepcja kompensacyjnej kontroli – ludzie na tyle pragną wiary w porządek świata, że kiedy spada ich poczucie osobistej kontroli nad biegiem zdarzeń, kompensują to sobie wzrostem wiary, że źródło porządku tkwi gdzieś na zewnątrz; gdy państwo lub Bóg zawodzi, kompensacyjnie rośnie wiara w kontrolę osobistą

- dobroczynne efekty kontroli:

- wzrost wewnętrznej motywacji do działania i zainteresowania tym, co się robi,

- wzrost twórczości i plastyczności myślenia

- wzrost zgodności zachowania z wyznawanymi wartościami

- wzrost wytrwałości w działaniu

- wzrost pozytywnych emocji i samooceny

- polepszenie samopoczucia psychicznego i obiektywnego stanu zdrowia

- spadek skłonności do depresji, poczucia bezradności i beznadziejności

- Rotter i wewnętrzne vs. zewnętrzne poczucie kontroli; ci o wewnętrznym – większa satysfakcja, silniejsze zaangażowanie w pracę i mniejsze intencje jej zmiany

- deprywacja kontroli

- teoria reaktancji – niespodziewane odebranie kontroli wzbudza energiczne próby jej odzyskania

- psy Seligmana i wyuczona bezradność

- trening bezradności  oczekiwanie braku wpływu deficyty wyuczonej bezradności – motywacyjny (spadek motywacji do przejawiania nowych reakcji dowolnych), poznawczy (spadek zdolności do postrzegania związku pomiędzy własnymi działaniami a ich następstwami), emocjonalny (początkowe pojawienie się lęku, a potem depresji, jeśli niekontrolowane zdarzenie ma charakter negatywny)

- Kofta i Sędek: informacyjny model bezradności – bezpośrednim powodem deficytów bezradności jest stan wyczerpania poznawczego, w jaki człowiek popada wskutek wielokrotnych prób poradzenia sobie z nierozwiązywalnymi zadaniami z fazy treningowej

- syndrom bezradności intelektualnej – gdy intensywne wysiłki mające na celu zrozumienie czegoś, nie przynoszą rezultatów

- koło zachowań społecznych – oś wspólnotowości i oś sprawczości

- oś wspólnotowości – reguła podobieństwa

- oś sprawczości – reguła komplementarności, czyli dopełniania – uzupełniające się pozycje ciała – jeden się nadyma, drugi kurczy, kto kogo

- poznanie i zrozumienie

- Cacioppo i Petty – potrzeba poznania; osoby o słabiej potrzebie poznania są niechętne przemyślanemu przetwarzaniu informacji i wolą swoje sądy przejmować od innych lub formułować na podstawie powierzchownego bądź intuicyjnego przetwarzania informacji; silna potrzeba poznania sprzyja angażowaniu się w zadania wymagające myślenia, takie osoby dbają o poprawności i obiektywizm swoich wniosków i skłonne są wkładać wiele wysiłku w samodzielne pozyskiwanie informacji, które taką poprawność umożliwiają

- potrzeba domknięcia poznawczego – pragnienie, by jak najszybciej mieć za sobą przetwarzanie informacji i dojść nawet do pochopnych wniosków, byle szybko

- potrzeba ta nie jest tylko kwestią indywidualną, ma różne źródła;

- stan umysłu – zmęczenie, znudzenie, dystrakcja, nacisk czasowy

- bilans zysków i strat – z domknięcia, z braku domknięcia + zyski z trafności sądów

- osobowość – potrzeba domknięcia, potrzeba struktury, słaba potrzeba poznawania

- i prowadzi do skutków w zakresie:

- chwytania informacji – skrócenie czasu przetwarzania informacji, zwiększenie subiektywnej pewności wniosków, efekt pierwszeństwa, efekt asymilacji, uleganie stereotypom, wykorzystywanie heurystyk

- zamrożenie przekonań – preferowanie opinii społecznie podzielanych, odrzucanie osób o odmiennych poglądach, preferowanie stałości i zgodności wewnętrznej

- pospieszne chwytanie informacji – opieranie sądów i decyzji na wcześnie pojawiających się danych kosztem tych, które pojawiają się później;

- efekt pierwszeństwa – opinia oparta na początkowych informacjach o spostrzeganej osobie

- efekt asymilacji – podciąganie przetwarzanych danych do jakiejś już zaktywizowanej informacji

- zamrożenie przekonań – podtrzymywanie raz uzyskanego domknięcia, skłonność do przejmowania przekonań podzielanych przez większość, rzadziej atakowanych w przyszłości; ujmowanie przekonań w kategoriach abstrakcyjnych, a nie konkretnych

- potrzeba sensu

- Heine, Travis, Proulx, Vohs – MODEL UTRZYMYWANIA ZNACZENIA – dążenie do poczucia sensu jest ogólnym motywem leżącym u podstaw wielu ludzkich zachowań; wzbudzony pojawieniem się bezsensu, anomalii

- Piaget: dwa sposoby na anomalię: akomodacja – zmiana struktury wiedzy w taki sposób, by dopasować ją do nowej informacji; asymilacja – podciągnięcie informacji sprzecznej z oczekiwaniami do tych ostatnich

- płynna kompensacja – utrata sensu w jednej dziedzinie natychmiast wywołuje jego przyrost w innej

- fałszywa atrybucja pobudzenia – badanie z podmianą osoby i pigułką

- status i samoocena

- nbadane głównie w kulturach indywidualistycznych

- obronny wzorzec atrybucji – co dobre to ja, co złe to inni

- relacje między motywami społecznymi

Maslow i pięć szczebli potrzeb: fizjologiczne, bezpieczeństwa, przynależność i miłość, szacunek i dowartościowanie, samourzeczywistnienie/samorealizacja

William Swann: zestawienie motywu trafnego poznania samego siebie z motywem samooceny – u osób o wysokiej samoocenie oba motywy pozostają zgodne, o niskiej – informacje negatywne na własny temat są zgodne z motywem poznania, sprzeczne z motywem samooceny

- problem kalibracji – wyrównania siły motywów

- punktowcy vs. przedziałowcy – nastawienie na poziom wykonania vs. na samo wykonywanie czynności

- zastępowalność motywów

- motywy społeczne vs. biologiczne; biologiczne zaspokojone tylko obiektywnymi stanami rzeczy, społeczne – zmiany czysto subiektywne

- zasada bezwiednej i bezwysiłkowej płynnej kompensacji obowiązuje nie tylko wewnątrz jakiegoś motywu, ale i pomiędzy różnymi motywami

- największe zagrożenie dla poczucia sensu – uświadomienie sobie własnej śmierci, nasila realizację każdego z czterech motywów społecznych

Rozdz. 3. POZNANIE SPOŁECZNE

- świat społeczny – świat interpretowany

- schemat poznawczy jako podstawowy element wiedzy o świecie – organizacja naszych uprzednich doświadczeń z jakimś rodzajem zdarzeń, osób lub obiektów; wiedza uogólniona, wyabstrahowana z jednostkowych przypadków

- uniwersalną zasadą budowy schematów jest prototypowość – rdzeniem znaczeniowym schematu jest prototyp, czyli egzemplarz najbardziej typowy, najlepiej spełniający schemat

- skrypt/scenariusz – umysłowa reprezentacja zdarzeń, działań lub ich ciągów; typowe elementy i okoliczności charakterystyczne dla danego zdarzenia i powtarzające się w większości jego wykonań; czasowa organizacja scenek; struktura tak poznawcza, jak wykonawcza

- schematy cech – nie odzwierciedlają ani całych ludzi, ani całych zdarzeń, lecz jedynie pewne rodzaje ich zmienności; najważniejszym przejawem cech są ludzkie zachowania

- aby jakaś struktura wiedzy mogła wpływać na przetwarzanie danych, muszą być spełnione co najmniej trzy warunki – struktura ta musi być wykształcona, zaktywizowana i stosowalna do danych przetwarzanych w tej konkretnej sytuacji

- wykształcenie schematu – zależne od kultury

- aktywizacja struktury wiedzy dochodzi do skutku dwiema drogami – charakter percepcyjny, odbodźcowy, wynikający z z zaobserwowania jakiegoś obiektu związanego z tą strukturą; charakter przedpercepcyjny – podwyższona dostępność pamięciowa jakiejś struktury już w momencie wejścia człowieka w daną sytuację, przed rozpoczęciem przetwarzania danych z zewnątrz HIGGINS

- przedpercepcyjna aktywizacja jakiegoś schematu jest tym bardziej prawdopodobna, im silniejsze jest subiektywne oczekiwanie pojawienia się w otoczeniu egzemplarzy tego schematu

- im silniej egzemplarze tego schematu powiązane są z realizacją celów i motywów podmiotu

- im krótszy czas upłynął od poprzedniego zaktywizowania schematu

- im częściej dany schemat był aktywizowany w przeszłości – skrzywienia zawodowe

- najważniejszą przyczyną w odmienności interpretowania tej samej informacji są czynniki sytuacyjne, nie osobowościowe

- procesy automatyczne vs. kontrolowane

- pierwotnie: automatyczne bez intencji podmiotu, w odpowiedzi na pewne bodźce wbrew lub mimo woli podmiotu, bezwysiłkowe, szybkie i bez wykorzystania operacyjnych zasobów umysłu; pojawia się i przebiega poza świadomością podmiotu, który nie sprawdza jego przebiegu, bo nie zdaje sobie z niego sprawy

- kontrolowane przetwarzanie informacji – pierwotnie intencjonalne, dowolne, wysiłkowe, powolne i uświadamiane sobie przez podmiot

- ale wyniki badań: te procesy nie są rozłączne, leżą raczej na jednym wymiarze, na którym można ułożyć procesy umysłowe

- o przełączaniu procesów na bardziej automatyczne lub bardziej kontrolowane decyduje motywacja podmiotu do przetwarzania informacji i optymalność warunków, w jakich ono przebiega

- prymowanie (poprzedzanie) – 1. Aktywizacja jakiejś struktury wiedzy; 2. Wykonywanie przez badanych właściwego zadania

- spostrzeganie świata społecznego

- selektywność – Simons, Chabris i goryl między grającymi w koszykówkę

- interpretacja znaczenia – asymilacja – wieloznaczne dane zostają podciągnięte pod schemat – ta sama informacja rozumiana różnie w zależności od schematu; czasami efekt kontrastu – po aktywizacji schematu kobiety ktoś wydaje się mniej atrakcyjny

- pamięć – wkroczenie informacji schematopochodnych we wspomnienia konkretnych zdarzeń czy osób – konstruujące przetwarzanie informacji, podstawowy przejaw rekonstruktywnego, a nie jedynie reprodukcyjnego charakteru pamięci

- efekt sprzeczności – lepiej pamiętane są dane niestereotypowe, sprzeczne ze schematem

- błędy nadużycia schematu – przypominanie sobie danych, z którymi człowiek się nie zetknął

- regulacja zachowania – gdy prośba mała, uzasadnienie pozorne uchodzi płazem

- wpływ kontekstu na sądy

- wyrazistość – obiekty wyraziste to takie, które stanowią figurę na tle innych jako bardziej intensywne, aktywne, nieoczekiwane lub wyróżniające się

- efekt asymilacji – przesunięcie oceny w kierunku informacji kontekstowej; kontekst dodatni ją podwyższa, ujemny – obniża

- efekt kontrastu – odsunięcie oceny od informacji kontekstowej – dodatni kontekst obniża ocenę, ujemny – podwyższa

- Schwarz i Bless: model włączania – wyłączania – jeśli oceniany obiekt jest choć trochę wieloznaczny, ta sama informacja może wywołać efekt asymilacji, jeżeli zostanie włączona w reprezentację ocenianego obiektu bądź też efekt kontrastu, jeśli powoduje wyłączenie części reprezentacji ocenianego obiektu albo staje się kryterium oceny

- eksperyment z partią chadecką CDU z włączeniem w jej reprezentację jakiegoś ziomka bądź jego wyłączeniem

- najważniejszy wyznacznik włączania – wyłączania: wielkość różnicy między obiektem ocenianym a obiektem stanowiącym kontekst; różnica mała – asymilacja, duża – kontrast

