Diagnostyka wad postawy u dzieci

Prawidłowa postawa ciała to taka, która występuje dostatecznie często, aby można ją było uznać za charakterystyczną dla danej populacji. Jest ona atrybutem osobników zdrowych o prawidłowym rozwoju fizycznym i psychicznym (Kasperczyk 1992)

Postawa prawidłowa to taka sylwetka, która jest wynikiem wpływu odziedziczalności kształtu ciała i utrzymującej się równowagi dynamicznej w obrębie zbioru cech psychosomatycznych i funkcjonalnych o działaniu postawotwórczym w warunkach fluktuacyjnych wpływów środowiska (Krawański 1992)

Postawa prawidłowa jest to taki rodzaj normalnego sposobu trzymania się, który pozostaje w zgodności z dynamiką rozwojową człowieka w danym okresie jego rozwoju osobniczego (Malinowski 1985)

Postawa prawidłowa jest takim układem poszczególnych odcinków (segmentów) ciała nie tkniętych zmianami patologicznymi, który:

1. Zapewnia optymalną jego stabilność

2. Wymaga minimalnego wysiłku mięśniowego do jego utrzymania

3. Stwarza warunki do optymalnego ułożenia narządów wewnętrznych (Bąk 1965)

Wady postawy to zmiany wyprostnej, swobodnej pozycji ciała, które zdecydowanie różnią się do ukształtowań typowych dla danej płci, wieku, budowy konstytucjonalnej i rasy. Wady postawy są wynikiem zmian patologicznych (Tylman 1972)

Wady postawy to odchylenia od ogólnie przyjętych cech postawy prawidłowej (Malinowska 1983)

Wada postawy to stan przeciążenia lub zużycie części struktur postawotwórczych, będących zazwyczaj następstwem niekorzystnych proporcji rozwoju organizmu w obrębie cech o działaniu postwotwórczym. Może on być wynikiem zaburzeń genetycznych lub określonych urazów (Krawański 1992)

Okresy rozwoju wady:

I okres – zmian czynnościowych

Jedne grupy mięśni ulegają osłabieniu i rozciągnięciu, w innych występuje wzmożone napięcie i ich skrócenie. Czas trwania tego okresu może być różny w zależności od czynników, które powodują powstanie wady, i może wynosić os kilku tygodni do kilku miesięcy

II okres – powstania przykurczy (więzadeł, ścięgien, mięśni)

W tym okresie interwencja ćwiczeniami korekcyjnymi może być jeszcze całkowicie skuteczna. Okres ten może trwać przez kilka tygodni, miesięcy, a nawet lat.

III okres – zmian strukturalnych, czyli utrwalonych przykurczy

Wady postawy w tym okresie określamy jako patologiczne. Ćwiczenia korekcyjne pozwalają zapobiec dalszemu postępowaniu wady, jednakże całkowita jej likwidacja jest już niemożliwa i często wymaa złożonego postępowania rehabilitacyjnego (w tym zabiegu chirurgicznego).

Podział wad postawy:

1. Wady kręgosłupa (plecy okrągłe, wklęsłe, płaskie, okrągło – wklęsłe, skoliozy)

2. Wady klatki piersiowej (klatka piersiowa kurza, lejkowata)

3. Wady kończyn dolnych (kolana szpotawe, koślawe, stopy płaskie, wydrążone, koślawe, szpotawe, końsko – szpotawe)

Diagnostyka wad postawy

Badanie kliniczne

-wywiad (anamneza) – rozmowa z rodzicami lub opiekunami, uzyskanie danych personalnych, informacji na temat warunków życia dziecka, przebytych chorób ogólnych i narządu ruchu oraz historii wady. Należy zwrócić uwagę na warunki materialne, odżywianie, liczbę godzin snu, wyniki w nauce, sposób odrabiania lekcji (krzesło, biurko, oświetlenie), zorganizowane zajęcia pozaszkolne). Ważne jest umiejscowienie w czasie pierwszych symptomów wady i określenie ich przyczyn. Pytamy o dotychczasowe leczenie: na czym polegało, jak przebiegało i ile czasu trwało. Następnie pytamy o występowanie wad w rodzinie.

