54. Pojęcie modernizmu i postmodernizmu w teorii i praktyce artystycznej w XIX i XX wieku.

MODERNIZM

- termin odnosi się do przemian w sztuce mających bezpośrednie podłoże w modernistycznym ruchu społecznym Zachodu.

- związane były z rozwojem przemysłu, postępującą urbanizacją, a potem widmem I WŚ.

- zmiany te zaznaczyły się szczególnie w malarstwie, designie, architekturze (jako ruch modernistyczny), literaturze i muzyce.

- pomimo tego, że owe tendencje były nieciągłe i niesystematyczne, ich oddziaływanie widoczne jest w Europie od XIX-wieku.

- generalnie terminem modernizm obejmuje się działalność tych, którzy podważali znaczenie "tradycyjnych" form architektury, sztuki, literatury i religii, które w nowej organizacji społeczeństwa, nowych warunkach politycznych i w pełni uprzemysłowionym świecie nie miały już racji bytu.

- Zjawisko modernizmu w sztukach plastycznych częściej nazywane jest awangardą.

- W plastyce ideologia i twórczość modernistów była z jednej strony reminiscencją i podsumowaniem dokonań XIX w. (zwrot do romantyzmu, symbolizm literacki), często nacechowanych krytycyzmem (dekadentyzm); z drugiej - buntem przeciwko naturalizmowi i poszukiwaniom autonomii artyst. pod hasłem "sztuka dla sztuki" (secesja, symbolizm syntetyczny i ekspresyjny)

- abstrakcyjna opozycja do historii - sztuka awangardowa zwraca się przeciwko fałszywej normatywności rozumienia historii, które wywodzi się z naśladowania wzorów

- Terminu modern art, we w miarę skrystalizowanej formie użył jako pierwszy Joris-Karl Huysman w 1883, ale:

- Robert Jauss twierdzi iż: słowa modernus używano u schyłku V stulecia, aby oddzielić świeżej daty oficjalną chrześcijańską teraźniejszość od pogańsko-rzymskiej przeszłości. Modernitas, słowo o zmiennej treści, wyraża zawsze świadomość epoki, która ustosunkowuje się do starożytnej przeszłości, aby samej móc pojmować się jako rezultat przejścia od starego do nowego. Dotyczy to nie tylko renesansu, dla którego dla nas rozpoczyna się nowożytność.

- Ludzie uważali się za „nowoczesnych” także w czasach Karola Wielkiego, w XII w. i w epoce oświecenia - czyli zawsze ilekroć w Europie świadomość nowej epoki tworzyła się na gruncie nowego stosunku do antyku. [J. Habermas Modernizm - niedokończony projekt]

POCZĄTEK - początek ruchu modernistycznego budzi spory badaczy:

- niektórzy uważają, że wiąże się z latami 50. XVIII w. i odchodzeniem od stylu rokoko

- inni wiążą go z Francuską Rewolucją, która zapoczątkowała proces, wedle którego artysta może malować to, na co ma ochotę, nie to, co narzuca mu zleceniodawca

- 1839 - wynalezienie fotografii i osoba Paula Delaroche'a - artyści zmierzają w kierunku abstrakcji.

- 1855 - Gustave Courbet podczas Paris Exposition nadaje podwaliny pod nowy patronat artystyczny budując swój własny pawilon i wystawiając tam prace typu Pracownia Malarza (krytyczny realizm)

- romantyzm - zradykalizowana świadomość nowoczesności; oderwanie się od odniesień historycznych, abstrakcyjna opozycja wobec tradycji i historii

- 1863 - Salon Odrzuconych - wiązał się z przywróceniem wolności sztukom i oznaczał, że każdy artysta, nawet ten nie wywieszany na poważnych Salonach mógł promować swe prace i liczyć na ich sprzedaż. Przełamanie konwencji standardów akademickich.

-1874 - I wystawa impresjonistów urządzona w paryskim atelier Nadara

- Adorno sytuuje początek „nowoczesności” ok. 1850 r.,)

Podstawę stanowiło tworzenie sztuki zmiennej i przemijającej (w przeciwieństwie do postawy akademickiej; zmiana pojęcia czasu).

- Pod koniec XIX w. termin modernism kojarzono z ruchem Art Nouveau, a w Niemczech z Secesją.