- kolejny wyznacznik: wspólna bądź odmienna kategoryzacja obiektu ocenianego i kontekstowego; gdy obiekt oceniany kategoryzowany jako przynależący do kontekstowego – asymilacja, jeśli kategoryzowane rozłącznie – kontrast

- efekty asymilacji są w ocenach częstsze niż efekty kontrastu – asymilacja automatyczna i bezwysiłkowa, kontrast wymaga już wysiłku poznawczego

- skutki nastroju mają asymetryczny charakter – pozytywny wpływa bardzo, negatywny już słabiej:

- naprawa i podtrzymywanie nastroju – ludzie starają się wyjść ze złego nastroju, a pozostać w dobrym i podejmują w tym celu różne świadome zabiegi, wiedząc, że wygłaszanie pozytywnych sądów i planów poprawi im nastrój

- nastrój to nie emocja, ale krocząca średnia niedawnych doświadczeń emocjonalnych

- Schwarz i Clore: nastrój jest dla ludzi źródłem informacji dopóty, dopóki nie zostanie trafnie zdemaskowany

- ludzie w dobrym nastroju bardziej pobieżnie przetwarzają informacje – mocniej ulegają heurystyce dostępności, łatwiej popadają w skrypty, stereotypy i uprzedzenia, słabo odróżniają argumenty silne od słabych; w negatywnym – przeciwnie

- ściskanie twardej piłki – rozpoznanie twarzy jako męskiej, miękkiej – jako kobiecej

- zaktywizowanie władczej pozycji ciała jest silniejsze niż odgrywanie władczej roli; podobnie prawdopodobnie do przeżywania szczęścia – siła efektu ucieleśnienia

- zablokowanie spontanicznej mimikry, naśladowania cudzej twarzy – kłopoty z jej zapamiętaniem; przyjęcie dowolnej emocji – problem z zapamiętaniem wywołujących ją danych

- ucieleśnienie – zwykle automatyczne i bezwiedne

- im większa płynność przetwarzania informacji nt. danego obiektu, tym bardziej się on podoba; o płynności decyduje stopień podobieństwa do prototypu

- heurystyki – uproszczone reguły myślenia pozwalające na formułowanie sądów

-Tversky, Kahneman – trzy heurystyki odpowiedzialne za deformacje sądów i odchylenia decyzji od racjonalności

- heurystyka dostępności – ocena częstości lub prawdopodobieństwa zdarzeń na podstawie łatwości, z jaką przychodzą nam na myśl ich przykłady, czyli egzemplarze

- heurystyka zakotwiczenia – dostosowania – oceniając jakąś wartość liczbową (liczbę przypadków, częstość, prawdopodobieństwo), obieramy za punkt wyjścia łatwo dostępną, np. podawaną przez innych liczbę, a następnie modyfikujemy ją stosownie do kontekstu; modyfikacja zwykle jednak nie wystarcza i sąd zostaje przesunięty w kierunku owej pierwszej liczby, która ogranicza jego zakres, tak jak kotwica ogranicza ruch statku; wiedza z dziedziny, której dotyczy heurystyka chroni przed jej użyciem, ale nie całkowicie; heurystyka ta opiera się na tej samej zasadzie co dostępności – przetwarzanie informacji i zachowanie zdominowane są przez wiedzę zaktywizowaną

- heurystyki te odpowiadają za błąd fałszywej powszechności – przecenianie stopnia rozpowszechnienia naszych poglądów – to efekt łączny obu heurystyk

- heurystyka reprezentatywności - ocena przynależności obiektu do kategorii na podstawie jego podobieństwa do typowych jej egzemplarzy; nie uwzględnia ona jednak wyjściowych prawdopodobieństw przynależności do kategorii – szybka odpowiedź na pytanie – kto jest kim

- złudzenie mądrości wstecznej – z góry to wiedziałem, poczucie pojawiające się po jakimś zdarzeniu przekonania, że jeszcze przed zaistnieniem tegoż wiedziało się o jego nieuchronności; w rzeczywistości zniekształcenie pamięci

- heurystyki-zastępniki

- heurystyki – adaptacje

- przetarg między wysiłkiem a dokładnością – większy wysiłek wkładany w sformułowanie sądów lub decyzji skutkuje większą ich dokładnością i odwrotnie

- przykłady heurystyk rozumiane jako adaptacje:

- naśladowanie większości, trafne, gdy otoczenie zmienia się powoli lub wcale a poszukiwanie informacji czasochłonne

- naśladowanie skutecznych – trafne, gdy powolne uczenie się, a poszukiwanie informacji kosztowne i czasochłonne

- wet za wet – trafne, gdy obaj stosują tę samą taktykę, rywalizację lub współpracę

- opcja podpowiedziana – trafna, gdy podpowiadający i ten, któremu się podpowiada mają podobne wartości

- heurystyka rozpoznania – jeśli jedna z dwóch zostaje rozpoznana, zakładaj, że jest lepsza; trafna, gdy trafność powyżej 50%

- wybierz to, co zadowalające, a nie to co najlepsze – trafna, gdy pula ofert się zmniejsza

- dwa systemy przetwarzania informacji – impulsywny i refleksyjny Stracka i Deutscha

- impulsywny – elementy skojarzone na mocy podobieństwa i współwystępowania; ich aktywizacja ma charakter rozchodzącej się w pamięci fali pobudzenia – widok siwych włosów – starość, własne dla niej uczucia etc.

- refleksyjny – ujmuje w słowa system wiedzy rządzący się zasadą wewnętrznej zgodności; deklaratywny, relacje semantyczne

- zachowanie może być skutkiem aktywizacji sytemu refleksyjnego i wynikać z rozumowania, jak i impulsywnego i wynikać ze schematu behawioralnego

- schemat behawioralny – skojarzeniowa zbitka zawierająca samo zachowanie, typowe warunki, w jakich owo się pojawia i jego typowe konsekwencje; choć jest częścią systemu impulsywnego, jego aktywizacja stanowi bezpośredni prekursor zachowania także wtedy, gdy wynika ono z działania systemu refleksyjnego

- system impulsywny – dążenie lub unikanie

Rozdz. 4. PRZEKONANIA SPOŁECZNE

- wpływ emocji na przekonania – 100% tych, którzy zdali na prawo jazdy twierdzi, że ludziom można ufać, tych którzy nie zdali – tylko 17%

- kapitał społeczny – sieć formalnych i nieformalnych więzi ludzkich opartych na zobowiązaniach i wzajemności; kluczowym jego składnikiem jest zaufanie społeczne, tj. przyjmowanie z góry, że większość osób jest uczciwa, pomocna i godna zaufania, a intencjonalne działania innych ludzi przyniosą pomyślny dla nas wynik; idzie tu o stosunek do ludzi w ogóle, nie do tych, których już znamy

- gdy socjolog bada zaufanie społeczne, zadaje trzy pytania – 1. Ogólnie mówiąc, czy uważasz, że większości ludzi można ufać, czy raczej należy być ostrożnym w kontaktach z ludźmi? 2. Czy uważasz, że większość ludzi próbowałaby cię wykorzystać, czy raczej próbowałaby być uczciwa? 3. Czy uważasz, że zazwyczaj ludzie starają się być pomocni, czy raczej troszczą się tylko o własne dobro?

- 34% ostrożnych Polaków, 4 Norwegów, 7 Holendrów

- student psychologii a ekonomii, pielęgniarka a student psychologii – dzielimy kasę; student psychologii x2, gdy badany myślał, że dzielący zna ich przynależność grupową, psycho i pielęgniarka, gdy nie myślał

- skąd u Polaków niski poziom zaufania w ogóle? Skarżyńska: materializm – nastawienie na zysk za wszelką cenę i doświadczenia generujące nieufność, może też kolektywistyczna natura? – tworzy ona bezpieczeństwo, ale niszczy zaufanie

- cynizm społeczny jako dziedzictwo komunizmu – ludzie łatwo ulegają deprawacji pod wpływem władzy, są egoistyczni, leniwi i lekceważą zasady etyczne, czemu towarzyszy wiara w negatywne stereotypy różnych grup

- ludzie u władzy mają skłonność do wykorzystywania innych

- ludzie dobroduszni zwykle na tym tracą

- łatwiej odnieść sukces, gdy zna się odpowiednie drogi na skróty

- życie rzadko kończy się happy endem

- surowe prawo wymusza na ludziach posłuszeństwo

- przekonanie zbliżone do cynizmu: wiara w życie jako grę o sumie zerowej – ktoś zyskuje tylko na czyjejś stracie; wiara w grę żywiona raczej przez przegranych niż wygranych

- żeby jeden wygrał, drugi musi przegrać

- gdy ludzie biednieją, ktoś się na tym bogaci

- jeśli ktoś robi wiele dobra dla innych, sam na tym traci

- sukcesy jednych to prawie zawsze porażki innych

- bogactwo nielicznych jest budowane na krzywdzie wielu

- Dweck: większość ludzi przyjmuje koncepcję stałości natury ludzkiej albo koncepcję wzrostu takich własności, jak inteligencja, moralność czy osobowość

- przekonania te wiążą się z szeroką gamą zjawisk

1. spostrzeganie samego siebie i samoregulacja

2. bieżąca sytuacja – teoretycy stałości nie chcą sprawdzać swoich kompetencji, porównania w dół, teoretycy poprawy – porównania w górę – komu poszło lepiej i jak to zrobił?

3. spostrzeganie innych ludzi – teoretycy stałości spostrzegają innych w kategoriach ogólnych cech i popadają często w podstawowy błąd atrybucji – przyczyny ludzkiego zachowania w osobowości, nie sytuacji; silniejsze wnioskowanie o cechach, nawet, gdy to niezbyt uprawnione; to skłonność bezwiedna i natychmiastowa (automatyczna); teoretycy wzrostu – to raczej sytuacja, nie osobowość

4. stereotypy – teoretycy stałości przywiązują więcej wagi do informacji zgodnych ze stereotypami, bo te niosą wg nich więcej informacji prawdziwych niż informacje z nimi sprzeczne

- teoretycy stałości chcą o ludziach dowiadywać się tego, co już wiedzą, teoretycy zmienności – tego, czego nie wiedzą

- makiawelizm – czy skuteczny? Cel uświęca środki – nieufni manipulatorzy, ale robiący dobre wrażenie; podobny do narcyzmu i psychopatii (impulsywność, skłonność do łamania norm moralnych bez lęku i empatii)

- opinie, które jawią nam się jako przekonania własne są w rzeczywistości prawie zawsze przejawami i skutkiem społecznej rzeczywistości

- autorytaryzm i osobowość autorytarna – ale badania dowodzą, że to nieprawda, by surowy styl wychowania prowadził do autorytaryzmu dzieci

- Adorno, skala F i skłonności autorytarne – 9 zagadnień: konwencjonalizm, autorytarna uległość, autorytarna agresja, niechęć do wglądu w ludzką psychikę; zamiłowanie do wiedzy i jej zewnętrznych symboli, destruktywność i cynizm, projekcyjność – niespójne, nie dotyczyły prawicowych poglądów

- Altemeyer – jednorodna skala autorytaryzmu, Skala Autorytaryzmu Prawicowego (RWA)

- RWA: stabilna w czasie, pozycje wyrażające autorytaryzm i jemu przeciwne

- ze skali F: autorytarna uległość, autorytarna agresja, konwencjonalizm => przekonanie o własnej i tylko własnej słuszności moralnej

- wyniki silnie korelują z konformizmem, zamiłowaniem do porządku i tradycji, religijnością, uprzedzeniami względem mniejszości, seksizmem

- MILTON ROKEACH – autorytaryzm nie musi się wiązać z prawicą – DOGMATYZM – osobowościowo uwarunkowana skłonność do sztywności poglądów i ich niepodatności na zmianę pod wpływem myślenia czy nowych informacji

- Altmeyer skonstruował kwestionariusz autorytaryzmu lewicowego, ale żaden z badanych nie wierzył w zaproponowany zestaw poglądów

- autorytaryzm jako bezpośredni skutek kolektywnej motywacji bezpieczeństwa, czyli grupowego dążenia do harmonii, porządku, przewidywalności i zbiorowego poczucia bezpieczeństwa