-badanie ogólne(pion, test symetrii) badanie powinno przebiegać według stałego planu, w którym uwzględnia się wszystkie płaszczyzny i osie ruchów. Przeprowadzane jest kiedy dziecko stoi w pozycji swobodnej przodem, tyłem, bokiem do nas. Warto również przeprowadzić badanie w pozycji skłonu w przód lub kiedy dziecko swobodnie chodzi. Powinno się ustalić wagę i wzrost pacjenta.

-badanie miejscowe polega na : pomiarze i zapisie zakresu ruchów w stawach według metody SFTR, pomiarze ruchomości kręgosłupa, pomiarze długości bezwzględnej i względnej kończyn dolnych, testach wykrywających przykurcze, zablokowanie i asymetrię stawów krzyżowo – biodrowych, testach odruchów posturalnych.

Najpopularniejsze testy:

Test Otta – Schobera

Bada się nim ruchomość odcinka szyjnego kręgosłupa. Należy oznaczyć na skórze punkt odpowiadający C7, oraz kolejny oddalony o 30cm w dół. Pacjent wykonuje następnie głęboki skłon w przód i w tył(ruch musi być harmonijny). W skłonie odległość między zaznaczonymi punktami powinna wzrosnąć o 2-4 cm, natomiast przy maksymalnym przeproście zmniejszyć o 1-2 cm.

W odcinku lędźwiowym analogicznie oznacza się S1 i punkt znajdujący się 10 cm poniżej. Przy skłonie w przód odległość zwiększa się o ok 5cm, natomiast przy skłonie w tył zmniejsza się o 1-2 cm.

Test Adamsa

Służy do wykrycia i zlokalizowania skoliozy. Pacjent łączy dłonie i wykonuje powolny skłon do przodu, tak by palce kierował między stopy. Wyraźnie widać wyrostki kolczyste – ich poziome nachylenie. Wykrywa się też rotację kręgów w postaci garbu żebrowego oraz lędźwiowego wału mięśniowego. Można dokonać ich pomiary skoliometrem lub goniometrem.

Test Degi

Służy do wykrywania przykurczy w stawie barkowym (m piersiowy wielki). Pacjent opiera się plecami o ścianę z ugiętymi w 90˚ stawami biodrowymi i kolanowymi z dociśnięciem lędźwi do ściany, co ułatwia zniesienie lordozy w tym odcinku, i unieść ramiona. Jeśli chory nie jest w stanie wykonać tej czynności, określa się stopień przykurczu poprzez zmierzenie kąta zawartego między ramionami a płaszczyzną ściany.

Test Thomasa

Służy do wykrywania przykurczu zgięciowego w stawie biodrowym. W leżeniu tyłem i maksymalnym zgięciu jednej kończyny w stawie biodrowym i kolanowym – przyciągając ją do klatki piersiowej, druga noga unosi się ponad poziom stołu, na którym prowadzimy badanie. Kąt utworzony przez oś uda i powierzchnię stołu świadczy o wielkości przykurczu.

Test palce – podłoga

Wykrywa przykurcz mięśni kulszowo – goleniowych. W warunkach prawidłowych badany wykonując skłon do przodu powinien dotknąć podłogi czubkami palców. O przykurczu świadczy „ciągnący ból” z tyłu uda oraz niemożność dotknięcia podłogi. Dokonuje się wtedy pomiaru odległości dzielącej czubek środkowego palca od podłogi.