- w sztukach plastycznych za modernistyczne uważa się kierunki:

II poł. XIX w.	przed II WŚ	po II WŚ
• impresjonizm	• secesja	• abstrakcyjny
• neoimpresjonizm	• fowizm	ekspresjonizm
• postimpresjonizm	• ekspresjonizm	• informel
• symbolizm	• kubizm	• taszyzm
• nabizm	• futuryzm	• hard-edge painting
	• konstruktywizm	• Arte Povera
	• suprematyzm	• color field painting
	• rajonizm	• rzeźba kinetyczna
	• dadaizm	• minimalizm
	• surrealizm	• abstrakcj a liryczna
	• neoplastycyzm	• op art
		• sztuka konceptualna

MODERNIZM W ARCHITEKTURZE

Główne założenia modernizmu w architekturze:

• o pięknie budynku stanowi głównie jego funkcjonalność;

• jednym z naczelnych haseł modernizmu była maksyma Sullivana „Form follows function”, co tłumaczy się jako „forma wynika z funkcji” (lub też forma następuje po funkcji);

• duże znaczenie miały także nawołujące do minimalizmu sentencje Miesa van der Rohe „Less is more” oraz Adolfa Loosa „ornament to zbrodnia”;

• budynek stanowić miał dzieło abstrakcyjne;

Najbardziej znanymi manifestami modernizmu jest „Pięć punktów nowoczesnej architektury Le Corbusiera” i Karta Ateńska.

Wyznaczniki modernizmu:

Ruch nowoczesny nie wypracował jednolitych form stylowych ani nigdy nie stawiał sobie takiego celu. Istniało dążenie do unikania wszystkiego, co można określić jako cechy formalne. Szerokie spektrum ideowe modernizmu obejmowało kilka zasad wspólnych dla całego ruchu:

1. poczucie moralnego obowiązku architekta wobec społeczności;

2. urbanistyka, architektura i przemysł miały spełniać społeczną misję, ich zadaniem miało być demokratyczne i wspólnotowe wychowanie społeczeństwa;

• wobec konieczności sprawiedliwego podziału przestrzeni życiowej i związanych z nią dóbr, poszukiwano daleko idącej optymalizacji i ekonomizacji (racjonalizacja rzutu i formy, nowe technologie);

• za najważniejsze zadanie moderniści uważali zapewnienie ludności godziwych warunków mieszkaniowych, co spowodowało koncentrację na urbanistyce rozumianej jako planowanie osiedli;

• powstające formy poszczególnych obiektów miały być rezultatem funkcji i konstrukcji.

Wyznaczniki formalne dla większości budynków modernizmu:

lekka bryła,

unikanie symetrii - niektóre są bezpośrednim skutkiem poszukiwania efektywnej formy: elementy skodyfikowane przez Le Corbusiera (ściana kurtynowa, wolny plan dzielony lekkimi ścianami działowymi, płaski dach z tarasem, szerokie okna wpuszczające dużo światła),

kubiczna bryła budynku,

zdyscyplinowane stosowanie wszelkiego detalu,

duże płaskie i jednolite powierzchnie elewacji – białe lub w pastelowych kolorach,

okna zlicowane z elewacją i pozbawione wewnętrznych podziałów,

stosowanie surowych materiałów (beton, stal),

obszerne przeszklenia klatek schodowych, a czasem całych elewacji; inne, jak np. okrągłe okna (bulaje lub okulusy), posiadały wyłącznie charakter podkreślającej nowoczesny charakter stylizacji,

płaski dach: funkcjonalność, wykorzystanie przestrzeni, zespolenie z przyrodą przez urządzenie na nim zielonego tarasu, manifestacja nowoczesności i możliwości technicznych,

wolny plan –modernizm wprowadził do architektury Zachodu wolny plan (lub wolny rzut), czyli rzut kondygnacji nie podzielony na zamknięte pomieszczenia lecz ze swobodnie rozmieszczonymi płaszczyznami, słupami, oświetleniem, elementami wyposażenia – funkcjonalizm, walory artystyczne (wnętrze jako ciąg zmiennych perspektyw), tzw. kontinuum przestrzenne –> ciąg przestrzeni tylko częściowo ograniczonych przez przegrody budowlane.