- pośrednikiem między zagrożeniem a motywacją bezpieczeństwa jest zespół przekonań, że świat jest niebezpiecznym miejscem, w którym dobrzy i przyzwoici są stale zagrożeni przez złych LUDZIE TO BYDŁO

- drugi wyznacznik to konformizm społeczny; autorytaryzm jako przejaw zwierania szeregów przez spójną, zwykle centralnie kierowaną grupę w obliczu niebezpieczeństwa, które może mieć charakter rzeczywisty lub nie; model silniejszy u osób z większa potrzebą domknięcia poznawczego

- Sidanius, Pratto – orientacja na dominację społeczną – ogólna skłonność do uważanie nierówności międzygrupowych za uzasadnione i pożądane, cześciej mężczyźni i hierarchia w pracy, rzadziej kobiety pracujące w zawodach bez tak silnej hierarchii

- Duckitt – model teoretyczny genezy autorytaryzmu i orientacji na dominację oraz ich wpływu na pozytywny stosunek do grupy własnej i negatywny do grup obcych

- autorytaryzm prawicowy – źródło w surowej socjalizacji, skłonności do konformizmu i w przekonaniu o zagrażającej naturze świata

- orientacja na dominację – źródło w chłodnym wychowaniu bez uczuć, twardości umysłowej i przekonaniu, że świat to dżungla

- Lerner – wiara w sprawiedliwość świata – funkcje: wkładanie wysiłków w dalekosiężne cele osiągane za pomocą społecznie aprobowanych środków; podtrzymanie dobrostanu psychicznego

- wg Lernera „podstawowe urojenie”

- teoria usprawiedliwiania systemu – postulat istnienia ogólnej motywacji ideologicznej do obrony i legitymizacji politycznego i ekonomicznego status quo; jest to racjonalizacja, kompensująca obserwowane przypadki niesprawiedliwości; wersją szczególną są usprawiedliwiające mity, jak od pucybuta do milionera

- sukces jest moralnie podejrzany, gdy nie mamy przesłanek, że ktoś jest kompetentny

- w oczach Polaków – osoby o wyższym statusie mniej moralne

DLACZEGO POLACY NARZEKAJĄ?

- norma negatywnego myślenia o świecie społecznym; sprawy odległe od ja budzą niezadowolenie, bliskie ja – przeciwnie, ale inni wszystko psują

- norma negatywnego samopoczucia

- skrypt narzekania – społecznie podzielane schematy ciągów zachowań wyrażających niezadowolenie, zautomatyzowanie narzekania

- bliskość i głębokość kontaktu większa przy narzekaniu, mniejsza przy afirmacji

- poglądy polityczne – szeroka gama wyznaczników – socjalizacja, czynniki indywidualne, bieżąca sytuacja; motywy: poznawcze, egzystencjalne, przynależności

- silna potrzeba poznania – liberalizm

- konserwatyści – podstawowy błąd atrybucji – jak coś się sypie, to przez ludzi, nie system, liberałowie – odwrotnie

- wymiar tożsamościowy – funkcjonowanie obyczajowe

- z wiekiem spada otwartość na doświadczenie i rośnie potrzeba domknięcia poznawczego – wzrost konserwatyzmu

- teoria opanowywania trwogi – świadomość nieuchronności własnej śmierci jest zagrażająca i obezwładniająca, prowadzi do dwóch adaptacji – światopoglądu i dążenie do wysokiej samooceny

- nacjonalizm to ideologia, patriotyzm – nie

Rozdz. 5 SPOSTRZEGANIE OSÓB

- działanie własne lub cudze może mieć szereg różnych interpretacji zróżnicowanych pionowo – pod względem abstrakcyjności lub poziomo – pod względem treści

-zróżnicowanie pionowe: stopień konkretności/abstrakcyjności; trzy warstwy znaczeniowe dowolnego zachowania:

- znaczenie podstawowe aktu behawioralnego – jedyność, pozakontekstualność – uderzać, brać, dawać etc.

- znaczenie związane z celem działania, którego identyfikacja wymaga rozpoznania celu działającej osoby

- znaczenia personalne – nie tylko po co, ale też kto

- znaczenia pionowe – słowa opisujące zachowania społeczne podzielone wg czterech stopnia abstrakcyjności

- czasowniki opisujące konkretny akt działania o ustalonych ramach czasowych, zwykle neutralne

- czasowniki interpretujące działanie, zwykle wyraźnie wartościujące

- przymiotniki opisujące stany umysłowe lub emocjonalne

- przymiotniki opisujące cechy

- cechy przypisujemy raczej dalszym dla nas ludziom niż bliskim; badany, gdy chce przedstawić pozytywny wizerunek bandyty mówi na poziomie konkretnym „uderzył”, gdy negatywny – na abstrakcyjnym – „zaatakował”

- badania wskazują na istnienie czteropoziomowej hierarchii cech; zwykle odwołujemy się do trzeciego od dołu, tj. abstrakcyjnego, ale jeszcze przekładalnego na rzeczywistość; gdy kogoś nie lubimy, a chcemy powiedzieć coś pozytywnego – na najbardziej konkretnym

- znaczenie poziome

- niezmienniki sprawcze – wytwarzanie narzędzi, mapy umysłowe, ćwiczenia fizyczne

- niezmienniki wspólnotowe – empatia, podziw dla szczodrości, ocena relacji między sobą a innymi

- niezmienniki dotyczące obu wymiarów – leczenie chorych, taniec, wspólpraca

- dwa aspekty interpretacji – sprawnościowy i moralny; ludzie bardziej przejmują się swoją sprawnością niż moralnością, w przypadku innych jest dokładnie odwrotnie

- LUDZIE POŻĄDAJĄ SPRAWNOŚCI BARDZIEJ U SIEBIE NIŻ U INNYCH, MORALNOŚCI BARDZIEJ U INNYCH NIŻ U SIEBIE

- najsilniejsze korelacje ocen dla ekstrawersji, najmniejsze dla neurotyzmu

132-133!

- procesy kontrolowane:

- klasyczne modele atrybucji – atrybucja: zdroworozsądkowy wniosek o przyczynie zachowania lub zdarzenia; atrybucja wewnętrzna i zewnętrzna

- Seligman: pesymistyczny styl wyjaśniania – poważny czynnik ryzyka depresji

- Jones i Davis – teoria wniosków korespondentnych, dotycząca wnioskowania o dyspozycyjnych cechach człowieka na podstawie jego działania – poszukiwanie korespondencji między zaobserwowanym działaniem, intencją działającego i jego predyspozycjami; obserwatorzy uznają jego działanie za intencjonalne, gdy aktor wiedział o skutkach, do jakich doprowadziło jego działanie i miał swobodę działania, mogąc swoim działaniem do nich doprowadzić

- swoboda działania jest zwykle oceniana na podstawie efektu działań nietożsamych – tak samo płatne prace, wybranie tej, która wymaga najmniejszego natężenia ekstrawersji – jest introwertykiem

- ludzie zwykle nie doceniają sytuacyjnych ograniczeń działań aktora

- skłonność do upatrywania przyczyn zachowania w predyspozycjach aktora, gdy 1. Jego działania mają silne konsekwencje dla obserwatora; 2. Kiedy jego działania są ksobnie obserwowane przez obserwatora

- Kelley – model współzmienności – przy wyjaśnianiu jakiegoś zachowania obserwator bierze pod uwagę trzy rodzaje informacji – spójność zachowania, wybiórczość zachowania, powszechność zachowania

DEFORMACJE PROCESU ATRYBUCJI:

- podstawowy błąd atrybucji – skłonność do przypisywania cudzych zachowań czynnikom wewnętrznym przy niedocenieniu roli wyznaczników sytuacyjnych takich zachowań (małe dzieci nie dokonują atrybucji dyspozycyjnych, uczą się tego pod koniec dzieciństwa; błąd ten tylko w kulturach indywidualistycznych)

- trójetapowy model atrybucji Daniela Gilberta – 1. Identyfikacja – co aktor robi?; 2. Automatyczny wniosek o cesze; 3.kontrolowana poprawka na sytuację; podstawowy błąd atrybucji bierze się stąd, że 2 jest automatyczne, a 3 kontrolowane i wymaga zasobów umysłowych, które czasem zaangażowane są w tym czasie w coś innego

- asymetria atrybucji aktora i obserwatora – cudze zachowania czynnikami wewnętrznymi, swoje - sytuacją

- egotyzm – co dobre to my, co złe to oni

- egocentryzm atrybucyjny – udało się głównie z powodu mnie w tym projekcie, nie ich; jedna z przyczyn to większa łatwość przypominania sobie zachowań własnych, nie partnera

-efekt fałszywej powszechności – przecenianie stopnia rozpowszechnienia własnych przekonań, zachowań i preferencji; dwie przyczyny – większa dostępność umysłowa – gdy o czymś myślimy, bardziej skupiamy się na swoim stanowisku niż na innych; przecenianie powszechności własnych poglądów utwierdza nas w poczuciu ich słuszności

- większość ocen ma natychmiastowy i bezwiedny charakter, bo:

- przenoszenie ocen ze schematów

- przenoszenie ocen z bieżących stanów oceniającego

- FISKE: w jakich warunkach ocena schematopodobna, a w jakich zindywidualizowana?

- schematopodobne, gdy wśród danych identyfikator, a dane szczegółowe albo nieistotne dla schematu, albo z nim zgodne

- rola schematu w ocenianiu rośnie, gdy

- dany schemat był niedawno w tym celu używany

- schemat jest mało skomplikowany wewnętrznie

- sąd wydawany jest w pośpiechu

- losy oceniającego nie zależą od ocenianego

- Anderson: ważone uśrednienie – ocena globalna to wynik uśrednienia, nie zsumowania ocen cząstkowych pomnożonych przez ich wagę

- asymetria pozytywno – negatywna – Czapiński: rozkłada się na 2 efekty: inklinację pozytywną – skłonność do formułowania raczej pozytywnych niż negatywnych ocen – optymizm i efekt negatywności – większy wpływ informacji negatywnych niż pozytywnych na oceny w ogóle

- pesymizm ma źródło w realizmie, optymizm – w założeniach i teoriach

- ujemna ocena osoby z wadami i zaletami chroni przed ryzykiem w kontaktach interpersonalnych, optymizm – przeciwnie

- ta asymetria zależy od opisowej treści informacji stanowiącej podstawy ocen – sprawnościowa czy moralna?; w dziedzinie moralności informacje pozytywne są mniej diagnostyczne dla odpowiadających im cech osobowości niż zachowania negatywne; odwrotnie rzecz się ma dla sprawności

TENDENCYJNE SPRAWDZANIE HIPOTEZ – jeśli kogoś kocham, pewnie kolejna moja opinia i tak będzie pozytywna, jak nie znoszę, to negatywna

- strategia diagnostyczności – nastawienie na poszukiwanie wiadomości istotnych dla weryfikacji hipotezy

- strategia konfirmacji – poszukiwanie danych potwierdzających hipotezę

- samospełniająca się przepowiednia – błędna hipoteza, która inicjuje ciąg potwierdzających ją zdarzeń

Rozdz. 6 SPOSTRZEGANIE SIEBIE

- efekt odniesienia do ja – treści powiązane ze sobą lepiej zapamiętywane – efekt cocktail – party

- Markus – pojęcie autoschematu jako obszaru ja, dla którego człowiek ma dobrze sprecyzowane poglądy i bogatą wiedzę o sobie; wskaźnikiem wykształcenia autoschematu jest krańcowość sądów o sobie w danej dziedzinie i uważanie tej ostatniej za ważną

- ludzie z autoschematem, w przeciwieństwie do aschematyków – częściej oceniają napływające informacje z uwagi na istotność dla tej dziedziny; łatwiej przetwarzają napływające informacje z tej właśnie dziedziny; lepiej zapamiętują te informacje; częściej przewidują swoje zachowania w tej dziedzinie; przejawiają większy opór wobec informacji niezgodnych z autoschematem

- Ja robocze – część struktury ja, która jest w danej chwili aktywna

- Ja realne, idealne, powinnościowe

- rozbieżność realne-idealne – emocje depresyjne

- rozbieżność realne – powinnościowe – pobudzenie

- złudzenie introspekcji – wnioskując o sobie, bardziej opieramy się na własnych stanach wewnętrznych niż na obserwowalnym zachowaniu, a w przypadku innych – odwrotnie

- skąd się bierze ja?

