Przyczyny otyłości
Otyłość jest chorobą uwarunkowaną przez czynniki:
Zewnętrzne:
Nieprawidłowe odżywianie
Małą aktywność fizyczną
Zaburzenia psychoemocjonalne
Leki
Wewnętrzne:
Genetyczne
Biologiczne
Istnieje również podział otyłości na pierwotną i wtórną, ze względu na występujące objawy i przyczyny. Otyłość pierwotna to choroba, która sama w sobie stanowi sedno zaburzeń, jej przyczynami są zazwyczaj czynniki zewnętrzne lub złożone zaburzenia genetyczne. Otyłość wtórna jest konsekwencją innej podstawowej choroby. Stan taki występuje najczęściej przy chorobach metabolicznych, w rzadkich zespołach genetycznych lub jako efekt uboczny farmakoterapii określonymi lekami.
Najczęściej kilka wymienionych czynników współuczestniczy w powstaniu otyłości, u każdego na swój indywidualny sposób. Dlatego nie wszyscy reagujemy tak samo na identyczne diety i ćwiczenia.
Nieprawidłowe odżywianie
Najczęstszą
przyczyną otyłości pierwotnej jest prowadzenie nieodpowiedniego
stylu życia, z naciskiem na nieprawidłowe żywienie. Dochodzi do
zaburzenia bilansu energetycznego organizmu i odkładania tkanki
tłuszczowej. Żyjąc szybko nie zwracamy uwagi na to co jemy - na
kaloryczność pokarmów ani na zawartość dodatków chemicznych,
które źle wpływają na nasz metabolizm.
Problemem może być
także duży apetyt, wtedy trudno walczyć z otyłością poprzez
samo zmniejszanie ilości pokarmu .
W gorszej sytuacji znajdują się osoby, które z problemem otyłości borykają się od dzieciństwa. Przekarmianie od pierwszych lat życia prowadzi do zwiększenia ilości komórek tłuszczowych. Próby odchudzania w starszym wieku prowadzą przede wszystkim do zmniejszenia ich masy, a nie ilości. Dlatego w trakcie nawet drastycznego odchudzania mogą osiągać marne efekty.
Mała aktywność fizyczna
Nawet jedząc obiektywnie mało można mieć nadwagę. Dzieje się tak, gdy nasza indywidualna spoczynkowa przemiana materii jest tak niska, że nawet wtedy znajduje nadmiar energii do zmagazynowania. Niezbędny w takich sytuacjach jest wysiłek fizyczny. Jest to jednak wyjątkowa sytuacja. Pamiętajmy, że człowiek nie jest stworzony do siedzącego trybu życia jaki umożliwia nam współczesna cywilizacja i konieczny jest ruch fizyczny. U większości ludzi regularna aktywność fizyczna zapobiega nadwadze i otyłości.
Stresy, zaburzenia psychoemocjonalne
Wciąż bagatelizowane są wpływy psychologiczne w mechanizmie powstawania otyłości. Jedzenie samo w sobie może stać się uzależnieniem, takim jak alkohol, papierosy czy narkotyki, a konsekwencje zdrowotne wcale nie są mniej tragiczne.
Do zaburzeń wagi najczęściej prowadzi depresja i inne zaburzenia afektywne. Pamiętajmy, że jedzenie naturalnie jest sygnałem przyjemnym dla organizmu, odbieranym świadomie lub podświadomie. Podczas spożywania pokarmu wydzielają się tzw. hormony szczęścia – endorfiny, dlatego jedzenie kompensuje nam przykre sytuacje i stresujący dzień oraz poprawia humor.
Dowiedziono, że w mózgu osób otyłych, podobnie jak w mózgu osób uzależnionych, znajduje się mniej receptorów dla dopaminy – międzyneuronalnego przekaźnika. Jest to jeden z mechanizmów powstawania tolerancji na substancje działające na ośrodkowy układ nerwowy. Możliwe jest również, że niektóre osoby mają od urodzenia zmniejszoną liczbę tych receptorów. Mogłoby się to wiązać z indywidualnymi predyspozycjami do wystąpienia uzależnień, m.in. od jedzenia.
Leki
Niektóre farmaceutyki przyjmowane długotrwale mogą doprowadzać do otyłości. Najczęściej są to kortykosteroidy, które podwyższają stężenie glukozy we krwi oraz zatrzymują wodę w organizmie. Obraz otyłości posterydowej jest bardzo charakterystyczny, chorzy są jak gdyby „nalani”, spuchnięci. Wiele leków poprawiających nastrój i samopoczucie może zwiększać wagę, np. niektóre leki przeciwdepresyjne, leki przeciwlękowe, czy leki psychotropowe.
Do innych farmaceutyków prowadzących do otyłości należą środki przeciwpłytkowe, przeciwpadaczkowe, beta-adrenolityki i insulina.
Czynniki genetyczne
Szacuje się, że u około 40% pacjentów z otyłością pierwotną rozwój choroby może być uwarunkowany czynnikami genetycznymi. Mogą być to mutacje punktowe, jednogenowe oraz najczęściej wielogenowe. Zmianie mogą ulec procesy związane z regulacją poziomu podstawowej przemiany energii, dojrzewaniem komórek tłuszczowych oraz aktywność enzymów odpowiedzialnych za gospodarkę tłuszczową i węglowodanową.
Hormonem regulującym gospodarkę tłuszczową jest leptyna. Odpowiada ona za hamowanie gromadzenia tłuszczów w komórkach tkanki tłuszczowej i zmniejsza przyjmowanie pokarmów. Mutacje kodujących ją genów prowadzą do procesów odwrotnych, niekorzystnie wpływając na gospodarkę tłuszczową organizmu.
Istnieją również bardzo rzadkie zespoły genetyczne, których składową jest rozwój otyłości olbrzymiej.
Czynniki biologiczne
Czynniki biologiczne takie jak zmiany patologiczne i inne choroby w rzadkich przypadkach prowadzą do otyłości. Najczęściej są to zaburzenia endokrynne, takie jak: niedoczynność tarczycy, zespół Cushinga, zespół policystycznych jajników, niedobór hormonu wzrostu, rzekoma niedoczynność przytarczyc, czy też hiperinsulinizm. Również uszkodzenie podwzgórza i jego patologie prowadzą do nadmiernego przyjmowania pokarmów oraz zaburzeń przemiany materii.