Wczesny modernizm:

Max Berg

• Hala Stulecia we Wrocławiu (1913)

- żelbetowa, projektowana od wnętrza

Hans Poelzig,

- architekt wielu obiektów przemysłowych, lecz również obiektów użyteczności publicznej.

• wieża wodna w Poznaniu,

Walter Gropius

• fabryka obuwia Fagus 1911,

- często określana jako pierwszy obiekt modernistyczny.

- szklany narożnik jest w niej pozbawiony elementów konstrukcyjnych.

• projekt na wystawę przemysłową w Kolonii wzorcowej fabryki o szklanych elewacjach,

Styl międzynarodowy modernizmu:

Frank Lloyd Wright

- „architektura jest triumfem ludzkiej wyobraźni”

- fascynowała go Japonia, architektura Majów, tworzy „architekturę organiczą” – domy wyrastają jak rośliny i tworzą żywe organizmy

• domy preriowe

• Fallingwater=dom nad wodospadem w Pensylwanii

• Muzeum Guggenheima w NY

• opera w Bagdadzie

Le Corbusier

- rozdarty między obiektywizmem i indywidualizmem, rozsądkiem i poezją wyobraźni. Łączy formy miękkie z geometrycznymi, linią i kątem

• wille w Garches i Poissy-sur-seine

• kaplica w Ronchamp 1950-5

• ”jednostka mieszkalna” w Marsylii

– wysoki blok z pasażem usługowo-handlowym, urządzeniami rekreacyjnymi na dachu, 2poziomowymi mieszkaniami. stał się wzorem.

Późny modernizm, krytyka i schyłek modernizmu

Mies van der Rohe

• dom pani Farnsworth w Plano (Illinois), 1945-1950 akwarium do podziwiania pejzażu, realizacja hasła „mniej znaczy więcej” ->minimal art.

• wieżowce w Chicago i Detroit

• wieżowiec Seagram Building w NY

• Muzeum XX wieku w Berlinie

POSTMODERNIZM

- termin używany do scharakteryzowania przemian w architekturze i sztuce lat 60. XX wieku, stawiających się w opozycji do dominacji modernizmu.

- Od lat 70. terminu tego używa się w stosunku do architektury, dopiero potem rozszerzono jego znaczenie na sztuki wizualne.

- Pierwszy raz użył go hiszpański pisarz Federico de Onis w 1934 roku, a następnie Arnold Toynbee (Study of History 1938).

- Toynbee widział zjawisko postmodernizmu w negatywnym świetle, uważając je za irracjonalną reakcję na racjonalizm modernistyczny.

- Potem używano owego terminu sporadycznie w odniesieniu do literatury i muzyki.

- Dopiero w latach 70. przyjął się powszechnie w stosunku do architektury.

- zrodził się w poł. lat 60, kiedy krytyk Frederic Jameson użył owego terminu w odniesieniu do zjawiska łączenia sztuki współczesnej z kulturą masową.

- artyści zaczęli wykorzystywać symbole codzienności, zacierając tym samym granicę pomiędzy światem sztuki a prawdziwym życiem.

- postmodernizm był odpowiedzią na zmiany- modernizacje życia- jakie zachodziły w społeczeństwie od poł. XIX w. Wraz z pojawieniem się fabryk i taśmowej produkcji masowej w świadomości ludzkiej zaczął funkcjonować nowy mianownik jakim była masa. Narodził się jeden z czynników postmodernizmu- konsumpcjonizm.

IDEA KONSUMPCJONIZMU przekroczyła ramy czasowe i wpłynęła na wiele produktów poprzednich epok. Słoneczniki Van Gogh ‘a zyskały swoją obecną wartość właśnie dzięki konsumpcyjnej masowości. Swobodny dostęp do reprodukcji dla przeciętnego człowieka wywindował tym samym cenę oryginału. Dzieła sztuki trafiły do masowego obrotu stając się klasycznym przykładem gospodarki wolnorynkowej. Jedyną miarą kryteriów estetycznych stały się więc pieniądze a wszelkie potrzeby zaspakajał rynek.