- teoria autopercepcji Daryla Bema – ludzie formułują sądy na własny temat podobnie jak na temat innych – na podstawie swojego zachowania i warunków, w jakich ono przebiega; przekonania o sobie jako samospełniające się przepowiednie

- porównania społeczne, Festinger

- Ja niezależne vs. Ja współzależne – indywidualistyczne vs. kolektywistyczne

- po co ja?

- utrzymywanie i negocjowanie tożsamości

- symulowanie psychiki partnerów relacji – teoria umysłu

- projekcja społeczna – zakładanie, że ludzie są podobni do nas, w tym efekt fałszywej powszechności

- samokontrola – zamierzona i dowolna zmiana własnych reakcji

- paradoksalny efekt kontroli umysłowej – próby zahamowania myśli na jakiś temat skutkują jej hiperdostępnością; na mechanizm kontroli umysłowej składają się dwa procesy – automatyczne monitorowanie i kontrolowana interwencja

-przyczyną załamania czy niedostatków samokontroli jest też wyczerpanie woli, czyli spadek zdolności do samokontroli po i z powodu jej niedawnego sprawowania

- regulacja zachowania celowego

- przedmiotowa samoświadomość – uwaga człowieka może być w danym momencie skoncentrowana bądź na jakimś fragmencie świata zewnętrznego, bądź na nim samym

- autokoncentracja a ruminacja; ruminacja – uporczywe, natrętne powracanie jakiejś myśli nt. własnych niepowodzeń czy negatywnych stanów emocjonalnych z przeszłości

- autokoncentracja – pewien stan psychiczny, samoświadomość – cecha dyspozycyjna

- samoświadomość prywatna vs. publiczna

INTENSYWNE MYŚLENIE O SOBIE PROWADZI DO DEPRESJI

- regulacja nastroju nie jest celem, dla którego oglądamy telewizję – ale ludzie, którzy właśnie ponieśli porażkę, patrzą w niego dłużej niż ci, którzy odnieśli sukces

- Erving Goffman – taktyki autoprezentacji, by osiągać materialne korzyści, dla poczucia własnej wartości, dla kształtowania pożądanej tożsamości osobistej

- skłonność do zabiegów autoprezentacyjnych rośnie, gdy myślimy, że jesteśmy uzależnieni od adresata, im bardziej nam zależy na celu kontrolowanym przez innych ludzi, im mocniej zależy nam na aprobacie innych, im większa jest rozbieżność między pożądanym a rzeczywistym obrazem własnej osoby oraz u osób o dużej skłonności do obserwacyjnej kontroli zachowania i samoświadomości publicznej – co inni o mnie myślą?

- taktyki autoprezentacji – obronne vs. asertywne

- obronne: samoutrudnianie – angażowanie się w działania obniżające szansę sukcesu

- lęk przedegzaminacyjny

- hipochondria

- suplikacja – prezentowanie własnej bezradności

- wymówki

- usprawiedliwienia

- dylemat autentyczności – im bardziej pożądany jest jakiś nasz obraz, tym bardziej zwykle odbiega on od autentyku

- asertywne:

- autopromocja prze skojarzenie

- świecenie przykładem i hipokryzja moralna

- zastraszanie

- większość aktów autoprezentacji podnosi samoocenę sprawcy

- Snyders: obserwacyjna samokontrola zachowania

- gdy silna: pragmatyczna wizja siebie

- gdy słaba: pryncypialna wizja siebie

Rodzd. 7. SAMOOCENA

- samoocena deklaratywna – świadome przekonanie na swój temat

- samoocena ukryta – bezwiedny stosunek do samego siebie, który wynika nie ze świadomych opinii na własny temat, lecz z wartościowości obiektów skojarzonych z ja

- samoocena ukryta niestała w czasie, a więc nierzetelna

- korelacja samooceny ukrytej z deklaratywną rośnie, gdy deklaracje intuicyjne, szybkie i bez namysłu

- efekt bycia lepszym niż przeciętnie

- pesymistyczny styl wyjaśniania

- egotyzm atrybucyjny

- koncepcja autoweryfikacji

- model utrzymywania samooceny – MUS – jeśli inna osoba uzyskuje wyniki wyższe od jednostki, jednostka traci na samoocenie lub pławienie się w cudzej chwale – cudze sukcesy nie tylko zagrażające, ale i stanowią okazję do podniesienia własnej samooceny

- czynnikiem, który decyduje o włączeniu jednego lub drugiego procesu decyduje osobista ważność dziedziny, w której osiągnięty został sukces

- jak niwelować wpływ? – zmniejszać odległość wyników, zmniejszyć bliskość lub zwiększyć w stosunku do innej osoby, zmiana spostrzegania dziedziny jako istotnej

- dysonans poznawczy - stan nieprzyjemnego napięcia, jakie powstaje wskutek wykrycia rozbieżności między różnymi własnymi przekonaniami lub między swoimi przekonaniami a zachowaniem

- autoafirmacja – potwierdzenie integralności, czyli ogólnej wartości własnej osoby jako kogoś dobrze przystosowanego i moralnego, a więc sprawnego, dobrego, wewnętrznie spójnego, zdolnego do dokonywania wolnych wyborów, sprawowania kontroli nad zdarzeniami etc.

- samoocena jako motyw egotystyczny – obrony, utrzymania i podwyższenia dobrego mniemania o sobie; najsilniejszym czynnikiem włączającym ten motyw jest koncentracja świadomej uwagi na sobie i wysoka samoocena jako cecha; osoby o niskiej w ogóle tego motywu nie przejawiają; jednak wysoka samoocena nie zawsze prowadzi do takich działań, musi być niestabilna

- egotyzm atrybucyjny silniejszy u mężczyzn niż u kobiet, u osób o niższym statusie ekonomicznym niż wyższym

- reakcja kompensacyjna na zaburzenie samooceny – zabiegi podwyższające chwilową samoocenę poprzez 1. Odrzucenie zagrażającej informacji przez podważenie źródla lub podważenie wiarygodności informacji; 2. Skierowanie uwagi na inne informacje

- przeciwieństwem kompensacji – załamanie, faktyczne obniżenie oczekiwań co do własnej osoby i akomodacja do niesprzyjających informacji

- samonaprawa – faktyczne podniesienie wartości własnej osoby; samonaprawa jako reakcja pierwotna, kompensacja – wtórna

- ochrona przed lękiem

RACZEJ: KONTAKTY => SAMOOCENA NIŻ ODWROTNIE

I SĄDY O WŁASNEJ SPRAWCZOŚCI => SAMOOCENA

- teoria dysonansu poznawczego Leona Festingera

- człowiek czuje się osobiście odpowiedzialny za zachowanie sprzeczne z własnym przekonaniem, tylko wtedy, gdy postrzega je jako niewymuszone sytuacją

- ludzkie racjonalizacje, motywujące działania innymi przyczynami niż te, z których wypłynęły – słodka cytryna, kwaśne winogrona

- redukcja dysonansu poznawczego => wzrost subiektywnej atrakcyjności opcji przyjętej, ale tylko u badanych o wysokiej samoocenie

Rozdz. 8. Postawy

- postawa – względnie trwała tendencja do pozytywnego lub negatywnego wartościowania danego obiektu

- postawa=znak (pozytywny, negatywny) + natężenie (większe lub mniejsze)

- postawa tym ważniejsza dla posiadacza, im bardziej powiązana z jego ja, wyznawanymi wartościami i innymi postawami

- trójskładnikowy charakter postawy – stosunek emocjonalny, obiekt, tendencja do zachowań pozytywnych lub negatywnych w stosunku do obiektu – uczuciowo-oceniający+poznawczy+behawioralny

- przyjmuje się, że istotą postawy jest tendencja do pozytywnego lub negatywnego ustosunkowania się do obiektu

- postawa może być efektem procesów automatycznych i kontrolowanych

- skojarzenia vs. zdania

- postawa utajona vs. deklaratywna

- do badania – pięciostopniowa skala Likerta 1-5; dyferencjał semantyczny – opisy

- prymowanie afektywne – podprogowo to, na co postawę chcemy zbadać, potem czas decyzji podczas wartościowania słowa

- aktywność elektryczna mięśni

w odpowiedzi na pojawienie się obiektu postawy

- Implicit Attitude Test – IAT – twarze kobiet, mężczyzn, słowa

- wyniki miar utajonych bardziej podatne na kontekst niż deklaratywnych

- postawa może wywodzić się z emocji przeżywanych w przeszłości w stosunku do obiektu, z przekonań człowieka o jego własnościach oraz z własnych zachowań wobec tego obiektu

- przekonania: założenie o postpoznawczości postaw – ogólna postawa wobec obiektu to suma iloczynów siły przekonań i ocen cząstkowych implikowanych przez te przekonania – RÓWNANIE FISHBEINA

- warunkowanie ewaluatywne – emocje a postawy – pojawianie się obiektu przed dowolnym obiektem pozytywnym lub w jego towarzystwie prowadzi do wykształcenia się pozytywnej postawy - warunkowanie dla twarzy ładnych/brzydkich – z kim przestajesz, takim się stajesz

- warunkowanie ewaluatywne – bezpośrednie kształtowanie stosunku emocjonalnego do obiektu, czemu zresztą może towarzyszyć następcza zmiana przekonań o nim

- warunkowanie sprawcze jako inny mechanizm tworzenia skojarzeń

- zjawisko samej ekspozycji – prezentowanie badanym długich serii obiektów, przy czym różne obiekty prezentuje się z różną częstotliwością; następnie stare miesza się z nowymi, prosząc o ocenę, jak bardzo badani lubią każdy z nich, a zwykle i rozpoznawanie, które były pokazywane już wcześniej – sama ekspozycja obiektu wystarcza do jego lubienia

- postawy mogą też wynikać z naszych zachowań skierowanych na obiekt – teoria autopercepcji postaw; jeśli działamy w pozytywny sposób w stosunku do jakiegoś obiektu, to mamy podstawę sądzić, że wywołuje on naszą pozytywną postawę; przestajemy wnioskować na podstawie własnych zachowań, gdy uznamy ich uwarunkowanie jakimś czynnikiem zewnętrznym, sytuacyjnym

- selektywna ekspozycja – palacze poszukują danych, przeczących szkodliwości palenia, niepalący – odwrotnie – ale tylko w niektórych warunkach, gdy te nie wymuszają bezstronności

- co decyduje o tym, czy postawy wpływają na zachowanie?