Test Obera – http://fizjoterapeuty.pl/

Służy o wykrywania przykurczu pasma biodrowo – piszczelowego. W leżeniu bokiem na stronie zdrowej, kończyny dolne w połowie zgięte w stawach biodrowych i kolanowych. Badający jedną ręką stabilizuje miednicę, drugą prostuje udo pacjenta, następnie je przywodzi. Jeśli kończyna nie osiągnie odpowiedniego stopnia przywiedzenia lub pojawia się rotacja i ruch zgięcia, świadczy to o przykurczu pasma biodrowo – piszczelowego.

Badanie wad postawy metodą fotograficzną

Ustawiało się zdjęcie badanego na tle kratownicy o określonych wymiarach pól, co pozwalało na ustalenie pomiarów długościowych i symetrii. Próbą uściślenia metody fotograficznej był postawomierz (posturograf) Motta. Kamera umocowana na stałym statywie skierowana była na siatkę o kratach 5x15 cm, umieszczono dodatkowe linie wyznaczające stosunki symetrii badanego. Metoda fotograficzna była ulepszana, jednak już jest nie wykorzystywana.

Badanie elementów postawy ciała przy użyciu aparatury pomiarowej i rysunkowej

Przyrządy kołeczkowe, w których badany mógł po prostu wycisnąć kształt swojego kręgosłupa opierając się o rząd pionowo ustawionych ruchomych kołeczków.

Metoda antropometryczna wg Jachowicza

Postawę ciała badamy antropostereometrem Jachowicza. Pozwala na dokładne okręslenie położenia przestrzennego dowolnego punktu na ciele badanego, stojącego na przyrządzie. Położenie każdego z mierzonych punktów określa się za pomocą trzech współrzędnych prostopadłych do siebie. Jedna podaje wysokość położenia danego punktu, druga szerokość położenia danego punktu, trzecia głębokość położenia danego punktu.

Badanie radiologiczne i pomiar kąta Cobba

Badanie radiologiczne w wadach postawy, a zwłaszcza w skoliozach ma znaczenie pierwszoplanowe. Określa ono : stopień skrzywienia kręgosłupa, rotację, torsję, sklinowacenie kręgów; nieprawidłowości szkieletowe, szczególnie klatki piersiowej i miednicy; dynamikę procesu skrzywienia; rokowanie na podstawie testu Rissera oraz oznaczenie wieku szkieletowego; postawy planowania rodzaju i rozległości zabiegów operacyjnych.

Zdjęcie RTG powinno obejmować cały kręgosłup oraz miednicę wraz ze stawami biodrowymi, wykonane z odległości 150cm. Powinno się wykonać je w projekcji przednio - tylnej oraz bocznej w swobodnej postawie stojącej. Zdjęcie w pozycji przednio tylnej pozwala na ocenę kąta skrzywienia wg Cobba.

By wyznaczyć kąt Cobba trzeba wyprowadzić dwie proste styczne do trzonów kręgów krańcowych. Należy wykreślić dwie proste prostopadłe do linii krańcowych. W punkcie ich przecięcia dokonuje się pomiaru kąta Cobba, którego wartość wzrasta proporcjonalnie do progresji skrzywienia.

Badanie skoliometrem

Skoliometr Bunnella to specjalistyczny przyrząd służący do oceny asymetrii tułowia. Zbudowany z tworzywa sztucznego z wtopioną we wnętrzu rurką, przebiegającą łukowato przez całą jego długość. Jest wypełniona cieczą (jak poziomica). Wyrysowana podziałka służy do odczytu kąta rotacji tułowia. N aśrodku znajduje się specjalne wgłębienie na kręgosłup.

Pacjent ustawia się jak do testu Adamsa. Pomiaru dokonuje się w miejscach największej rotacji kręgów, bez dociskania w poprzek osi długiej kręgosłupa.

Topografia powierzchniowa

Metoda prążków Moire zwana też techniką mory projekcyjnej należy do metody fototopografii przestrzennej. Polega na wykorzystaniu załamania wiązki światła między ekranem z siatką a jego cieniem, który pada na stojącego za ekranem. Do interferencji fal świetlnych dochodzi po ich przejściu przez raster. Uzyskuje się obraz w układzie warstwicowym z tzw. prążkami mory. Wygląd linii topograficznych zależy od kształtu oświetlanej powierzchni, zwykle pleców, oraz odległości pacjenta od ekranu.