POSMODERNISTYCZNA KULTURA opiera się na parodii, pastiszu i kulturowych krzyżówkach. W 1964 r. francuz Alain Jacquet zaprezentował dzieło zatytułowane Śniadanie na trawie. Była to wariacja impresjonistycznego obrazu E. Maneta wykonana przy użyciu techniki drukarskiej zamiast olejnej. Do Śniadania na trawie nawiązywali również Claude Monet i Picasso, natomiast sam Manet wykorzystał kompozycje Rafaela. Podążanie od Jacqueta, poprzez Maneta, Moneta i Picassa, aż do Rafaela już samo w sobie jest kulturową krzyżówką.

FILOZOFIA POSTMODERNIZMU – według Jacquesa Derridy neguje jakąkolwiek wartość i prowadzi do zaprzeczenia istoty człowieka i samego Boga, jest to tzw. śmierć podmiotu. O ile inne modele filozoficzne posiadały jakiś punkt odniesienia- Boga, człowieka lub jakiś inny byt- o tyle e w postmodernizmie takiego punktu nie ma. Zaprzeczenie jakimkolwiek wartością samo w sobie jest swoim zaprzeczeniem.

Człowiek poznał granice swojej wyobraźni w myśl hasła „wszystko już było”.

W obliczu takiego obrotu sprawy narodził się postmodernizm- ruch bazujący na zastałych schematach i mieszający elementy z różnych kręgów kulturowych. Prąd w którym określenie „z zupełnie innej bajki” nie istnieje. W dzisiejszych czasach postmodernizm ewoluował do postpostmodernizmu i stał się nieodzowną częścio naszego postindustrialnego świata, gdzie ósmy cud świata- Armię Terakotową- możemy zobaczyć w centrum handlowym.

PRZEDSTAWICIELE POSTMODERNIZMU:

Andy Warhol

Roy Lichtenstein

SZTUKA KRYTYCZNA

- określenie "sztuka krytyczna" pojawiło się pod koniec lat 90,

- po raz pierwszy terminu użył Ryszard Kluszczyński w odniesieniu do działań części polskich artystów w latach 90.

- rola sztuki krytycznej lat 90. sprowadzała się do krytycznego opisu rzeczywistości i tworzenia komentarzy na temat współczesnej sytuacji społecznej, politycznej i ekonomicznej.

- jej krytyczną funkcję należy rozumieć jako ujawnianie tego, co nieoczywiste, podskórne, niejasne i marginalne.

- sztuka krytyczna spotykała się z nieustannymi atakami ze strony odbiorców, które jednocześnie potwierdzały siłę krytyki owego zjawiska.

- wpływ na artystów miał przede wszystkim rok 1989 i zaistniałe w Polsce zmiany polityczne i kulturowe związane z transformacją ustrojową. Polska weszła w fazę przyspieszonego kapitalizmu a codzienną rzeczywistością stała się kultura konsumpcyjna. 

- sztuka krytyczna podejmowała rozważania na temat wolności, jednocześnie wskazując na pojawiające się dla niej zagrożenia.

- zadawała pytania: czy możemy być wolni? co powinno ograniczać tę wolność? jak ją współcześnie pojmujemy? czym jest wolność artystyczna?

- sztuka krytyczna ze względu na ujawnianie, burzenie naszych przyzwyczajeń i nawyków, wywoływała liczne kontrowersje i burzliwe dyskusje.

- pojawiły się też akty cenzury oraz niszczenie dzieł sztuki.

- za niebezpieczną uznawana była między innymi sztuka podejmująca dyskusję z polskim katolicyzmem oraz wpływem Kościoła na naszą rzeczywistość, czy też ujawniająca brak tolerancji i wykluczanie innych.

- mimo panującej niechęci sztuka ta zyskiwała sobie coraz większą popularność, osiągając sukcesy, zwłaszcza na arenie międzynarodowej, czego przykładem było przyznanie nagrody Katarzynie Kozyrze za Łaźnię II na Biennale Weneckim w 1999 roku.

- w sztuce krytycznej lat 90. artyści podjęli problemy cielesności i uwikłania jej w kontekst władzy.

- zwrócili również uwagę na praktyki dyscyplinowania człowieka w naszej kulturze- dostosowywania go do nieosiągalnych ideałów, tresowania, ucieleśniania ról płciowych.