- trzy strategie poszukiwania odpowiedzi

- strategia metodologiczna – zgodność postaw z zachowaniem jest w rzeczywistości duża, ale wiele badań nie jest w stanie jej wykazać, bo albo posługują się pojedynczymi aktami behawioralnymi jako wskaźnikami zachowania, albo porównują szczegółowe zachowania z ogólnymi postawami – postawy konkretne silniej korelują z zachowaniami niż ogólne; stopień zgodności zachowania z postawą zależy też od trzech moderatorów (modyfikatorów) zgodności; mogą wiązać się z cechami sytuacji, w której dochodzi do danego zachowania, cechami samego zachowania i cechami postawy; Abelson: sytuacje indywidualizujące, dezindywiduujące i skryptowe

- sytuacje indywidualizujące – pozwalające na zachowanie zgodne z własnymi preferencjami, nakłaniające do myślenia o sobie lub o własnych poglądach i zachęcające do wykorzystywania wniosków z nich w swoich działaniach – autokoncentracja – wzrost zgodności zachowań z postawami

- sytuacja dezindywiduująca – warunki, w których następuje czasowe nasilenie identyfikacji jednostki z jakąś grupą, jej symbolami i wartościami tak silnie, że zaczynają on regulować zachowanie tejże jednostki

Dwa modele procesów pośredniczących pomiędzy postawą a zachowaniem – tendencyjne spostrzeganie obiektu postawy, teoria działań przemyślanych Ajzena i Fishbeina

Teoria działań przemyślanych – działanie jako skutek świadomej intencji – jej treść uwarunkowana jest postawą wobec danego działania i subiektywnymi treściami dotyczących go norm społecznych; OK, ale intencje zależą też od trzeciego czynnika – spostrzeganej przez człowieka kontroli zachowania, tj. oczekiwania, że jest w stanie je zrealizować – dodanie trzeciego czynnika skutkowało sformułowaniem teorii zachowań planowych; OK, ale postawa nie zawsze wpływa na nasze zachowanie pod wpływem świadomych intencji – intencje grają dużą rolę w zachowaniach rzadkich i mniejszą w częstych

- procesualny model perswazji, William McGuire – ostateczny efekt komunikatu perswazyjnego zależy od pięciu etapów jego przetwarzania – uwagi, zrozumienia treści, ulegania jego argumentom, utrzymywania tej zmienionej postawy i wykorzystania jej we własnym zachowaniu odbiorcy

- zauważenie komunikatu, jego zrozumienie, jemu ulegnięcie, jego utrzymanie i wprowadzenie w życie

- dwuczynnikowy model perswazji: odbiór x uleganie

- Petty, Cacioppo – teoria dwutorowości perswazji; tor centralny i perferyjny, którymi do skutku dochodzić może zmiana postawy

- tor centralny – staranne i przemyślane przetwarzanie informacji zawartej w przekazie; podstawowa przesłanka skuteczności tego toru – zdolność do wywoływania przychylnych reakcji poznawczych (myśli i sądów) odbiorcy – jakość zawarta w przekazie argumentacji; opiera się kontrpropagandzie; silne rozpracowanie przekazu

- tor peryferyjny – powierzchowne identyfikowanie jakiegoś sygnału sugerującego pozytywny lub negatywny stosunek do stanowiska oferowanego w przekazie – sympatyczność/antypatycznośc nadawcy, jego autorytet etc.; łatwo znika wskutek kontrpropagandy; słabe rozpracowanie przekazu

- Schelly Chaiken – przetwarzanie systematyczne i heurystyczne

- wyznaczniki zmiany postaw

- efekt bumerangowy mało kompetentnych nadawców – jak chwalą, to nie kupię

- czystość intencji, atrakcyjność

- siła argumentacji, liczba argumentów i ich powtórzeń

- tendencja do odbierania przekazu zanika coraz silniej w miarę wzrostu strachu

- efekt pierwszeństwa i świeżości w odbiorze organizacji przekazu

- liczba nadawców

- na żywo = skutecznie, ALE:

- stopień złożoności treści w przekazie

- cechy nadawcy

- odbiorca – kluczową rolę odgrywają przekazy odwołujące się do strat lub zysków

ROZDZ. 9. MORALNOŚĆ

- ocena ma charakter moralny, gdy:

- jakiś postępek jest immanentnie, tj. sam w sobie dobry lub zły

- uniwersalizacja

- sankcja

- Kohlberg – twórca psychologii moralności – o tym, co jest moralne, a co nie rozstrzyga ogólna zasada sprawiedliwości – na tej podstawie mężczyźni bardziej moralni, bo kobiety zbyt empatyczne

- Carol Gilligan – zawężenie moralności do abstrakcyjnej reguły jest nietrafne, bo kobiety są bardziej moralne niż mężczyźni – zatem prócz zasady sprawiedliwości – dobro jednostki

PIĘĆ KODÓW ETYCZNYCH

- ETYKA SPRAWIEDLIWOŚCI – cnoty kardynalne – sprawiedliwość i wzajemność; grzech główny – niesprawiedliwość, emocje – gniew, poczucie winy, wdzięczność

- ETYKA TROSKI – troska o dobro, korzyści, autonomię i prawa jednostki; krzywdzenie innego człowieka, łamanie praw jednostki; współczucie

- ETYKA KOLEKTYWISTYCZNA – lojalność, konformizm i poświęcenie dla grupy własnej, szacunek dla symboli grupowych; zdrada, opuszczenie, osłabienie grupy własnej; duma, poczucie przynależności

- ETYKA AUTORYTETU – respekt i uległość wobec autorytetów, spełnianie ich życzeń; podważanie i sprzeciw wobec autorytetów, nieposzanowanie hierarchii; respekt, podziw, strach

- ETYKA CZYSTOŚCI – czystość, kontrola popędów cielesnych, godność, duchowość; pokalanie się, utrata godności; wstręt

- Gemeinschaft vs. Gesselschaft – Gemeinschaft – wspólnota jako naczelne dobro; Gesselschaft – obywatelskie społeczeństwo wolnych jednostek

- kwestie, do których odnoszona jest sprawiedliwość

1. kryteria dystrybucji dóbr DYSTRYBUCYJNA

2. procedura dystrybucji PROCEDURALNA

3. karanie tych, którzy chcą dymać system RETRYBUCYJNA

- ZASADA ZAWIESZANA GDY EMPATYZUJEMY Z JEDNOSTKĄ

- MORALNE ZBRUKANIE WZBUDZA MOTYWACJĘ DO FIZYCZNEGO OCZYSZCZENIA

LAWRENCE KOHLBERG – poznawczo-rozwojowa teoria moralności – 5 stadiów rozumienia moralności

1. Posłuszeństwo dla posłuszeństwa

2. Działanie we własnym interesie i pozwolenie na to samo innym

3. Podtrzymywanie wzajemnych relacji, wypełnianie oczekiwań, bycie postrzeganym jako człowiek dobry

4. Podtrzymywanie systemów społecznych, korzystnych dla ich uczestników

5. Wypełnianie zobowiązań społecznych wynikających z dobrowolnie zawieranych kontaktów społecznych w imię racjonalnego kalkulowania ogólnej użyteczności i największej sumy dobra obejmującego największą liczbę osób

- rozwiązując abstrakcyjne dylematy Kohlbergowskie 50% ludzi wychodzi poza stadium 3, choć niemal nikt nie dochodzi do 5

- przy rzeczywistych życiowych problemach do stadium 3 dochodzi 5% badanych

- intuicjonistyczny model ocen moralnych

- dlaczego ludzie postępują nieuczciwie?

- egoizm

- brak samokontroli

- brak sumienia

- popadnięcie w złe towarzystwo

- normy opisowe – jak się zachować i powinnościowe – jak się powinno zachować

- poczuciu krzywdy towarzyszy zewnętrzna jej atrybucja

WARTOŚCI

1. Pojęcia lub przekonania

2. pożądane stany docelowe bądź zachowania

3. Które wykraczają poza specyficzne sytuacje

4. Kierują wyborami i oceną zachowań i zdarzeń

5. Są uporządkowane według względnej ważności

Kulturowo uniwersalne typy wartości

- wyjście poza własny interes vs. koncentracja na własnym interesie

- otwartość na zmianę vs. konserwatyzm

- wartości to truizmy kulturowe – prawdy tak banalne, że przeważnie wcale się nad nimi nie zastanawiamy

- bardzo ogólne wartości vs. konkretne zachowania

- teoria sprawiedliwości proporcjonalnej – podział jest spostrzegany jako sprawiedliwy, gdy wyniki jednostki są proporcjonalne do jej wkładu

- emocje wywołane niedopłatą z reguły silniejsze niż te po nadpłacie

Rozdz. 10. SZCZĘŚCIE

- 3 standardy oceny szczęścia: własna przeszłość, własne oczekiwania, aktualne stany innych ludzi

- reguła kontekstu -

relatywna deprywacja – względne niezaspokojenie

- reguła adaptacji – dostosowanie się do zmian

- kierat hedonizmu – doprowadzanie do różnych zdarzeń, które mają uszczęśliwiać, ale bez powodzenia na dłuższą metę

- habituacja

- u ludzi do zjawisk automatycznych dochodzą procesy wyższego rzędu, co opisuje model o nazwie URWA – Uwaga – Reakcja – Wyjaśnienie – Adaptacja

- proces adaptacji znacznie szybszy dla zdarzeń pozytywnych niż negatywnych; ludzie po raz drugi na to samo negatywne reagują równie silnie jak za pierwszym razem

- asymetria dobra i zła – zło wywiera większy wpływ

- reguła dystansu – im bardziej odległe jest przyszłe zdarzenie, tym mniej się nim przejmujemy, spada jego wartość subiektywna

- odraczanie gratyfikacji

- czasowa asymetria wartości – zdarzenia przyszłe są cenniejsze niż przeszłe

- 70% Polaków jest szczęśliwa, tendencja rosnąca na początku XXI wieku

- najważniejsza dla szczęścia jest ekstrawersja i neurotyzm

- wpływ cech osobowości na szczęście – droga temperamentalna i instrumentalna

- temperamentalna – niektóre cechy decydują o interpretacji - pozytywnej lub negatywnej - zdarzeń

- instrumentalna – wybieranie sytuacji i czynności, które prowadzą do przeżywania uczuć określonego znaku

- stan emocjonalny człowieka w zależności od stosunku między wielkością wyzwań ze strony bieżącej sytuacji a poziomem własnych umiejętności

- duże wyzwania, duże umiejętności – przepływ

- duże wyzwania, małe umiejętności – lęk

- małe wyzwania, małe umiejętności – apatia

- małe wyzwania, duże umiejętności – nuda

- pomaganie i życzliwość jako sposób na szczęście; ponadto: zacieśnienie relacji z ludźmi, wyrażanie wdzięczności, wybaczanie

- ruminacje – częste zamartwianie się i nieustanne przeżywanie byłych porażek

- złudzenie jedyności – przekonanie, że tylko jedna wersja zdarzeń może nas uszczęśliwić

- niedocenianie szybkości z jaką wyjaśniamy sobie zdarzenia w życiu

-natura szczęścia

- model oddolny – szczęście ma charakter indukcyjny – od szczegółu do ogółu

- model odgórny – ludzie o pozytywnym nastawieniu są szczęśliwsi

- cebulowa teoria szczęścia – CZAPIŃSKI, PRÓBA POŁĄCZENIA ZWIĄZKÓW ODDOLNYCH I ODGÓRNYCH

1. warstwa najbardziej zewnętrzna – satysfakcje cząstkowe z różnych dziedzin życia; oceny i emocje w odpowiedzi na aktualne doświadczenia życiowe, głównie ich zmiany

2. ogólny dobrostan subiektywny – ogólne poczucie szczęścia i satysfakcji z życia

3. warstwa najbardziej wewnętrzna – wola życia, zasób adaptacyjny, SZCZĘŚLIWY (A)TRAKTOR

Wola życia bardzo słabo zmienia się z wiekiem, satysfakcje cząstkowe już tak

- teoria perspektywy: reakcja na straty jest silna i dynamiczna, na zyski słabsza i mniej dynamiczna

- HEDONIZM – miarą dobroci życia jest bilans przyjemności i przykrości – człowiek jest tym szczęśliwszy, im bilans bardziej korzystny

- EUDAJMONIZM – miarą dobroci osiąganie tego, co warte osiągnięcia

Rozdz. 11. WPŁYW SPOŁECZNY

- naśladownictwo i konformizm

- naśladownictwo – modelowanie to mechanizm świadomej zmiany własnego zachowania pod wpływem obserwacji zachowania cudzego i jego skutków

- konformizm – wpływ normatywny i informacyjny

- normatywny – jednostka ulega wpływom, które uznaje za normę społeczną, a w szczególności za normę uznawaną przez grupę odniesienia; dążenie człowieka do tego, by być lubianym i akceptowanym przez innych

- informacyjny – dążenie człowieka do tego, by mieć słuszność

- spadek konformizmu wskutek anonimowości i małej atrakcyjności grupy jako grupy odniesienia, i rozbicia jednomyślności grupy

- im silniejszy nacisk na zmianę poglądów, tym większy odsetek osób nastawionych na relacje wewnątrzgrupowe mu ulega

- osoby nastawione zadaniowo – rzadziej ulegały presji; uległość słabła wraz ze wzrostem siły presji

