Pięć faz opłakiwania straty

Przedstawiony okres żałoby oparty jest na wynikach programu badawczego, który odbył się w 1976 roku w Tampa na Florydzie.

Faza I: Szok

Charakterystyczne symptomy towarzyszące tej fazie: niedowierzanie, wewnętrzny zamęt, wzburzenie, bezradność, stan alarmu oraz psychologiczne dystansowanie się.

Każdy z nas różnie reaguje na stres jak i przeżywa stratę bliskiej osoby. Moment szoku powoduje oderwanie się od logicznego myślenia, ciało staje się ciężkie. Mózg przestaje myśleć i często nie wiemy jak reagować w takich sytuacjach. Jest to chaos wewnętrzny, człowiek czuje zagubienie. Świat odwraca się do góry nogami i wszystko co było normalne nagle ulega zmianie. Każdy z nas ma różne reakcje szoku. Przy stracie dziecka obowiązkiem mężczyzny jest zajęciem się pogrzebem i innymi sprawami organizacyjnymi, ponieważ matka zazwyczaj nie ma na to sił, bo to ona urodziła dziecko i odczuwa największy ból po stracie. Występuje tu dystansowanie się psychologiczne. Polega to na tym, że gdy dotyka nas wielkie cierpienie to dystans jest reakcją ochronną. Uchylamy się wtedy w uczestnictwie w sytuacji, ponieważ jest ona zbyt bolesna. To właśnie szok czyni w nas długą żałobę. Etap żałoby może trwać różnie w zależności od sytuacji, lecz po stracie dziecka trwa nawet rok. Po tym pierwszym etapie żałoby wchodzi się w drugi, czyli pełną świadomość poniesionej straty.

Faza II: Uświadomienie sobie straty.

Charakterystyczne symptomy towarzyszące tej fazie: niepokój wywołany separacją, konflikty emocjonalne, przewlekły stres, nadwrażliwość, gniew oraz poczucie winy.

Ta faza charakteryzuje się silną dezorganizacją emocjonalną. Po pełnym uświadomieniu sobie straty dziecka przygniata nas ciężar. Nie jesteśmy w stanie głęboko odetchnąć. Faza ta również charakteryzuje się największą zmiennością przeżywanych uczuć przez rodziców. Po stracie dziecka narusza się więź między małżonkami, ponieważ dziecko było czymś, co ich łączyło. Główny komponent tej fazy to niepokój wywołany separacją jak również lęk i obawa. Świat staje się chwiejny i nie można się na niczym oprzeć oraz żadne miejsce nawet w domu nie jest już bezpieczne. Żal i smutek pochłania niezliczone ilości energii. Rodzice po stracie dziecka są narażeni na niepewność i zrażenie do społeczeństwa. Występują również kłopoty ze snem, spokojnym organizowaniem czasu. To wszystko motywuje rodziców do tego aby wejść w trzecią fazę żałoby, czyli oszczędzanie energii i wycofanie się częściowo z kontaktami z innymi ludźmi. Druga faza nie przechodzi automatycznie w trzecią. Musi minąć pewien czas, zanim sobie uświadomimy, że nasz organizm wymaga odpoczynku.

Faza III: Chronienie siebie/wycofanie się

Tej fazie towarzyszą następujące symptomy: wycofanie się, rozpacz, osłabienie systemu odpornościowego, zmęczenie, praca nad smutkiem i żalem oraz „hibernacja”.

W fazie trzeciej nie wszyscy rozumieją, że odpoczynek jest w tym momencie zjawiskiem pozytywnym, a nie negatywnym. Faza trzecia to naturalna reakcja, jest to czas na ograniczenie kontaktów z innymi. Potrzeba jest wtedy spędzanie więcej ilości czasu w samotności oraz dłuższego snu. Przed tym, gdy niektórzy wchodzą w tą fazę, spodziewają się poprawy samopoczucia oraz słabnięcia bólu i żalu. Energia odczuwana podczas dwóch pierwszych faz znika i pojawia się zmęczenie.

Faza IV: Powracanie do zdrowia

Charakterystyczne symptomy towarzyszące tej fazie: odzyskiwanie kontroli, rezygnowanie z dawnych ról, tworzenie nowej tożsamości, przebaczanie i zapominanie, poszukiwanie znaczenia, zabliźnianie się rany.

Proces powrotu do zdrowia przebiega bardzo powoli i często go nie zauważamy. Zdaje nam się, że od czasu do czasu czujemy nieoczekiwany przypływ energii. Wznawiamy swoje zainteresowania, następuje proces odnowy, który spowodowany jest tym, że nasze ciała odpoczęły a organizm się ostudził z emocji. W fazie trzeciej po wyjściu z „hibernacji” mamy dużo do zrobienia, ponieważ musimy przejąć większą kontrolę nad własnym życiem. Poszukujemy wtedy głębszego sensu w naszym cierpieniu. W tej fazie powinniśmy odnowić swoje kontakty z rodziną i znajomymi. Krótko mówiąc powinniśmy się zająć bardziej żywymi niż zmarłymi. Zaczyna się od nowa zawiązywać związek małżeński i wzrasta zainteresowanie pozostałymi dziećmi.

Faza V: Odnowa

Charakterystyczne symptomy towarzyszące fazie piątej to: rozwijanie nowej świadomości siebie, akceptowanie odpowiedzialności, uczenie się życia bez… (dziecka, dawnych ról itp.), zajęcie się swoimi potrzebami wewnętrznymi, aktywny kontakt ze światem, znajdywanie substytutów.

Przeżywanie głębokiego bólu jest jak zmartwychwstanie po śmierci. Po porzuceniu starcy roli i zachować budzimy się do nowego życia. Zmienia się wszystko diametralnie, stajemy się innymi ludźmi, z nowymi doświadczeniami i nową nauką, które przyniosło nam życie. Tolerancja i wyrozumiałość w kierunku innych wzrastają w rodzicach, którzy stracili dziecko, ponieważ przeżyli swoje w życiu i mają większe doświadczenia. Zdrowa niezależność emocjonalna buduje się na odnowieniu kontaktów z przyjaciółmi co pozwala na większe zrozumienie ich problemów i pozwala się o nich troszczyć.

Gdy umiera dziecko, rodzice przeżywają głęboki szok. Różni się on od szoku i żałoby przeżywanej po zmarłej starszej osobie, ponieważ przed dzieckiem życie stało otworem i nagle w jednym momencie wszystko legło w gruzach. Jednak cierpienie moja po jakimś czasie i uświadamiamy sobie, że życie ciągle nas doświadcza i uczy pokory i tolerancji wobec innych.