- w centrum ich zainteresowania znalazły się ciała - traktowane jako obszary eksperymentu, miejsca oddziaływania wpływów władzy, obiekty poddane ciągłym innowacjom, a także miejsca definiowania własnej podmiotowości. Ciało stało się więc podstawowym obszarem artystycznych dyskusji na temat tożsamości człowieka.

- znaczące w tej kwestii były również teorie francuskiego filozofa Michela Foucaulta, psychoanalizy Jacquesa Lacana oraz teorii feministycznych.

- Foucault pisał o mikrowładzy, o władzy uwewnętrznionej, ujawniającej się na poziomie cielesnym. Teorie te pokazują, że istnieją różne rodzaje władzy, a ograniczenia dyktowane przez nią tkwią także w nas samych i nie jesteśmy w stanie od nich uciec.

Zofia Kulik

- artystka w ornamentalne struktury ukształtowane na wzór mozaik, dywanów, gotyckich okien czy ołtarzy wpisane zostało nagie ciało mężczyzny.

- sztuka ta staje się metaforą poddania człowieka strukturom władzy.

• Gotyk Między-Narodowy, 1990;

• Wszystkie pociski są jednym pociskiem, 1993

• Wszystko się zbiega w czasie i przestrzeni, aby się rozproszyć, aby się zbiec, aby się rozproszyć, no i tak dalej (1992)

- dominuje tu postać ubranej kobiety, stojącej na wprost widza.

- w części środkowej przedstawienie otoczone jest sylwetkami nagiego mężczyzny w różnych pozach.

Katarzyna Kozyra

- problem władzy pojawia się również w sztuce K. Kozyry.

- jej prace ujawniają strategie wykluczenia obecne w naszej kulturze.

- artystka wskazuje na wykluczenie osób chorych, starszych, niepełnosprawnych.

- kieruje naszą uwagę na problem widzialności i niewidzialności określonych typów ciał oraz wpisania ciała w różne konstrukcje władzy.

• Więzy krwi (1995)

- kobiety jako ofiary działań wojennych- pod wpływem wydarzeń w byłej Jugosławii.

- nagie ciała artystki i jej chromej siostry wpisane zostały w przedstawienia krzyża i półksiężyca - symboli Chrześcijaństwa i Islamu.

- krzyż i półksiężyc są emblematami bratobójczej walki na tle konfliktów religijnych i etnicznych.

- Kozyra ukazuje zniewolenie człowieka, który od momentu urodzenia zostaje wpisany w dany system

• Olimpia (1996)

- problem choroby i starości.

- praca jest odwołaniem do obrazu E. Maneta i składa się z trzech fotografii artystki upozowanej tak, jak manetowska prostytutka (ONA NIE BYŁA PROSTYTUTKĄ, FOR GOODNESS SAKE!);

- dlaczego przyjmujemy, że obrazy te stanowią swego rodzaju tabu, że nie wolno pokazywać starości, brzydoty, choroby?

• Łaźnia I (1997)

- film nagrany ukrytą kamerą w damskiej łaźni w Budapeszcie.

• Łaźnia II

- powstała specjalnie na Biennale Weneckie w 1999 roku, Tym razem nagrane w łaźni męskiej w Budapeszcie.

Alicja Żebrowska

- artystka skupia się na problemie kobiecej seksualności, sposobie jej definiowania i ukazywania.

• Grzech Pierworodny (1994) + fotografia Narodziny Barbie

- jest to bunt przeciwko karcącym słowom Boga, wypowiedzianym do pierwszej kobiety, które oznaczały podporządkowanie jej mężczyźnie i nałożone na nią brzemię rodzenia w bólu dzieci.

Artur Żmijewski

- artysta podejmuje problem śmiertelności ciała, ułomności i choroby.

• Oko za oko (1998)

- wideo+ fotografia. Artysta tworzy tu pozytywną wizję symbiozy osób sprawnych i niepełnosprawnych, gdzie różnice pomiędzy nimi stają się płynne, nieczytelne. "Inny" przestaje być tu innym, staje się częścią całości.