- uleganie opinii większości rośnie z niejasnością zadania

- wielkość grupy wpływa krzywoliniowo na konformizm: początkowy wzrost liczby jej członków składających się na większość nasila uleganie tej ostatniej, jednak od około 50 osób poziom uległości się stabilizuje bądź nawet maleje

- czy w ogóle istnieją konformiści, tj. ludzie, którzy ulegają wpływom częściej niż inni? – nie – uleganie zależy od sytuacji, a gdyby konformizm był cechą, to nie powinno tak być

- Milgram 65% badanych pod wpływem autorytetu dochodzi do 450V

- cechy sytuacyjne nasilające uległość: wielkość autorytetu, stopień nadzorowania przezeń wypełniania poleceń, brak sygnałów cierpienia ofiary

- cechy osłabiające uległość – obserwowanie innych, nieuległych osób, sprzeczność między poleceniami różnych autorytetów, gdy nie można wyrzec się odpowiedzialności za los ofiary

- TYTUŁ I UBRANIE jako klucz do autorytetu

- efekt Wertera – zaraźliwość samobójstw

- mechanizmy wpływu społecznego wg Cialdiniego – zaangażowania w działanie, pragnienia słuszności, lubienia, reguły wzajemności, niedostępności dóbr, autorytetu

- dostępność danego sposobu zachowania

- uzasadnianie własnego wysiłku – tyle w to włożyłem, przecież nie mogłem się mylić

- pułapka utopionych kosztów – chcę je odzyskać

- DLA ZAANGAŻOWANIA WAŻNA JEST PRZEDE WSZYSTKIM SWOBODA WYBORU

- społeczny dowód słuszności

- śmiech z puszki jak w serialach

- efekt dotykania – jak kogoś dotkniesz, chętniej spełni Twoją prośbę – NO NIE WIEM

- podobieństwo cech i poglądów – silna sympatia

- darmowe próbki jako granie na wzajemności

- udzielanie komuś przysługi nie musi zdobywać jego sympatii, ale i tak skłania do wzajemności – ale tylko w przypadku wzajemności pozytywnej, negatywnej już nie, tj. zemsty

- wzajemność pozytywna w aktach zwracania utrzymuje się na stałym poziomie życzliwości; zemsta wywołuje eskalację egoizmu

- ograniczona dostępność produktu zwiększa jego atrakcyjność – strategie:

- ostatni egzemplarz na składzie

- ostatnia okazja

- aukcja

ULEGANIE WIĘKSZEJ PROŚBIE WSKUTEK SPEŁNIENIA MNIEJSZEJ – STOPA W DRZWIACH – najlepsze wyjaśnienie w kategoriach autopercepcji (spostrzegania siebie) – wskutek spełnienia pierwszej prośby ludzie mają się za większych altruistów i żeby dalej się mieć, spełniają i kolejną

ULEGANIE ZMNIEJSZONEJ PROŚBIE PO ODMOWIE SPEŁNIENIA TEJ SAMEJ ALE WIĘKSZEJ – DRZWIAMI W TWARZ – nazwa od domokrążcy, któremu po tej technice ulegamy a potem chcemy walić go w twarz drzwiami

NISKA PIŁKA – 2 ODMIANY:

- WABIENIE PRZYNĘTĄ – zaangażowanie w działanie – wycofanie przynęty – kontynuacja działania

- UKRYCIE KOSZTU - zaangażowanie w działanie – ujawnienie kosztu – kontynuacja działania

Technika „a to nie wszystko”

Huśtawka emocjonalna

Uwikłanie w dialog

Kłamstwo i projekcja

- projekcja skuteczna w podwójnym sensie – gdy uczestnik oszukiwał, ale wstawał i oskarżał resztę, jego winę oceniano jako mniejszą, pozostałych zaś jako większą

Jak bronić się przed wpływem innych?

- asertywność

- przerwanie automatyzmów

- pomyślenie

- wystrzeganie się makiawelistów

- Bibb Latane, teoria wpływu społecznego – pierwotnie 2 twierdzenia:

- kiedy na jednostkę wywierany jest nacisk przez innych, sila tego nacisku i uleganie mu rośnie jako iloczyn trzech czynników – a. siły osób wywierających nacisk, b. ich bliskości, c. ilości osób wywierających nacisk

- kiedy jednostka jest członkiem grupy, na którą wywierany jest nacisk, siła nacisku na jednostkę i jej uleganie rozprasza się, tj. spada wraz ze wzrostem a. siły innych członków grupy, b. ich bliskości, c. liczby innych członków grupy

- Nowak i in. – gronowy model zmian społecznych – jak mniejszość może wygrać z większością – konieczne wprowadzenie czynnika zewnętrznego

Rozdz. 12. ATRAKCYJNOŚĆ

- fizyczna i interpersonalna

- ludzie w obrębie jednej kultury podobnie oceniają atrakcyjność

- ludzie z różnych kultur też mają wspólne punkty dla atrakcyjności

- trzy wyznaczniki atrakcyjności twarzy – średniość, asymetria, męskość – kobiecość

ATRAKCYJNOŚĆ MĘSKIEJ TWARZY JEST NAJWIĘKSZA PRZY UMIARKOWANYM A NIE MAKSYMALNYM NATĘŻENIU CECH MĘSKICH

CHOĆ IDEAŁ KOBIECEGO CIAŁA CHUDNIE, UTRZYMUJE STOSUNEK 0.7 MIĘDZY TALIĄ A BIODRAMI

- piękne postrzegane jako dobre dzięki efektowi aureoli – piękne jest przyjemne, co projektowane jest tez na cechy

- najbardziej przekonujące wyjaśnienie – powierzchowność służy oznakowaniu afektywnemu innych – o tych, którzy zrobią dobre wrażenie najchętniej dowiadujemy się dobrych rzeczy i odwrotnie

- teorie atrakcyjności:

- teoria kar i nagród: afektywno-wzmocnieniowy model atrakcyjności Donna Byrne’a – atrakcyjność, nagroda, kara, ważność nagrody/kary + empiryczne stałe

- teoria zgodności – dążenie do zgodności, czyli harmonii między wyznawanymi przez nas poglądami

- teoria dysonansu poznawczego

- teoria równowagi

- bezwiedny egotyzm – lepsza herbata z literami z imienia

- responsywność partnera jako wyznacznik jego atrakcyjności

- wady partnera ważniejsze niż zalety

- dominacja zalet wspólnotowych nad sprawczymi

- wspólnotowe silniej wpływają na lubienie, sprawcze na respekt

- rola podobieństwa maleje wraz ze wzrostem interakcji między partnerami

- awersyjność nasila niepodobieństwo

NIE TYLE LUBIMY PODOBNYCH, ILE ODRZUCAMY ODMIENNYCH

- KOMPLEMENTARNOŚĆ NASILA LUBIENIE – ale wyniki sprzeczne

- mimikra – naśladowanie innych ludzi – ludzie zarażają się nawzajem sposobem mówienia, gestykulacji

-

– ten kto społecznie naśladuje, jest bardziej lubiany

- konwergencja emocjonalna

MIMIKRA SILNIEJSZA U OSÓB Z ZAKTYWIZOWANYM JA WSPÓŁZALEŻNYM, SŁABSZA U TYCH Z ZAKTYWIZOWANYM JA NIEZALEŻNYM NIŻ W WARUNKACH KONTROLNYCH

- zachowanie wiążące i waga poszczególnych rodzajów dla związku

- satysfakcja ze związku tym większa dla obu płci im więcej zachowań wiążących okazuje partner

- jeśli kogoś lubimy, sukces – emocje pozytywne, porażka – negatywne; jeśli nie lubimy – odwrotnie, porażka – Schadenfreude, dobrze mu tak, sukces – zawisć

- teoria równowagi Fritza Heidera – organizacja, geneza i zmiana postaw, w tym interpersonalnych

- uzgadnianie obiektów z jednej jednostki poznawczej P-O-X, PODMIOT-INNA OSOBA-PRZEDMIOT

- relacja jednostkowa – przynależące obopólnie obiekty na mocy sprawstwa, podobieństwa, bliskości, współwystępowania czy pomagania sobie

- relacja afektywna – gdy osoba wchodząca w skład rozważanej jednostki obdarzana jest przez podmiot afektem

Rozdz. 13. MIŁOŚĆ

- strategie doboru partnera – dobór naturalny, dobór seksualny (mechanizm ewolucji), rywalizacja wewnnątrzpłciowa, preferencje między płciowe

- Trivers – teoria nakładów rodzicielskich – samce mniej, smaice bardziej – implikacje dla rozbuchania seksualności; szansa na seks po 2 latach u obu płci równie prawdopodobna, im krótszy czas – tym większa dysproporcja

- przywiązanie – początkowo matka-dziecko lub opiekun-dziecko; rozłączenie z matką wywołuje kolejne reakcje: protest, rozpacz, negacja przywiązania => małpy też, więc: BEHAWIORALNY SYSTEM PRZYWIĄZANIA

- Bowlby: nie do końca uświadamiane modele reakcji mają swój początek w relacji z matką

- style przywiązania – 60 proc bezpieczny, 15 proc nerwowy (protest), 25 proc unikowy (negacja przywiązania)

- wymiary przywiązania Bowlby’ego – lęk przed bliskością vs. unikanie bliskości: bezpieczny, zatroskany, lękowo-unikowy, odsuwająco-unikowy

- silny lęk+słabe unikanie=zatroskane/lękowe – poważny konflikt z partnerem prowadzi do nadaktywacji systemu przywiązania

- unikanie bliskości – w sytuacji zagrożenia bliskiej relacji reagują zahamowaniem systemu przywiązania

- mylenie strachu i pobudzenia erotycznego

Składniki miłości Sternberga: INTYMNOŚĆ (oksytocyna), NAMIĘTNOŚĆ (dopamina), ZOBOWIĄZANIE

Intymność – w każdym rodzaju miłości, nawet do psa

Namiętność – niezależna od woli, od razu w szczytowym momencie, potem już tylko spada

Zobowiązanie – wysoce podatne na kontrolę – satysfakcja ze związku, inwestycje, jakość alternatyw, idealizacja partnera i subiektywne obniżenie jakości alternatyw; włączanie partnera i bliskiego związku w obręb ja

- dostosowanie – konstruktywne reagowanie na destruktywne postępki partnera

- poświęcenie – interesy partnera ponad własnymi

- wybaczanie – zastąpienie emocji negatywnych pozytywnymi

PUŁAPKA NIEWYBACZONEJ KRZYWDY – stępienie uczuć/nadwrażliwość

Związek:

Zakochanie – Namiętność

Romantyczne początki – N i Intymność

Zw. Kompletny – N, I, Zobowiązanie

Zw. Przyjacielski – I, Z

Zw. Pusty – Z

Rozpad

Ale to wszystko niekoniecznie tak

Romantyczne początki – przewidywalność, zaufanie, wiara w przywiązanie partnera, zasada domniemania dobrych intencji

Miłość kompletna – empatia, przyjmowanie cudzego punktu widzenia,wiele zdarzeń, kończy się po ok. 2 latach w związku z zanikiem namiętności

Na partnerów udanego związku czyhają pułapki:

- dobroczynności – czynienie partnerowi dobra – zdolność do sprawiania przyjemności partnerowi maleje, rośnie do zadawania bólu

- bezkonfliktowości – stałe unikanie konfliktów w imię utrzymania wspólnoty, jedności itp. – zanik wspólnoty

- obowiązku – postrzeganie swoich działań jako wynikających z obowiązku, nie uczuć – zanik uczuć

- sprawiedliwości – oko za oko

JAK LUDZIE REAGUJĄ NA NIEZADOWOLENIE – WYJŚCIE, DIALOG, LOJALNOŚĆ, ZANIEDBANIE na dwóch wymiarach aktywność-bierność, konstruktywność – destruktywność

- „jestem gorszy od partnera” – „jutro zrobię mu kanapki” – mechanizm zabezpieczenia zaangażowania

ZILLMANN, TEORIA TRANSFERU POBUDZENIA EMOCJONALNEGO – pobudzenie emocjonalne zalega w organizmie ok 10 min, a interpretacje myśli są dużo szybsze

