Nurty artystyczne epoki

 

Impresjonizm

•  Kierunek w sztuce, który wziął swą nazwę od słynnego płótna Moneta Impression Soleil levant (tzn. Impresja – wschód słońca). Impresjoniści, zwani również malarzami światła, zwracali szczególną uwagę na utrwalenie w obrazie ulotnego wrażenia, jaki wywarła na nich przelotna chwila. Stąd podporządkowanie przedstawionego świata nastrojowości i liryczności. Impresjoniści malują świat taki, jaki widzą w danej chwili, tworzą zamazane kontury, wprowadzają odważne barwy. W impresjonistycznym malarstwie jasne, pastelowe kolory dominują nad ciemnymi, plama nad kreską, a punkt nad linią. 

• Podobny styl wkradł się również do literatury za sprawą Paula Verlaine’a. Chodziło w nim przede wszystkim o zarejestrowanie w utworze impresji, czyli ulotnego wrażenia zmysłowego. Te ulotne wrażenia, stanowią bowiem podstawę poezji, one nadają jej smak. W impresjonizmie niezwykle ważne staje się uchwycenie nastroju wiersza, którego budowaniu służyła cała gama środków:
  
  
  

  • synestezja – jednoczesne oddziaływanie na wszystkie zmysły odbiorcy, przemieszanie zmysłowych wrażeń. Starano się, by poezję nie tylko można było słyszeć, ale również czuć i widzieć.: np. kolor pachnie, a zapach lśni; przykład w znanym tytule: Melodia mgieł nocnych,

  • muzyczność utworu – ulubione środki wyrazu to onomatopeje, upodobnienia, epitety barw i kształtów; osiągana za pomocą wyrazów dźwiękonaśladowczych, czyli onomatopej, 

  • plastyczność – charakterystyczne są kolory rozmyte, pastelowe, unikanie kontrastów i szybkiego ruchu. 
    
    
    

Naturalizm 

• Prąd literacki zapoczątkowany przez Emila Zolę w latach sześćdziesiątych XIX w. we Francji a następnie Guy de Maupassanta. Jest to głównie kierunek prozatorski i dramatyczny, w poezji ma wpływy raczej niewielkie (cechy naturalizmu znajdziemy w wierszu Baudelaire’a Padlina). 

• Utwory naturalistyczne cechuje przedmiotowe podejście do człowieka, który jest w nich traktowany jako biologiczny obiekt badawczy, upodobanie do drastyczności, brak pruderii w opisie życia seksualnego. 

• Zdaniem naturalistów zachowania człowieka warunkowane są przez czyste prawa biologiczne. Wpływy naturalizmu bez trudu dostrzeżemy w Chłopach Reymonta, nowelach Żeromskiego i Moralności pani Dulskiej Gabrieli Zapolskiej. 
  
  
  

Symbolizm 

• Nazwa prądu pochodzi od pojęcia symbolu – tajemniczego, wieloznacznego obrazu poetyckiego podlegającego różnym interpretacjom, nigdy natomiast niedającego się „wyjaśnić” do końca. Artyści tego kierunku chętnie operowali symbolem, czyli motywem, który prócz własnego, ma jeszcze znaczenie przenośne.

  • I tak biały albatros staje się symbolem poety,

  • krzak – samotnego artysty itd. 

• Niektóre symbole (np. albatros) urosły do rangi alegorii (stałego, zawsze tak samo odczytywanego znaku). Przykłady w literaturze polskiej:

  • Krzak dzikiej róży Jana Kasprowicza,

  • Wesele Wyspiańskiego,

  • w malarstwie polskim – obrazy Jacka Malczewskiego.

 

Dekadentyzm 

• Kierunek zapoczątkowany w literaturze francuskiej, uformowany na początku lat osiemdziesiątych XIX w. W tym kierunku chodzi o treść przekazu – czyli o to, czy dany utwór jest wyrazem postawy dekadenckiej. A składają się na nią następujące elementy: Dekadenci chętnie odwołują się do filozofii Schopenhauera, zwłaszcza do koncepcji nirwany i religii Piękna. 
  
  

  • poczucie kryzysu kultury europejskiej,

  • zwątpienie we wszelkie ideologie,

  • niewiara w możliwości poznawcze człowieka,

  • a przede wszystkim przekonanie o nadchodzącym ostatecznym upadku sztuki i kultury zachodniego świata. 

• W Polsce dekadentyzm pojawił się w latach dziewięćdziesiątych XIX w. 

 

Ekspresjonizm 

• Ten prąd rozwinął się u schyłku modernizmu, w Polsce w okolicach roku 1900. Jego nazwa pochodzi od ekspresji, czyli wyrażania, eksplikacji uczuć.

• Ekspresjonizm to upodobanie do swoistej przesady i oscylowania pomiędzy skrajnościami: Utwór ekspresjonistyczny aż kipi od obrazowych metafor, dominują w nim krzyczące barwy, a wszystko razem sprawia wręcz wrażenie przerysowania. 
  
  

  • silnie skontrastowanego obrazowania,

  • wyostrzonych kolorów,

  • gwałtownego, szaleńczego ruchu.

• Pamiętaj o nim, gdyby przyszło interpretować hymny Jana Kasprowicza lub wiersze Tadeusza Micińskiego.