• Sztuka kochania (2001)

- ukazane są osoby w sytuacjach okazywania sobie wzajemnie miłości, czułości, ciepła, przywiązania. Widzimy tu staruszków, ludzi chorych na Parkinsona, a także parę z zespołem Downa. Żmijewski pokazuje, jak trudne jest myślenie o cielesnej miłości, jeśli chodzi o ludzi starych, chorych czy upośledzonych. Ich cielesne ograniczenia są także - a może przede wszystkim - problemem dla patrzących.

Konrad Kuzyszyn

• Exist (1989)

- artysta podejmuje problematykę kondycji ludzkiej.

- na pracę składają się fotografie wykonane w Collegium Anatomicum w Łodzi- zakonserwowane martwe ciała stają się obiektem artystycznej analizy.

Grzegorz Klaman

- podejmuje problem władzy i zawłaszczania przez nią ciała, również martwego. Na Wyspie Spichrzów w Gdańsku założył w połowie lat osiemdziesiątych galerię "Wyspa".

• Emblematy (1993),

• Katabasis (1993),

Dorota Nieznalska

- uczennica Klamana.

• bez tytułu (Suka) (1999);

• Modus Operandi (1998)

- artystka podejmuje między innymi problem relacji między ofiarą a sprawcą,

• Potencja (2001);

• Wszechmoc: rodzaj męski (2000-2001)

- mężczyźni ukazujący siłę mięśni- związek między agresją a seksualnością.

• Pasja (2001)

- praca wywołała skandal- oskarżono artystkę o obrazę uczuć- i zakończyła się procesem.

- „Pasja” jako męka, lecz również jako oddanie się czemuś z pasją.

- instalacja składa się z dwóch części filmu wideo przedstawiającego mężczyznę ćwiczącego na siłowni oraz zawieszonego na łańcuchu metalowego krzyża z wkomponowanym zdjęciem prącia w centralnym miejscu.

Sztuka i religia: Jacek Markiewicz, Katarzyna Górna, Robert Rumas

- artyści zwracają uwagę na obszary naszego życia, na które zarówno kościół katolicki, jak i sama religia, wywierają bezpośredni lub pośredni wpływ.

- z tematem związana jest wystawa "Irreligia. Morfologia nie-sacrum w sztuce polskiej" (Bruksela, X 2001 - I 2002), która problematyzowała znaczenie religii w polskim życiu społecznym i artystycznym.

- irreligia wskazuje na przestrzeń graniczną- odnosi się jeszcze do obszaru religii, ale już poza nią wykracza, rozgrywa się w obszarze pomiędzy sacrum a profanum, łączy te dwie sfery.

• Madonny (1991-2001) Katarzyny Górnej

- występowały przeciwko negatywnemu nacechowaniu cielesności. Wyeksponowała cielesność - poprzez strużkę krwi, która spływa po nogach dziewczynki, ale też przez wyeksponowanie młodego, pięknego, zmysłowego ciała.

Zbigniew Libera

• Obrzędy intymne (1984)

- film ukazujący zapis opieki nad chorą, umierającą osobą - babcią artysty.

• Lego. Obóz koncentracyjny (1996)

- wskazał on na kwestię skomercjalizowania Holocaustu, czynienia z niego "źródła rozrywki".

- artysta połączył tutaj sprzeczności wydawałoby się niemożliwe do pogodzenia: rzeczywistość obozu koncentracyjnego z rzeczywistością dziecięcych zabawek.

• Jak tresuje się dziewczynki (1987)

- Techniki tresowania, wyuczania się kobiecego wyglądu, są tu przedstawione jako niezwykle atrakcyjne dla pięcioletniej dziewczynki.

KWESTIA FEMINIZMU

Sztuka feministyczna

Woman Artist in Revolution

- w 1969 w US powstała grupa Woman Artist in Revolution (WAR), założona przez Juliett Gordon i Nancy Spero, skupiała się na piętnowaniu wszelkich przejawów dyskryminacji kobiet przez świat sztuki.

- w 1970 Luccy Lippard wystąpiła z żądaniem równego udziału kobiet w corocznej wystawie w Whitney Museum, jakkolwiek postulat nie został spełniony, to udział kobiet w życiu artystycznym wzrósł.

Równolegle zaczęto eksponować kobiecą wrażliwość, kobiece widzenie świata, przełamywać męskie standardy utrwalone na terenie sztuki.