Rozdz. 14. PROSPOŁECZNOŚĆ

- zachowania pomocne – działanie ukierunkowane na spowodowanie jakiejś korzyści innego człowieka

- prospołeczność – pojęcie bardziej ogólne, działania dla korzyści pozaosobistych

- teorie:

- decyzyjny model interwencji kryzysowej – do udzielenia pomocy spełnione musi być 5 warunków, do nieudzielenia wystarcza niespełnienie choć jednego

1. zauważenie wydarzenia

2. zinterpretowanie sytuacji

3. niewiedza wielu – zabójstwo Kitty Genovese - zjawisko obojętnego przechodnia - rozproszenie odpowiedzialności

4. postrzeganie własnych kompetencji co do udzielenia pomocy

5. decyzja o podjęciu działania

- teorie pobudzenia

- model pobudzenia-bilansu Piliavin – udzielamy pomocy, by zredukować swoje nieprzyjemne pobudzenie wywołane jej widokiem

1. widzę cudze kłopoty – doświadczam pobudzenia emocjonalnego, które rośnie wraz z ich czasem trwania, natężeniem i jednoznacznością, a maleje wraz ze wzrostem dystansu od cierpiącego

2. im większe pobudzenie, tym bardziej chcę je zredukować

3. wybiorę taki sposób redukcji pobudzenia, który zredukuje je najszybciej i najefektywniej

KOSZT UDZIELENIA POMOCY VS. KOSZT ZANIECHANIA POMOCY

MAŁY-MAŁY – RÓŻNE REAKCJE, GŁÓWNIE UWARUNKOWANE NORMAMI POSTRZEGANYMI JAKO KLUCZOWE W DANEJ SYTUACJI

MAŁE – DUŻE – BEZPOŚREDNIA INTERWENCJA

DUŻE – MAŁE – OPUSZCZENIE SYTUACJI, ZIGNOROWANIE, ZAPRZECZENIE

DUŻE –DUŻE – INTERWENCJA POŚREDNIA LUB REDEFINICJA SYTUACJI

- empatia – dwoista natura – obok intencjonalnego stawiania się w roli innego człowieka – nieintencjonalny proces zarażania się cudzym stanem emocjonalnym

- obserwacja cudzego wstrętu/bólu aktywuje w mózgu te same obszary co samodzielne ich przeżywanie – anterior insula, anterior cingulate cortex; reakcje te są jednak warunkowane poznawczo

- teorie norm – pomaganie innym jako skutek norm społecznych

- norma odpowiedzialności społecznej

- norma wzajemności

Ale: norma osobista Schwartza – poczucie osobistej obligacji moralnej do postąpienia w określony sposób w konkretnej sytuacji

- teoria dostosowania łącznego Williama Hamiltona – dobór krewniaczy

- teoria altruizmu zwrotnego Roberta Triversa – WDZIĘCZNOŚĆ wyewoluowała u ludzi najprawdopodobniej w celu inicjowania altruizmu wzajemnego nieznających się osób, co sugerują 2 fakty:

- ludzie czują się bardziej wdzięczni za tę samą pomoc wobec ludzi nieznajomych niż bliskich

- ludzie troszczą się o swoją reputacje wśród ludzi

MOTYWACJA ENDOCENTRYCZNA A EGZOCENTRYCZNA – obie skuteczne, ale w różnych sytuacjach

WSTYD NIE NASILA POMAGANIA

- związki mogą być oparte na wspólnocie lub wymianie

TRZY MOTYWACYJNE ŚCIEŻKI POMAGANIA BATSONA

1. Bilans zysków i strat

2. Redukcja własnego stresu

3. Przyjęcie perspektywy innego człowieka

BATSON BRONIŁ ALTRUIZMU

CIALDINI SUGERUJE, ŻE ISTNIEJE TYLKO ŚCIEŻKA 2

PODSTAWOWE TYPY RELACJI SPOŁECZNYCH

- wspólnotowa

- hierarchiczna

- równościowa

- wymiany rynkowej

Rozdz. 15 AGRESJA

-agresja wroga, gniewna vs. instrumentalna, proaktywna, zaplanowana

- agresja jako instynkt – LORENZ, ale chyba niezaspokojony – agresja prowadzi tylko do eskalacji agresji

- syndrom młodego mężczyzny – szczególnie silny, gdy bezrobotny, słaby, gdy stała partnerka

- teoria frustracji – agresji

- frustracja – blokowanie skierowanej na cel aktywności organizmu lub wywołany nią stan wewnętrzny

- przemieszczenie agresji – zmiana obiektu

- zmiana postaci agresji – na słabiej sankcjonowaną

ALE

Następstwem frustracji nie tylko agresja – również nasilenie zachowań ukierunkowanych na usunięcie przeszkody, regresja, fiksacja, apatia i wycofanie się, redukcja napięcia przez używki

Frustracja nasila agresję, ale szczególnie lub wyłącznie wtedy, gdy jest ona arbitralna, tj. nieuzasadniona

Berkowitz: sygnały wywoławcze agresji, efekt broni

Agresja jako skutek uczenia się – warunkowanie sprawcze

- modelowanie, ale modele nierealistyczne mniej skuteczne niż modele na żywo

OGÓLNY MODEL AGRESJI ANDERSONA I BUSHMANA – osobiste i sytuacyjne wyznaczniki agresji kształtujące wewnętrzny stan podmiotu; istotą tego stanu wzajemne oddziaływanie procesów poznawczych, afektywnych i pobudzenia

- kluczowe jest tu pojawianie się wrogich myśli

- gniew, stres

- pobudzenie fizjologiczne

WROGI WZORZEC ATRYBUCJI – zrobił coś, to na pewno przeciwko mnie

- najważniejszy sytuacyjny wyznacznik agresji – prowokacja, która w dużym stopniu decyduje o tym, czy agresja ma charakter gniewny i reaktywny, czy instrumentalny i proaktywny

- silny związek 2 cech osobowości – agresywność – kwestionariuszowo mierzona skłonność do reagowania agresją oraz uczuciem wrogości i wrogimi myślami; drażliwość – skłonność do wpadania w gniew i reagowania obrazą nawet na sytuacje, w których większość ludzi nie widziałaby ku temu powodu

- gniewność, podatność emocjonalna, tendencja do ruminacji, osobowość typu A – stała tendencja do udowadniania własnej wartości za pośrednictwem kolejnych osiągnięć połączona z drażliwością i niecierpliwością oraz łatwością wpadania w gniew z powodu poczucia swojej nieadekwatności i wątpienia w swoje zdolności sprawcze

- agresja nasilana impulsywnością i narcyzmem

- GRISCEVICIUS: AGGRESS TO IMPRESS – AGRESYWNESAMCE LEPSZE

- sposób reagowania na prowokację silnie uwarunkowany kulturowo – KULTURA HONORU

- HIPOTEZA UCIECZKI OD NEGATYWNYCH EMOCJI – WZROST TEMPERATURY POCIĄGA ZA SOBĄ NEGATYWNE EMOCJE, KTÓRYCH JEDNOSTKA POZBYWA SIĘ ALBO ZA POŚREDNICTWEM AGRESJI (PODWYŻSZENIE, ALE NIESZCZEGÓLNIE DOLEGAJĄCE), ALBO PRZEZ WYCOFANIE SIĘ Z NIEPRZYJEMNEJ SYTUACJI (DUŻA DOLEGLIWOŚĆ, OBAWA PRZED WZROSTEM AWERSYJNOŚCI)

- hipoteza przesunięcia pobudzenia i fałszywej interpretacji jego przyczyn – istotna nie tyle negatywność emocji, co poziom niespecyficznego pobudzenia spowodowanego wzrostem temperatury; pobudzenie wywołane różnymi czynnikami sumuje się w organizmie człowieka i w chwili apogeum przypisywane jest najbardziej uwypuklonemu czynnikowi

- dehumanizacja ofiar przemocy

- Steele i Josephs – krótkowzroczność alkoholowa jako zawężenie uwagi po spożyciu

- wypijający placebo równie agresywni niezależnie od natężenia dystraktorów; wypijający alkohol mniej agresywni przy dużym natężeniu niż przy małym, choć przy dużym też agresywni – nie do końca wiadomo dlaczego

- TRZY GŁÓWNE POSTACI KATHARSIS – WŁAŚCIWA (ROZŁADOWANIE PRZEZ AKT AGRESJI); POMOCNICZA (ROZŁADOWANIE PRZEZ INNY AKT OBNIŻAJĄCY POBUDZENIE); ZASTĘPCZA- OBSERWOWANIE KGOOŚ INNEGO JAK ROZŁADOWUJE POBUDZENIE

- BRAK KATARKTYCZNEGO EFEKTU AGRESJI PRZENIESIONEJ – ZACHOWANIE AGRESYWNE NASILA SKŁONNOŚĆ DO PRZEJAWIANIA AGRESJI W STOSUNKU DO OFIARY

CHOĆ AGRESJA POWODUJESPADEK FIZJOLOGICZNEGO NAPIĘCIA ZGODNIE Z HIPOTEZĄ KATHARSIS WŁAŚCIWEJ, POZIOM NASTĘPUJĄCEJ POTEM AGRESJI ROŚNIE DO POZIOMU SPRZED PROWOKACJI, A ĆWICZENIA FIZYCZNE PRZYCZYNIAJĄ SIĘ RACZEJ DO WZROSTU AGRESJI NIŻ JEJ SPADKU – EFEKTY KATHARSIS POMOCNICZEJ PODOBNE WIĘC DO WŁAŚCIWEJ

- akt agresji jako nagroda

- tendencja do uzasadniania agresji negatywnymi cechami ofiary

- desensytyzacja – osłabienie reakcji fizjologicznej, jaką na ogół reagujemy na przemoc

- istnieje korelacja między fizycznym karaniem dzieci a ich nieco częstszym sprawstwem przestępstw z zastosowaniem przemocy

- funkcja odstraszająca vs. korekcyjna kary

WAŻNA JEST NIE SUROWOŚĆ KARY ALE JEJ NIUCHRONNOŚĆ

- SPIRALA WZAJEMNEGO PRZYMUSU (MIĘDZY RODZICAMI A DZIEĆMI)

- TEORIASPOŁECZNEGO UCZENIA SIĘ BANDURY – UCZENIE SIĘ PRZEZ KONSEKWENCJE – JAK WARUNKOWANIE SPRAWCZE, TYLKO AKTYWNE, ŚWIADOME KONSTRUOWANIE; MODELOWANIE, WŁASNA OCZEKIWANA SKUTECZNOŚĆ

Rozdz. 16. KONFLIKT SPOŁECZNY

- egoizm vs. synergia interesów

- zachowania w sytuacji konfliktu:

- rywalizacja – maksymalizowanie interesów własnych wbrew cudzym, czemu towarzyszy przekonanie o całkowitej ich sprzeczności prowadzące do antagonistycznych negocjacji o charakterze przetargu

- współpraca

- dostosowanie – maksymalizowanie interesu drugiej strony przy rezygnacji ze swojego

-unikanie – zaniechanie dążeń własnych i cudzych

- kompromis- podobny do współpracy, ale wymaga obustronnej częściowej rezygnacji z własnych interesów; kompromis zwykle tymczasowy i niedokończony

gra o sumie zerowej – np. podział ciastka; gra ultimatum – dawca i biorca; dawca dzieli, biorca może przyjąć lub odrzucić

gry o sumie niezerowej – dylemat więźnia; wet za wet – najpierw współpraca, potem odzwierciedlanie; dylematy społeczne (dylemat ograniczonych zasobów, dylemat dóbr publicznych

MOZLIWOSC KOMUNIKACJI SPRZYJA WSPÓŁPRACY, MAŁA GRUPA TEZ; I SANKCJE ZA JEJ BRAK TEŻ

ORIENTACJA INDYWIDUALISTYCZNA+RYWALIZACYJ NA=ORIENTACJA NA SIEBIE

Orientacje:

Indywidualistyczna – koncentracja na własnym interesie przy pomijaniu interesów cudzych

Rywalizacyjna – koncentracja na zwiększaniu na własną korzyść różnicy miedzy wynikiem swoim a cudzym