Metoda skanowania powierzchni poprzeczną wiązką światła

Zautomatyzowany, stereofotogrametryczny system obrazowania ISIS (Integrated Shape Imaging/ Integration System), zwany Oxfordzkim, umożliwia badanie powierzchni grzbietu na podstawie projekcji określonego wzoru wiązki światła, która przemieszcza się wzdłuż pleców pacjenta. Zniekształcona przez nierówności badanej powierzchni wiązka zostaje odebrana przez kamerę umieszczoną w innej płaszczyźnie, co umożliwia trójwymiarowe obrazowanie obiektu. Parametr oceniający rotację tułowia względem osi pionowej, w płaszczyźnie horyzontalnej (ROTN) prezentuje przekroje w 10 równo oddalonych poziomach , wzdłuż pleców. Na podstawie tych przekrojów wyznacza się tekaże parametr zwany ogólną różnicą objętości, czyli tak zwaną asymetrię objętościową. Zarys powierzchni i lokalizacja anatomicznych punktów pozwala oszacować przemieszczenie trzonów kręgów. Metoda ISIS pozwala również określić wielkość przednio – tylnych krzywizn kręgosłupa.

Posturometr – S

Jest elektronicznym urządzeniem pomiarowym, które pozwala na określenie położenia punktu w przestrzeni trójwymiarowej w kartezjańskim układzie współrzędnych. Podłączony jest do komputera, który pomiary rejestruje, analizuje i przedstawia w formie wydruków i rysunków. Pomiary polegają na ręcznym poprowadzeniu wodzika po mierzonej krzywiźnie lub wskazaniu wodzikiem mierzonego punktu.

Urządzenie to pozwala na:

opis sylwetki w trzech płaszczyznach (czołowa, strzałkowa i poprzeczna),

określenie punktów antropometrycznych, pomiar odległości między punktami, wyznaczanie kątów,

pomiar krzywizn kręgosłupa: przednio-tylnych i bocznych,

pomiar w różnych pozycjach ciała (np. stojącej, leżącej, w skłonie),

pomiary specjalistyczne: pomiar postawy z obciążeniem zewnętrznych, pomiar ruchomości w stawach biodrowych, pomiar kąta pochylenia miednicy, i inne,

pomiary antropometryczne,

kontrola procesu korekcji i diagnozowania wad postawy ciała.

Podoskop

Podoskop jest nieinwazyjnym urządzeniem pomiarowo-diagnostycznym umożliwiającym szybką ocenę budowy stóp pacjenta. System pomiarowy składa się z podoskopu wyposażonego w kamerę podłączoną do komputera oraz programu komputerowego pozwalającego na analizę parametrów stopy. Urządzenie umożliwia analizę wg kąta Clarke’a, współczynnika Wejsfloga oraz centyli Kasperczyka. Prócz tego możliwe jest wyznaczenie następujących parametrów: długość stopy, szerokość stopy, minimalna szerokość stępu, szerokość odległość między punktami podparcia (dla stopy wydrążonej), kąt halluxa, kąt małego palca, kąt stopy i in.

Zalety:

• bardzo szybki i powtarzalny pomiar,

• wydruk karty z przetworzonym komputerowo zdjęciem stóp,

• wykorzystywanie nowoczesnych metod archiwizacji danych,

• możliwość wybrania mierzonych parametrów (badania przesiewowe, badania specjalistyczne)

Wskaźnik kątowy Clarka

Kąt Clarka jest zawarty między styczną przyśrodkowego brzegu odbitki a linią łączącą punkt największego wgłębienie i zetknięcia stycznej przyśrodkowej z brzegiem przodostopia. Kąt ten określa stan wysklepienia podłużnego łuku stopy.