- w tym duchu utrzymana była wystawa Women Choose Women w Cultual Center w Nowym Jorku (1973).

- wbrew oczekiwaniom wystawa ta raczej utwierdziła stereotypy niż im zaprzeczyła, skupiając się na ekspozycji kobiecego widzenia świata umocniła i tak już trwałe mity na temat kobiecości.

- w 1972 Judy Chicago organizuje kobiecą wystawę (Womanhouse), będącą efektem prowadzonych przez nią warsztatów dla kobiet artystek. Wystawa ta to environment traktujących o kobiecych lękach i marzeniach.

- sama Judy Chicago tworzyła abstrakcyjne obrazy o waginalnych konotacjach, które pod hasłem female is fine miały zrehabilitować biologiczny aspekt kobiecości.

- Miriam Shapiro realizowała cykl prac Femmages, będących kontynuacją doświadczeń abstrakcyjnego ekspresjonizmu, z tym, że na polu typowo kobiecych aktywności (szydełkowanie, robienie na drutach etc.)

- po roku 1979 ostre granice sztuki kobiecej zaczęły się rozmywać, a wystąpienia programowe łagodniały.

- ruch kobiecy otwiera się w latach 80 na inne propozycje. Artystki kobiety wykształcają swój własny język artystyczny i środki róźniące ich od sztuki mężczyzn.

- w rzeźbie np. posługując się innymi materiami jak guma, plastik, gips, a także innymi technikami uznawanymi za kobiece – tkactwo, haft itp. Wiąże się to z pojęciem arachnologii, wizją współczesnej kobiety artystki.

Marina Abramovic

• „Artist must be beautifull”

- artystka czesała swoje włosy, agresywnymi ruchami grzebienia wyrywała je, raniąc się do krwi. Prezentacja ta miała krytykować współczesny kult piękna, chęć spełnienia pewnych oczekiwań społecznych.

Orlan

• Oddałam swoje ciało sztuce.

- cykl dziewięciu operacji plastycznych przeprowadzonych na niej samej.

- artystka swoje prace nazywa carnal art (sztuka cielesna)

-

Vanessa Beecroft

- sięgając do historii sztuki, używa kanonów obrazowania kobiet - prezentuje nagie, bądź prawie nagie kobiety w butach na wysokim obcasie, zawsze obojętne wobec widza,

Alina Szapocznikow

- wykonała w Polsce pierwsze prace poruszające tematykę kobiecą, połowa lat 1950.:

• Pierwsza miłość

- wykonana została z cementu z dodatkiem opiłków metalowych, a przedstawia młodą, dorastającą dziewczynę o rozbudzającej się właśnie seksualności.

• Trudny wiek.

Natalia Lach-Lachowicz

• Sztuka konsumpcyjna

Maria Pinińskiej-Bereś

• Wenus z morskiej piany

- o miękkich, organicznych formach, kiczowatej estetyce, roztaczające atmosferę buduaru.

Ewa Partum

- znana z ostrych wystąpień, np. pojawiała się nago na ulicy.

- celem artystki było wprowadzenie przechodniów w stan zakłopotania przez skonfrontowanie ich z kobiecym ciałem w miejscu, gdzie normalnie ono nie przejawia się w tej postaci.

Barbara Falender

• Poduszki erotyczne..

Katarzyna Górna

• Fuck Me, Fuck You, Peace, 2000, tryptyk fot

- na każdym z trzech fotografii naga kobieta wykonuje gest wyrażony przez tytuł zdjęcia. Jak tłumaczy sama artystka jest to egzemplifikacja trzech okresów z życia kobiety.

Katarzyna Kozyra

• „Łaźnia żeńska”

- odarła bohaterki z narzuconych, codziennych ram, ze szminek i rajstop, pokazując je światu w formie surowej, prawdziwej – nagiej.

- artystka kulturowe znaczenie ciała odnosi się także do pojęcia władzy, do zróżnicowania pojęcia płciowości na dwie sfery, dominującą (męską) i uległą (żeńską).

• Łaźnia męska

- zdecydowanie bardziej kontrowersyjne

– artystka przełamuje tabu, podważa powszechny pogląd na temat władzy przynależnej sferze męskiej.