Współpraca – nastawienie na podwyższenie łącznego wyniku obu stron

Altruizm – działanie na rzecz interesu cudzego, nawet kosztem własnego

ORIENTACJA NA WSPÓŁPRACĘ+ALTRUIZM – ORIENTACJA PROSPOŁECZNA

RÓŻNICE POMIĘDZY OSOBAMI ZORIENTOWANYMI NA SIEBIE I PROSPOŁECZNYMI SĄ WIĘKSZE W DYLEMATACH DÓBR PUBLICZNYCH NIŻ OGRANICZONYCH ZASOBÓW

W dylemacie dóbr publicznych idzie bowiem o stratę, ograniczonych zasobów zaś – o zyski lub powstrzymanie się od nich

Różnice między osobami zorientowanymi na siebie i prospołecznymi są umiarkowane, bo silnie zależą od sytuacji

Jak mierzyć orientacje społeczne? – gry rozłożone – różne macierze wypłat dla dwóch stron gry przy określonych ich postawach ALBO metoda warszawska Grzelaka – buźki JA i ON/ONA zestawiane w zależności od preferowanego stopnia zadowolenia w danej sytuacji – orientacja określana na podstawie zbliżenia do zestawienia idealnego

Eskalacja konfliktu – samoistne narastanie w miarę upływu czasu

1. Teoria naiwnego realizmu

   1. Ja widzę sprawy takimi jakimi są, moje przekonania i sądy są naturalne i wynikają z obiektywnego, bezstronnego oglądu faktów

   2. Inne racjonalne osoby będą podzielać moją opinię w przypadku dostępu do tych samych danych

   3. Jeśli inni widzą sprawy inaczej to dlatego, że:

      1. Nie mają dostępu do wszystkich faktów, które są mi znane

      2. Są leniwi, irracjonalni, niechętni lub niezdolni do rzetelnej analizy faktów

      3. Są tendencyjni, zaślepieni własnym interesem czy ideologią

Subiektywna polaryzacja rozbieżności występuje ze szczególną siłą w odniesieniu do własnych wartości widzianych jako centralne dla danego sporu

Podstawową siłą napędową większości konfliktów oraz skłonności do rywalizacji są CHCIWOŚĆ I STRACH

CHCIWOŚĆ – egoistyczne oceny sprawiedliwości

Motyw nasilający konflikt – dążenie do obrony własnej samooceny

Nieciągłość grupowa – szczególny rodzaj zachowania tłumu zawsze domaga się wyjaśnienia z powodu widocznej nieciągłości z indywidualnymi własnościami składających się na tłum jednostek

Dwa rodzaje wyjaśniania nieciągłości:

- odwołujące się do różnic w chciwości i strachu – kontakty grupowe nasilają te konflikty

- nawiązujące do specyfiki grupowego podejmowania decyzji

Bariery utrudniające rozwiązanie konfliktu

- komunikacyjne

- raport – subiektywne poczucie dobrego kontaktu polegające na wzajemnym obdarzaniu się uwagą

- kulturowe

- rywalizacja – plusy i minusy

RYWALIZACJA WYDOBYWA Z PRODUKTÓW TO CO NAJLEPSZE, Z LUDZI ZAŚ TO CO NAJGORSZE

- walka, arbitraż, negocjacje

- przetarg pozycyjny – negocjacje rywalizacyjne oparte na założeniu, że sytuacja ma charakter gry o sumie zerowej, np. transakcja zakupu mieszkania

Punkt wyjścia  punkt dojścia  punkt oporu

BATNA – BEST ALTERNATIVE TO NEGOTIATED AGREEMENT – przygotowanie alternatywy optymalnej dla obu stron konfliktu

Jak uzyskać najlepsze rozwiązanie?

- zajęcie skrajnej pozycji wyjściowej

- stopniowe dawkowanie ustępstw

Nadmierna asertywność obniża skuteczność i prowadzi do wycofania się z negocjacji; wynikające z asertywności zyski ograniczają się do interesów i muszą ostatecznie zaszkodzić relacji z drugą stroną

- negocjacje integracyjne – działanie na rzecz drugiej strony i odnalezienia rozwiązania korzystnego dla obu stron

1. DEFINICJA PROBLEMU, podzielany obraz problemu

2. STANOWISKA A INTERESY – ODRÓŻNIENIE; nie tylko wymiana interesów, ale i ustępstw

Ew. OPCJA POMOSTOWA – inna od tych postulowanych przez obie strony, a spełniająca znaczące interesy obu stron

NIESPECYFICZNA KOMPENSACJA – zaproponowanie jakiegoś wynagrodzenia spoza pola konfliktu, które zostanie wprowadzone, gdy zostanie on tak, a nie inaczej rozwiązany

ROZBUDOWANIE PULI ZASOBÓW – np. dłuższy urlop na obie opcje

REAKTYWNA DEWALUACJA – automatyczne obniżenie wartości ustępstwa drugiej strony wskutek samego jego zgłoszenia; przy silnym konflikcie, a zwłaszcza nieufności i podejrzewaniu drugiej strony, że dba wyłącznie o własne interesy, jej ustępstwo staje się bezwartościowe, bo jest odczytywane jako wyraz egoizmu, a nie współpracy

MEDIATOR-OSOBA TRZECIA, KTÓRĄ OBIE STRONY DARZA ZAUFANIEM

Carnevale: zachowanie mediatora zależy od dwóch czynników – spostrzeganych przez niego szans na osiągnięcie porozumienia oraz jego zainteresowania realizacją aspiracji skonfliktowanych stron; gdy szanse porozumienia i aspiracje obu stron duże, propozycja wygrany-wygrany; gdy zainteresowanie aspiracjami duże, a szanse porozumienia małe – strony zachęcane do ustępstw; gdy zainteresowanie aspiracjami małe i szanse porozumienia małe – obniżanie aspiracji; gdy szanse porozumienia duże, a zainteresowanie małe – pasywna pozycja mediatora

FACYLITATOR – bezstronna osoba, która czuwa nad przebiegiem negocjacji dzięki swojej wiedzy o procesach grupowych, ale sama nie proponuje ani nie forsuje

Demokracja deliberatywna – decyzje podejmowane dzięki konsultacjom społecznym

3. TWORZENIE ALTERNATYWNYCH ROZWIĄZAŃ

4. OCENA I WYBÓR ROZWIĄZAŃ

Rozdz. 17. WŁADZA

Władza – asymetryczna kontrola nad cenionymi zasobami w relacjach społecznych; kontrola zasobów, cena zasobów, asymetria, relacje społeczne, wpływ społeczny, przymus – ale to tak naprawdę nie ma sensu

PODSTAWY WŁADZY WG HINKINA I SCHRIESHEIMA

1. PRZYMUS – zdolność do wywoływania niepożądanych przez podwładnych stanów rzeczy lub pozbawiania ich stanów pożądanych, mierzona przekonaniami podwładnych co do tej zdolności

2. NAGRADZANIE – zdolność do wywoływania stanów pożądanych przez podwładnych lub uwolnienia ich od stanów niepożądanych , mierzona przekonaniami podwładnych

3. PRAWOMOCNOŚĆ – zdolność do wywoływania u podwładnych poczucia obligacji i odpowiedzialności, opiera się na normach przez nich wyznawanych i mierzona jest przekonaniami podwładnych

4. FACHOWOŚĆ

5. AKCEPTOWANIE – zdolność do wywoływania u poddanych poczucia, że są akceptowani i doceniani przez przełożonego

RELACJE POMIĘDZY PODSTAWAMI WŁADZY

- w organizacjach – prawomocność

OCENA POTENCJAŁU JEDNOSTEK  PRZYZNAWANIE WŁADZY  DZIAŁANIA LIDERA  WYNIKI LIDERA, WYNIKI GRUPY

- ambiwalencja ludzi w stosunku do władzy – narażenie na eksploatację przez jej dysponentów

- teoria wielkiego człowieka – urodzeni przywódcy, najwyższe stanowiska osiągają ludzie do tego predysponowani

- jak manipuluje się władzą:

1. losowanie

2. przypominanie/opisywanie sytuacji, w której było się u władzy

3. podprogowa aktywizacja schematu władzy

JAK WŁADZA PRZEKSZTAŁCA LUDZI

JAK NABYWA SIĘ WŁADZĘ

- na poziomie jednostki – ekstrawersja

- na poziomie diady (u władzy zwykle ten, któremu mniej zależy na utrzymaniu związku)

- na poziomie grupy – autorytet eksperta

- na poziomie międzygrupowym – członkowie grup uprzywilejowanych

ISTOTA WŁADZY

Zajmowanie pozycji nadrzędnej – dążenie do – u tych u władzy – KOT WŚRÓD MYSZY

Zajmowanie pozycji podrzędnej – hamowanie – u poddanych –MYSZ WŚRÓD KOTÓW

GNIEW AKCEPTOWANY U LUDZI U WLADZY

STEREOTYPIZACJA – CELEM UTRZYMANIE ISTNIEJĄCEJ HIERARCHII WŁADZY

Stereotypizacja bez namysłu vs. z rozmysłem

POZYTYWNY NASTRÓJMYŚLENIE ABSTRAKCYJNE

Osoby u władzy bardziej skupiają się na istocie rzeczy, poddani równie silnie na ważnych i nieważnych

SZEFOWIE NADWRAŻLIWI NA NAGRODY I NIEWRAŻLIWI NA KARY, NASILA SIĘ U NICH OPTYMIZM I ZŁUDZENIE KONTROLI, I SKŁONNOŚĆ DO DZIAŁANIA

WŁADZA NIE ZMIENIA LUDZI, ALE WYDOBYWA Z NICH TO, CO JUŻ W NICH TKWIŁO

ALE: NIEMAL U WSZYSTKICH SPRZECZNE TENDENCJE

KONSEKWENCJĄ WŁADZY: ROZHAMOWANIE NORM SPOŁECZNYCH; MNIEJSZA SKŁONNOŚĆ DO EMPATII

UPRZEDMIOTOWIENIE

STABILNA WŁADZA = OGRANICZENIE CZASOWE + PRAWOMOCNOŚĆ

MODERATORY EFEKTÓW WŁADZY:

- PRAWOMOCNOŚĆ

- PRZEJRZYSTOŚĆ

- OSOBOWOŚĆ WŁADCY

KOMPLEMENTARNOŚĆ POZYCJI WŁĄDZY – AUTOMATYCZNE PRZYJMOWANIE POSTAWY ULEGŁEJ W WYPADKU DOMINACJI

SYMETRYCZNY UDZIAŁ W ŻYCIU GRUPOWYM OSÓB O WYSOKIEJ I NISKIEJ POZYCJI W HIERARCHII WŁADZY

WŁADZA SPOŁECZNA (JA ZYSKUJE, ON TRACI) A OSOBISTA (WPŁYW NA INNYCH)

STYLE KIEROWANIA:

ZADANIOWY

SPOŁECZNY

Bernard Bass: przywództwo transakcyjne – lider daje podwładnym pochwały, nagrody etc., a oni jemu zasoby, których potrzebuje

Przywództwo transakcyjne składa się z:

1. Zasadnego nagradzania

2. Aktywne zarządzanie przez wyjątki – natychmiastowa reakcja na uchybienia

3. Pasywne zarządzanie przez wyjątki – reakcja, gdy te się nawarstwią

Przywództwo transformacyjne

1. Wpływ ideowy+charyzma

2. Inspiracja motywacyjna

3. Stymulacja intelektualna

4. Zindywidualizowana koncentracja na pracowniku

FRED FIEDLER – DEMOKRATYCZNY I AUTOKRATYCZNY STYL PRZYWÓDZTWA – PARALELA ZE STYLEM ZADANIOWYM I SPOŁECZNYM:

ZALEŻNOŚCIOWY MODEL PRZYWÓDZTWA – SKUTECZNOŚĆ OBU MODELI ZALEŻY OD SYTUACJI LIDERA I PODDANYCH, ZATEM: STYL ZORIENTOWANY NA ZADANIE VS. STYL ZORIENTOWANY NA RELACJE SPOŁECZNE

JACK BREHM: TEORIA REAKTANCJI, CZYLI OPORU PSYCHICZNEGO

47